Vous êtes sur la page 1sur 497

Teyta Diospa

Mushoq Testamentun

El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
Quechua del Callejón de Huaylas
y Vertientes
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
Quechua del Callejón de Huaylas
y Vertientes

Primera edición, 2007


Segunda edición, 2008

Publicado por
© La Liga Bíblica 2008

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente la


obra bajo las condiciones siguientes:
· Reconocimiento. Debe reconocer los créditos de la Liga
Bíblica (pero no de una manera que sugiera que tiene su
apoyo o apoyan el uso que hace de su obra).
· No comercial. No puede utilizar esta obra para ɹnes
comerciales.
· Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar o
generar una obra derivada a partir de esta obra.
CONTENIDO

4DOODQDQFl\LWVLTXLFXQD੆੆ ੆ · · · · · · · · · ·੄(Introducción)੆੆ · · · · · · · · · · · ·੄੄੄5


San Mateo੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Mt੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄੄੄7
San Marcos੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Mc੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄੄70
San Lucas੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Lc੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄108
San Juan੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Jn੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄169
Hechos੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Hch੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄215
Romanos੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Ro੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄276
1 Corintios੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄1 Co੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄302
2 Corintios੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄2 Co੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄328
Galatas੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Gl੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄345
Efesios੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Ef੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄355
Filipenses੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Flp੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄364
Colosenses੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Col੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄371
1 Tesalonicenses੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · ·੄1 Ts੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄377
2 Tesalonicenses੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · ·੄2 Ts੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄383
1 Timoteu੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄1 Ti੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄387
2 Timoteu੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄2 Ti੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄395
Titu੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Tit੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄401
Filemon੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Flm੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄405
Hebreus੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Heb੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄407
Santiagu੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Stg੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄427
1 Pedru੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄1P੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄434
2 Pedru੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄2P੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄442
1 Juan੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄1 Jn੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄446
2 Juan੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄2 Jn੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄452
3 Juan੆੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄3 Jn੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄454
San Judas੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Jud੆੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄456
Apocalipsis੆੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄Ap੆੆ ੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · · · · ·੄459
Cäyitsiquicuna੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · · ·੄(Glosario)੆੆ ੆ ੆ ੆ · · · · · · · · · · · · · ·੄489
Qallanan cäyitsiquicuna
Instituto Linguisticu de Veranupa traductornincunam allapa
cuyaquiwan y cushiquiwan rurayarqon quechuacho que Mushoq
Testamentuta Callejon de Huaylascho y Vertientes marcacunacho
quechua parlacoq nunacunapaq. Imecanopapis tirayarqömi que alli
willaqui canan tiempu parlanqantsicno bien claru cäyiquillapaq que
Ancash marcacho täraq nunacunapaq cananpaq.
Mushoq testamentucho librucunaqa casi ishque waranqa (2,000)
watanam escribiyashqan griegu idiomacho. Tsepitaran castellanuman
ticratsiyashqa. Tseqa pitsqa pachac (500) watallaran. Queqa
quechuaman ticrashqa quecan mas unena griegu idiomacho
escribiyashqancunapitam. Jina churacashqam Reina Valeracho
griegupita escribiyashqancuna bersiculucunapis. Que bersiculucunam
VHxDODVKTDTXHFD\DQLVKFDQODGXFKRTXHQR੍੏FRUFKHWLZDQ.
Cada librupa qallananchomi quecan tse librupaq ichiclla cayitsiqui:
pi escribishqan, imanir escribenqan, o imapaq escribenqan. Canmi sasa
palabracuna o mana parlayanqequi quechuaman ticrashqa. Tsecunatam
señalayarqö tse palabrapa qallanancho juc estrellawan. Que librupa
ushananchomi quecan tse palabracunata mas cäyitsicoq. Jina canmi
mas sasa palabracuna laduncho ichicllan letrayoq. Tse letracunam
musyatsicun jawanchona tse palabrata mas cäyinapaq, o nimantsic Une
caq Testamentucho o Mushoq Testamentuchopis tse versiculucunawan
iwalancanqanta.
Quechuacho inishina letracunaqa castellanunomi, pero manam
iwaltsu cayan. Quechuapaqa canmi quiquinpa letrancuna,
castellanupita palabra prestadu carpis escribirecan quechuacho
escrituranomi, y manam castellanucho inishina letracunawantsu. Tseno
captinpis waquin nunacunapa jutenqa y marcacunapa jutenqa
castellanunomi escribirecan. Juc orasion ¿ qallaptin y ushanan ! captin
manam rasonpa tapuquitsu, sinoqa yarpacachanantsicpaqmi.
Ojala quechuacho escribishqata leyiptiqui o wiyaptiqui Teyta Dios
mas cäyiquiniqui qoycushunquiman manaraq que patsata camar qamta
salbashunequipaq alistashqana cashqanta musyanequipaq, tsenopa
cuyaquiniquiwan mas callpayoq y pasensiayoq caweniquicho ima eca
prueba captinpis Teyta Diospa wamranna car tsaraquicayänequipaq.
SAN MATEO
Jesucristupaq escribenqan
Que libruta Mateo escriberqan israel mayincuna *Jesucristupaq
musyayänanpaqmi. *Israel nunacunaqa atscaqmi manam creyiyarqantsu Diospita
shamushqanta ni Dios cashqanta Jesucristupaq. Tsemi Mateo que libruta
escriberqan israel nunacuna Jesucristupaq salbacoq cashqanta musyayänanpaq.
Mateoqa carqan Jesucristupa *disipulunmi. Jucnin caq jutinmi carqan Levi.
Manaraq Jesucristuwan purerqa, *Roma nasionpaq impuestuta cobraqmi carqan, y
israel mayincunapeq chiquishqam carqan. Tseno quecarmi, Jesus “Acu eucushun”
niptin, Jesusta qatircur eucorqan. Tsemi musyarqan Jesucristu pi cashqanta y
ricarqan llapan rurashqancunata.
Mateo qallarin que libruta Jesucristupa une castancunapaq willacur. Tsepitanam
nimantsic yuriquininta y llullu quecaptin ima pasashqanta. Tsepitanam
willamantsic Jesucristu yachatsicushqancunata y rurashqancunata. Y por ultimum
willamantsic Jesucristu wanurir cawarimushqanta; y *disipuluncunata alli
willaquita willacur jinantin nasioncunapa ewayänanpaq mandashqanta.

qowanmi; wamrancunanam carqan


Quecunam cayarqan Boos; Boosqa carqan Rutpa qowanmi, y
*Jesucristupa awiluncuna tsurinnam carqan Obed; Obedpa
(Lucas 3.23–38) tsurinmi carqan Isai; 6੅Isaipa tsurinnam

1
1੅Tëta *Abrahampa y rey *Davidpa carqan rey David.
mirenincunapitam Jesucristoqa Rey Davidpa tsurinnam Salomon;
yuricorqan. Y quecunam Jesucristupa Salomonpa mamannam carqan Uriaspa
awiluncuna cayan: biudan; 7੅Salomonpa tsurinnam carqan
2੅Abrahampa tsurinmi carqan Isaac; Roboam; Roboampa tsurinnam Abias;
Isaacpa tsurinnam Jacob; Jacobpa Abiaspa tsurinnam Asa; 8੅Asapa
tsurinnam carqan Juda y wauqincuna; tsurinnam Josafat; Josafatpa tsurinnam
3੅Judaqa carqan Tamarpa qowanmi; Joram; Jorampa tsurinnam Ozias;
wamrancunanam carqan Zera y Fares; 9੅Oziaspa tsurinnam Jotam; Jotampa

Farespa tsurinnam carqan Esrom; tsurinnam Acas; Acaspa tsurinnam


Esrompa tsurinnam Aram; 4੅Arampa Ezequias; 10੅Ezequiaspa tsurinnam
tsurinnam Aminadab; Aminadabpa carqan Manases; Manasespa tsurinnam
tsurinnam Nason; Nasonpa tsurinnam Amon; Amonpa tsurinnam Josias;
Salmon; 5੅Salmonqa carqan Rabpa 11੅Josiaspa tsurinnam carqan Jeconias y

7
6$10$7(2੄1੄2 8

wauqincunapis; Jeconias rey quecanqan —Davidpa castan Jose, ama


watachomi *israel nunacunata mantsaquïtsu Mariawan casaquita.
%DELORQLDQXQDFXQDSUHVXUFXUDSDFX\DU‫ێ‬ Porqui Santu Espiritupa poderninwanmi
qan marcancunaman. pëqa qeshyaq tucushqa. 21੅Tsemi wamran
12੅Tse tiempuchonam Jeconiaspa yuririptin, jutin churanqui Jesusta.
tsurin Salatiel yuricorqan; Salatielpa Porqui pemi peman marcäcoqcunataqa
tsurinnam carqan Zorobabel; 13੅=RURED‫ێ‬ jutsancunapita salbanqa —nir.
belpa tsurinnam Abiud; Abiudpa 22੅Quecuna pasacushqa Diospa une

tsurinnam Eliaquim; Eliaquimpa *profetan willaconqan


tsurinnam Asor; 14੅Asorpa tsurinnam cumplicänanpaqmi. Tse profetam queno
Sadoc; Sadocpa tsurinnam Aquim; nishqa carqan:
Aquimpa tsurinnam Eliud; 15੅Eliudpa 23 “Juc shipashmi donsellallaraq

tsurinnam Eleasar; Eleasarpa tsurinnam quecar


Matan; Matanpa tsurinnam Jacob; THVK\DTWXFRQTD\MXFROOTXZDPUD‫ێ‬
16੅Jacobpa tsurinnam carqan Jose; tam qeshpiconqa.
Josenam Mariapa qowan carqan; y Pepa jutinmi churayanqa
Mariapa wawannam carqan *Dios ¶(PDQXHO·੅µ੆a nishpa.
Acrashqan Jesucristu. (Emanuel ninanqa “Noqantsicwanmi
17੅Tëta Abrahampita asta rey Davidyaq Dios quecan” ninanmi.)
chunca chuscu (14) awilucunam 24੅Josenam tsecunata sueñuquicur

cayarqan. 5H\'DYLGSLWDDVWD%DELORQLD‫ێ‬ punonqanpita riyaramur, anjel


PDQLVUDHOQXQDFXQDWDSUHVXDSD\DQ‫ێ‬ nenqanta cäsucurnin, 0DULDWDHOOXFXU‫ێ‬
qanyaqpis jina chunca chuscu (14) corqan warminpaq. 25੅Peru Joseqa
awilucunam cayarqan. Tsenollam jina 0DULDZDQPDQDUDQMXQWXSXQX\DUTDQ‫ێ‬
Babilonia marcacho israel nunacuna raqtsu, manaraq wamaqshu wamranta
presu cayanqanpita asta Dios Acrashqan qeshpicuptin. Wamra yuricuriptinnam,
yuriconqanyaqpis chunca chuscu (14) jutin churarqan Jesusta.
awilucuna cayarqan.
Qoyllurcunata estudiyaq nunacuna
Jesucristupa yuriquinin *Jesucristu adoraq ewayan
(Lucas 2.1–7)
2
1੅Jerusalencho *+HURGLVUH\TXHFDS‫ێ‬
18੅Quenomi carqan Jesucristupa tinmi, Jesucristu yuricorqan Judea
yuriquinin: Jesucristupa maman Mariam, probinsiacho quecaq Belen marcacho.
casacuyänanpaq Josewan parlayashqana Tsepinmi Jerusalenman chäyarqan
cayarqan. Peru Josewan manaraq qoyllurcuna estudiyaq allapa yachaq
juntacarmi, Mariaqa *Santu Espiritupa nunacuna. Pecunaqa shayämorqan inti
poderninwan qeshyaqyärerqan 19੅Joseqa \DUTDPXQDQODGXDOODSDFDUXPDUFDSL‫ێ‬
alli nuna carmi, tse nobian Maria tam. 2੅Pecunam queno tapucuyarqan:
qeshyaqyäquicuptin, PDQDGHVRQUDQDQ‫ێ‬ —¿Mechotaq quecan *LVUDHOQXQDFX‫ێ‬
recur paquellapa jaqirita munarqan. napa reynin cananpaq yuricushqa
20੅7VHQRMDTLULTXLWDSHQVDULVKTDTXHFDS‫ێ‬ wamra? Porqui marcäcunapitam
tinmi, Diospa *DQMHOQLQ-RVHWDVXHxLQLQ‫ێ‬ ricayämorqö qoyllurninta. Tsemi
cho, queno nerqan: shayämorqö adoraqnin —nishpa.

a¬1.23 Is 7.14.
9 6$10$7(2੄2

3੅Tseta wiyecurnam, rey Herodisqa y quicharir qarayarqan. 12੅6XHxLQLQFXQD‫ێ‬


Jerusalencho llapan täraqcunaqa allapa cho Herodisman mana cutiyänanpaq
yarpäcachëcho ticracuriyarqan. 4੅Tsemi Dios rebelecuptinnam, tse nunacuna juc
Herodisqa *VDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬ ladu nänipa marcancunaman
nincunata y *ley yachatsicoqcunata cuticuyarqan.
qayecatsir, queno taporqan:
—¿Mechotan *'LRV$FUDVKTDQ\XULFX‫ێ‬ Egiptu Nasionman
nan carqan? —nir. niñuta safatsiyan
5੅Tseno tapucuptinnam, niyarqan: 13੅7VH\DFKDTQXQDFXQDFXWLFX\DQTDQ‫ێ‬

—Judea probinsiacho quecaq Belen chonam, Diospa *anjelnin Joseta


marcachomi. Tsepaqmi Diospa sueñinincho queno nerqan:
*profetan queno escriberqan: —¡Jina öra sharcur, ewaquï Egiptu
6 ‘Judea probinsiacho Belen marca, nasionman llulluta y mamäninta
que marcacho presisaq pusharcur; porqui Herodismi ashitsenqa
marcacunapitapis niñuta wanutsinanpaq. Tsellacho
manam qepachotsu quecanqui; täcuyanqui yape willayanqaqyaq! —nir.
Porqui qampitam yarqunqa juc rey 14੅Tsenam Joseqa tse öra shäricurcur,

y pemi üsha mitseq cuenta israel tse paqastä niñu Jesusta y mamäntinta
nunäcunata cuidanqa’੆b —nir. pusharcur, Egiptuman ewacorqan.
7੅Tseno niyaptinnam, rey Herodisqa 15੅Tsechomi täcuyarqan Herodis

tse yachaq nunacunata pacallapa wanonqanyaq. Tseqa pasacorqan


qayatserqan, y tapuparqan imepita SURIHWDQWDZDQ7H\WD'LRVTXHQRZLOODFD‫ێ‬
patsana tse qoyllurta ricayanqanta. tsenqan cumplicänanpaqmi: “Egiptu
8੅Willariyaptinnam, queno nerqan: nasionpitam Tsurïta qayarqä”੆c nenqan.
—Taqe washacho quecaq Belen
marcaman ewar tse wamrata ashiyämï. Herodis mandacurin llullu
Tarïcurnenqa, cutimur noqallätapis wamracunata wanutsiyänanpaq
willarayämanqui ewar adoranäpaq 16੅7VH\DFKDTQXQDFXQD´&XWLPX‫ێ‬

—nir. shaqmi” nicur mana cutiyaptinnam, rey


9੅Rey Herodis tseno niriptinnam, tse Herodis allapa piñacurcurcorqan. Tsemi
yachaq nunacuna ewacuyarqan. WVH\DFKDTQXQDFXQDWDSXFXUSXUL\DQ‫ێ‬
Ewecayaptinam, tse ricayanqan qoyllur qan tiempupita cuentata jorqurir,
jina puntancunata ewar qallecorqan. yuricuyashqanpita asta ishque watayoq
Wamra quecanqan wayi jananman ollqu wamracunata Belen marcacho y
chëcurnam, qoyllurqa tsellachona estansiancunacho wanutsiyänanpaq
quedarerqan. 10੅7VHQDPDOODSDFXVKLTXL‫ێ‬ mandacurerqan. 17੅Tseno wamracunata
cuyarqan qoyllur jinallancho wanuratsiyaptinmi, profeta Jeremias
quedareqta riquecur. 11੅Wayiman queno escribenqanwan pactarerqan:
yecurirnam, OOXOOXWDPDPDQ0DULDWD‫ێ‬ 18 “Rama marcachomi wiyayarqan

wan quecayaqta taririyarqan. Tsenam qaparipa, qayaripa


nopanman qonqurïcur adorayarqan. waqaquicunata.
Tsepitanam apayanqan qorita, *LQVLHQ‫ێ‬ Wamrancunapaq llaquiquiwanmi
siuta y *mirra nishqan perfumita Raquel allapa waqarqan.

b¬2.6 Miq 5.2. c¬2.15 Os 11.1.


6$10$7(2੄2੄3 10

Shoqayaptinpis, manam shonqun 3੅%DXWLVDFRT-XDQWVHQRZLOODSlFXQDQ‫ێ‬

pascacärerqantsu, paqmi *profeta Isaias queno escribishqa


wamrancuna ushacärishqa captin”੆d carqan:
nir. “Tsunyaqchomi juc nuna qayaripa
queno willaconqa:
Jose, Maria y Niñu Jesus, ‘Nänicunata derechar limpiaq
cuticuyan Nazaretman cuenta prebinicuyë Teytata
19੅Herodis wanuriptinnam, Josetaqa FKDVTXLQHTXLSDT·੅µ੆e nir.
Egiptucho quecaptin Diospa anjelnin 4੅Juanpa ropanqa carqan *camellupa

sueñinincho rebelar queno nerqan: millwanpitam. Wachäcannam qarapita


20੅— Jose, sharquï! Cananqa Niñu carqan. Micoqpis langosta੆f curucunatam
¡
-HVXVWDZDQXWVLWDPXQDTFXQDZDQXUL‫ێ‬ y tuna tumpushpa mishquincunatam.
yashqanam. Tsemi Israel nasionman 5੅$WVFDQXQDFXQDP-XDQPDQHZD\DU‫ێ‬

cutiquï, wamrata y mamanta pusharcur qan: Jerusalenpita, Judea probinsiapita


—nir. \-RUGDQPD\XFXFKXQFKRPDUFDFXQD‫ێ‬
21੅Tsenam Joseqa sharcur, Niñuta y pita. 6੅Jutsancunata willayaptinnam
mamäninta pusharcur, Israel nasionman Jordan mayucho Juan bautisarqan.
cuticorqan. 22੅Judea probinsiachoqa 7੅Tseman atscaq *fariseucuna y

Herodispa tsurin Arquelaunam rey *saduseucuna bautisacoq shayämoqta


quecarqan. Tseta musyecurmi, Jose ricar, Juan queno pecunata
allapa mantsarqan Judeaman chëta. piñapëcamorqan:
Tsemi sueñinincho Dios notiɹcar —Ä, culebra cuenta nunacuna,
rebelashqa captin Galilea probinsiaman ¿imanopataq allapa feyu castigupita
eucorqan. 23੅Tsechomi Nazaret salbacuyanqui! 8੅Jutsa rureniquicunata
marcacho täcorqan. 7VHFXQDSDVDFXS‫ێ‬ rasonpa jaqirïcur, allicunatana rurayë.
tinmi, 'LRVSDSURIHWDQFXQD´1D]DUHWSL‫ێ‬ 9੅Ama pensayëtsu: ‘*Abrahampa castan

tam canqa” nir, escribiyanqancuna FDQTDQWVLFUHFXUPLFDVWLJXSLWDVDOEDFX‫ێ‬


cumplirerqan. shun’ nir. Porqui niyaqmi: Diosqa que
rumicunatapis Abrahampa castanqa
Nunacunata bautisacoq Juan ticraratsinmanmi. 10੅Imanomi juc nuna
tsunyaqcho willapan jachanwan mana wayücoq montinta
(Marcos 1.1–8; Lucas 3.1–9, 15–17; siquipita wallurir, ninacho ushacäratsin,
Juan 1.19–28) WVHQRPLOODSDQPDQDDOOLUXUDTFXQD‫ێ‬

3
1੅Tse watacunam bautisacoq Juan SDTTD'LRVOLVWXTXHFDQXVKDFlUDWVLQDQ‫ێ‬
-XGHDSURELQVLDSDWVXQ\DTQLQFX‫ێ‬ paq. 11੅Noqaqa Diosman cutiquicoq
napa ewar nunacunata willaparqan. FDTWDTD\DFXOODZDQPLEDXWLVD\DVKTH‫ێ‬
2੅Tse willapäcurmi, queno nerqan: qui. Peru qepäta shamoqmi siqa, ninano
—Teyta Dios mandacoqniquicuna rupecaqwan bautisayäshurniqui, *Santu
cananpaq tiempu chäramunnam. ¡Tsemi Espiritunta qoyäshunqui. Pëqa allapa
mana alli rureniquicunata jaqiriyë! poderyoqmi. Tsemi noqaqa sirwïtsu
—nir. llanqinta puritsinällapaqpis.੆g 12੅Pëqa

d¬2.18 Jer 31.15. e¬3.3 Is 40.3. f¬3.4 Langosta curoqa imeca pinteq wallpa curunomi.
g¬3.11 Tseno nirnin, nerqan pepita mana sirweq canqantam. Tse tiempucho sirweqnincuna
patronnincunapa llanquincunata puritsiyarqan.
11 6$10$7(2੄3੄4

triguta wauyaq cuentam nunacunata 4੅Jesusnam nerqan:


acranqa. Trigutam wardacunanman —*Diospa palabranmi queno
wardanqa y pajatanam mana upeq escribirëcan: ¶0DQDPWDQWDWDPLFXUOOD‫ێ‬
ninacho cayeconqa. tsu nunacuna cawayanqa; sinoqa Dios
llapan nenqanta cäsucurninmi
Bautisacoq Juan cawayanqa’੆h —nir.
Jesucristuta bautisan 5੅7VHSLWDQDPGLDEORTD-HVXVWDSXVKDU‫ێ‬
(Marcos 1.9–11; Lucas 3.21–22) qan Jerusalen santu marcaman. 7VHFKR‫ێ‬
13੅Tse tiempum Galileapita Jesus nam *templupa mas altun caqman
ewarqan Juan quecanqan Jordan lloqarcatsir, queno nerqan:
mayuman, petapis bautisananpaq. 6੅—Rasonpa Diospa tsurin carnenqa,
14੅Juanqa manam munarqantsu mä, quepita jeqacorquï. Porqui Diospa
bautiseta. Antis quenomi nerqan: palabranmi queno escribirëcan:
—¿,PDQRSDPQRTDTDPWDEDXWLVD‫ێ‬ ‘Anjelnincunatam Dios cachamonqa
llashqequi! ¡Antis qamchiri noqalläta manaraq rumicunaman
bautisecamanquiman! —nir. jeqaptiqui
15੅Tsenam Jesus nerqan: juclla tsaricuyäshunequipaq’੆i —nir.
—Tseta ama yarpäcachëtsu, porqui 7੅Jesusnam nerqan:

SUHVLVDQPL'LRVSDTDOOLFDTWDFXPSOL‫ێ‬ —Diospa palabranmi jina queno


nantsic —nir. escribirëcan: ¶$PD'LRVQLTXLWDSUREDQ‫ێ‬
Tseno niptinnam, “Mä ari” nir, quitsu’੆j —nir.
bautisecorqan. 16੅Bautisacurirnam, Jesus 8੅Tsepitanam juc jatun jircaman

yacupita yarqaramorqan. Tse öram sielu pushecur, MLQDQWLQPXQGXFKRQDVLRQFX‫ێ‬


quichacärerqan, \-HVXVQDPULTXHFRU‫ێ‬ nata riquesancunatawan queno nishpa
qan Diospa Espiritun imeca palumano riquecatserqan:
jananman urärëcamoqta. 17੅6LHOXSLWD‫ێ‬ 9੅—Qonqurïcur adorecamaptiqueqa,

nam Dios queno nimorqan: TXHOODSDQULTXHFDQTHTXLWDPTR\FXVK‫ێ‬


—Quemi noqapa cuyë Tsurï. qequi —nir.
10੅Tsenam Jesus nerqan:
¡Perecurmi noqa allapa cushicü! —nir.
—¡Quepeq yarqï, diablu! Diospa
Jesusta diablu tenteta munan palabranmi escribirëcan: ‘Diosllatam
(Marcos 1.12–13; Lucas 4.1–13) adoranequi y sirwinequi’੆k nir.

4
1੅Tsepitanam *Santu Espiritu Jesusta 11੅Jesus tseno nïcuptinnam, diablu

tsunyaqman pushacorqan. 7VHFKR‫ێ‬ ewacorqan; y *anjelcunanam yurircur


nam diablu tenteta munarqan Jesusta. Jesusta sirwiyarqan.
2੅Tse tsunyaqchomi chuscu chunca
Jesus yachatsicur
(40) junaqninpi mana imatapis
qallarin Galileacho
micurishpa cacorqan. 7VHPLPDOODTDU‫ێ‬
(Marcos 1.14–15; Lucas 4.14–15)
qan. 3੅Tsenam diabloqa Jesusman
checur, tenteta munar queno nerqan: 12੅Tsepitanam
bautisacoq Juanta
—Diospa tsurin rasonpa carqa, mä, carselman llawïcuyanqanta musyarirnin,
que rumicunata mandariquï tantaman Galilea probinsiacho Nazaret marcaman
ticrarinanpaq —nir. Jesus eucorqan. 13੅Peru Nazaretchoqa

h¬4.4 Dt 8.3. i¬4.6 Sal 91.11-12. j¬4.7 Dt 6.16. k¬4.10 Dt 6.13.


6$10$7(2੄4੄5 12

manam tärarqantsu; sinoqa Capernaum Santiaguta wauqin Juantawan.


marcata eucurmi, tsecho täcorqan. 3HFXQDTDFD\DUTDQ=HEHGHXSDWVXULQFX‫ێ‬
Capernaum marcaqa carqan Zabulon y nam. Pecunam tëtan Zebedeuwan
1HIWDOLSURELQVLDFXQDSDOLQGHUXQPDQ‫ێ‬ DWDUD\DQFXQDWDODQFKDFKRUHPHQGHFD‫ێ‬
pam. Tseqa carqan Galilea Lamar yarqan. Pecunatapis Jesus qayarqanmi.
cuchunchomi. 14੅Tsecuna pasacuptinmi, 22੅Tsemi tse öra papänin Zebedeuta

*profeta Isaias queno escribenqanwan lanchatawan jaqiricur, Jesusta qatircur


cumplirerqan: eucuyarqan.
15 “Jordan mayupa wac tsimpan lamar

cuchuncho quecaq Zabulon Jesus yachatsin atscaq nunacunata


probinsiacho, (Lucas 6.17–19)
Neftali probinsiacho, Galilea 23੅Tsepitanam Galilea probinsiacho
probisiacho täraq mana *israel jinantin marcacunapa purirnin,
nunacuna, *ellucayänan wayicunacho Jesus
16 jutsata rurar cawacoqcunam alli yachatsicorqan Diospa Munenincho
willaquita wiyayanqa, canapaq alli willaquicunata. Tuquilaya
y paqaschono wanita mantsacur qeshyacunawan jipaquicaqcunatam
cawacoqcunam ricayanqa Diospa cachacätserqan. 24੅Jinantin Siria
actsinta”੆l nir. SURELQVLDFKRPLPXV\DUL\DUTDQTHVK\DT‫ێ‬
17੅Tseman chanqanpita patsam Jesus cunata Jesus cachacätsishqanta. Tsemi
queno nishpa yachatsicur qallecorqan: SHPDQDSD\lPRUTDQWXTXLOD\DTHVK\D‫ێ‬
“Mana alli rureniquicunata jaqiricuyë. cunawan jipacoqcunata, supëyoq
Porqui Dios mandacoqniquicuna nunacunata, ataquiwan jipaqcunata,
cananpaq tiempu chäramunnam” nir. imbaliducunata. Tse llapantam Jesus
cachacätserqan.
Jesus qayan chuscoq pescadorcunata 25੅$OODSDDWVFDTQXQDFXQDP*DOLOHD‫ێ‬
(Marcos 1.16–20; Lucas 5.1–11) pita, Decapolispita, Jerusalenpita,
18੅Tsepitanam Jesus Galilea nishqan -XGHDSLWD\-RUGDQPD\XZDFWVLPSDQ‫ێ‬
Lamar cuchunpa ewarëcarnin, ishcaq cunapita ewar Jesusta qatiyarqan.
pescadorcuna atarayancunata yacuman
jitecayaqta ricarerqan. Pecunaqa Jesus jircacho yachatsicun
cayarqan wauqillantämi. Jucnin caqmi (Lucas 6.20–23)

5
carqan Pedru niyashqan Simon, y juc 1੅7VHFKRQDPDOODSDDWVFDTQXQDFX‫ێ‬

caqnam carqan Andres. 19੅Tsepitanam nata riquecurnin, Jesus juc jircaman


pecunata Jesus queno nerqan: witsarcur täcurerqan. Tsemannam
—¡Shayämï! Noqata qatiyämë. &DQDQ‫ێ‬ *disipuluncuna witiyarqan. 2੅Jesusnam
SLWDZLWVHSDPSHVFDGXWDHOOX\DQTH‫ێ‬ queno yachatsicur qallecorqan:
quipa rantin nunacunatana noqaman 3 “Cushicuyanqam shonquncunacho

elluyämunqui —nir. llaquishqa caqcuna,


20੅Tse öram atarayancunata jaqiricur, SRUTXLSHFXQDSDTPL'LRVSDPDQGD‫ێ‬
Jesusta qatircur eucuyarqan. quinenqa quecan.
21੅Tsepita pasarirnam, mas 4 Cushicuyanqam llaquir

washänincho Jesus ricarerqan waqacoqcuna,

l¬4.16 Is 9.1-2.
13 6$10$7(2੄5

porqui pecunaqa shoqashqam 14੅“Qamcunaqa que patsacho imeca

cayanqa. actsi cuentam nunacunapaq cayanqui.


5 Cushicuyanqam qollmi Juc jirca puntancho marca manam
shonquyoqcuna, pacarantsu, sinoqa mas alerim ricacun.
porqui pecunapam que patsaqa. 15੅Nï lamparinta sendircur, manam
6 Cushicuyanqam mallaqepanoraq y manca rurinmantsu churecuntsic;
yacunëpanoraq alli rurellata sinoqa raramanmi churantsic llapan
tïraqcuna, wayicho caqcunata actsinanpaq. 16੅Tse
porqui munayanqannomi lamparin actsicoq cuenta qamcunapis
ruracanqa. allicunata rurar cawacuyë. Tseno alli
7 Cushicuyanqam ancupäcoqcuna, ruraq cayanqequita ricarmi, nunacuna
porqui pecunapis ancupashqam sielucho quecaq *Dios Yayantsicta
cayanqa. alabecuyanqa.
8 Cushicuyanqam limpiu

shonquyoqcuna; Jesus *leycunata yachatsicun


porqui pecunaqa Diosta 17੅“Ama noqapaq pensayëtsu *Moises
ricayanqam. escribishqan leycunata y profetacuna
9 Cushicuyanqam amishtatsicoqcuna; yachatsicuyanqanta ushacätseq
WVHQRUXUDTFXQDTD'LRVSDZDPUDQ‫ێ‬ shamonqäta. Antis noqaqa shamorqö tse
cunam cayan. leycuna willaconqanta cumplinäpaqmi.
10 &XVKLFX\DQTDPDOOLFXQDWDUXUD\DQ‫ێ‬ 18੅Cananmi rasonpa caqta nïcuyaq.

qanpita chiquir ushashqa Sielupis patsapis quecanqanyaqqa tse


caqcuna; leycuna llapanmi cumplicanqa; manam
SRUTXLSHFXQDSDTPL'LRVSDPDQGD‫ێ‬ ni imallapis mana cumplicashpaqa
quinin quecan. quedanqatsu. 19੅Pipis ley nishqanta
11੅“Cushicuyë noqarecur ashashqa PDQDFlVRTWDTD\ZDTXLQQXQDFXQDWD‫ێ‬
caqcuna, chiquishqa caqcuna y SLVPDQDFlVX\lQDQSDT\DFKDWVHTFXQD‫ێ‬
tuquilaya uliquicunawan contrequicuna taqa, Diosmi mandaquinincho mana
cacurcuyashqa cayaptinpis. 12੅Tsenomi presisaqpaq churanqa. Peru leycunata
chiquir qaticachäyarqan, y tuquita cumpleqtaqa y cumpliyänanpaq
rurayarqan *profetacunatapis. Tsemi yachatseqtaqa Diosmi mandaquinincho
allapa cushicuyë, porqui sieluchomi allapa presisaqpaq churanqa. 20੅Quetapis
Teyta Dios allapa shumaq premiuta musyayë: Qamcunapis Diospa
qoyäshunqui. mandaquinincho queta munarnenqa,
*IDULVHXFXQDSLWDSLV\OH\\DFKDWVLFRTFX‫ێ‬
Cachitawan y actsitawan napitapis mas allicunatam
iwalatsicur Jesus yachatsicun rurayänequi.”
(Marcos 9.50; Lucas 14.34–35)
13੅“Qamcunaqa que patsacho imeca Jesus yachatsicun jucnintsic
FDFKLFXHQWDPQXQDFXQDSDTTXHFD\DQ‫ێ‬ jucnintsic perdonanacunapaq
qui; peru sitsun cachi qamläcurenqa, (Lucas 12.57–59)
21੅Tsepitanam Jesus queno nerqan:
¿imanepanaraq yape mishquinta
cutitsinman? Tseno carqa, tse cachi “Qamcuna musyayanquim une
mananam imapaqpis sirwinnatsu. Tsemi awilucuna queno yachatsicuyanqanta:
nänimanna jitarintsic jarucuyänanpaq. ¶$PDQXQDPD\LTXLFXQDWDZDQXWVL\DQ‫ێ‬
6$10$7(2੄5 14

quitsu, porqui wanutsicoq nunaqa allim canqa tse caq partiquillapis


condenadum canqa’੆m nir. 22੅Peru inɹernupita salbacurinanpaq.
noqanam niyaq nuna mayincunata
chiqueqcunallapis jusgashqam canqa; y Jesus yachatsicun majayoqcuna
‘Locu’ nir ashaqllatapis autoridacunam mana raquicacuriyänanpaq
condenanqa; y nuna mayinta ‘Upa’ nir (Mateo 19.9; Marcos 10.11–12;
ashaqcunanäqa inɹernupitam peligru‫ێ‬ Lucas 16.18)
cho quecan. 31੅“Moises escribishqanchomi queno
23੅“Tsemi Diospa *altarninman willacun: ¶3LSLVZDUPLQSLWDUDTXLFDFX‫ێ‬
ofrendata aparqa, puntata yarpäcurcuyë rita munarqa, diborsio papelnin
meqan nuna mayiquillatapis ɹrmecur raquicacuritsun’੆n nir. 32੅Peru
piñatsiyashqequita. 24੅Piñatsishqa carqa, noqanam niyaq: Manam pipis
altar nopancho tse ofrendequita raquiqueta puedintsu warmin mana
jaqirïcur, tse wauqiquiman ewë jucwan cacurcuptenqa. Mana tseno
amishtaq. Tsepitana cuti ofrendequi quecaptin raquicarqa, tse warmin juc
churaq. ollquwan cacuriptinpis, qowanmi
25੅“Sitsun pipis demandashurniqui warminta jutsaman ishquiratsin. Jina
juesman apatsiyäshunqui, manaraq pipis tse qowanpita raquicashqa
juespa puncunman char aregleta tïrayë. warmiwan majäcorqa, jutsamanmi
Porqui juesqa capas pasaratsiyäshunqui ishquirin.”
wardiacunaman, y pecunanam
carselman llawiriyäshunqui. 26੅Rasontam Jesus yachatsicun mana
niyaq: Llapan jaqa queniquita manaraq jurayänanpaq
pagacorqa, manam tse carselpita 33੅Tsepitanam Jesus nerqan: “Qamcuna
yarquyanquitsu. musyayanquim une awilucunata queno
yachatsiyanqanta: ‘Teyta Diosrecur
Jesus yachatsicun warmicunata
juramentupa imatapis änicorqa, tse
mana munapänapaq
änicuyanqequita cumpliyanqui’੆o nir.
27੅“Qamcuna, musyayanquim une 34੅Peru noqanam niyaq: Ama imata

DZLOLTXLFXQDTXHQR\DFKDWVLFX\DQ‫ێ‬ änicurpis juramentuta rurayanquitsu.


qanta, ‘Majayoq quecar ama jucwan Ama sielutapis testigacuyanquitsu;
jucwan pununacuyanquitsu’ nishpa. porqui sieloqa Diospa *tronunmi. 35੅Ama
28੅Peru noqanam niyaq: Pipis juc testigacuyanquitsu que patsacho imapis
warmita riquecur munapäreq caqqa, caqcunata; porqui que patsacho imapis
jucwan punanacureqnonam carishqa. caqcunaqa, Diospa muneninchomi
29੅“Tsemi niyaq: Sitsun nawiqui jutsa quecayan. Ni ama testigacuyanquitsu
rureman ishquitsishiniquita munanqa, Jerusalen marcata; porqui Jerusalen
mejor jorqurinquimanpis; porqui marcaqa allapa puedeq Diospa
qampaqqa mas allim canqa tse caq marcanmi. 36੅1LDPDMXUDUTXLTXLTXLFX‫ێ‬
partiquillapis inɹernupita salbacurinan‫ێ‬ napa puedeq queniquicunaman marcäcur
paq. 30੅Sitsun maquiqui jutsa rureman jurayanquitsu; SRUTXLPDQDPTXLTXLTXL‫ێ‬
ishquitsishiniquita munanqa, mejor cunallaqa puediyanquitsu jucllellatapis
roqurinquimanpis; porqui qampaqqa mas aqtsequicunata yulaqyätsita, ni

m¬5.21 Ex 20.13; Dt 5.17. n¬5.31 Dt 24.1-4. o¬5.33 Lv 19.12; Nm 30.2.


15 6$10$7(2੄5੄6

yanayätsita. 37੅Antis ‘aumi’ niyanquilla, y tamyantapis tamyatsimun llapanpaqmi:


mana cumpliyänequi captenqa ‘manam’ alli ruraqcunapaqpis y llutancunata
niyanqui. Porqui jurarqa, GLDEOXPXQDVK‫ێ‬ ruraqcunapaqpis. 46੅Porqui sitsun
qantam rurecayanqui. TDPFXQDFX\D\DQTXLFX\D\lVKRTQLTXLFX‫ێ‬
nallata, ¿ima premiutaraq Diospita
Jesus yachatsicun mana chasquiyanqui! ¡Tsenollaqa *impuestuta
maqanacur canapaq cobraqcunallapis portacuyantaq! 47੅Sitsun
(Lucas 6.29–30) Diosman marcäcoq wauqiquicunallata
38੅“Qamcuna musyayanquim une tsaripar saludayanqui, ¿ima allitataq
awiliquicuna queno yachatsicuyashqanta: rurariyanqui! ¡Asta Teyta Diosta mana
‘Pipis maqarnin nuna mayinpa nawinta FlVXFRTFXQDOODSLVWVHQROODTDSRUWDFX\DQ‫ێ‬
pashtariptenqa, pepatapis taq! 48੅Imanomi sielucho quecaq Dios
pashtarayäputsun; o nuna mayinpa Yayantsic llapanta allita ruran, tsenolla
quirunta shicwarapuptenqa, pepatapis qamcunapis allita rurayë.
shicwarayäputsun’੆p nishpa. 39੅Peru
noqanam niyaq: Ama tseno lisucunata Jesus yachatsicun yanapacur
contistayanquitsu, DQWLVMXFODGXTDTOOHTXL‫ێ‬ mana galacunapaq

6
cunacho laqyecuyäshuptiquipis, jucnin 1੅“ Paqtataq yo nunacuna
¡
ladu qaqllequicunatapis camapicunqui. ricayäshunequillapaq allicunata
40੅6LWVXQMDTDFDQTHTXLSLWDGHPDQGDVKXU‫ێ‬ rurayanquiman! Tseno rurayaptiqueqa,
niqui, camsequita qochiyäshunqui, sielucho quecaq *Dios Yayapis manam
ponchiquitapis qotupecuyanqui. 41੅Sitsun premiyiquicuna qoyäshunquitsu.
pipis qepinta ishque quilometruyaq
apayänequipaq mandayäshunqui, ishque Llimushnapaq yachatsiquinincuna
quilometruyaqpis apecayäpï. 42੅Imatapis 2੅“Wactsacunata yanaparqa, ama tse alli
mañayäshonqequita qoycuyanqui. Y tucoq nunacunanoqa cayëtsu. Pecunaqa
prestadu mañacuyäshuptiquipis, ama *ellucayänan wayicunachopis, \FDOOLFXQD‫ێ‬
‘manam’ niyëtsu; qoycuyë. chopis nunacuna alabayänanta munarmi,
trompetata tocaräcur yanapacuyan.
Jesus yachatsicun
Rasontam niyaq: Tsellanam pecunapa
chiquimaqnintsiccunata cuyanapaq
premiuncuna. 3੅Tsemi qamcunaqa
(Lucas 6.27–28, 32–36)
wactsacunata yanapayanqequita ni pitapis
43੅“Jinaqamcuna wiyayashqanquim willayänequitsu. 4੅Antis mana pipis
queno yachatsicuyanqanta: ‘Nuna PXV\DVKTDQOODZDFWVDFXQDWD\DQDSHFX‫ێ‬
mayiquicunata cuyayanqui, \FKLTXL\D‫ێ‬ yanqui. 7VHQRSDFDOODSD\DQDSD\DQTXH‫ێ‬
shoqniquicunata chiquiyanqui’੆q nenqanta. quita ricashoqniqui Dios Yayam, TDPFXQD‫ێ‬
44੅Peru noqanam niyaq: &KLTXL\lVKRTQL‫ێ‬ tapis mas allipa yanapecuyäshunqui.
quicunata cuyayanqui, y mana allita
rurayashoqniquicunapaq Teyta Diosta Jesus yachatsicun Diosta
mañacuyanqui. 45੅Tseno rurarmi, sielucho imano *mañacunapaq
quecaq Dios Yayapa wamrancunana (Lucas 11.2–4)
cayanqui. Porqui pemi intinta intitsimun 5੅“Diosta mañacur, ama alli tucoq

alli nunapaq y mana alli nunapaqpis. Y nunacunanoqa mañacuyanquitsu.

p¬5.38 Ex 21.24; Lv 24.20; Dt 19.21. q¬5.43 Lv 19.18.


6$10$7(2੄6 16

3HFXQDTDJXVWD\DQHOOXFD\lQDQZD\LFX‫ێ‬ wiñepa wiñenin catsun!੏7VHQR


nacho, y plasa isquinacunacho sharcur, catsun, nir, mañacuyanqui.
nunacuna ricayänanpaq mañaquitam.
Rasontam niyaq: Tsellanam pecunapa 14੅´6LWVXQPDQDDOOLWDUXUD\lVKRTQLTXL‫ێ‬

premiuncuna. 6੅Peru qamcunaqa Dios cunata perdonecuyanqui, sielucho


Yayaman mañacurnin, wayiquicunaman quecaq Dios Yayapis qamcunata
yecurir puncuta wichqarcur perdonecuyäshunquim. 15੅Peru sitsun
mañacuyanqui. <SDFDOODSDPDxDFRQTH‫ێ‬ qamcunapis nuna mayiquicunata
quita wiyaq *Dios Yayam premiquicuna perdonayanquitsu, Dios Yayapis manam
qoyäshunqui. jutsequicunapita perdonayäshunquitsu.
7੅“Jina Diosman mañacorqa, ama

mañacuyanquitsu Diosta mana cäsucoq Jesus yachatsicun ayunu asuntuta


nunacunanoqa. Pecunaqa mañacurnin, 16੅“Ayunayanqequi junaq ama alli tucoq

juc parlayashqanllatam cutïcuryan QXQDFXQDQRTDOODTXLUXVKDVKTDTXHFD\DQ‫ێ‬


ushepa ushar parlacuyan. Tsenoqa quitsu. Pecunaqa tseno cayan nunacuna
rurayan ‘Atsca cuti parlaptïqa, masllam alabayänanta munarmi. Rasontam niyaq:
Dios wiyamanqa’ nirmi. 8੅$PDSHFXQD‫ێ‬ Tsellanam pecunapa premiuncunaqa.
noqa rurayanquitsu. Porqui manaraq 17੅Peru qamcunaqa ayunacur peqequicunata

mañacuyaptiquim, Dios Yayaqa y qaqllequicunata paqacur shumaq


musyanna imata wanayanqequitapis. naqtsacuyanqui. 18੅Tseno rurayaptiqueqa,
9੅Tsemi qamcunaqa queno PDQDPQXQDFXQDPXV\D\DQTDWVXD\XQHFD‫ێ‬
mañacuyänequi: yanqequita; y mana ricanqequi Dios
<D\DOODPPXV\DQTDSDFDOODSDD\XQHFD\DQ‫ێ‬
Sielucho quecaq Dios Yayalläcuna, qequita. Tsenam premiyiquicuna
jutillequi allapa respetuwan qoyäshunqui.
alabashqa catsun.
10 Llapan nunacuna mandadiquicho Jesus yachatsicun que patsacho
catsun. imecatapis mana ellunapaq
(Lucas 12.33–34)
¡6LHOXFKRFDTFXQDTDPPDQGDFRQ‫ێ‬
qequita rurayanqannolla, 19੅“Ama que patsacho ricuyeta tirar,

que patsachopis nunacuna imecata equecatapis elluyëtsu. Que patsacho


rurayätsun! caqtaqa imecatapis puyum ushan, ismunmi
11 Miquilläcuna cada junaq y suwapis yecurir apacunmi. 20੅Tsepa
qoycalläyämë. rantenqa yarpacachäyë Diospa caqcunata
12 Noqacuna mana alli sielucho imequequipis cayäpushunequipaq.
rurayämaqnïcunata Tsechoqa manam ismuntsu ni puyupis
perdonayanqänollä, cantsu; ni manam suwapis cantsu. 21੅Porqui
jutsalläcunapita perdonecalläyämë. mechomi fortunequi canqa, tsellamanmi
13 Jutsa rureman diablu shonqiquipis yarparäquicanqa.
ishquitsiyämeta munaptin
ama jaqiralläyämëtsu; Jesus yachatsicun actsi
antis yanapecalläyämë jutsaman cuenta canapaq
mana ishquilläyänäpaq. (Lucas 11.34–36)
੍¡Mandacoq queniqui, puedeq 22੅“Nawiquicunamimeca chiuchino
queniqui y shumaq queniqui qamcunapaq. Tsemi nawiquicuna alli
17 6$10$7(2੄6੄7

captenqa, actsichono cayanqui; 23੅Peru ropanpis iwalarqantsu. 30੅Si ware


nawintsic mana alli captenqa, SDTDVFKR‫ێ‬ waratin ninacho cayacar ushacäreqlla
nomi cayanqui. Y sitsun qamcunacho qoracunata Teyta Diosnintsic tseno
quecaq actsi paqasman ticranqa, shumaq bistitsin, qamcunatanäqa
¡imalaya feyu tse paqas!੆r masran bistitsiyäshunqui. ¡Claru
parlaquichoqa marcäquiniquicunam
¿Diostacu o qelletacu cuyashwan? pishin! 31੅Tsemi ama yarpacachar
(Lucas 16.13) llaquinashqa puriyanquitsu, ‘¿Imataraq
24੅“Manam pipis ishcaq patrontaqa micushun? ¿Imataraq upushun? ¿,PDWD‫ێ‬
sirwinmantsu. Tseno carqa, jucnin raq yacacushun?’ nishpa. 32੅7VHFRVDVFX‫ێ‬
patronta cuyarninmi, jucnintaqa mana napaqqa yarpacachäyan Diosta mana
caqpaq churanqa; jucninta sirwirninmi, cäsucoq nunacunallam. Peru
jucnintaqa mana cäsonqatsu. Tsemi TDPFXQDSDLPHTXLFXQDSLVSLVKHQTDQ‫ێ‬
Diosta cuyecarqa, ama riquesacunata taqa sielucho quecaq Dios Yayam
cuyashuntsu. musyan. 33੅Peru qamcunaqa Diospa
mandaquinincho cawaquillatana, y pe
Wamrancunataqa Diosmi cuidan munashqanno allicunata rurellatana
(Lucas 12.22–31) tirayë. Tseno cawacuyaptiqueqa,
25੅“Tsemi qamcunata niyaq: Ama manam janapita, QLSDFKDSLWDMLSD\DQ‫ێ‬
yarpacachäyëtsu, ‘¿Imataraq micushaq? quitsu. 34੅Tsemi ama warepaq caqtaqa
¿Imataraq upushaq? ¿,PDWDUDT\DFDFX‫ێ‬ yarpacachäyëtsu. Porqui warepis
shaq?’ nishpa. Porqui miquipitaqa yarpacachecunaqa canqam, y cada
caweniquicunam mas balin, y junaqmi imallapaqpis yarpacachëqa
ropapitaqa qamcunam mas baleq carëcan.
cayanqui. 26੅Masqui cuentata qocuyë:
Jesus iwalatsiquipa yachatsicun
Pishqucuna manam murucuyantsu, ni
nuna mayintsicta mana
miquicunata ellupäcuyantsu, ni
penqapänapaq
trojancunaman wardapäcuyantsu. Peru
(Lucas 6.37–38, 41–42)
tseno quecaptinpis, sielucho Dios

7
Yayam pacha juntata wätan, y 1੅“Ama nuna mayiquicunata
pishqucunapitaqa qamcunam mas baleq jusgayëtsu, qamcunapis mana
cayanqui. 27੅¿Meqequicunataq tse jusgashqa cayänequipaq. 2੅Porqui
yarpacachëniquicunawan juc junaqlla imanollam waquincunata condenayanqui,
mas cawarcuyanquiman!੆s tsenollam condenashqa cayanqui; y
28੅“ Imanirtaq jina ropacunallapaq LPDQROODPTDPFXQDSLVQXQDPD\LTXLFX‫ێ‬
¿
yarpacachäcuyanqui! Masqui ricayë nata tratayanqui, tsenollam qamcunatapis
jircacunacho wetacuna imano winaqta. Dios tratayäshunqui. 3੅Qamcunaqa nuna
Pecuna manam uryayantsu ni mayiquicunapa nawincho saqwata
putscayantsu. 29੅Peru tseno quecaptinpis, ricarëcaq cuentallam cayanqui; peru
wetacunapa colorninwanqa manam ¡manam cuentata qocuyanquitsu
puedeq rey Salomonpa chaniyoq quiquiquicunapa nawiquicunacho troncu

r¬6.23 Tse tiempu costumbrincunacho “alli nawi” ninan carqan “allapa alli nuna” ninan; y
“mana alli nawi” ninannam carqan “mana alli nuna” ninan. s¬6.27 Waquin une escritucuna
niyan: “¿Meqequicunataq tse yarpacachëniquicunawan maslla jatunyarcuyanquiman!” nir.
6$10$7(2੄7 18

quecanqantaqa! 4੅Tseno quecaptin ¿LPDQR‫ێ‬ yecurir, anchu nänipa ewaqnomi


pam nuna mayiquita ‘Nawiquicho saqwata inɹernuman atscaq euquicayan. 14੅Imeca
jorqaramushaq’ ninquiman, quiquiquipa quichqui puncupa yecurir, llanulla
nawiquicho troncu quecaptin! 5੅¡Alli nänipa ewecaqnomi wiñe cawaquita
tucoqcuna, puntataraq nawiquipita tse tarintsic, y wallcaqllam tse nänipaqa
troncuta jorquyë! Tseran alli ricayanqui ewayanpis.
nuna mayiquicunapa nawincunacho
saqwata jorqayänequipaq. Plantataqa reqintsic wayïninpitam
6੅“Diospa caqcunata allquta qoycoq (Lucas 6.43–44)
cuenta ama cayanquitsu, ni allapa 15੅“Cuidacuyë ulicurcur ‘Profetam cä’

chaniyoq alajata cuchicunaman jitecapoq nir, yachatsicoqcunapita. Pecunam


cuenta ama cayanquitsu. 7VHQRUXUD\DSWL‫ێ‬ manshu üshano qamcunaman
queqa, contrequicuna sharirmi, baleq caqta shayämun, peru rurillantaqa imeca
despresyar mana caqpaq churariyanqa. mallaqashqa pumanomi cayan. 16੅Imeca
frutata acraqno tse nunacunata
Teyta Diosqa alcabayanqui. Porqui manam casha
mañaquinintsicta wiyanmi montipitatsu ubasta pallantsic; ni
(Lucas 11.9–13; 6.31) cardon cashacunapitatsu igusta
7੅“ Imatapis mañacuyaptiqueqa, Dios pallantsic. 17੅Alli caq monteqa alli
¡
qoyäshunquim! ¡Asherqa, tariyanquim; frutallatam wayun; peru mana alli caq
puncuta tsactacuyaptiquipis, monteqa mana alli frutatam wayun.
quichapäyäshunquim! 8੅Porqui mañacoq 18੅Alli monteqa manam mana alli frutata

caqqa chasquinmi; asheq caqqa tarinmi; wayunmantsu; ni mana alli monti alli
puncuta tacacoq caqtaqa quichapäyanqam. frutata wayunmantsu. 19੅Mana alli
9੅“ Acasu meqequipis tsuriquicuna wayoq monticunataqa muturirmi,
¿
tantata mañayäshuptiqui, rumincu ninacho cayecuntsic. 20੅Tsemi frutata
qoyanqui! 10੅Jina ¿acasu pescaduta acraqno pecuna imano cayanqanta
mañayäshuptiqui, FXOHEUDQFXTR\FX\DQ‫ێ‬ musyariyanqui.
qui! 11੅Si qamcuna mana alli ruraq
quecarpis tsuriquicunata allicunata Manam llapantsu yecuyanqa
qoyanqui, sielucho quecaq *Dios Diospa mandaquininman
Yayanäqa mas alli carmi, mas allicunata (Lucas 13.25–27)
qoyäshunqui mañacuyaptiqueqa. 21੅“Manam llapan ‘Teytallä, Teytallä’
12੅“Imanomi munayanqui qamcunapaq nimaqnïtsu gloriaman yecuyanqa;
nuna mayiquicuna allita rurayänanta, sinoqa sielucho quecaq Dios Yayä
tsenolla qamcunapis pecunapaq rurayë. munashqanno cawacoqcunallam.
Tseno rurayänequipaqmi, Moises y 22੅Juisiu junaqmi atscaq niyämanqa:

*profetacuna escribiyashqanchopis ‘Teyta, Teyta, noqacunam jutiquicho


yachatsicuyarqan. yachatsicushqa cayä; jutiquichomi
nunacunapita *supëcunata qarquyarqä;
Jesus iwalatsiquipa yachatsicun y jutiquichomi atsca milagrucunatapis
imano sieluman chänantsicpaq rurayarqä’ nir. 23੅Tseno niyämaptinnam
(Lucas 13.24) nishaq: ‘¡4DPFXQDWDTDPDQDPUHTL\DT‫ێ‬
13੅“
¡Imeca quichqui puncupa yecoqno tsu! ¡Llapequi mana alli ruraqcuna,
cayë! Porqui imeca jatun puncupa nopapita witicuyë!’ nir.
19 6$10$7(2੄7੄8

aparcur cachacashqequita
Ishquelaya simientu musyayänanpaq.
(Marcos 1.22; Lucas 6.47–49)
24੅“Pipis que yachatsiconqäta wiyacur, Jesus cachacätsin *Romanu
cäsucoqcunaqa, imeca precabidu nuna capitanpa wäteninta
wayinta shäritsinanpaq qaqa janancho (Lucas 7.1–10; Juan 4.43–54)
simientuta patsätseqnomi cayan. 5੅Tsepitanam Jesus ewarqan
25੅Tseno qaqa janancho shäritsishqa Capernaum marcaman. Tsemannam
wayitaqa manam melaya tamyapis ni Romanu soldaducunapa capitannin
lloqllapis ni bientupis juchurenqatsu alli checur, Jesusta rogarnin, 6੅queno
ɹrmi patsashqa captin. 26੅3HUX\DFKDWVL‫ێ‬ nerqan:
cushqäcunata wiyar, mana cäsucoq —Tëte, wayïchomi juc watenï lastima
nunaqa imeca juc upa nuna aqusha qeshyecan. Chaquinta ni maquinta
jananllacho wayita shäritseqnomi manam cuyutsita puedintsu, y allapam
cayan. 27੅Tseno aqusha jananllacho nanatsicun —nir.
shäritsishqa wayitaqa tamyapis, 7੅Tseno niptinnam, Jesus nerqan:

lloqllapis, bientupis shamurmi, pasepa —Ewashaqmi, y cachacätsishaqmi


juchur ushacäratsenqa” nir. —nir.
28੅-HVXVWVHQR\DFKDWVLFXUXVKDULSWLQ‫ێ‬ 8੅Capitannam nerqan:

nam, llapan nunacuna allapa espantacur —Tëte, manam meresïtsu noqalläpa


PDQWVDFlFX\DUTDQWVH\DFKDWVLTXLQLQ‫ێ‬ wayilläman ewar afanacullanequita.
pita. 29੅Porqui puedeq queninwanmi Tsechi quellapita mandecullanqui
tsecunata yachatsicorqan y manam *ley wätenï cachacärinanpaq. 9੅Porqui
yachatsicoqcunanollatsu. noqapis mandamaqnïpa poderninchomi
cä. <QRTDSDSRGHUQwFKRPLVROGDGXFX‫ێ‬
Jesus cachacätsin *leprawan napis cayan. Jucninta ‘Ewë’ niptïqa,
qeshyaq nunata ewanmi; jucninta ‘Shamï’ niptïpis,
(Marcos 1.40–45; Lucas 5.12–16) shamunmi; sirwimaqnïta ‘Queta rurë’

8
1੅Tsepitanam jircapita Jesus niptïpis, ruranmi —nir.
urämuptin, atscaq nunacuna peta 10੅Capitan nenqanta wiyecurnam,

qatircur eucuyarqan. 2੅Eucurëcaptinnam, Jesus espantacur, qatiraqnincunata


leprawan qeshyaquicaq nuna Jesuspa queno nerqan:
puntanman qonquriquicur, queno —Rasontam niyaq: Diosman que nuna
nerqan: marcäcoqtanoqa manam tarishqatsu cä
—Tëte, munarnenqa, ¡FDFKDTXHFD‫ێ‬ que *israel nunacunacho. 11੅Niyaqmi:
tsillämë! —nir. Inti yarqamunanpitam y inti jeqanan
3੅Tsenam Jesus nunata yatecur queno caru nasioncunapitam, atscaq nunacuna
nerqan: juntacäyanqa Diospa mandaquinincho
—Munämi, cachacänequita —nir. *Abrahamwan, Isaacwan y Jacobwan
Tse öram tse lepra qeshyapita juntu micuyänanpaq. 12੅Peru tsecho
cachacärerqan. 4੅Jesusnam nerqan: cayänanpaq caq israel nunacunanam jaq
—Ama ni pitapis willacunquitsu paqasman qarqushqa cayanqa.
cachacätsenqaqta. Peru si, ewë Tsechomi allapa llaquir waqayanqa
*saserdoti ricashunequipaq, Moises quiruncunatapis ruchuchutsirraq.
mandacushqanno Diospaq ofrendan 13੅Tsepitanam capitanta Jesus nerqan:
6$10$7(2੄8 20

—Wayiquiman cutiquï. Y marcäcur Shamushqa Nunapaqa manam ni iman


pensanqequinomi canqa. cantsu jamarinanllapaqpis.
Tse öram capitanpa wätenin 21੅Tsenam jucnin caq disipulun queno

cachacärerqan. nerqan:
—Teyta Jesus, qamwan eucunäpaq
Jesus cachacätsin papänïtaraq pampamushaq.
Pedrupa suegranta 22੅Tseno niptinnam, Jesus queno nerqan:
(Marcos 1.29–31; Lucas 4.38–39) —Qatirämeta munarqa jinallacho
14੅TsepitanamPedrupa wayinman shamï. :DQXVKTDQRFDTFXQDZDQXVKTD‫ێ‬
Jesus ewarqan. Tsechomi Pedrupa cunataqa pampacuyätsun —nir.
suegran ɹebriwan qeshyar
cämarëcarqan. 15੅Tsenam Jesusqa Jesus paratsin shucuqui bientuwan
qeshyaqpa maquinta yatecorqan, y tse lamar laqcheqsaqta
öram ɹebripita cachacärerqan. Tsenam 23੅Tsepitanam Jesus lloqarerqan

sharcur pecunata sirwerqan. lanchaman disipuluncunawan. 24੅Lamarpa


eucurëcayaptinnam, llutepa bientur
Jesus cachacätsin qallaquicorqan. /DPDUQDPODTFKHTVDUFXU‫ێ‬
atscaq qeshyaqcunata yan lanchatapis pasepa shucurerqan; peru
(Marcos 1.32–34; Lucas 4.40–41) Jesusqa punicarqanmi. 25੅7VHQDPGLVLSXOXQ‫ێ‬
16੅Patsapaqasyärëcaptinnam, cunaqa Jesusman corir riyatsiyarqan, queno
Jesusman apayämorqan supëyoqcunata. nishpa:
Tsenam Jesusqa juc piñapëllacho —¡Teyta, Teyta, salbecalläyällamë!
*supëcunata nunacunapita qarqorqan, y ¡Yacumannam tullpucäquicantsic! —nir.
llapan qeshyaquicaqcunatam 26੅Jesusnam nerqan:

cachacätserqan. 17੅Tseno ruraptinmi, —¿Imanirtaq allapa mantsacäyanqui,


cumplicärerqan *profeta Isaias queno Diosman mana marcäcoq nunacuna!
escribishqan: “Pe quiquinmi rantintsic Tseno nirirnam, sharcur bientuta
qeshyacunata y nanatsiquicunata mandarqan mana bientunanpaq yacuta
jipashqa”੆t nir. mana laqcheqsänanpaq. Y llapanmi
shumaq tranquilu ticrarerqan. 27੅Tseta
Jesusta qatireqa tseqllan riquecurnam, disipuluncunaqa allapa
alli watashqapaqmi espantacur queno ninacuyarqan:
(Lucas 9.57–62) —¡Queqa imano nunataq tselaya bientupis
18੅$WVFDTQXQDFXQD-HVXVPDQTXLFKTXL‫ێ‬ yacupis mandadunta cäsuyänanpaq!
nacur juntaquicuyaptinnam, *GLVLSXOXQ‫ێ‬
Gadara marcacho ishcaq
cunata nerqan lamar wac tsimpanman
nunacunapita Jesus
eucuyänanpaq. 19੅Tseno niptinnam, *ley
qarqun supëcunata
yachatsicoq nuna witïcur, queno nerqan:
(Marcos 5.1–20; Lucas 8.26–39)
—Mayestru, meta tseta ewaptiquipis,
noqaqa qatishqequim. 28੅Lamarwac tsimpan Gadara nishqan
20੅Jesusnam nerqan: estansiaman Jesus chäriptinnam,
—Atoqcunapa machenin canmi. 3LVKTXFX‫ێ‬ pantiuncunacho täcoq ishcaq nunacuna
napapis qeshun canmi. Peru *Diospita shayämorqan peta taripaq. 7VHQXQDFX‫ێ‬

t¬8.17 Is 53.4.
21 6$10$7(2੄8੄9

naqa shonquncunacho supë captinmi, —Callpata tsarï, iju. -XWVHTXLFXQDSL‫ێ‬


allapa mantsepaq locuyashqa cayarqan. tam perdonecoq —nir.
Tsemi pipis mana puriyaqtsu tse nänipa. 3੅Tseno nenqanta wiyecurnam, *ley
29੅Tse supëyoq nunacunanam qayaripa yachatsicoqcunapita waquin caqcuna
queno niyarqan: shonquncunallacho yarpacachäyarqan
—Diospa tsurin Jesus, ¿Imatataq “Que nunaqa Diospitam burlacun” nir.
noqacunawan munanqui! ¿Manaraq 4੅Peru Jesusqa tseno

WLHPSXFKRFXFDVWLJD\lPDTQwVKDPRU‫ێ‬ yarpacachäyanqanta musyarirmi,


qonqui! —nir. pecunata queno taporqan:
30੅Tsepita mas washaninllachomi atsca —¿,PDQLUWDTTDPFXQDVKRQTLTXLFX‫ێ‬
cuchicunata mitsiquicayarqan. 31੅Tsemi nacho llutanta pensayanqui! 5੅¿0HTDQ‫ێ‬
Jesusta tse nunacunacho supëcuna taq mas alli ninäpaq canman: ¶-XWVHTXL‫ێ‬
rogacur queno niyarqan: cunapita perdonashqanam canqui’
—¡Que nunacunapita ninäcu, o ‘¡Sharquï! ¡Canan purï!’
qarqarayämarqa, cachecalläyämë taqe ninäcu! 6੅Cananmi musyatsiyashqequi,
cuchicunallaman yecuquiculläyänäpaq! *Diospita Shamushqa Nuna, puedeq car
—nir. que patsacho nunacunapa jutsancunata
32੅Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan: perdoneta puedenqanta.
—¡Eucuyë! —nir. Tseno nirirnam, imbalidu nunatana
Supëcunanam, nunacunapeq yarqurir, nerqan:
cuchicunaman yecuquicuyarqan. —¡Sharquï! Quirmequita aparcur,
Tsenam coripa ewar cuchicunaqa wayiquita euquï —nir.
jircapita qochaman jeqacurcuyarqan, y 7੅7VHQDPLPEDOLGRTDWVH|UDVKDUFXU‫ێ‬

shenqacar, wanuriyarqan. nin, wayinman eucorqan. 8੅Tseta


33੅Tseta riquecurnam, FXFKLPLWVHTFX‫ێ‬ riquecurmi, nunacuna allapa espantacur
QDTDFRULSDHZDFX\DUTDQPDUFDQFXQD‫ێ‬ Teyta Diosta alabayarqan, puedeq
man. Chëcurnam, llapan imapis queninta pëcho ricayanqanpita.
pasaconqanta y tse supëyoq nunacunata
Jesus cachacätsishqanta willacuyarqan. Jesus qayan Mateota
34੅7VHQDPOODSDQQXQDFXQDHZDFX\DU‫ێ‬ disipulun cananpaq
qan Jesus quecanqanman. Chärirnam (Marcos 2.13–17; Lucas 5.27–32)
Jesusta rogayarqan marcancunapita 9੅Tsepita eucurninnam, -HVXVULFDUHU‫ێ‬
eucunanpaq. qan Mateota *Romapaq impuestucunata
cobracuyänan wayicho cobracur
Jesus cachacätsin wanushqa tëcaqta. Petam Jesus nerqan:
cuerpuyoq nunata —¡Acu eucushun! —nir.
(Marcos 2.1–12; Lucas 5.17–26) Mateonam sharcur Jesuswan

9
1੅Tsepitanam lanchaman lloqarcur eucorqan.
*disipuluncunawan eucuyarqan 10੅Tsepitanam Mateopa wayincho

lamarpa wac tsimpanman, \FKlUL\DU‫ێ‬ Jesus disipuluncunawan miquicayaptin


qan Jesuspa marcanman. 2੅Tsemannam Romapaq *impuestuta cobracoqcuna y
apayarqan imbalidu nunata, quirmapa jutsasapacuna atscaq chärir Jesuswan
wanturishqa. Tsenam Jesusqa peman juntu miquicayarqan. 11੅7VHWDULTXHFXU‫ێ‬
allapa marcäcuyashqanta musyarirnin, nam, *IDULVHXFXQD-HVXVSDGLVLSXOXQFX‫ێ‬
qeshyaqta nerqan: nata queno niyarqan:
6$10$7(2੄9 22

—¿Imanirtaq mayestriquicuna
LPSXHVWXFREUDFRTFXQDZDQ\MXWVDVDSD‫ێ‬ Yawar ewewan qeshyacoq
cunawan juntacur micuyan! —nir. warmita y Jairupa tsurinta
12੅Tseta wiyecurnam, Jesus nerqan: Jesus cachacätsin
—Qeshyaqcunallam medicutaqa (Marcos 5.21–43; Lucas 8.40–56)
nesitayan; sanu caqcunaqa manam. 18੅-HVXVWVHQRZLOODSlFXUTXHFDSWLQ‫ێ‬
13੅ Ëwar yachacuyë! Ima ninantataq nam, *ellucayänan wayicho mandacoq
¡ ¿
*Diospa palabrancho escribirëcan queno Jairu chärir, Jesuspa nopanman
nir, ‘Manam munätsu qareniquicunata; qonquriquicur queno nerqan:
sinoqa munä ancupäcoq cayänequitam’੆u —¡:DUPLZDPUDOOlPLZDQXTXL‫ێ‬
nir? Tsemi noqaqa que patsaman cushqa! ¡Acu, eweculläshun, \DWHFXSWL‫ێ‬
VKDPXVKTDFlDOOLUXUDTQXQDFXQDPDQ‫ێ‬ qui cawarirallämunanpaq! —nir.
tsu, sinoqa jutsasapacunamanmi. 19੅Tseno niptinnam, Jesusqa sharcur

disipuluncunawan Jairupa wayinman


Jesus yachatsicun ayunupaq y jeqariyarqan. 20੅7VHQRHZDUsFD\DSWLQ‫ێ‬
mushoq yachaquipaq nam, chunca ishque (12) watana yawar
(Marcos 2.18–22; Lucas 5.33–39) ewewan qeshyacoq warmi Jesuspa
14੅Tsepitanam bautisacoq Juanpa qepanman witïcur, mantunpa cuchunta
disipuluncuna Jesusman witïcur yatecaporqan. 21੅Pëqa pensarqan:
tapuyarqan queno: “Mantunta yatecurllam que qeshyäpita
—Noqacunaqa y fariseucunaqa cachacärishaq” nirmi. 22੅Jesusnam
cadallam ayunayä. ¿,PDQLUWDTGLVLSXOL‫ێ‬ tumecur tse warmita ricarëcur, queno
quicunaqa ayunayantsu? —nir. nerqan:
15੅Jesusnam iwalatsiquipa queno —Warmi, balorta tsarï, noqaman
nerqan: marcäcurmi cachacärerqonqui.
—$FDVXFDVDPLHQWXPDQFRPELGDVK‫ێ‬ Tse öram tse warmipa yawar ewenin
qacuna nobiuwan juntu quecar, ¿D\XQD‫ێ‬ shupirerqan.
yancu! Peru chämonqanam nobiuta 23੅Mandacoq Jairupa wayinman

apacuyänan junaq. Tsenam si, chärirnam, Jesus tarirerqan nunacuna


ayunayanqa. qaparipa qayaripa waqar caquicayaqta,
16੅“Manam pipis macwa ropata y ɻautacunallana waqaquicaqta.
remendanmantsu mushoq telawan, 24੅Tsenam pecunata nerqan:

porqui tse mushoq telaqa qenticarmi —Quepita yarquyë. :DPUDTDSXQLFDQ‫ێ‬


macwa ropata mas rachirenqa. 17੅7VHQR‫ێ‬ llam. Manam wanushqatsu —nir.
llam tseraq rurashqa binuta macwa qara Tseno niptinnam, nunacuna burlapaq
bolsaman winantsictsu; porqui tseno churar asipäyarqan. 25੅Nunacuna
rurashqaqa, binu poqurmi bolsata yarqarayämuptinnam, wamra
pashtaratsimunman, y binupis bolsapis sutarëcanqanman yecurerqan. Wamrata
ushacärinmanmi. Tsemi tseraq rurashqa maquipita sutarcuptinnam, tse öra
binutaqa mushoq qara bolsaman cawarir sharcaramorqan. 26੅Tse llapan
winacuntsic. Tsenopaqa binupis y pasacushqancunatam tse marcacunacho
bolsapis manam ushacanqanatsu.”੆v musyariyarqan.

u¬9.13 Os 6.6. v¬9.17 Tseno tincutsiquiwanmi Jesus cäyitsicorqan pepa mushoq


yachatsiquinin pecunapa une costumbrincunawan mana cabenqanta.
23 6$10$7(2੄9੄10

Jesus ishcaq Jesus ancupan nunacunata


wiscucunata cachacätsin 35੅Tsepitanam Jesusqa marcan, marcan
27੅7VHSLWD-HVXV\DUTXUHXFXUsFDSWLQ‫ێ‬ estansiacunapa purir, cada marcapa
nam, ishcaq wiscucuna Jesuspa qepanta ellucayänan wayicunacho yachatsicorqan
queno qayarir ewayarqan: Diospa mandaquinincho cayänapaq alli
—¡Rey *Davidpa castan Jesus, willaquicunata. Y tuquilaya qeshyawan
ancupëcalläyämëri! —nir. nanatsiquicaqcunatam cachacätserqan.
28੅Juc wayiman Jesus yecuriptinnam, 36੅Tsecho atscaq nunacuna quecayaqta

tse wiscucuna witiyarqan. Jesusnam ricarnam, pecunata ancuparqan, porqui


pecunata taporqan queno: mitseqninnnaq üsha cuentam pantacashqa
—¿4DPFXQDUDVRQSDFXPDUFlFX\DQ‫ێ‬ puriquicayarqan. 37੅Tsenam *GLVLSXOXQFX‫ێ‬
qui, cachacätsiyänaqpaq caqta? —nir. nata queno nerqan:
Pecunanam yasquiyarqan: —Cosecha poqicaqnomi nunacuna
—Aumi, Teyta —nishpa. ellipaq quecayan. Tseno captinpis,
29੅Tsenam Jesusqa nawincunata wallcallam elloqcuna cayan. 38੅Tsemi
yatecur, nerqan: Teyta Diosman mañacuyë elloqcuna
—4DPFXQDPDUFlFXUPDxDFX\DVKTH‫ێ‬ mas atscaq cayänanpaq —nir.
quino catsun —nir.
30੅Tse öram pecuna ricachacuriyarqan; Jesus acrarin *disipuluncunapita
y Jesusnam notiɹcar queno nerqan: chunca ishcaqta (12)
—¡Ama pitapis willacuyanquitsu! apostolnincuna cayänanpaq
—nir. (Marcos 3.13–19; Lucas 6.12–16)

10
31੅Peru, yarqurir öram willacur 1੅Tsepitanam Jesus chunca
TDOODTXLFX\DUTDQ-HVXVFDFKDFlWVL\DQ‫ێ‬ ishcaq (12) disipuluncunata
qanta, tse jinantin marcacunacho. qayarir, SRGHUQLQWDTRUTDQQXQDFXQD‫ێ‬
pita *supëcunata qarquyänanpaq y
Jesus parlaratsin juc muduta
WXTXLOD\DTHVK\DSLWD\QDQDWVLTXLFXQD‫ێ‬
32੅Wiscucuna yarqurëcayaptinam, pita cachacätsiyänanpaq.
waquin nunacuna Jesusman 2੅Chunca ishcaq (12) apostolnincunapa

apayämorqan supëyoq car muduyashqa jutincunam carqan: Simon (pepa jucnin


nunata. 33੅6XSsWDWVHPXGXSLWDTDUTXULS‫ێ‬ jutinmi carqan Pedru), Simonpa wauqin
tinnam tse nuna parlar qallecorqan. Andres, Zebedeupa tsurincuna Santiagu y
Nunacunanam espantacur queno Juan. 3੅Felipi, Bartolome, Tomas, impuestu
niyarqan: cobracoq Mateo, Tadeo, Alfeupa tsurin
—¡Queno ruraqtaqa manam imepis Santiagu, 4੅“Cananista੆w grupupita caq”
ULFDVKTDWVXFDQWVLFTXH,VUDHOQDVLRQQLQ‫ێ‬ Simon y Jesusta ranticoq *Judas Iscariotim.
tsiccho! —nir.
34੅Peru fariseucunanam queno Jesus apostolnincunata cachan
niyarqan: yachatsicuyänanpaq
—Diablucunapa mandacoqnin (Marcos 6.7–13; Lucas 9.1–6)
poderninwanmi nunacunapita 5੅Que chunca ishque (12) DSRVWROQLQ‫ێ‬

*supëcunata qarqun —nir. cunatam Jesus cacharqan queno nishpa

w¬10.4 Riquë “Seloti” cäyitsiquicunacho.


6$10$7(2੄10 24

willapecurnin: “*Samaria marcamanqa


ni mana *LVUDHOQXQDFXQDSDPDUFDQFX‫ێ‬ Nunacunam chiquir
namanqa ama ewayanquitsu; 6੅peru qaticachäyäshunqui
Israel marcacho oqracashqa üsha cuenta 16੅“Qamcunatam cachayaq imeca
caquicaqcunaman si, ewayanqui. 7੅Y achcas atoqcunapa੆x chopinpa ewaq
ewarnin queno yachatsicuyanqui: cuentatano. Tsemi culebrano mäcoq,
‘Diosnintsic mandacoq cananpaq tiempu mäcoq cayänequi, peru palumanopis
chäramunnam’ nir. 8੅Qeshyacoqcunata manshulla. 17੅Tsemi qamcuna mäcoq
cachacätsiyanqui; wanushqacunatapis mäcoq quecayänequi; SRUTXLDXWRULGD‫ێ‬
cawaritsiyanqui; *lepra qeshyawan cunamanmi apayäshunqui.
qeshyaqcunata cachacätsiyanqui; *Ellucayänan wayicunachomi
supëyoq nunacunapita supëcunata astayäshunqui. 18੅1RTDUHFXUPLDXWRULGD‫ێ‬
qarquyanqui. Tsecunata rurayänequipaq cunaman y reycunaman apayäshurniqui,
'LRVSDSRGHUQLQWDGHEDOGLOODPFKDVTXL‫ێ‬ tuquita tapupäyäshunqui. Tse öra tse
yarqonqui, y paqtam qeshyaqcunata DXWRULGDFXQDFKR\PDQDLVUDHOFDTFXQD‫ێ‬
cachacäratsir cobrecayanquiman. FKRQRTDSDTZLOODSlFXUSDUODFXUL\DQ‫ێ‬
9੅“Ama ewarnin qorita ni qelleta qui. 19੅Peru autoridacunaman
apayanquitsu. 10੅Ama mircapatapis, ni apayäshuptiqui, DPD\DUSDFDFKl\DQTXL‫ێ‬
trocacuyänequipaq ropatapis, OODQTLWD‫ێ‬ tsu, ‘¿Imataraq nishaq? ¿Imanoraq
pis ni tucrutapis apayanquitsu; porqui parlacurishaq?’ nirnin; porqui
uryaqtaqa combieninmi pachan SDUOD\lQHTXL|UDP'LRV\DQDSD\lVKXQ‫ێ‬
qarayänan. qui imata niyänequipaqpis. 20੅Manam
11੅“Me marcaman o estansiaman qamcunapa yarpeniquicunapitatsu
charninpis, juc alli cawacoq nunata parlayanqui, sinoqa *Dios Yayapa
ashiyanqui. Tse wayincho posadacur *Santu Espiritunmi qamcunata
quedacuyanqui, WVHPDUFDSLWDHXFX\DQ‫ێ‬ parlatsiyäshunqui.
qequiyaq. 12੅Tse wayiman yecur 21੅“Tsenollam nunacuna wauqincunata

saludacuriyanqui. 13੅Sitsun tse wayicho chiquirnin, HQWUHJD\DQTDDXWRULGDFXQD‫ێ‬


\DFKDTFXQDFXVKLFXVKLFKDVTXL\lVKXQ‫ێ‬ man wanutsiyänanpaq. 3DSlQLQFXQD‫ێ‬
qui, 'LRVSDEHQGLVLRQQLQWDPDxDFX\DQ‫ێ‬ nam jina tsurincunata iwalitu
qui; SHUXDMD\HFDUFKDVTXL\lVKXSWL‫ێ‬ rurayanqa. <WVXULQFXQDSLVSDSlQLQFX‫ێ‬
queqa, DPDEHQGLVLRQWDPDxDFX\DQTXL‫ێ‬ napa mamänincunapa contran
tsu. 14੅Y wayincunaman mana sharcurmi, HQWUHJD\DQTDZDQXUD‫ێ‬
chasquiyäshuptiqueqa, \\DFKDWVLFX\DQ‫ێ‬ tsiyänanpaq. 22੅Noqarecurmi llapan
qequicunata mana wiyayäshuptiqueqa, nunacuna chiquiyäshunqui. Tseno
tse wayipita y tse marcapita yarqur captinpis, wanonqanyaq noqacho
HXFX\DQTXLFKDTXLTXLFXQDFKRSROEXWD‫ێ‬ tsaracoqmi salbaconqa. 23੅Juc marcacho
pis tapsicurir. 15੅Rasontam niyaq: wanutsiyäshiniquita munayaptenqa, juc
*Sodoma y Gomorra marcacunacho ladu marcaman qeshpir ewacuyanqui.
mana alli cawacoq nunacuna Rasontam niyaq, llapan Israel nasionta
castigashqa cayanqanpitapis, juisiu purir, manaraq ushayaptiquim,
junaqmi tse marca mas feyupa *Diospita Shamushqa Nunaqa que
castigashqa canqa. patsaman yape cutimonqa.

x¬10.16 Tse animalqa atoq ricoqmi peru mas jatun, y shutin “lobum”.
25 6$10$7(2੄10

24੅“Manam ni meqan *disipulupis pepa faborninmi willacushaq sielucho


mayestrunpita mas presisaqtsu, ni quecaq Yayäpa nopancho. 33੅Peru
meqan sirwipacoqpis patronninpita mas nunacunapa nopancho negamaqtaqa,
presisaqqa canmantsu. 25੅Antis juc noqapis sielucho quecaq Dios Yayäpa
disipuloqa mayestrunnollam canman, y nopancho negashaqmi.
juc sirwipacoqqa patronninnollam
canman. Si papä cuenta quecaptï Jesusrecurmi nunacuna
noqatapis ‘*Beelzebu’੆y niyaman, TDPFX‫ێ‬ raquicacuriyanqa
QDWDQlTDZDPUlFXHQWDOODTXHFD\DSWL‫ێ‬ (Lucas 12.51–53; 14.26–27)
qui, ¿imaraq niyäshunqui! 34੅“Ama pensayëtsu que patsaman alli

cawaquillata apamonqäta. Manam


¿Pitataq mas mantsacushwan! tsenotsu; sinoqa noqarecurmi nunacuna
(Lucas 12.2–7) chiquinaquillacho cacuyanqa. 35੅1RTD‫ێ‬
26੅“Peru tserecorqa ama mantsayëtsu man marcäcuyanqanrecurmi papäninpa
nunacuna imatapis rurayäshunequipita. contran tsurin canqa, warmi wawanmi
Porqui imapis pacallapa rurayanqan mamanpa contran y llumtsininnam
manam pacarëcarqa quedanqatsu; sinoqa suegranpa contran canqa. 36੅Tseno
llapanmi musyacashqa canqa. 27੅Paqaspa chiquishqam cayanqui castequicunapita
SDUODSl\DQTDTWDPMXQDTSDQDZLOODFX\DQ‫ێ‬ qallecur.੆z
qui. Rinriquicunallacho willayanqaqtam, 37੅“Pipis tëtanta mamanta noqapita

wayicunapa jananman lloqarcur qayaripa mas cuyaq caqqa, manam noqapatsu;


willapäcuyanqui. 28੅$PDZDQXWVLFRTFX‫ێ‬ pipis wamrancunata noqapita mas
nata mantsayëtsu. 3RUTXLZDQXUD‫ێ‬ cuyaq caqqa, manam noqapatsu.
tsiyäshurniqui, manam almequicunataqa 38੅Noqarecorqa, wanunanpaq *crus

imaneta puediyanqatsu. Antis apaqnomi jiparninpis, qatirämänan.


mantsayëqa Diosta. Pëqa almecuerpum Mana tseno caqqa, manam noqapatsu.
inɹernucho ushacätsiyäshiniquita puedin. 39੅Pipis quiquinllapeq salbaquita munaq
29੅“Masqui quetapis cäyiyë: Pishqoqa caqqa manam salbadutsu canqa; peru
ishqueran juc sentabupis cuestan. Tseno pipis noqarecur asta wanonqanyaq
baratulla quecaptinpis, Dios Yaya mana tsaracoqqa salbaconqam.
permitiptenqa manam jucllellapis
wanuyanqatsu. 30੅Y qamcunapatanäqa Diosmi cutitsimäshun
llapan aqtsequicunatapis jucllellapayan ruranqantsiccunapita
yupashqam quecatsin. 31੅7VHQRTXHFDS‫ێ‬ (Marcos 9.41)
tenqa, ama imatapis mantsacuyëtsu. 40੅“Qamcunata chasquiyäshurniqueqa,

Porqui atsca pishqocunapitapis noqatapis chasquiyämanmi; noqata


qamcunaqa masmi baliyanqui. pipis chasquimarqa, cachamaqnïtam
chasquican. 41੅3URIHWDFXQDWDFKDVTXHT‫ێ‬
Jesuspaq mana penqacushpa cunaqa gloriaman charmi, tse *SURIHWD‫ێ‬
willapäcushun cuna premiuta chasquiyanqantanolla
(Lucas 12.8–9) premiuta chasquiyanqa. <DOOLUXUDTFX‫ێ‬
32੅“Pipis nunacunapa nopancho nata chasqueqcunapis gloriaman
noqapa fabornï willacuptenqa, noqapis charmi, tse alli ruraq nuna premiuta

y¬10.25 Beelzebu ninan diablucunapa mandacoqmi ninanqa. z¬10.36 Miq 7.6.


6$10$7(2੄10੄11 26

chasquenqantanolla jina premiuta 8੅ Niyämë! Imaqtaq ewayarqequi, alli


¡ ¿
chasquiyanqa. 42੅Sitsun mana presisaqlla shumaq ropan yacashqa nuna ricaraqcu!
quecayaptiquipis, qatirämaqnïcuna Musyayanqequinopis shumaq ropan
cayanqequirecur pillapis juc tasa yacuta \DFDVKTDQXQDFXQDTDUH\SDZD\LQFXQD‫ێ‬
qarecuyäshunqui; rasontam niyaq: tse llachomi cayan. 9੅¡Parlacuyëri! ¿Imaqtaq
nunatam Dios paganqa.” ewayarqequi! ¿Diospa *profetanchi

11
1੅Tseno chunca ishque (12) nircu? ¡Aumi! 3sTDWVHSURIHWDFXQDSLWD‫ێ‬
*disipuluncunata cösa notiɹca‫ێ‬ pis mas presisaqmi. 10੅Juanpaqmi
rirnam, Jesus eucorqan Galilea *Diospa palabran escribirëcan queno:
probinsiacho quecaq marcacunapa alli ‘Puntequitam willacoqnïta
willaquininta willapäcunanpaq. cachashaq,
nänita alistaq cuenta nunacunata
Bautisacoq Juanpa disipuluncuna willapänanpaq’੆a nir.
ewayan Jesusman 11੅Rasontam niyaq: bautisacoq Juanno
(Lucas 7.18–35) SUHVLVDTQXQDTDPDQDPLPHSLVFDVKTD‫ێ‬
2੅Tsepinmi bautisacoq Juan carselcho raqtsu. Tseno captinpis, Diospa
llawirëcarqan. Tse carselcho quecarmi PDQGDTXLQLQFKRTXHFDTTROOPLVKRQTX‫ێ‬
*-HVXFULVWXUXUDVKTDQFXQDWDPXV\DUHU‫ێ‬ cunam mas presisaqqa cayan.
qan. 7VHPLFDFKDUTDQZDTXLQGLVLSXOXQ‫ێ‬ 12੅“Bautisacoq Juan willapäcur

cunata, 3੅Jesusta queno tapuyänanpaq: qallanqanpita asta canancamayaqmi


—¿Qamcush shamunanpaq caq *Dios ima eca captinpis Diospa mandaquinin
Acrashqan callanqui, o juctacush nunacunacho patsaquecan; \WVHPDQGD‫ێ‬
shuyalläyäshaq? —nir. duncho queta tïraqcunallam yecuyanqa.
4੅Tseno tapuyaptinnam, Jesusqa queno 13੅Profetacuna escribiyashqancunam y

nerqan: *Moises escribishqancunam Diospaq


—Ewë, Juanman cutir willayanqui musyatsimarqantsic asta Juan
OODSDQZL\HFD\DQTHTXLWD\ULTXHFD\DQ‫ێ‬ chäramonqanyaq. 14੅Creyiptiqui mana
qequita. 5੅Jina willayanqui: wiscucuna creyiptiquipis, Juanqa *profeta Elias
ricayanqanta, cojucuna puriyanqanta, cuentam shamushqana.੆b 15੅¡Tsemi
*leprawan qeshyaqcuna rinriyoq carqa, wiyacur cäsucuyë!”
cachacäyanqanta, VRUGXFXQDZL\D\DQ‫ێ‬ 16੅“ &DQDQWLHPSXQXQDFXQDWDLPDZDQ‫ێ‬
¿
qanta, wanushqacuna cawariyanqanta y raq iwalaratsiman? Pecunaqa imeca
wactsacuna Diospa alli willaquininta plasacunacho wamracuna pucllacur, wamra
wiyaquicayanqanta. 6੅Y pi mepis PD\LQFXQDZDQTD\DULSDTXHQRQLQDFRT‫ێ‬
cushicutsun mana ajayashpa noqaman nomi cayan: 17੅‘Flautawan shumaq bersuta
marcäcoqcuna —nir. tocayaptïpis, manam qatswayanquitsu; ni
7੅Bautisacoq Juanpa disipuluncuna llaquiquipaqta qotsuyaptïpis, manam
cuticuyaptinnam, tsecho ellucashqa waqayanquitsu’ nir. 18੅Y tse cuentam
nunacunata Jesus queno nir willaparqan bautisacoq Juan shamur, mana binuta
Juanpaq: —Tsunyaqcho quecaptin, upyaptin, y mana micuptin, niyanqui ‘Pëqa
¿Imaqtaq Juanman caruta ewayarqequi! supëyoqmi’ nishpa. 19੅Y *Diospita
¿Bientuwan shoqush cuyoqllata ricaqcu! Shamushqa Nuna micoq upoq captinnam,

a¬11.10 Mal 3.1; Ex 23.20. b¬11.14 Diospa palabrancho Malaquias 4.5 nin: ‘Manaraq juisiu
junaq chämuptin *profeta Elias cutimunan caqta.’
27 6$10$7(2੄11੄12

qamcuna niyanqui: ‘Queqa allapa micoqmi “Sieluchopis, patsachopis mandacoq


y upyaqmi, impuestu cobraqcunapa y Dios, ¡qamtam alabecoq! Porqui yachaq
jutsasapacunapa amigunmi’ nishpa, tucoqcunataqa y musyaq tucoqcunataqa
cäsuyanquitsu. 3HUX'LRVSDDFUDVKTDQFX‫ێ‬ PDQDPEROXQWDQLTXLWDFl\LUDWVHUTRQTXL‫ێ‬
naqa ricatsicuyan alli rurenincunawanmi tsu; peru qollmi shonqu nunacunataqa
Diospa yacheninta.” cäyiratserqonquim. 26੅Aumi, *Dios Yaya,
tseno canantam munarqonqui” nir.
Mana cäsucoq nunacunata 27੅Nïcurnam, nunacunatana queno
Jesus piñapan nerqan: ´'LRV<D\lPLOODSDQLPHFDFXQD‫ێ‬
(Lucas 10.13–15) chopis mandacunäpaq podernï qomashqa.
20੅7VHSLWDQDP-HVXVTDSLxDSlFDFKDUFRU‫ێ‬ Dios Yayallam noqata reqiman, y
qan tse atsca milagrucunata ruranqan noqallam Dios Yayata reqï y noqa
marcacunacho täraq nunacunata; porqui reqitsiptïllam waquincunapis Dios Yayata
milagrucunata riquecarpis, jutsancunata reqiyanqa.” 28੅Tsepitanam nerqan:
manam jaqiyarqantsu. Tsemi queno nerqan: “Llapequipis utishqa y llaquishqa
21੅“ Allau, Corasin marcacho y Betsaida carnenqa, noqaman shayämï. 6KD\lPXSWL‫ێ‬
¡
marcacho täraq nunacuna! 6LWVXQPDUTXH‫ێ‬ queqa, noqam jamaratsiyashqequi.
quicunachono Tiro y Sidon marcacunacho 29੅Imeca yugucho noqalla arsuta apaq

milagrucunata ruräman carqan; menam tse cuentam qamcunawan purishun. Noqam


nunacuna yana jacuncunata yacacurcur, qollmi shonqu car y umildi car, llapan
uchpawan shüpacur, jutsancunata jaqirïcur nacaquiniquicunapita jamaratsiyashqequi.
Diosman cuticuyanman carqan.੆c 22੅Tsemi 30੅Noqapa yugoqa manam lasantsu.

niyaq: juisiu junaqcho Tiro y Sidon marca Yanapayäpteq ancashllam canqa.”


nunacuna castigashqa cayanqanpitapis, mas
feyupa castigashqa cayänequipaq. 23੅Y Jesuspa *disipuluncuna *jamaqui
qamcuna, Capernaum marcacho täraq junaqcho triguta quipchuyan
nunacuna, ‘Sielumanmi ewayäshaq’ (Marcos 2.23–28; Lucas 6.1–5)

12
1੅Tsepitanam
¿niyanquicu? ¡Manam, inɹernuman *jamacuyänan
qarpushqam cayanqui! Porqui sitsun MXQDTFKR-HVXVGLVLSXOXQFXQD‫ێ‬
marquequicunachono Sodoma marcacho wan trigu murushqa cuchunpa
milagrucunata rurayanman carqan, tse ewarëcayarqan. Disipulucunanam
marca canancamayaqmi quecanman carqan. mallaqarnin, HVSLJDWDTXLSFKXULUXFKX\DU‫ێ‬
24੅Peru niyaqmi: Juisiu junaqmi Sodoma qan. 2੅Tseno rurayanqanta riquecurnam,
PDUFDQXQDFXQDFDVWLJDVKTDFD\DQTDQSLWD‫ێ‬ *fariseucuna Jesusta queno niyarqan:
pis mas feyupa castigashqa cayanqui.” —¡Riquë disipuliquicunata! ¡Jamaqui
junaq *leynintsicpa contran rurayan!
Jesus willapäcun 3੅Tseno niyaptinnam, Jesusqa nerqan:
yachatsicushqanno —¿Qamcuna manacu *Diospa
cawacuyänanpaq palabranta leyishqa cayanqui, rey
(Lucas 10.21–22) *David yanaqincunawan mallaqar,
25੅Tsenowillapäcurëcarnam, Diosta rurayanqanta? 4੅Pemi Dios adorana
alabarninna Jesus queno nerqan: wayiman yecurirnin, Diospaq churashqa

c¬11.21 Tse tiempu nunacuna uchpawan shüpacuyaq jutsancunapita dejacayanqanta


musyatsicurmi.
6$10$7(2੄12 28

WDQWDWD\DQDTLQFXQDZDQPLFXFXUFX\DU‫ێ‬ Y maquinta pallarconqan öram tse


qan, *saserdoticunalla micuyänan maquin alliyärerqan, y yame caq
quecaptinpis. 5੅Jina ¿manacu *Moises maquinno sanu ticrarerqan. 14੅Peru
escribishqan leyta leyiyarqonqui fariseucunanam tse ellucayänan wayipita
saserdoticuna jamaqui junaqchopis yarqurir, yachatsinacur parlayarqan
*templucho uryayanqanta? ¿Tseno Jesusta imanopapis wanicatsiyänanpaq.
jamaqui junaqchopis templucho uryar
acasu mana allitacu rurayarqan! 6੅Alleq Jesus rurananpaq caqta
cäyiyämë. Canan quecho qamcunata Isaias escribishqan
parlapëcayäshoqniquim templupitapis 15੅Tseno parlayanqanta musyarirnam,

mas presisaqqa. 7੅Jina Diospa Jesus tsepita eucorqan. Eucuptinnam,


palabranmi queno escribirëcan: ¶4DUHQL‫ێ‬ atscaq nunacuna qatiyarqan, y llapan
quicunapitapis noqaqa mas munä nuna qeshyaqcunatam cachacätserqan.
mayiquicunata ancupäyänequitam’੆d nir. 16੅Pecunatam nerqan:

Tseta qamcuna manam cäyiyashqatsu —$PDSLWDSLVQRTDSDTZLOODFX\DQ‫ێ‬


cayanqui, VLWVXQFl\L\DVKTDFD\DQTXL‫ێ‬ quitsu —nir.
man, manam nuna mayiquicunata 17੅Tsenopam cumplicärerqan *profeta

DFXVDU¶0DQDDOOLWDPUXUDULQ·QL\DQTXL‫ێ‬ Isaias queno escribenqan:


mantsu mana jutsayoqcunata. 8੅Tsemi 18 “Caq quemi sirwimaqnï.

*'LRVSLWD6KDPXVKTD1XQDSDPXQHQLQ‫ێ‬ Petam cuyarnin acrashqä,


cho jamaqui junaqpis. y pepitam allapa cushicü.
*Santu Espiritütam peta qoycushaq.
Maquin wanushqa nunata Pemi llapan nasioncho nunacunata
Jesus alliyätsin willapanqa alli cawaquipaq.
(Marcos 3.1–6; Lucas 6.6–11) 19 Manam piwanpis liryaconqatsu,
9੅Tsepita eucurninnam, -HVXV\HFXUHU‫ێ‬ ni manam pitapis qayaripanqatsu.
qan *ellucayänan wayiman. 10੅Tsechomi 0DQDPSLSLVZL\DQTDWVXFDOOLFXQD‫ێ‬
tsaquishqa maquiyoq juc nuna cho llutanta parlar pureqta.
quecarqan. 7VHQDPOH\\DFKDWVLFRTFX‫ێ‬ 20 Laqtsiquicaq rämacunata salbecoq

naqa y fariseucunaqa, Jesusta acuseta cuentam


munarnin queno tapuyarqan: y upicaquicaq chiuchita yanapecoq
—¿Leynintsic permitincu jamaqui cuentam,
MXQDTFKRMXFTHVK\DTWDFDFKDFlWVLQD‫ێ‬ alli cawaquipaq llapan nunacunata
paq? —nir. musyatsenqa.
11੅Jesusnam queno nerqan: 21 Y llapan nasion nunacunam

—¿Manacu meqequipis jucllella shuyaräyanqa pe salbecuyänanta”


ushequicuna jamaqui junaqcho nirmi, Isaias escriberqan.੆e
SRVXPDQMHTDFXUFXSWLQMRUTXUL\DQTXL‫ێ‬
man? 12੅Tse üshapitaqa juc nunam mas Jesuspaq llutanta pensayan
balin. Tsemi jamaqui junaqchopis (Marcos 3.20–30;
imatapis alli caqtaqa ruranantsic —nir. Lucas 11.14–23; 12.10)
13੅Tseno nirirnam, maquin wanushqa 22੅Tsemannam apayämorqan juc

nunatana, “Maquiquita pallarï” nerqan. nunata. 7VHQXQDTDVXSsSDPXQHQLQ‫ێ‬

d¬12.7 Os 6.6. e¬12.18-21 Is 42.1-4.


29 6$10$7(2੄12

chomi cacorqan; manam ricarqantsu ni 31੅“Tsemi que niyanqaqcunata shumaq

parlarqantsu. -HVXVFDFKDFlUDWVLSWLQ‫ێ‬ cäyiyämë: Diosqa nunacunata imeca


nam, ricachacaramorqan y parlar jutsancunatapis, y pepaq llapan mana
qallecorqan. 23੅Tseta riquecurnam, DOOLFXQDWDSDUOD\DQTDQFXQDWDSLVSHUGRQH‫ێ‬
llapan nunacuna espantacur, mantsacar conqam; peru Santu Espiritupa contran
quiquincuna pura queno ninacuyarqan: mana allicunata parlayaptenqa, manam
—¿Petsuraq canman Davidpa perdonanqatsu. 32੅Tsenollam Diospita
FDVWDQSLWDVDOEDPlQDQWVLFSDTVKX\DFRQ‫ێ‬ Shamushqa Nunapaq, pipis contran mana
qantsic nuna? —nir. allicunata parlaptenqa, 'LRVSHUGRQHFRQ‫ێ‬
24੅Tseta cayïcurcurnam fariseucuna qam; peru Santu Espiritupa contran mana
queno niyarqan: allicunata parlayaptenqa, Dios manam
—Que nunaqa *VXSsFXQDSDPDQGD‫ێ‬ perdonanqatsu, ni que bidacho ni wac
coqnin Beelzebupa poderninwanmi bidachopis.”
nunacunapita supëcunata qarqun —nir.
25੅Tseno pensayanqanta musyarirnam, Wayïninpitam montitaqa reqintsic
Jesus pecunata queno nerqan: “Sitsun juc (Lucas 6.43–45)
nasioncho nunacuna quiquincuna pura 33੅7VHSLWDQDP-HVXVTXHQR\DFKDWVLFRU‫ێ‬

chiquinacuyanqa, raquicarmi, qan: “Alli monteqa alli frutatam wayun, y


ushacäriyanqa. Tsenollam jina juc mana alli monteqa mana alli frutatam
marcacho o juc wayicho yachaqcuna wayun. Wayïnimpitam montitaqa imano
quiquincuna pura chiquinacorqa, tse canqantapis reqintsic. 34੅¡Qamcunaqa imeca
castacuna raquicarmi, ushacäriyanqa. benenosu bibora cuentam cayanqui!
26੅Tse cuentanollam nunacunapita
¿,PDQRSDWDTTDPFXQDDOOLFXQDWDSDUOD\DQ‫ێ‬
supëcunata diablu qarqorqa, quiquinpa quiman, shonqiquicunacho mana allita
FRQWUDQFDUPDQGDTXLQLQWDXVKDFlUDWVLQ‫ێ‬ yarpëcarnin! Porqui nunaqa parlan
man. 27੅Qamcuna pensayanqui shonquncho imatapis yarpanqantam. 35੅Tse
‘Beelzebupa poderninwanmi supëcunata cuentanollam alli caq nuna shonqun alli
qarqican’ nir. Tseno carqa, ¿Pipa captin, allicunallata parlan; mana alli caq
poderninwantaq qampa disipuliquicunaqa nunanam shonqun mana alli captin, mana
supëcunata nunacunapita qarquyan? allicunata parlecan. 36੅Masqui quetapis
Pecunam musyatsiyäshunqui mana caqta shumaq wiyaräyämë: Juisiu junaqmi Dios
parlayanqequita. 28੅Antis Santu Espiritu nunacunata jusganqa llapan mana
yanapamaptin supëcunata qarqunqäta combieneqcunata parlayanqancunapita.
ULFDUPLPXV\DUL\DQTXL'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬ 37੅Porqui quiquiquicuna parlayashqequim

nin qamcunaman chäramonqanta.” musyatsiyäshunqui, jutsayoq o mana


29੅੍%HHO]HEXSLWDPDVSXHGHTFDQTDQWD jutsayoq cayanqequitapis.”
Fl\LWVLUPL੏-HVXVTXHQRQHUTDQ: “Juc
callpayoq nuna wayinta täpecaptenqa, Mana alli nunacuna Jesus milagru
manam manaraq peta pancarqa pipis rurananta munayan
imantapis suwanmantsu. Pancarirran (Marcos 8.12; Lucas 11.29—32)
imecancunatapis apacunman. 38੅Tsenoniptinnam, waquin fariseucuna
30੅“Pipis noqapa mana fabornï carqa, y ley yachatsicoqcuna Jesusta niyarqan:
noqapa conträmi quecan. Pipis noqawan —Mayestru, noqacuna imanomi
mana elloq caqqa; peormi nunacunata munecuyä juc milagruta ruramunequita
witsicacharcun. —nir.
6$10$7(2੄12੄13 30

39੅Jesusnam nerqan: pitsapäcushqa jayaquicaq wayitano.


—¡Qamcunaqa Diosta mana 45੅Tsenam tse supë ewar pepitapis mas
FlVXFXUPL\OOXWDQWDUXUDUFDZDTXL‫ێ‬ mana alli ruraq qanchis supëcunata
carmi, juc milagru ruranätaraq mincaquicur cutïcun, y llapanmi
munayanqui! 3HUXTDPFXQDPXQD\DQ‫ێ‬ yecuriyan nunapa shonqunman. Tsenam
qequinoqa manam ima milagrutapis tse nuna nopa canqanpitapis mas peor
rurashaqtsu. Tsepa rantenqa Teyta Dios ticracurin. Tsenomi pasaconqa que
juc milagrutam ruranqa profeta mana alli ruraq nunacunawan.”
Jonascho ruranqantano noqacho.
40੅Imanomi Jonas quima junaq y quima Jesusta ashiyan
paqas jatun pescadupa pachancho mamänin y wauqincuna
cacorqan, tsenollam quima junaq y (Marcos 3.31–35; Lucas 8.19–21)
quima paqas Diospita Shamushqa 46੅-HVXVWVHQR\DFKDWVLFXUTXHFDSWLQ‫ێ‬

Nunapis, patsa rurincho pamparanqa.੆f nam, pepa wauqincuna y mamanqa


41੅Que patsa ushacänan junaqmi Ninive waqtacho shuyarëcayarqan, pewan
marcacho täraq une nunacuna parleta munarnin. 47੅Juc nunanam
sharcayämonqa, FDQDQWLHPSXQXQDFX‫ێ‬ Jesusta queno willarerqan:
nata mana alli ruraq cayanqanta —Mamäniquim wauqiquicunawan
shimpiyänanpaq. Porqui pecunaqa shuyarëcayäshunqui waqtacho.
Jonas willaconqanta wiyar cäsucurmi, Qamwanshi parleta munayan —nir.
MXWVDQFXQDWDMDTLUwFXU'LRVPDQFUH\LFX‫ێ‬ 48੅Tseno willariptinnam, Jesus nerqan:

yarqan. <-RQDVSLWDTDFDQDQTDPFXQD‫ێ‬ —¿Pitaq noqapa mamänï y


wan quecaqmi mas puedeq. 42੅Tsenollam wauqïcuna cayan!
juisiu junaqcho, Shebapita reinapis 49੅Tsenam disipuluncunata dedunwan

Diospa nopancho shimpir apuntecur queno nerqan:


condenayäshunqui canan tiempu —Quecho quecaqcunam mamänïcuna
nunacunata. Porqui tse warmeqa y wauqïcunaqa cayan. 50੅Porqui pipis
Salomon allapa yacheninwan parlaqta VLHOXFKRTXHFDT'LRV<D\lPDQGDFXVK‫ێ‬
ZL\DTPLDOODSDFDUXPDUFDSLWDVKDPRU‫ێ‬ qancunata wiyacoqcunam noqapa
qan, \6DORPRQSLWDTDFDQDQTDPFXQD‫ێ‬ wauqïcunaqa panïcunaqa y mamänïqa
wan quecho quecaqmi mas poderyoq. cayan —nir.

Supë cutiquicun Jesus yachatsicun murucoq


yarqunqan nunaman nunatawan iwalatsicur
(Lucas 11.24–26) (Marcos 4.1–9; Lucas 8.4–8)

13
43੅Tsepitanam quenona Jesus 1੅Tse junaqmi Jesus wayipita
willapäcorqan: “Supëyoq nunapita supë yarqur ewarnin, Galilea nishqan
yarqurirmi, tsunyaqcunapa ewar, Lamar cuchuncho täcurerqan. 2੅Tseman
mechopis jamacunanpaq ashirnin atscaq nunacuna elluquecuyaptinnam
purican. Mana tarirninnam, queno nin: Jesusqa juc barcuman lloqarcur täcurerqan.
44੅‘Yarqamonqä nunamanmi cuticushaq 1XQDFXQDQDPODPDUFXFKXQFKRTXHGDUL‫ێ‬
täraq’ nir. Cutïcurnam, tse nunapa yarqan. 3੅Tsechonam iwalatsiquicunawan
shonqunta tarin imeca shumaq Jesus yachatsicur qallecorqan queno:

f¬12.40 Jon 1.17.


31 6$10$7(2੄13

“Juc nunam ewarqan chacranman ‘Parlanqäta melaya wiyecarpis


murucoq. 4੅Muruta maqtsiptinnam, manam cäyicuyanqatsu.
waquin muru pintiyarqan näniman. 5XUDVKTDQFXQDWDPHOD\DULTXHFDU‫ێ‬
7VHWDQDPSLVKTXFXQDXVKSDFXUFX\DU‫ێ‬ pis manam creyicuyanqatsu.
qan. 5੅Y waquincunanam ranraman 15 3RUTXLTXHQXQDFXQDSDVKRQTXQFX‫ێ‬

pintiyarqan. Y tsecho allpan uchuclla naqa pasepa chucruyashqam.


captinnam, tse murucuna ajalla Rinrincunapis latucashqam,
jeqarayämorqan. 6੅Y mana alli watsin y nawincunapis wiscuyashqam.
captinnam, raslla tsaquiriyarqan inti Tsemi wiyecarpis cäsucuyantsu,
achachaptin. 7੅Waquinnam pintiyarqan y riquecarpis marcäcuyantsu.
cashacuna rurinman. Tse cashacunanam Ni shonquncunacho cäyicuyantsu.
muru jeqamoqta tsapacurcuyarqan. Tseno carmi juclaya ticrayantsu,
8੅Peru waquin murunam ishquiyarqan salbecunäpaq.’੆g
alli allpaman. Tsecho jeqaramurnam 16੅“Peru qamcunaqa cushicuyë. Porqui

poqurir, llutepa wayicorqan cada ricarninmi, cuentata qocuyanqui; y


espigacho pachac granupayan (100), wiyarninmi cäyicuyanqui. 17੅Rasontam
joqta chuncapayan (60) y quima niyaq: Atscaq profetacunam y alli ruraq
chuncapayan (30). 9੅¡Tsemi rinriyoq nunacunam que ricayanqequicunata
carqa, wiyacur cäsucuyë!” riqueta munecarpis, PDQDPULFD\DUTDQ‫ێ‬
tsu; y canan wiyayanqequicunata
Jesus cäyitsicun imanir wiyeta munecarpis, manam
iwalatsiquicunawan wiyayarqantsu.
yachatsiconqanta
(Marcos 4.10–12; Lucas 8.9–10) Jesus cäyitsicun murucoqtawan
10੅Tsenam iwalatsicur yachatsiconqanta
*disipuluncunaqa Jesusman
(Marcos 4.13–20; Lucas 8.11–15)
witïcur tapuyarqan queno:
—Tëte, ¿,PDQLUWDTLZDODWVLTXLFXQD‫ێ‬ 18੅“Canan cäyicuyë murucoqwan

wan tse nunacunata yachatserqonqui? iwalatsicur willapäyanqaq ima ninan


—nir. cashqanta: 19੅Diospa mandaquinincho
11੅Jesusnam queno nerqan: ´4DPFXQD‫ێ‬ cayänanpaq alli willaquita wiyar mana
WDTD'LRVPLFl\LWVL\lVKXQTXLPDQGD‫ێ‬ cäyicoq nunacunam, näniman muru
quinin imano canqanta; SHUXSHFXQD‫ێ‬ pintishqa cuentano cayan. 6KRQTXQFX‫ێ‬
taqa manam. 12੅Wiyacoq caqcunaqa mas naman alli willaqui chasquiyashqantam
allim cäyicuyanqa, peru mana wiyacoq diablu pasepa qonqaratsin. 20੅Waquin
caqcunaqa, ichiclla wiyayanqantapis nunacunanam ranraman muru pinteq
qonqariyanqam. 13੅7VHPLLZDODWVLTXLFX‫ێ‬ cuenta cayan. Pecunam alli willaquita
nawan yachatserqö. Porqui pecunaqa wiyacur cushishqa chasquiriyan. 21੅Peru
ruranqäcunata riquecarpis, mana imeca mana alli watsiyoq carmi,
ricaqnomi quecayan; parlanqäta creyiquinincunacho mana alleqpa
wiyecarpis, mana wiyaqnomi quecayan, patsacashqa cayan. 7VHPLDOOLZLOODTXL‫ێ‬
y manam cäyiyanpistsu. 14੅Pecuna tseno recur tuqui sufrimientucunata pasarnin,
cayanqanmi canan tincurin *profeta y nuna mayincuna chiquiyaptin
Isaias queno escribenqan: creyiquinincunata qonqariyan.

g¬13.15 Is 6.9-10.
6$10$7(2੄13 32

22੅Waquincunanam cayan casha, casha balliguta watar, watar puntata ellurir


rurinman muru pinteq cuenta. Pecunam cayecuyänanpaq. Tsepitana trigüta
alli willaquita wiyarirnin creyicuyan; HOOXULUZLQDQlPDQFKXUD\lQDQSDT·੅µQLU.
SHUXTXHSDWVDFKRLPDSDTSLV\DUSDFD‫ێ‬
charmi y capoqyoq quepaq locuyarmi, Ñushtasa murutawan iwalatsicur
alli willaquita manana wiyacurnin, ni Jesus yachatsicun
imata Diospaqqa rurayantsu. 23੅Peru (Marcos 4.30–32; Lucas 13.18–19)
waquin nunacunanam alli allpaman 31੅Tsepitanam Jesus, MLQDTXHLZDODWVL‫ێ‬
muru pintishqa cuenta cayan. Pecunam quiwan yachatsicorqan, queno nishpa:
alli willaquita wiyar cäyicurnin, “Diospa mandaquinincho caqcunaqa
creyicuyan y allapa allicunatam Diospaq imeca juc nuna chacrancho mostasata
rurayan, pecunam cayan: pachacpayan, muronqan cuentam. 32੅Anirpis mostasa
(100) joqta chuncapayan (60) y quima muroqa waquin murucunapitapis mas
chunca (30) granupayan espiga wayïcoq uchucllallanllam; peru yuranqa, waquin
cuenta.” plantacunapitapis mas winarmi juc
montino ticrarin. 7VHPDQQDPSLVKTXFX‫ێ‬
Jesus yachatsicun napis ewar rämancunacho qeshuncuna
balligutawan iwalatsicur rurayan” nir.
24੅7VHSLWDQDP-HVXV\DSH\DFKDWVLFRU‫ێ‬

qan que iwalatsiquiwan queno nishpa: Jesus lebaduratawan


“Diospa mandaquinincho queqa iwalatsicur yachatsicun
quenomi: Juc nunam chacranman alli (Lucas 13.20–21)
muruta murucorqan. 25੅Peru muroqcuna 33੅Jina que iwalatsiquiwanpis Jesus

punucuyanqanyaqnam, chiqueqnin nuna yachatsicorqanmi queno nishpa:


ewecur, tse murushqa jananman “Diospa mandaquinincho cawaqueqa
balliguta maqtsicur cuticorqan. 26੅Trigu imeca juc warmi quima tupu jarinaman
winar espigar qallecuptinnam, jina ichiclla lebadurata winarcur pichuriptin
balligupis espigaramorqan. 27੅Tsenam masata poqucaratseqnomi.”
uryaqnincunaqa patronnincunaman
ewar, queno tapuyarqan: ‘Wiraqtsa, Jesus yachatsicun tuqui
TDPTDDOOLPXUXWDWDTPXUXWVL\lPDUTH‫ێ‬ iwalatsiquicunawan
qui, peru ¿imanepataq balligoqa 34੅Tsenomi tuqui iwalatsiquicunawan
jeqamorqon?’ nir. 28੅Tseno niyaptinnam, Jesus tsecho atsca nunacunata
patronnincunaqa queno nerqan: ‘Tsetaqa yachatserqan. Y mana iwalatsiquiwanqa
chiquimaqnïmi maqtsicushqa’ nir. manam imatapis yachatsicorqantsu.
Uryaqnincunanam queno tapuyarqan: 35੅Tseno yachatsicuptinmi, profeta

‘¿Munanquicu ewar tse mana alli qorata queno escribishqan cumplirerqan:


llupicacharcuyänäta?’ nir. 29੅Peru “Imawanpis iwalatsiquiwanmi
patronnam nerqan: ‘Ama llupiyëtsu. yachatsicushaq
Paqtam tseno rurayanqequita trigutawan y que patsa camacashqanpita
llupicacharcuyanquiman. 30੅Mejor canancamayaq
triguwan iwal poqucuyätsun. Cosecha mana pipis musyayanqantam
chäramuptinnam, segaqcunata nishaq tse willacushaq”,੆h nenqan.

h¬13.35 Salmo 78.2.


33 6$10$7(2੄13

cuticunaq, \LPHFDQFXQDWDSLVUDQWLTXL‫ێ‬
Jesus cäyitsicun balliguwan cur tse qelle pamparanqan chacrata
iwalatsicur yachatsiconqanta ranticurcunaq.”
36੅Tsepitanam juntacashqa quecayaq
nunacunata witsiratsir, -HVXV\HFXUHU‫ێ‬ Allapa chaniyoq perlaswan
qan wayiman. Disipuluncunanam iwalatsicur Jesus yachatsicun
Jesusman witïcur queno niyarqan: 45੅7VHSLWDQDP-HVXVTXHLZDODWVLTXL‫ێ‬

“Chacracho balliguwan iwalatsicur wan queno nishpa yachatsicorqan:


yachatsiconqequita cäyiratsiyämë, “Diospa mandaquinincho queta munaq
Teyta” nir. 37੅Tseno niyaptinnam, Jesus nunacunaqa iwalayan imeca allapa
queno nerqan: “Tse alli muruta muroq chaniyoq perlas alajata juc negosianti
caqqa *Diospita Shamushqa Nunam. nuna asheqwanmi. 46੅Tse negosianti
38੅Chacranam nunacuna cayan. Alli nunam allapa baloryoq alajata tarïcur,
muruwannam Diospa mandaquinincho FXWLFXUOODSDQLPHFDQFXQDWDSLVUDQWLTXL‫ێ‬
quecaq nunacuna iwalayan. Y tse cunaq tse alajata ranticurcunanpaq.”
balligu qorawannam diabluta sirwirnin,
caquicaq nunacuna iwalayan. 39੅Tse Jesus yachatsicun pescaduta
chacrayoqta chiquir, WULJXPXUXFXVK‫ێ‬ acraqcunatawan iwalatsicur
qanman balliguta maqtsicoq caqnam, 47੅7VHSLWDQDP-HVXVTXHLZDODWVLTXL‫ێ‬

quiquin diabluwan iwalarin. Cosecha wan queno nishpa yachatsicorqan:


tiempunam que patsa ushacänan “Diospa mandaquinincho queqa imeca
junaqwan iwalan. &RVHFKDHOORTFXQD‫ێ‬ lamarman atarayata jitarcushqa
nam *anjelcuna cayan. 40੅Imanomi mana tuquilaya pescaduta tsarïcamoqnomi.
DOOLTRUDWDHOOXULFXUQLQDZDQFD\HFXQ‫ێ‬ 48੅Ataraya juntariptinmi, pescadu

tsic. Tsenomi juisiu junaq canqa. tsareqcuna lamar cuchunman


41੅Diospita Shamushqa Nunam, DQMHOQLQ‫ێ‬ jorqariyan. Tsechonam pescaduta
cunata cachamonqa mandaquinincho acrayan. Allin caqtam canastancunaman
quecaq nunacunapita jutsaman winayan, y mana allicunatanam
ishquitsicoqcunata, y llutanta rurar jitacacharcuyan. 49੅Tsenollam juisiu
caquicaqcunata ellunanpaq, 42੅tsepitana junaqcho nunacunawan canqa: $QMHOFX‫ێ‬
jornuno rupaquicaq inɹernuman QDPMXWVDVDSDFXQDWDDOOLUXUDTQXQDFX‫ێ‬
jitecunanpaq. 7VHFKRPLZDTDTXLFX‫ێ‬ napita acranqa. 50੅Jutsasapacunatam
yanqa quiruncunatapis ruchuchutsirraq. rupaquicaq inɹernuman jitarcuyanqa.
43੅3HUX'LRVPXQDVKTDQQRFDZDFRTFX‫ێ‬ Tsechomi jiparnin, waqayanqa asta
nanam imeca intinoraq tillapyäcuyanqa, quiruncunatapis ruchuchutsirraq” nir.
*Dios Yayawan sielucho quecar. ¡Tsemi
rinriyoq carqa, wiyacur cäsucuyë!” Une yachatsiqui y
mushoq yachatsiqui
Jesus yachatsicun pacaraq 51੅Tseno willapäcurirnam, Jesus
qellewan iwalatsicur
tapucorqan queno:
44੅“Diospa mandaquinincho —¿Que llapan willapäyanqaqta
cawaqueqa quenomi: Juc nunam qamcuna cäyiyarqonquicu? —nir.
LOODTSLWDWDUwFXQDTDWVFDTHOOHSDPSDUD‫ێ‬ Disipuluncunanam:
quicaqta. Tsepitana cashqanllaman —Aumi Teyta cäyiyarqömi —QL\DU‫ێ‬
pampecur sellama cushishqa wayinman qan. 52੅Tsenam Jesus nerqan:
6$10$7(2੄13੄14 34

—Juc nunapam wayincho imecanpis parlayaqta. 2੅Tsemi sirweqnincunata


capun ellushqancuna. Tse nunam Herodis queno nerqan:
shumaq inishita yachan punta —Tse nunaqa capas wanutsenqä
ZDUGDFXVKTDQWD\THSDZDUGDFXVKTDQ‫ێ‬ bautisacoq Juan cawaricarcamushqa.
tapis. Tse cuentam *ley yachatsicoqcuna Tsechi ya poderyoq car espantepaq
Diospa mandaquinincho canapaq caqta milagrucunata rurecan —nir.
cäyir punta musyayanqancunapita y 3੅Mas puntatam bautisacoq Juanta

canancamayaq musyayanqancunata quiquin rey Herodis cadenarcatsir


yachatsiyänan. carselman llawicatsishqa carqan.
7VHQRTDUXUHFRUTDQDPLJDQ+HURGLDV‫ێ‬
Nazaret marcacho wan libri cacuyänanrecurmi.
Jesus yachatsicun Herodiasqa carqan Felipipa warminmi,
(Marcos 6.1–6; Lucas 4.16–30) y Felipeqa carqan rey Herodispa
53੅Tseno tuquilaya iwalatsiquiwan wauqinmi. 4੅Tsenoqa llawicatserqan,
yachatsicurirnam, Jesus tsepita eucur, “¡:DXTXLTXLSDZDUPLQZDQ\DFKDFXU‫ێ‬
54੅marcanmanna chärerqan. Tsechonam nin, *Moises escribishqan leypa
*ellucayänan wayicho yachatsicur contranmi rurecanqui!” nishqa
qallecorqan. Tsenam nunacunaqa captinmi.
espantacur queno niyarqan: 5੅Carselman manaraq llawitsishpam

—¿0HFKRWDTTXHOD\DTD\DFKDTXHFD‫ێ‬ Herodisqa Juanta wanuratsinan carqan;


morqon? ¿,PDQRSDWDTTXHOD\DPLODJUX‫ێ‬ peru manam almiterqantsu nunacunata
cunata rurecun? 55੅¡Que nunaqa mantsarnin, porqui llapan nunacunam
carpinteru Josepa tsurintaq; mamanpis Juanpaqqa creyiyarqan *profeta
Mariataq, wauqincunapis Santiagutaq, cashqanta. 6੅3HUX+HURGLVSDVDQWXQFKR‫ێ‬
Josetaq, Simontaq y *Judastaq! 56੅Y nam tse amigan Herodiaspa wawan
panincunapis que marcantsiccho shipashqa shumaq tushuquicorqan,
noqantsicwan juntutaq quecayan. llapan combidashqacuna nopancho.
¿Pinaraq que nunataqa quelaya musyaq Tseno tushonqanmi Herodista allapa
cananpaq yachecatserqon! —nishpa. gustecorqan. 7੅Tsenam Herodisqa llapan
57੅Tseno nirninmi, piñarnin wiyetapis nunacunata testigaquicur, jurar queno
mana munayarqantsu. Peru Jesusnam nerqan:
nerqan: —¡Cananmi si niña, imecatapis
—0HFKRSLVSURIHWDFXQDWDTDUHVSHWD‫ێ‬ mañamanqequitaqa qoycushqequi!
yanmi, peru quiquinpa marcanchoqa y —nir.
wayinchoqa manam —nir. 8੅7VHQDPVKLSDVKTDPDPlQLQ\DFKDUD‫ێ‬
58੅Marca mayincuna tseno peman tsiptin Herodista queno nerqan:
mana creyicuyaptinmi, allapaqa —Bautisacoq Juanpa peqanta juc
milagrucunata Jesus tsecho rurarqantsu. platucho qoycamë —nir.
9-10੅Tsenam rey Herodis allapa
Rey *Herodis bautisacoq llaquishqa ticrarerqan; SHUXFRPELGDVK‫ێ‬
Juanta wanutsenqan qancunapa nopancho jurar änishqa
(Marcos 6.14–29; Lucas 9.7–9) carnam, soldaduncunata mandarqan

14
1੅Tse tiempum Galilea marcacho carselman ewecur bautisacoq Juanta
rey Herodis mandacoq quecar roquliyänanpaq. 11੅7VHQDPVROGDGXFX‫ێ‬
wiyarerqan Jesuspaq nunacuna allapa naqa Juanpa peqanta aparnin, juc jatun
35 6$10$7(2੄14

platucho shipashta qoriyarqan, y nicurerqan. Tsepitanam tse tantata


shipashnam mamäninta qorerqan. paquirir disipuluncunata qorqan
12੅Juanpa *disipuluncunanam checur, nunacunata qarayänanpaq. 20੅/ODSDQFX‫ێ‬
-XDQSDD\DQWDDSDFXUQLQSDPSDTXLFX‫ێ‬ nam micuyarqan asta teqñayanqanyaq,
yarqan. Tsepitanam ewar Jesusta y sobratapis elluriyarqan chunca ishque
willayarqan. (12) canasta juntataran. 21੅7VHPLFRTFX‫ێ‬
naqa cayarqan ollqullam pitsqa
Jesus milagruta ruran pitsqa waranqano (5,000), \PDQDPZDUPLFX‫ێ‬
waranqa (1,000) nunacuna natawan wamracunataqa
micuyänanpaq yupayarqanpistsu.
(Marcos 6.30–44; Lucas 9.10–17;
Juan 6.1–14) Jesus purin yacu jananpa
13੅-XDQWDWVHQRUXUD\DQTDQWDPXV\D‫ێ‬ (Marcos 6.45–52; Juan 6.16–21)
rirnam, lanchaman lloqarcur Jesus 22੅Tsepitanam Jesus disipuluncunata

eucorqan juc tsunyaqman, tsecho mandarqan lanchaman lloqarcur


japallan cacunanpaq. 3HUXQXQDFXQD‫ێ‬ lamarpa wac tsimpanman
nam tseta musyarirnin, WVHPDUFDFXQD‫ێ‬ puntärëcayänanpaq. Penam tsecho
pita lamar cuchunpa ewar Jesusta nunacunata despidir quedacorqan.
llalliriyarqan. 14੅Jesusnam chärir 23੅Nunacunata despidirirnam Jesusqa

lanchapita yarpurir, tsecho atscaq jircapa eucorqan, tsecho Diosman


nunacunata ricarerqan. Tsenam allapa japallan mañacunanpaq. 3DTDV\DQTDQ‫ێ‬
ancuparnin, cachacätserqan tsecho yaqmi tsecho japallan cacorqan.
llapan qeshyaqcunata. 15੅Patsa 24੅Tseyaqnam disipuluncunaqa lamar

tardiyäquicuptinnam, Jesusman chopintana lanchawan euquicayarqan.


witirirnin, queno niyarqan: Tseno euquicayaptinnam, shucuqui
—Tëte, tardiyäquicunnam. Que yurircur, mana allinman bientur, yacuta
tsunyaqchoqa manam ni imapis cantsu. laqcheqsätsir, ODQFKDWDSLVFDVLFXVSDUHU‫ێ‬
4XHQXQDFXQDWDZLWVLUDWVLQDSXHEOXFX‫ێ‬ qan. 25੅Patsa warärëcaptinnam, Jesusqa
napa ewar miquinincuna rantiyänanpaq yacu jananpa ewar disipuluncuna
—nir. caqman yecurëcarqan. 26੅'LVLSXOXQFXQD‫ێ‬
16੅Jesusnam nerqan: nam yacu jananpa ewaqta riquecur,
—Manam presisantsu ewacuyänan. mana reqir, allapa mantsacar, queno
Qamcunam pachanqa qarayänequi qayarïcuyarqan:
—nir. —¡Achachi! ¡Taqe almata! —nir.
17੅Disipuluncunanam niyarqan: 27੅Tsenam Jesusqa queno nerqan:

—Tëte, noqacunapapis quecayäpaman —Balorta tsariyë. Noqam cä. Ama


pitsqa tantawan ishque pescadullam mantsacäyëtsu —nir.
—nir. 28੅Tsenam Pedru nerqan:
18੅Jesusnam nerqan: —Teyta, rasonpa qam carqa,
—Mä tsellatapis apayämï —nir. permitiquï noqapis yacu jananpa qam
19੅Apariyaptinnam, tsecho nunacunata caqman shamunäpaq —nir.
nerqan pampa tsampacunaman 29੅Jesusnam “ Shamï, ari!” nerqan.
¡
jamacuyänanpaq. Tsepitanam tse pitsqa Tsenam Pedroqa lanchapita yarpurir,
tantata y ishque pescaduta tsarircur Jesus caqman yacu jananpa ewar
sieluman riquecur, Diosta “Grasias” qallecorqan. 30੅3HUXDOODSDELHQWXSWLQ‫ێ‬
6$10$7(2੄14੄15 36

nam, mantsaquecorqan, y yacuman —¿,PDQLUWDTTDPFXQDSLVFRVWXPEUL‫ێ‬


undicacurcoqno carnam, qayarïcorqan quicunata mas presisaqpaq churaricur
queno: 'LRVSDPDQGDTXLQLQWDPDQDFXPSOL\DQ‫ێ‬
—¡Wau! ¡Teyta, salbecallamë! —nir. quitsu! 4੅Porqui Diosmi queno nerqan:
31੅Tsenam Jesusqa Pedruta maquinpita ‘Tëtequita, mamequita allipa ricanqui’
tsarircamorqan queno nishpa: nir. ‘Y mamanpaq mana alli parlaq
—Pedru, ¿Imanirtaq noqaman ichiclla caqtaqa wanuratsiyätsun’੆i nir. 5੅Peru
marcäcunqui! ¿Imanirtaq, ¶0lUDVRQSD‫ێ‬ qamcunanam yachatsicuyanqui, ‘Papä,
cush’ nir, yarpacacharqonqui! mamä, yanapeniquita manam puedïtsu.
32੅Lanchaman lloqariyaptinnam, tselaya Quecapamanpis Diosllapaqmi’ nishpa,
bientu pärarerqan. 33੅Tsenam barcucho niyänanpaq. 6੅Tseno yachatsirmi,
TXHFDTFXQD-HVXVSDQRSDQPDQTRQTXUL‫ێ‬ mañecatsiyanqui, mamäninta papäninta
quicur queno niyarqan: mana yanapayänanpaq. 7VHQR\DFKDWVL‫ێ‬
—¡Rasonpam qamqa canqui Diospa curmi, Dios mandacushqancunata juc
tsurin! —nir. cuchuman churarir, quiquiquicunapa
costumbriquicunallata ruraquicayanqui.
Genesaret sitiucho Jesus 7੅ Ä, alli tucoq nunacuna! Rasontam
¡
cachacätsin qeshyaqcunata *profeta Isaiaspis qamcunapaq Dios
(Marcos 6.53–56) nishqanta queno escriberqan:
34੅Tselamarta tsimparirnam, FKlUL\DU‫ێ‬ 8 ¶4XHQXQDFXQDTDVKLPLQFXQDOODQ‫ێ‬

qan Genesaret nishqan marcaman. 35੅Tse wanmi respetamaq tucuyan;


marcacho täraq nunacunanam Jesus Peru shonquncunachoqa manam
cashqanta reqïcur, wacpa quepa ewar yarpäyämanpistsu.
willacuyarqan. 7VHPLOODSDQTHVK\DT‫ێ‬ 9 Nunacunapa costumbrincunallata

nincunata peman apayarqan. yachatsicuyaptinmi,


36੅Chäratsirnam, URJD\DUTDQTHVK\DT‫ێ‬ adorayämanqanpis sirwintsu’੆j nir.
nincuna mantunpa cuchunllatapis 10੅Tsepitanam tsecho quecaqcunata

yatecuyänanpaq. Y yataq caqqa qayecur Jesus queno nerqan:


llapanmi cachacäyarqan. —¡Canan shumaq wiyacurnin,
cäyiyämë! 11੅Shimipa yecoq caqqa
Quecunam jutsaman PDQDPQXQDWDPHODQHSDTWDWLFUDWVLQ‫ێ‬
ishquitsicoq cayan tsu; \DUTDPRTFDTPLQXQDWDTDPHODQH‫ێ‬
(Marcos 7.1–23) paqta rurarin —nir.

15
1੅Tsepitanam Jerusalenpita ewaq 12੅Tsenam disipuluncuna Jesusman

*fariseucuna y *OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬ witïcur queno niyarqan:


cuna Jesusman witïcur queno —¿Cuentata qocorqonquicu tseno
tapuyarqan: nïcuptiqui, IDULVHXFXQDSLxDFXUFX\DQ‫ێ‬
2੅— Imanirtaq *disipuliquicuna qanta? —nir.
¿
awiluntsiccunapa costumbrincunata 13-14੅Tsenam Jesus nerqan:

cäsuyantsu! ¿Imanirtaq manaraq micur, —¡Ama pecunata cäsuyëtsu! )DULVHX‫ێ‬


maquincunata paqacuyantsu! —nir. cunaqa wiscu cuentam cayan, y tseno
3੅Tseno niyaptinnam, Jesuspis queno wiscu cuenta quecashpam nunacunata
taporqan: pushaquicayan. Tseno carmi, ¡LVKFDQ‫ێ‬

i¬15.4 Ex 20.12; 21.17; Dt 5.16. j¬15.9 Is 29.13.


37 6$10$7(2੄15

cuna sanjaman jeqacurcuyanqa! 24੅Tseno niyaptinnam, Jesus queno

Sielucho quecaq Papänïpa mana nerqan:


cayaptinmi, imeca qorata sipinpita —Diosqa cachamashqa oqracashqa
tirareq cuenta ushacäratsiyanqa —nir. VKDFXHQWDFDTXLFDTLVUDHOQXQDFXQD‫ێ‬
15੅Tsenam Pedroqa Jesusta queno llamanmi —nir.
nerqan: 25੅Tseta wiyecurnam, tse warmeqa

—Tse tincutsiquita shumaq Jesuspa nopanman witïcur queno


cäyicatsilläyämë —nir. nishpa qonquriquicorqan:
16੅Jesusnam nerqan: —Tëte, ¡Yanapecallämë! —nir.
—¿Qamcunaqa upacu cayanqui! 26੅Jesusnam nerqan:
17੅ Manacu cuentata qocuyanqui llapan —Sitsun qamta yanapecushqequi,
¿
miconqantsiccunapis pachantsicllaman ¡tseqa manam allitsu canman! Tseqa
yeconqanta, \WVHSLWDQDSDVDUDWVLPRQTDQ‫ێ‬ canqa imeca wamracuna tantata
tsicta! 18੅Peru nunacunataqa shonqunpita miquicayaptin qochirir, allqucunata
PDQDDOOLFXQDWDSDUODQTDQPLPHODQH‫ێ‬ qarecoq cuentam —nir.
paqta ticratsin. 19੅Tsemi mana allicunata 27੅Tse warminam nerqan:

shonquncunacho yarpar quecunata —Rasontam ninqui, tëte. Peru imano


rurayan: nunacuna wanutsinacuyan, captinpis, allqucunaqa siemprim
majayoq quecarmi jucwan jucwan micurilläyan dueñuncunapa mesanpita
yachacuyan, mana majäcushpam jucwan miqui shicwaqllatapis —nir.
jucwan puricuyan, suwacuyan, ulicuyan y 28੅Tseno nïcuptinnam, Jesus nerqan:

ashanacuyan. 20੅Tseno rurarmi, nunacuna —Au, warmi, ¡Allapa marcäquiyoqmi


melanepaq ticrayan; peru maquincunata qam canqui! Mañacamanqequino catsun
mana paqacushpa micuyanqanqa, manam —nir.
nunacunata melanepaqtatsu ticratsin. Tse öram warmipa wamran
cachacärerqan.
Mana Israelpita caq warmi
Jesusman creyiquicun Atscaq qeshyaqcunata
(Marcos 7.24–30) Jesus cachacätsin
21੅Tsepita yarqurirnam, Tiro y Sidon 29੅Tsepita eucurninam, Jesus

nishqan marcacunapana Jesus eucorqan. chärerqan *Galilea Lamar cuchunman.


22੅Tsecho quecaptinnam, juc warmi 7VHFKRQDPMLUFDPDQZLWVDUFXUWlFXUHU‫ێ‬
Canä marcapita੆k shamur, Jesusman qan. 30੅Tsemannam allapa atscaq
queno qayarir chäcurerqan: nunacuna ellucayarqan. Cojucunatam,
—Rey *Davidpa castan Tëte, wiscucunatam, maqllucunatam,
¡ancupëcallämëri! Warmi wamrallämi muducunatam y tuquilaya qeshyawan
allapa jipallan, pëcho supë captin —nir. qeshyacoqcunatam Jesuspa nopanman
23੅Peru Jesusqa manam ni wiyaqpis apayarqan, y llapantam cachacätserqan.
tucorqantsu. Tsenam disipuluncunanaqa 31੅Tsenam tsecho quecaq nunacuna

Jesusman witïcur queno rogayarqan: espantacuyarqan, muducuna parlaqta


—Tëte, taqe warmita ‘Euquï’ nïquï, wiyar, maqllucunata maquiyoqtana
porqui qepantsictam qaparir, qayarir ricar, weqrucuna pureqta ricar y
euquecämun —nir. wiscucuna ricayaqta ricar. Tsemi

k¬15.22 Canä marca nunacunaqa chiquinacuyarqanmi *israel nunacunawan.


6$10$7(2੄15੄16 38

nunacuna cushishqa alabayarqan israel


nunacuna sirwiyanqan Diosta. *Fariseucuna y *saduseucuna Jesus
milagru rurananta munayan
Jesus chuscu waranqa (4,000) (Marcos 8.11–13; Lucas 12.54–56)
nunacuna micuyänanpaq
16
1੅Juc cutinam fariseucunawan
milagruta ruran
VDGXVHXFXQD-HVXVPDQHZD\DU‫ێ‬
(Marcos 8.1–10)
qan, y mana alliman ishquitsita
32੅Disipuluncunata qayarirnam, Jesus munarmi, queno niyarqan:
queno nerqan: —Mä, ima milagrullatapis Diospa
—Que nunacunata allapam ancupëcü. poderninwan ruraramï —nir.
Quima junaqnam quecho noqawan 2੅Tseno niyaptinnam, Jesusqa queno

quecayan; y manam ni imallapis nerqan:


micuyänanpaq cantsu. Manachi —Tardipa patsa pucäriptinmi, ¶8V\DUL‫ێ‬
PDOODTTDZD\LQFXQDPDQFXWLFX\DQPDQ‫ێ‬ llanqam’ niyanqui; 3੅qoyapa yana pucute
tsu. Tseno mallaq eucorqa, nänichochi sharcamoqta ricarnam ‘Cananqa
ishquiriyanqa —nir. tamyamonqam’ niyanqui. ¡Tsecunataqa
33੅Disipuluncunanam queno niyarqan: buenum musyayanqui! ¡Peru manam
—Peru quechoqa tsunyaqchomi musyayanquitsu que tiempucuna ima
quecantsic. ¿Mechoraq miquita tarishun señal pasaquicanqanta! 4੅¡Qamcunaqa
quetsica nunacuna micuyänanpaq! Diosta mana cäsucurmi y llutanta rurar
—nir. 34੅Jesusnam queno taporqan: cawacurmi, juc milagru ruranätaraq
—¿Ecallataq tantequicuna quecan? munayanqui! 3HUXTDPFXQDPXQD\DQ‫ێ‬
—nir. qequinoqa manam ima milagrutapis
Pecunanam niyarqan: —Qanchis rurashaqtsu. Tsepa rantenqa Teyta
WDQWDOODP\MXFLVKTXHDFDSDSHVFDGX‫ێ‬ Diosmi juc milagruta ruranqa *profeta
llam —nir. Jonascho ruranqantano noqacho.੆l
35੅Tsenam Jesusqa nunacunata nerqan Tseno nirirmi, nunacunata tsecho
pampaman täcuriyänanpaq. 36੅7lFXUL‫ێ‬ jaqirir, Jesus eucorqan.
yaptinnam, TDQFKLVWDQWDWD\SHVFDGX‫ێ‬
cunata tsarircur, Diosta “grasias” *Ley yachatsicoqcunapa mana alli
nicurir paquirerqan. Tsepitanam yachatsiquinincuna
disipuluncunata qorerqan. Pecunanam (Marcos 8.14–21)
nunacunata qarayarqan. 37੅Llapan 5੅Tsepitanam Jesuspa *GLVLSXOXQFX‫ێ‬
QXQDFXQDPPLFX\DUTDQDVWDWHTxD\DQ‫ێ‬ QDTDODPDUSDZDFWVLPSDQPDQHZD\DU‫ێ‬
qanyaq. Tsepitapis qanchis canasta qan; y tantata apetam qonqecuyarqan.
juntataran sobraqcunata elluriyarqan. 6੅Tsenam Jesus queno nerqan:
38੅Tsecho micoqcunaqa cayarqan —Cuidacuyë fariseucunapa y
chuscu waranqam (4,000) ollqulla. saduseucunapa lebadurancunapita
Warmicunatawan wamracunataqa —nir.
manam yupayarqanpistsu. 39੅Micur 7੅7VHQDPGLVLSXOXQFXQDTDTXLTXLQ‫ێ‬

ushariyaptinnam, nunacunapita cuna pura queno ninacuyarqan:


despidiquicur, lanchaman lloqarcur —Tantata qonqecamushqa cashqam
Magdala marcaman eucorqan. tseno nimantsic —nir.

l¬16.4 Jonasta jatun pescadupa pachanpitam cawecaqta quima junaqcho yarqatsimorqan.


39 6$10$7(2੄16

8੅7VHQRQLQDFX\DQTDQWDFl\LFXUFXU‫ێ‬ —¡Qamqa *Dios Acrashqanmi canqui,


nam, Jesus queno nerqan: cawecaq Diospa tsurin! —nishpa.
—Ä, ichiclla marcäquiyoq nunacuna. 17੅Jesusnam nerqan:

¿Imanirtaq tantequicuna mana canqanta —Jonaspa tsurin Simon, ¡qamqa


yarpacachäyanqui! 9੅¿Manacu allapa cushiquiyoqmi canqui! Porqui
yarpäyanqui pitsqa tantallapita pitsqa manam ni meqan nunatsu tseno
waranqa (5,000) nunacunata nimänequipaq yachatsishorqonqui;
micatsenqäta! Jina ¿manacu sinoqa sielucho quecaq Dios Yayämi
yarpäyanqui eca canasta juntata cäyitsishorqonqui, 18੅y noqanam qamta
sobracunata elluyanqequita! 10੅Jina neq: Pedrum canqui. Tsemi cananpita
¿PDQDFX\DUSl\DQTXLTDQFKLVWDQWDOOD‫ێ‬ witsepa: Qaqa cuenta canqui, y
pita chuscu waranqa (4,000) QXQDFX‫ێ‬ noqaman creyicoqcunapaq alli simientu
nata micatsenqäta! Y ¿eca canasta ruminomi canqui, y pecunata diablu
MXQWDWDWDTVREUDWDQWDFXQDWDHOOX\DUTH‫ێ‬ manam ushacätsita puedenqatsu.
qui! 11੅Tseno quecaptin, ¿imanirtaq 19੅4DPWDPTR\FRT'LRVPDQGDTXLFDQ‫ێ‬

qamcuna pensayanqui tantallapaq qan puncupa llabinta tsararänequipaq.


parlecanqäta! 1RTDTDSDUOHFlIDULVHXFX‫ێ‬ Qam que patsacho chasquinqequitam
QDSD\VDGXVHXFXQDSDOHEDGXUDQFXQD‫ێ‬ Diospis chasquenqa; y mana que
pita cuidacuyänequipaq caqtam —nir. patsacho chasquinqequitaqa manam
12੅Tseno niptinran, disipuluncuna Diospis chasquenqatsu —nir.
Fl\LFXUL\DUTDQWDQWDUXUDQDOHEDGXUD‫ێ‬ 20੅Tseno nirirnam, disipuluncunata

paq mana parlecanqanta; sinoqa queno nerqan:


fariseucunapa y saduseucunapa mana —Dios Acrashqan canqäta ama pitapis
alli yachatsiquinincunapita willacuyanquitsu —nir.
cuidacuyänanpaq parlecashqanta.
Jesus willacun
Jesus Diospa tsurin wanucunanpaq caqta
canqanta Pedru nïcun (Marcos 8.31–9.1; Lucas 9.22–27)
(Marcos 8.27–30; Lucas 9.18–21) 21੅7VHMXQDTSLWDP-HVXVGLVLSXOXQFX‫ێ‬
13੅Tsepitanam Cesarea Filipo nishqan nata cäyitsirnin, queno willapar
caseriucunaman chärir, -HVXVGLVLSXOXQ‫ێ‬ qallecorqan:
cunata queno taporqan: —Jerusalenman ewanämi presisan.
—*Diospita Shamushqa Nunapaq, ¿pi Tsechomi autoridacuna, *VDVHUGRWLFX‫ێ‬
canqantataq niyan? —nir. QDSDPDQGDFRTQLQFXQD\OH\\DFKDWVL‫ێ‬
14੅Pecunanam queno niyarqan: coqcuna allapa jipatsiyämar
—Waquinmi niyan qamqa bautisacoq wanutsiyämanqa; SHUXTXLPDMXQDTOOD‫ێ‬
Juanshi canqui. Waquinnam niyan Diospa tam cawarimushaq —nir.
profetan Eliasshi qamqa canqui. :DTXLQ‫ێ‬ 22੅Tsenam Pedroqa juc laduman

cunanam niyan ‘Jeremiaschi o *SURIHWDFX‫ێ‬ japallanta qayarir piñaparqan:


nachi meqan carpis’ niyanmi —nir. —Tëte, ¿imatam parlanqui! ¡Tsecunaqa
15੅Tsenam Jesus nerqan: manam qamta pasashunquitsu! —nir.
—Qamcunaqa, ¿imataq niyanqui? 23੅Peru Jesusnam tumecur Pedruta

¿Pitaq cä? queno nerqan:


16੅Tsenam Simon Pedroqa queno —¡Quepeq yarqï, diablu! ¡Ama
nerqan: atajämëtsu! ¡Qamqa manam Teyta Dios
6$10$7(2੄16੄17 40

munashqannotsu yarpanqui; sinoqa 5੅Pedru tseno parlecaptinnam,

nunacuna munashqannollam yarpanqui! chipapäquicaq pucute illaqpita yurircur


—nir. pecunata tsaparerqan. 3XFXWHUXULQSLWD‫ێ‬
24੅Tsepitanam disipuluncunata queno nam queno parlamoqta wiyayarqan:
nerqan: —Quemi cuyë tsurï. Pemi allapa
—3LSLVTDWLUlPDTQwTXHWDPXQDU‫ێ‬ cushitsiman. Peta cäsucuyë —nir.
nenqa, quiquinpa muneninta jaqiricur, 6੅Tseta wiyecurnam, quiman *GLVLSXOXQ‫ێ‬

*crus apaqno noqata qatimätsun. 25੅Pipis FXQDDOODSDPDQWVDFDUTRQTXULTXLFX\DU‫ێ‬


FDZHQLQOODSDT\DUSDUDTFDTTDXVKDFDQ‫ێ‬ qan qaqllancunapis patsaman chanqanyaq.
qam; peru noqarecur caweninta oqraq 7੅Tseno quecayaptinnam, pecunaman

caqqa wiñe cawetam tarenqa. 26੅Porqui witïcur yatarirnin, Jesus queno nerqan:
¿imapaqraq juc nunata sirwenqa —Ama mantsacäyëtsu. Sharcuyë —nir.
jinantin mundupa dueñun canqanpis, 8੅Niptinnam, ñuquircur manana

wiñe caweta mana lobraptin! Y llutepa pitapis ricayarqanatsu. Jesusllatanam


qelleyoq carpis, ¿acasu pagaquita ricariyarqan.
puedincu almanta salbananpaq! 27੅Que 9੅Jircapita urärëcamurnam, Jesus

patsaman *Dios Yayapa poderninwan y pecunata queno nerqan:


*anjelnincunawan cutimurnin, Diospita —Que ricayanqequita ama pitapis
Shamushqa Nunaqa, nunacunata willayanquitsu asta *Diospita Shamushqa
SUHPLXQTRQTDVHJXQUXUHQLQFXQDPDQ‫ێ‬ Nuna wanurir cawarimonqanyaq —nishpa.
nomi. 28੅Quetapis shumaq cäyirayämë: 10੅Tsenam tse quiman disipuluncuna

Canan quecho quecaqcunapitaqa Jesusta queno tapuyarqan:


ZDTXLQQLTXLFXQDPDQDUDQZDQX\DQTXL‫ێ‬ —Teyta, ¿Imanirtaq *OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬
raqtsu, asta Diospita Shamushqa Nuna cunaqa niyan *Diospa Acrashqan
FXWLPXUPDQGDFXUTDOODUFRTWDULFD\DQ‫ێ‬ shamunanpaqqa puntataran *profeta
qequiyaq. Elias shamonqa nishpa?
11੅Jesusnam nerqan:
Jesus chipapäquicaq ticracurin —Aumi, pecuna niyashqannollam
(Marcos 9.2–13; Lucas 9.28–36) Eliasraq puntata shamunan carqan

17 llapanta alistapäcoq. 12੅&ODUXSDUODTXL‫ێ‬


1੅Tsepita joqta junaqtanam

Jesusqa Pedruta, Santiaguta y choqa Eliasqa shamushqanam. Y


Santiagupa wauqin Juanta pusharcur QXQDFXQDPDQDPUHTHTSLVWXFX\DVKTD‫ێ‬
juc altu jircaman eucorqan. 2੅Tsechomi tsu, antis munayanqanta niräyanqantam
ricarëcayaptin, -HVXVMXFOD\DWLFUDFXUHU‫ێ‬ peta ruracuyarqan. Tsenollam Diospita
qan. Qaqllanpis imeca intinoran Shamushqa Nunatapis sufritsir
chipapäcorqan. Ropannäqa imeca jipatsiyanqa.
actsinoran chipapäcorqan. 3੅Tseno 13੅Tsenam disipuluncuna cäyiriyarqan

quecaptinnam, Moisesta y Eliasta Eliaspa cuentan bautisacoq Juanpaq


Jesuswan parlecayaqta ricariyarqan. tseno parlecanqanta.
4੅Tsenam Jesusta Pedru queno nerqan:
Ataquiwan qeshyaq wamrata
—Teyta, ¡imalaya allim quecho
Jesus cachacätsin
quecantsic! Munaptiqueqa, quima
(Marcos 9.14–29; Lucas 9.37–43)
tsucllata rurecayämushaq: jucta
qampaq, jucta Moisespaq y juctana 14੅Tsepitanam
nunacuna purwacashqa
Eliaspaq —nir. quecayanqanman chärayämorqan.
41 6$10$7(2੄17੄18

Tsechonam juc nuna Jesuspa nopanman Tseta wiyecurninmi, disipuluncuna


qonquriquicur, queno nerqan: allapa llaquishqa quedariyarqan.
15੅—Tëte, tsurilläta ancupëcullë;

ataqui tsarirninmi, allapa jipatsin, *Templupaq impuestuta Pedru


öratanäqa yacumanpis o ninamampis imano pagaconqan
seqirinmi. 16੅Disipuliquicunamanpis 24੅Tsepitanam Capernaum marcaman

apamorqömi, peru pecuna manam disipuluncunawan chäriyarqan.


puediyashqatsu cachacätsimita —nir. Tsechomi templupaq *impuestuta
17੅Jesusnam nerqan: cobracoqcuna Pedruman witïcur queno
—¡Allau, mana marcäcoq llutan niyarqan:
ruraqcuna! ¡,PHFDPD\DTUDTTDPFXQD‫ێ‬ —¿Imanirtaq mayestriquicunaqa
wan quecashaq! ¡Imecamayaqraq impuestuta pagantsu! —nir.
awantashqequi! ¡Wamrata queman 25੅Pedrunam queno nerqan:

apayämï! —nir. —Aumi, paganmi —nishpa.


18੅Apariyaptinnam, tse wamracho Pedru wayiman yecuriptinnam,
quecaq supëta Jesus piñaparnin Jesusqa puntata Pedruta queno nerqan:
qarqorqan. Y tse öram tse wamra —Simon, ¿Imataq qam ninqui? ¿Que
cachacärerqan. patsacho mandacoqcuna picunatataq
19੅Tsepitanam disipuluncunaqa Jesusta impuestuta pagatsiyan? ¿Marca
japallanllatana queno tapuyarqan: mayincunatacu o forasterucunatacu?
—¿Imanirtaq noqacunaqa 26੅Tsenam Pedru queno nerqan:

puediyarqötsu wamrapita supë qarqita? —Forasteru caqcunatam —nir.


—nir. Jesusnam nerqan:
20੅Jesusnam queno nerqan: —Änirpis, PDQDPPDUFDPD\LQFXQD‫ێ‬
—Porqui qamcunaqa manam taqa combienintsu pagatsiyänan. 27੅Peru
alleqllaqa marcäcuyanquiraqtsu imano captinpis, paguecushun pecunata
noqaman. Rasontam niyaq: Sitsun mana piñatsinapaq. Tsepaq lamarman
marcäquiniquicuna canman mostasa ewar pescaduta tsariramï, y punta
muruno ichicllanllapis; que jircata “Juc jorqamonqequi pescadupa shiminchomi
laduman witicurï” niyaptiquipis, que tarinqui qelleta. Tse qelleta aparcur
jirca witicurinmanmi, y imapis ewar paguecamï ishcantsicpita.
ruracärinmanmi.
21੅੍4XHQROD\DVXSsWDTDTDUTXQWVLF Wamra cuenta canantsicpaq
Diosman mañacurmi y ayunuta rurarmi.੏ Jesus yachatsicun
(Marcos 9.33–37; Lucas 9.46–48)
Jesus yape willacun
18
1੅Tsepinmi Jesusman witïcur
wanutsiyänanpaq caqta
*disipuluncuna queno
(Marcos 9.30–32; Lucas 9.43–45)
tapuyarqan:
22੅Galilea marcacho quecarnam, llapan —¿Picunataq mas presisaq Diospa
disipuluncunata Jesus queno nerqan: mandaquinincho cayanqa? —nir.
—Diospita Shamushqa Nunatam 2੅Tsenam Jesusqa juc wamrata qayarir,

FKLTXHTQLQFXQDSDPDTXLQPDQHQWUHJD‫ێ‬ chopincunaman sharätsirnin, 3੅queno


yanqa. 23੅Pecunam wanutsiyanqa; peru nerqan:
quima junaqllatam, cawariramonqa —Masqui queta shumaq cäyirayämë:
—nir. Que wamrano juclaya ticraqcunallam
6$10$7(2੄18 42

Diospa mandaquininman yecuyanqa. que patsaman shamushqa oqracashqa


4੅Porqui que wamrano qollmi shonqu caqcunata salbananpaqmi.੏
caqcunallam, Diospa mandaquininchoqa 12੅“ Imataq niyanqui qamcuna?
¿
presisaq cayanqa. 5੅Que wamrano Masqui juc nunapa caputsun juc pachac
caqcunata noqarecur chasqueq caqqa, (100) üshancuna. <MXFQLQFDTWDRTUHFX‫ێ‬
noqatam chasquicaman —nir. tsun; ¿tranquilutsuraq cacunman?
¡Manam tranquilutsu caconqa! Antis
Jesus yachatsicun nuna mayintsicta isqon chunca isqon (99) üshanta
jutsaman mana ishquitsinapaq mitsiconqancho jaqirïcurmi, tse
(Marcos 9.42–48; Lucas 17.1–2) oqracashqa üshan asheq ewanqa.
6੅Jina quenopis Jesus nerqanmi: “Que 13੅Tarïcorqa, tse mana oqracaq isqon

wamracunano qollmi shonqunwan chunca isqon (99) caq üshancunapaq


noqaman creyicamoqcunata pipis cushiconqanpitapis masmi cushiconqa
jutsaman ishquitseqcunataqa, mas allim oqracashqa jucllella üshanta tarïcur.
canman cuncanman jatun mulinu rumin 14੅Tse cuentam sielucho quecaq *Dios

watarcur, lamarman jitarcuyänan. <D\DSLVPXQDQWVXQLMXFTROOPLVKRQTX‫ێ‬


7੅ Allau! Que patsacho nuna mayinta cunallapis oqracäyänanta.
¡ ¡
jutsaman ishquitseqcuna! Siemprim
cayanqa jutsallaquicuna; peru ¡Allau, Jesus yachatsicun
tseno jutsallatsicoqcuna! ofendimaqnintsiccunata
8੅“Tsemi, sitsun maquiqui o chaquiqui perdonanapaq
jutsa rureman ishquitsishiniquita (Lucas 17.3)
munanqa, tse chaquiquita y maquiquita 15੅“Sitsun creyicoq mayiqui imatapis

roqurir, weqapariqui mana ishcan mana allita rurashunqui, japallanwan


chaquiquiwan y maquiquiwan mana parlar, shumaq cäyipecatsï imacho
ushacäcoq inɹernuman yecunequipaq. ofendishonqequita. Wiyashuptiqueqa,
Mas allim canqa wiñe caweman pewan amishtë. Tseta rurarqa, \DQDSH‫ێ‬
mancullapis y cojullapis yecunequipaq. corqonqui yape alli cawacunanpaqmi.
9੅Y sitsun nawiqui jutsa rureman 16੅Mana wiyashuptiqueqa, juc o ishcaq

jitayäshunqui, oqtirir jitariquï, ishcan testigucunata pushecur, pecunawan


nawiquiwan inɹernuman mana willapëcuyë imacho ofendishonqequita
yecunequipaq; y mas allim canqa juc cäyitsir. Tsemi tse pushanqequi
nawiyoqllapis wiñe caweman nunacuna ishcaq car o quimaq carpis
yecunequipaq. WHVWLJXFD\DQTDUDVRQSDRIHQGLVKRQTH‫ێ‬
quipita.੆m 17੅Sitsun tse testigucunatapis
Oqracashqa üshatawan iwalatsicur wiyanqatsu, tse asuntuta llapan
Jesus yachatsicun creyicoqcunata willequï; VLWVXQSHFXQD‫ێ‬
(Lucas 15.3–7) tapis wiyanqatsu, tsepenqa Diosta mana
10੅´$PDSLWDSLVTXHZDPUDQRXPLOGLFX‫ێ‬ FlVXFRTFXQDWDQRRLPSXHVWXFREUDFRT‫ێ‬
nata despresyayanquitsu. Noqam niyaq: cunatanona riquë.
Pecunata cuidaq *anjelcunam sielucho 18੅“Queta alleq musyayë: Qamcuna

Dios Yayäpa qaqllanta riquecayan. que patsacho watäyanqequim, 'LRVSDT‫ێ‬


11੅੍3RUTXL*Diospita Shamushqa Nunaqa pis watashqa canqa; y que patsacho

m¬18.16 Dt 19.15.
43 6$10$7(2੄18੄19

mana watäyanqequim Diospaqpis mana jaqallequitam pagallashqequi!’ nir.


watashqatsu canqa.੆n 27੅Tseno rogaptinnam, tse rey allapa
19੅“Jina quetapis niyashqequi: Sitsun ancupar llapan jaqanta perdonecur,
que patsacho qamcunapita ishcaq juc eucunanpaq jaqirerqan.
yarpella car imatapis Dios Yayäta 28੅“Eucurëcarnam, tse jaqa wallqaqa

mañacuyanqui, tse mañacuyanqequita toparcamorqan uryapucoq mayinwan.


VLHOXFKRTXHFDT'LRV<D\lZL\D\lVKXQ‫ێ‬ Tse nunam mä petapis debinaq, peru
quim. 20੅Mechopis ishcaqllapis o ichiclla. Petam cuncapita tsarircur,
quimaqllapis jutïcho juntarëcaqchoqa, qapurita munar queno nerqan:
pecunawanmi quecashaq.” ‘¡Canantä jaqäta pagamë!’ nir. 29੅Tsenam
21੅Tseno niptinnam, Pedroqa Jesusman tse nunaqa, qonquriquicur rogacur
witïcur queno taporqan: nerqan, ‘¡Shuyecallämë, llapan
—Teyta, ¿HFDFXWLWDTRIHQGLPDTFX‫ێ‬ jaqallequitam paguecullashqequi!’ nir.
nata perdonashaq? ¿Qanchis cuticu? 30੅Peru wiyetapis manam munarqantsu;

—nir. antis carselmanmi llawicatserqan asta


22੅Tseno niptinnam, Jesus nerqan: llapan jaqanta paganqanyaq. 31੅Tseta
—Manam qanchis cutilla perdonanqui riquecurnam, ZDTXLQXU\DTPD\LQFX‫ێ‬
nicayaqtsu. Antis chuscu pachaq isqon naqa allapa llaquicur espantacuyarqan.
chunca (490) cuti perdonanqui Tsemi tse reynincunaman ewar, llapan
nicayaqmi.੆o ruranqanta willayarqan. 32੅Tsenam
reyqa tse uryaqninta qayecatsir, queno
Jesus yachatsicun nuna mayinta nerqan: ‘¡Ä, mana ancupäcoq malafe!
mana perdonaq nunatawan Noqaqa rogamaptiqui, llapan jaqätam
iwalatsicur perdonecorqaq. 33੅¿Imanirtaq qamqa tse
23੅“Teyta Diospa mandaquinincho nuna mayiquita noqa ancupanqaqno
quetaqa iwalaratsishwan: Juc rey ancuparqonquitsu!’ nir. 34੅Tseno
mayuralninta cuentata mañaqtawanmi. nirirnam, tse reyqa allapa piñar, tse
24੅-XFUH\PLXU\DTQLQFXQDWDTD\DWVHU‫ێ‬ jaqa wallqata carselman llawiratsir
qan jaqancunata cobracunanpaq. castigatserqan, asta llapan jaqa
Tsemanmi juc uryaqnin chärerqan. queninta pagaconqanyaq. 35੅Tsenollam
Pemi waranqa waranqa tse reypa jaqan sielucho quecaq Dios Yayäpis
carqan. 25੅Tse nuna mana pagaquita castigayäshunqui nuna mayiquicunata
puediptinnam, tse rey dispunirerqan, tse llapan shonqiquicunawan mana
nunata esclabupaq, warminta, WVXULQFX‫ێ‬ perdonayaptiqueqa” nir.
QDWD\OODSDQLPHFDQFXQDWDSLVUDQWLTXL‫ێ‬
cuyänanpaq, y tse qelleta jaqanpita Jesus yachatsicun casaducuna
tsarinanpaq. 26੅Tsenam tse uryapaqnin mana raquicayänanpaq
(Marcos 10.1–12; Lucas 16.18)
nunaqa reypa nopanman qonquriquicur,

19
PDTXLQWDFKRTSDFXUFXUTXHQRURJDFRU‫ێ‬ 1੅Tseno yachatsicurirnam, Jesus

qan: ‘¡Wiraqtsa, amari tsetaqa tse Galilea marcapita eucorqan y


rurecallämëtsu. Shuyecallämë, llapan chärerqan Jordan mayupa wac tsimpan

n¬18.18 Tseno nerqa disipulucunatam cäyitserqan pecuna “Allim” niyanqanqa, Diospaqpis


alli canqan; y “Manam allitsu” niyanqanqa Diospaqpis mana alli canqan. o¬18.22 Que
ninanqa metsicapis perdonecunqui ninanmi.
6$10$7(2੄19 44

Judea probinsiaman. 2੅Tsemanpis atscaq 11੅Jesusnam queno nerqan:


nunacunam qatiyarqan. Y tsechomi —Llapan nunacunatsu manam que
llapan qeshyaqcunata cachacätserqan. nishqäta cäyiyan, sinoqa Teyta Dios
3੅Tsenam *fariseucunaqa, Jesusman permitenqan caqcunallam. 12੅Änirpis
witïcur yachatsiquinincho pantatsita waquin nunacunaqa warminäyantsu,
munar, queno tapuyarqan: yuriquininpita patsa tseno cayänanpaq
—¿*Leynintsiccho permitincu Dios permitishqa captinmi. Peru
ZDUPLQSLWDMXFQXQDGLERUVLDFXULQDQ‫ێ‬ waquincunatam capayan mana
paq ima achäquillapis? —nir. warminäyänanpaq. Y waquincunanam
4੅Jesusnam nerqan: warmita munayantsu japallancunalla
—¿Manacu *Diospa palabranta Teyta Diosta sirwicuyänanrecur. Que
leyiyashqa cayanqui ‘que patsata niyanqaqcunata wiyacur chasqueq
camarnin, warmita ollquta caqcunaqa cäyicuyë.
camanqanta’?੆p 5੅Jina nerqanmi: ‘Tsemi,
ollqu jaqirenqa mamanta yayanta Diosta Jesus mañacun
warmiwan juntacäyänanpaq. Y wamracunapaq
ishcancunapis jucnollanam cayanqa’੆q (Marcos 10.13–16; Lucas 18.15–17)
nenqanta. 6੅Tsemi ishcaqnatsu cayan, 13੅Tsepitanam nunacuna ñushpi

sinoqa jucllellanam. Tseno captinmi, wamrancunata Jesusman apayarqan


Dios juntashqantaqa mana pipis bendisirnin, Diosta mañacunanpaq; peru
raquinmantsu. disipuluncunanam wamra apaqcunata
7੅Tseno niptinnam, queno tapuyarqan: piñapäyarqan. 14੅Tsenam Jesus nerqan:
—Tsepenqa, ¿imanirtaq Moises queno —¡Noqaman wamracuna
mandacorqan: ¶0HTDQQXQDSLVZDUPLQ‫ێ‬ shayämutsun! ¡Ama michäyëtsu! Que
pita raquiqueta munarqa, diborsio wamracunano caqcunapaqmi Diospa
papelta ɹrmecur raquicacuritsun?’੆r mandaquinenqa.
—nir. 15੅Tseno nirirmi, pecunaman maquinta
8੅Jesusnam nerqan: churar bendisirirnin, tsepita eucorqan.
—Chucru shonqu cayaptiquim, Moises
tseno escriberqan; peru Teyta Diosqa Juc ricu jobin Jesuswan parlan
que munduta camarnin, manam tseno (Marcos 10.17–31; Lucas 18.18–30)
raquicayänanpaqtsu dispunerqan. 9੅Peru 16੅Tsepitanam juc jobin Jesusman
alleq cäyiyämë que niyanqaqta: Pipis ewar, queno taporqan:
warmin juc ollquwan mana yachecaptin —<DFKDWVLFRT੍DOOLQXQD੏, ¿Wac
jaqirir, juc warmiwan casacorqa bidacho wiñepa cawanäpaq ima
jutsamanmi ishquirin. Tsenollam tse allitataq rurashaq? —nir.
qowanpita raquicashqa warmiwan 17੅Jesusnam yasquerqan:

casacoq nunapis jutsaman jina ishquirin —¿Imanirtaq alli nuna nimanqui!


—nir. Jucllellam alleqa, y tseqa Diosllam. Wac
10੅Tseno niptinnam, *disipuluncunaqa bidacho wiñepa caweta munarqa, Dios
queno niyarqan: mandacushqancunatam ruranequi.
—Tseno captenqa, mejor ama 18੅Tseno niptinnam, jobenqa queno

casacuyätsuntsu. taporqan:

p¬19.4 Gn 1.27; 5.2. q¬19.5 Gn 2.24. r¬19.7 Dt 24.1-4.


45 6$10$7(2੄19੄20

—Ari, ¿meqan caq mandamientutataq nunacunataqa salban, porqui Diospaqqa


cumplishaq? —nir. manam imapis sasatsu —nir.
Jesusnam nerqan: 27੅Tsenam Pedru queno nerqan:

—¶1XQDPD\LTXLWDDPDZDQXWVLQTXL‫ێ‬ —Teyta, noqalläcunaqa llapantam


tsu. Majayoq quecar, ama jucwan jaqiriyarqö, qamta qatiyänaqpaq.
jucwanqa yachacunquitsu. $PDVXZDFXQ‫ێ‬ Tsepita ¿Imatataq chasquillayäshaq?
quitsu. Ama nuna mayiquipaq ulicurcur —nir.
mana caqta parlanquitsu. 19੅Tëtequita, 28੅Jesusnam nerqan:

mamequita respetanqui. Nuna mayiquita —Rasontam niyaq: Que munducho


cuyanqui quiquiquitano’੆s —nir. imecapis mushoqman ticranan junaqmi,
20੅Tseno niptinnam, tse jobin queno y *'LRVSLWD6KDPXVKTD1XQDSRGHUQLQ‫ێ‬
nerqan: wan mandacur tacurinan junaqmi,
—Tsecunataqa cumplicämi. ¿Masqa qatirämaqcunaqa alli täcunacunaman
imatataq rurashaq? —nir. tëcur, chunca ishque (12) israel casta
21੅Tsenam Jesus queno nerqan: nunacunata jusgayanqui. 29੅Y wayinta,
—Alli nuna queta munarnenqa, canan wauqincunata, panincunata, tëtanta,
HZDUOODSDQLPHTXLFXQDWDSLVUDQWLTXL‫ێ‬ mamanta, ੍ZDUPLQWD,੏ZDPUDQFXQDWD\
cur, tse qelleta wactsacunata qoyquï. chacrancunatapis noqarecur jaqireq
Tseno ruraptiquim, sielucho mana caqcunaqa, chasquiyanqa pachac (100)
ushacäcoq fortunequi canqa. Tseno cuti mastam, y wac bidachoqa wiñepam
rurarïcur, noqata qatimë. cawanqa. 30੅Peru canan tiempu presisaq
22੅Tseta wiyecurnam, tse jobenqa caqcunam qepacho cayanqa, y mana
allapa llaquicur eucorqan; porqui allapa presisaq caqcunanam puntacho
ricum carqan. cayanqa.
23੅Tsepitanam disipuluncunata Jesus

queno nerqan: Juc alli patrontawan iwalatsicur


—Que niyanqaqta wiyacur shumaq Jesus yachatsicun

20
cäyiyämë: Allapa sasam canqa juc 1੅“Diospa mandaquinincho
FDSRT\RTQXQDSDT'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬ queqa quewanpis iwalanmi: Juc
ninman yecunanpaq. 24੅Tsemi yapepis asendadum qoya qoyalla callicunapa
niriyaq: ¡Mas alerim awjapa uchcunpa ewarqan ubas chacrancho
juc jatun animal *camellu pasarinman, uryayänanpaq peyuncunata asheq.
MXFFDSRT\RTQXQD'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬ 2੅Peyuncunata taririrnam, queno nerqan:

ninman yecunanpitaqa! ‘Jornal completutam pagayashqequi;


25੅Tseta wiyecurnäqa, disipuluncuna ewayë chacräman uryaq’ nir. Tsenam
masran espantacuyarqan, y quenomi uryaq jeqariyarqan. 3੅Tsepitanam
niyarqan: patronqa las nuebinona yape ewarqan
—Tseno captenqa, ¿pillanataq mercadupa y tsechonam tarirerqan
salbaconqa! —nir. uryapuquita asheq nunacunata tsecho
26੅Jesusnam disipuluncunata alli täquicaqta. 4੅Pecunatam queno nerqan:
ricarëcur nerqan: ‘Qamcunapis ubas chacräman uryaq
—Quiquincunallapitaqa manam pipis ewayë, derechiquitam pagayashqequi’
salbaquita puediyantsu; Teyta Diosllam nir. Tsenam pecunapis jeqariyarqan.

s¬19.19 Ex 20.12-16; Dt 5.16-20; Lv 19.18.


6$10$7(2੄20 46

5੅Tsepitanam pullan junaqpis y tardi las 16੅Tseno willapäcurirnam, Jesus queno

trespis yape tse patron ewarqan nerqan:


peyuncunata asheq. Taririrnam, SHFXQD‫ێ‬ —7VHQRPLFDQTD'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬
tapis jina chacranman cacharqan. 6੅Inti nincho. &DQDQSUHVLVDTFXQDPSUHVLVDT‫ێ‬
jeqecaptinnam, yape tse patron plasata tsu cayanqa; \FDQDQPDQDSUHVLVDTFX‫ێ‬
ewarqan. 7VHFKRQDPMLQDPDVQXQDFX‫ێ‬ nanam presisaq cayanqa, ੍SRUTXLDWVFDT
nata taririr, jina queno taporqan: qayashqa quecarpis wallcaqllam
‘¿Imanirtaq qamcunaqa osiosyäcur DFUDVKTDTDFD\DQTD੏—nir.
quecho qanyasyäriyanqui?’ nir.
7੅Pecunanam queno niyarqan: ‘Pillapis Jesus yape willacun
manam mincallayämantsu uryayänäpaq’ wanutsiyänanpaq caqta
nir. Tsenam pecunatapis jina queno (Marcos 10.32–34; Lucas 18.31–34)
nerqan: ‘Tsepenqa qamcunapis ewayë 17੅Tsepitanam Jerusalenman ewarëcarnin,
ubas chacräman uryaq’ nir. Jesusqa chunca ishque (12) *GLVLSXOXQFX‫ێ‬
8੅“Patsa paqasyärëcaptinnam, nata juc laduman qayarir, queno nerqan:
patronqa mayuralninta queno nerqan: 18੅—0XV\D\DQTHTXLQRPL-HUXVDOHQ‫ێ‬

‘Uryaqcunata qayecur jornalnincunata man ewecantsic. Tsechomi *Diospita


paguecarï. 7DUGL\HFRTFXQDWDSXQWDQ‫ێ‬ Shamushqa Nunata *saserdoticunapa
qui, tsepitana qoyalla yecoqcunataqa’ mandacoqnincunaman y *OH\\DFKDWVL‫ێ‬
nir. 9੅7VHQDPWDUGLUDTXU\DT\HFRTFX‫ێ‬ coqcunaman entregayanqa. Pecunanam
naqa chäriyarqan paguncuna chasqueq. wanutsiyänanpaq condenayanqa.
Y cada unum chasquiriyarqan juc jornal 19੅7VHSLWDQDPPDQDLVUDHODXWRULGDFXQD‫ێ‬

completuta. 10੅Tsepitanam qoya qoyalla man apayanqa. Pecunam burlacur


uryaq yecoqcunanapis chäriyarqan asicachar tuquita rurayanqa.
paguncuna chasqueq. Pecunaqa Maqarninmi, crusiɹcayanqa; peru
pensayarqan, ‘Noqantsicqa masllatam quima junaqllatam cawarimonqa —nir.
chasquishun’ nishpam. Peru pecunapis
chasquiyarqan parlayanqanno juc Santiagupa y Juanpa maman
jornalllatam. 11੅Tsellata chasquïcurnam, faborta mañacun
piñarcur patronta reclamar, 12੅queno (Marcos 10.35–45)
niyarqan: ‘Que qepa yecamoqcunaqa juc 20੅Tsepitanam Zebedeupa warmenqa

örallam uryayashqa. Peru pecunataqa, ishcan wawancunawan Jesusman


¿LPDQLUWDTSDJXHFXQTXLQRTDFXQDWD‫ێ‬ witïcur qonquriquicur, wawancunapaq
wan iwalta! Noqacunaqa qanyasninpim juc faborta mañacorqan. 21੅Tsenam
uryayarqö tselaya achachechopis’ nir. Jesusqa queno taporqan:
13੅Tsenam tse reclamaq caqta queno —¿Imatataq munayanqui? —nir.
nerqan: ‘Amigu, parlashqantsicnotaq juc Warminam nerqan:
jornal completuta paguecaq, o ¿ima —Ama acseqa callanquitsu. Munallä
mana allitam rurecä! 14੅Upälla mandacur qallecullanqequi öra
paguiquita chasquircur euquï y quiquï ZDZDOOlFXQDMXFQLQGHUHFKXODGLTXL‫ێ‬
munarmi tardiraq yecamoqcunatapis man y jucninna itsoq caq ladiquiman
qamcunatawan iwal pagacü. tecur mandacuyänätam —nir.
15੅Qellenïwanqa munanqätam ruracunä 22੅Jesusnam nerqan:

¿LPDQLUWDTDOOLFDQTlWDZDTDSXFX\DQ‫ێ‬ —4DPFXQDTDPDQDPPXV\D\DQTXL‫ێ‬
qui!·੅µQLU. tsu imata mañacayämanqequitapis.
47 6$10$7(2੄20੄21

¿Qamcuna puediyanquimantsuraq noqa cayë!” nir piñapäyarqan. Peru tseno


pasanäpaq caqcunata paseta? —nir. michäyaptinpis, masran qayariyarqan:
Pecunanam “Aumi, puedilläyämi” —¡Davidpa castan Teyta,
niyarqan. ancupëcalläyämëri! —nir.
23੅Jesusnam nerqan: 32੅Tseno qayacoqta wiyecurnam,

—Änirpis rasonpam noqa pasanqäno Jesusqa shäcurerqan y wiscucunata


sasacunata pasayanqui; peru derechu qayecur, queno taporqan:
ODGXFKR\LWVRTODGXFKRSLSLVWlFDPX‫ێ‬ —Qamcunapaq ¿ima ruranätataq
nanpaqqa manam noqatsu dispunï. munayanqui? —nir.
Tsetaqa Papänïllam dispunishqana 33੅Wiscucunanam queno niyarqan:

—nir. —Nawilläcuna ricanantam munalläyä,


24੅Tseta wiyecurnam, chunca caq Teyta —nir.
disipuluncunaqa tse ishcan wauqiwan 34੅Tseno rogacuyaptinnam, Jesusqa

piñacurcuyarqan. 25੅Tsenam llapan allapa ancuparnin, nawincunata


disipuluncunata qayarir queno nerqan: yatecaporqan. Tse öram nawincuna
—Musyayanqequinomi Diosman mana quichacäriptin, Jesusta qatircur
marcäcoq mandacoqcunaqa nunacunata eucuyarqan.
allqutsayan, y puedeq quenincunaman
atenicurmi, nunacunata munashqanta Jesus Jerusalenman yecurin
rurayan. 26੅Peru qamcunachoqa manam (Marcos 11.1–11; Lucas 19.28–40;
tsenotsu canqa. Meqequipis mandacoq Juan 12.12–19)

21
queta munarqa, llapantam sirwiyänequi. 1੅Jerusalenman yequicarnam,
27੅Meqequipis mayor queta munarqa, Olibus nishqan jircacho quecaq
esclabu cuentam cayänequi. 28੅7VHQR‫ێ‬ Betfage marcaman chäriyarqan.
llam Diospita Shamushqa Nunapis que Tsepitam Jesus ishcaq *disipuluncunata
patsaman shamushqa nunacunata cacharqan 2੅queno nishpa:
sirwinanpaq, y manam nunacuna —Ewayë taqe ricaquecamoq marcaman.
sirwiyänanpaqtsu, sinoqa yawarninwan Tseman chärirmi, tariyanqui wawayoq
nunacunata rescatananpaqmi. ashnu watarëcaqta. Tse ashnucunata
pascarir apayämunqui. 3੅Sitsun pipis
Jesus cachacätsin ishque
‘¿Imapaqtaq ashnuta pascayanqui?’
wiscucunata
niyäshunqui, ‘Teytam nesitan. Rasllam
(Marcos 10.46–52; Lucas 18.35–43)
cutiratsiyämushaq’ niyanqui.
29੅Tsepitanam Jerico marcapita Jesus 4੅Tsecunata ruraptinmi, *profeta queno

eucuptin atscaq nunacuna qatiyarqan. nishpa escribishqan cumplirerqan:


30੅Tseno eucurëcarnam, näni cuchuncho 5 “Jerusalen marcacho täraqcunata

tariyarqan ishcaq wiscucuna tëcaqta. Tse willayë:


wiscucunam Jesus tsepa pasarëcanqanta ‘Ricayätsun reyniquicuna pollinu
mäquicur queno qayarïcuyarqan: ashnun montacushqa
—¡Rey *Davidpa castan Teyta, lluta nunanolla pecunaman
ancupëcalläyämëri! —nir. \HTXLFDTWD·੅µ੆t nishpa.
31੅Tseno qayaripa niyaptinnam, 6੅Disipuluncunanam ewar rurayarqan

Jesuswan ewaq nunacuna “¡Upalla Jesus nenqannolla. 7੅$VKQXWDSDVFDULU‫ێ‬

t¬21.5 Zac 9.9.


6$10$7(2੄21 48

nam, wawantin apayarqan. &KlUDWVLU‫ێ‬ VXZDFXQDSDPDFKHQLQWDQRWLFUDWVL\DU‫ێ‬


nam, SROOLQXFDTDVKQXWDDTVKXQDQFX‫ێ‬ qonqui!੆v —nir.
QDZDQFDUXQD\DUTDQ-HVXVPRQWDQDQ‫ێ‬ 14੅Tsepitanam templucho quecaptin

paq. 8੅Tseno montacushqa Jesus wiscucuna y cojucuna Jesusman


ewaptinam, tsecho atscaq nunacuna witiyarqan, y llapantam cachacätserqan.
aqshunancunata qoturïcur näniman 15੅Templuchonam wamracuna queno

mashtayarqan; y waquincaqcunanam qapariyarqan qayariyarqan:


PRQWLFXQDSDUlPDQWDSDTXLULUTRSL\DU‫ێ‬ —¡Alabecushun rey Davidpa castanta!
qan. 9੅Y llapan nunacunam Jesuspa —nir.
puntanta y qepanta ewaqcunaqa, Peru tseta wiyecurnam, \HVSDQWHSDT‫ێ‬
cushicur qaparir qayarir queno cunata Jesus ruraqta riquecurnam,
niyarqan: *saserdoticunapa mandacoqnincuna y
—¡Alabashun rey *Davidpa mirenin *ley yachatsicoqcuna piñacurcuyarqan.
salbacoqnintsicta! 16੅Tsemi Jesusta queno niyarqan:

¡Alabashun Diospa shutincho —¡Wiyë wamracuna tseno


shamoqta! alabayäshonqequita! —nir.
¡Alabecuyaqmi sielucho quecaq Jesusnam nerqan:
Dios!੆u —nishpa. —Wiyecamï, ¿qamcuna manacu
10੅Jerusalenman Jesus chäriptinnam, leyishqa cayanqui Diospa palabrancho:
tsecho llapan nunacunaqa mantsacäcur ‘Llullu wamracunam y chichicaq
espantacuyarqan, y jucnin jucnin queno wamracunam musyatsicuyan
tapunacuyarqan: 'LRVWDLPDQRDODEDQDQFDQTDQWD‫ێ‬
—¿Imana caq nunataq queqa! —nir. pis’੆w nenqanta!
11੅Tseno niyaptinnam, waquin caq 17੅Tseno nïcurmi, pecunata tsecho

nunacunaqa queno niyarqan: jaqirir Betania marcaman eucorqan.


—Pëqa Jesusmi y profetam. Galilea Tsechomi tse paqas quedacorqan.
probinsiapa Nazaret caseriunpitam
shamushqa —nir. Iguspa yuran tsaquirin
Jesus piñapëcuptin
*Templucho qatucoqcunata (Marcos 11.12–14, 20–26)
Jesus qarqaramun 18੅Waräninnam qoya, TR\DOOD-HUXVD‫ێ‬
(Marcos 11.15–19; Lucas 19.45–48; lenman Jesus cuticaptin pachan
Juan 2.13–22) waqacurcorqan. 19੅7VHQDPQlQLFXFKXQ‫ێ‬
12੅Tsepitanam Jesusqa templuman cho igus montita riquecur micurita
yequicur, patiucho qatucoqcunata y munar ewarqan frutan asheq; peru
UDQWLSlFRTFXQDWDTDUTDFDFKDUFDPRU‫ێ‬ manam ni jucllellatapis tarerqantsu.
qan. Tsenollam qelle trocaqcunapa Raprantällam caquicarqan. Tsenam tse
PHVDQFXQDWDSLV\SDOXPDUDQWLFRTFX‫ێ‬ igus montita Jesus queno nïcorqan:
QDSDWlFX\lQDQFXQDWDSLVMLWDFDFKDUFD‫ێ‬ —¡Amana mas frutequi catsuntsu!
morqan. 13੅Y quenomi nerqan: —nir.
—*Diospa palabranchomi queno <MLQD|UDPWVHLJXVPRQWLWVDTXLUHU‫ێ‬
escribirëcan: ‘Wayïqa mañacuna wayim’ qan. 20੅Tseta riquecurnam, GLVLSXOXQFX‫ێ‬
nir. Tseno quecaptin, ¿imanirtaq naqa espantacur Jesusta queno niyarqan:

u¬21.9 Sal 118.25-26. v¬21.13 Isaias 56.7. w¬21.16 Sal 8.2.


49 6$10$7(2੄21

—Tëte, ¿Imanepataq juclla igus monti —Manam musyayätsu —nir.


tsaquirishqa? —nir. Tseno niyaptinnam, Jesuspis nerqan:
21੅Tseno niyaptinnam, Jesus queno —7VHSHQTDQRTDSLVPDQDPZLOOD\DT‫ێ‬
nerqan: WVXTXHFXQDWDUXUDQlSDTSLPDQGDPDQ‫ێ‬
—Rasontam niyaq: Sitsun llapan qanta —nir.
shonqiquicunawan rasonpa
marcäcuyanqui, TXHLJXVWDWVDTXLUD‫ێ‬ Ishcaq wauqitawan iwalatsicur
tsenqäpitapis mas espantepaqcunatam Jesus yachatsicun
rurayanqui; asta que jircata ‘¡Quepita 28੅Tsepitanam Jesusqa pecunata queno
yarqur lamarman jeqacurquï!·QL\DSWL‫ێ‬ nerqan:
quipis, ewar jeqacurconqam. 22੅Llapan —Juc nunapam caporqan ishcaq
shonqiquicunawan marcäcur imatapis tsurincuna. Tse nunam juc caq tsurinta
mañacorqa, chasquiyanquim. queno nerqan: ‘Iju, canan junaq ubas
chacrantsicman uryaq ewarillë’ nir. 29੅Tse
Autoridacuna tapupäyaptin tsurinnam queno yasquerqan: ‘¡Manam
Jesus upalläratsin eucütsu!’ nir. Peru alli pensacurcurnam,
(Marcos 11.27–33; Lucas 20.1–8) uryaq jeqarerqan. 30੅Tsepitanam nunaqa jina
23੅Tseno yachatsicurirnam, templuman jucnin caq tsurintapis queno nerqan: ‘Iju,
Jesus yecurerqan. 7VHFKR\DFKDWVLTXL‫ێ‬ qampis ewarillë uryaq’ nir. Tsenam tse caq
captinnam, VDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬ tsurenqa ‘Ewarishaqmi’ nir, änirerqan; peru
nincuna y autoridacuna Jesusman tseno nicarpis, manam ewarqantsu. 31੅Canan
witïcur queno niyarqan: qamcunata tapuyashqequi, ¿Meqan caq
—¿Ima puedeq queniquiwantaq tsurintaq Tëtan mandashqanta rurarqan?
quecunata rurarqonqui! ¿Tseno Pecunanam —Punta mandanqan
ruranequipaq pitaq mandashorqonqui! caqmi —niyarqan.
—nir. Jesusnam queno nerqan:
24੅Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan: —Que niyanqaqta shumaq cäyicuyë:
—Noqapis qamcunata jucta *Roma nasionpaq impuestuta cobraq
tapuyäshqequi: Tapuyanqaqta malafecunam y ollqun ollqun lluta pulicoq
yasquiyämaptiqueqa, noqapis warmicunam qamcunapita mas puntata
willayäshqequim pipa poderninwan Diospa mandaquininman yecuyanqa.
quecunata ruranqäta 25੅¿Pitaq 32੅Bautisacoq Juanmi shamorqan alli

cachamorqan bautisacoq Juanta cawacuyänequipaq yachatsiyäshoqniqui, y


nunacunata bautisananpaq, Dioscu o manam peta creyiyarqonquitsu. Peru
nunacunallacu? impuestu cobracoq malafecunam y ollqun
Tseno tapïcuptinnam, quiquincuna ROOTXQSXULFRTZDUPLFXQDPVLFUH\LFX\DU‫ێ‬
pura queno ninacuyarqan: qon. Tseta riquecarpis, manam qamcunaqa
—¿Imataq nishun? ‘Diosmi mana alli rureniquicunata jaqiyarqonquitsu,
cachamushqa’ nishqaqa, tsepenqa ni creyicuyarqonquipistsu.
‘¿Imanirtaq peta creyiyarqequitsu!’
nimäshunmi. 26੅6LWVXQQLVKXQ¶1XQDFX‫ێ‬ Llutan ruraq uryaqcunawan
nam’ nir, nunacunam piñacurcuyanqa. iwalatsicur Jesus yachatsicun
Porqui Juanpaqqa profeta canqantam (Marcos 12.1–12; Lucas 20.9–19)
creyiyan —nir. 33੅“Canan wiyariyë juc iwalatsiquiwan
27੅Tsenam Jesusta queno niyarqan: yachatsiquita: Juc nunam ubasta
6$10$7(2੄21੄22 50

plantarqan chacranman, y jinantin juccunatanachi chacranta qoyconqa,


cuchunpa perqatserqan. Nïcurmi, juc cosecha tiempu chäriptin tocanqan
jatun posuta ruratserqan ubaspeq caqta örancho entregayänapaq.
binuta jorquyänanpaq. Tsepitanam 42੅Tsenam Jesus queno nerqan:

chacranta täpayänanpaqna juc jatun —¿Manacu Diospa palabranta queno


torita ruratserqan. Tsepitanam tse escribirëcaqta leyishqa cayanqui?
chacranta pullan pura muruyänanpaq ‘Wayi perqaqcuna:
nunacunata qoquicur, caru marcapa “Que rumeqa manam allitsu” nir,
eucorqan. 34੅Tsepitanam cosecha tiempu jitariyanqanmi,
chäriptinna, FKDFUD\RTTDVLUZHTQLQFX‫ێ‬ cananqa mayestra rumi ticrarishqa.
QDWDFDFKDUTDQSXOODQSXUDPXURTQLQ‫ێ‬ Diosmi dispunerqan tseno
cunaman pepa partinta raquiyänanpaq. cananpaq.
35੅Peru tse pullan pura muroqcunanam Tseqa noqantsiccunapaq allapa
patronpa sirweqnincuna chäriyaptin, espantaquipaqmi’੆x
tsarïcur maqaquicuyarqan, ZDTXLQWD‫ێ‬ 43੅Tseno Teyta Diospa palabran niptinmi

nam tsampiquicuyarqan, ZDTLQFXQDWD‫ێ‬ niyaq: Mana cäsucuyanqequirecurmi,


nam wanuratsiyarqan. 36੅Tsenam tse Diospa mandaquininman yecuyanquitsu;
asendadu mas atscaqtana cacharqan; peru caru marca nunacunam siqa,
peru chacra tsaraq nunacunanam cäsucuyänqanrecur tse mandadunman
pecunatapis punta ewaqcunatanolla yecuyanqa. 44੅Pipis tse rumiman ishqueq
ruraquicuyarqan. caqqa, allpa mancanomi ushacärenqa. Y
37੅“Por ultimunam tse asendadu tse rumi pimanpis jeqarqa, allpamanmi
quiquinpa tsurintana cachecorqan ticraratsenqa.
queno pensarnin: ¶7VXUwWDTDUHVSHWD\DQ‫ێ‬ 45੅6DVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQFXQD‫ێ‬

qam’ nir. 38੅Peru chacrayoqpa tsurin wan *IDULVHXFXQDQDPFXHQWDWDTRTXLFX‫ێ‬


yecurëcaqta riquecurnam, chacra tsaraq yarqan Jesus tseno willapäcur pecunata
nunacuna quiquincuna pura queno wiyapätsenqanta. 46੅Tsenam Jesusta
yachatsinacuriyarqan: ‘Queqa presu tsaritsita munayarqan, peru
chacrayoqpa tsurinmi y erederum mantsacuyarqanmi; porqui llapan
canqa; mejor wanicatsishun chacranwan nunacunam creyiyarqan Jesusqa profeta
quedacunantsicpaq’ nir. 39੅Tseno canqanta.
yachatsinacurirmi, asendadupa tsurinta
tsarïcur, chacranpita jaqman jorqurir Jesus yachatsicun
wanuratsiyarqan.” casaqui ɹestaman
40੅Tseno nirirnam, Jesusqa queno combidaducunatawan iwalatsicur
tapucorqan: (Lucas 14.15–24)

22
—Canan qamcuna niyämë: Tse ubas 1੅Tsepitanam Jesus juc mas
chacrayoq asendadu tse chacran iwalatsiquiwan queno nishpa
tsaraqcunaman ewecur, ¿Imatataq yachatsicorqan:
ruranqa? 2੅“Diospa mandaquinincho queqa
41੅Nunacunanam niyarqan: iwalan imeca juc rey tsurinta casatsir
—Mana ancupashpachi tse mana alli banquetita ruranqanwanmi. 3੅Tse reymi
ruraq nunacunata wanutsenqa. Y VLUZHTQLQFXQDWDFDFKDUTDQFRPELGD‫ێ‬

x¬21.42 Sal 118.22-23.


51 6$10$7(2੄22

duncunata qayayämunanpaq. Peru ‘Pancarcur, que nunata jitariyë


pecuna manam munayarqantsu tse waqtaman. Tse paqascho quiruntapis
banquetiman eweta. 4੅0DQDHZD\DSWLQ‫ێ‬ XFKXUZDTDWVXQ·੅µQLU. 14੅Tsepitanam
nam, \DSHQDZDTXLQFDTVLUZHTQLQFX‫ێ‬ Jesus queno cäyitsicorqan:
natana cacharqan queno nishpa —Tsenomi Dios atscaqta qayan. Peru
qayayämunanpaq: ‘Alli nobillucunatam wallcaqllam acrashqa cayanqa.
y alli wira caq animalnincunatam
pishtatishqa y miqui listunam callan. Jesusta llutanta
7VHVKLVKDOOl\lPXQTXLQDFDVDPLHQWX‫ێ‬ parlecatsita munayan
cho micupäcoq’ nir. 5੅3HUXWVHFRPELGD‫ێ‬ (Marcos 12.13–17; Lucas 20.20–26)
ducunaqa manam munayarqantsu. 15੅Tsepitanam *fariseucunaqa Jesus

Mana wiyaqpis tucushpam juc caq yachatsiquicanqanman ewayänanpaq


eucorqan chacranman; jucnin caqnam queno cösa yachatsinacuyarqan:
eucorqan qatucoq. 6੅Waquin caq —Acu, shumaqllapa tapupar Jesusta
combidaducunanam tse imbitacur llutanta parlecatsishun. Tsenam mana
ewaqcunata tsaricur, maqaquicuyarqan allita parlecuptenqa, tsewan acusashun
asta wanuratsiyänqanyaq. 7੅Tsenam —nir.
reyqa allapa piñarcur, mandarqan 16੅Tseno parlarirnam, grupuncunapita

VROGDGXQFXQDWDWVHZDQXWVLFRTDVHVLQX‫ێ‬ y *+HURGLVSDJUXSXQSLWDSLVFDFKD\DU‫ێ‬
cunata wanuratsiyänanpaq, \PDUFDQFX‫ێ‬ qan Jesusta queno niyänanpaq:
natapis cayecuyänanpaq. 8੅Tsepitanam —Mayestru, musyayämi rasonpa
reyqa sirweqnincunata queno nerqan: caqllata parlanqequita. Qamqa manam
‘Llapanpis listunam banquetipaq; y ni meqan nunaman qaqanquitsu. Rason
combidanqä nunacuna manam caqllatam Dios munashqanno
meresiyashqapistsu shamunanpaq. cawayänäpaq yachatsiyämanqui; ni
9੅Tsemi ewayë callicunapa y manam meqan nunapa gustunta
combidayämï llapan tariyanqequi ruranquitsu. 17੅Tsemi mä nïcayämë,
nunacunata que casaqui banquetiman ¿Allicu *Roma mandacoq *cesarpaq
shayämunanpaq.’ 10੅Tsenam tse impuestuta pagashwan o manacu?
sirweqnincunaqa callicunapa ewar, —nir.
pushecayämorqan llapan tariyanqan 18੅Jesusnam yachellapa mana allita

caqtaqa, alli nunacunatapis y mana alli parlatsiyänanpaq tapupäyanqanta


nunacunatapis. Tsenopam wayin junta cuentata qocurir queno nerqan:
tse banqueticho nunacuna quecuyarqan. —Ä, alli tucoqcuna, ¿Imanirtaq mana
11੅“Tsepitanam reyqa combidaducuna alliman ishquitsimeta munayanqui!
ricaq yecurerqan. 7VHFKRQDPULTXHFRU‫ێ‬ 19੅Mä impuestuta pagacuyänequi qelleta

qan juc nunata raccha ratashllashqa ricatsiyämë —nir.


trocacüni tëcaqta. 12੅Tsenam tse nunata Tsenam qoriyarqan juc qelleta.
queno nerqan: ‘Amigu, ¿imanopataq 20੅Jesusnam tse qelleta ricarir, queno

queman yecamorqonqui mana ropequita tapucorqan:


trocacushpa! ¿Acasu casaqui ɹestapaq‫ێ‬ —Que qellecho ¿pipa retratuntaq
nocu quecanqui!’ nir. Tseno niptin quecan? ¿Pipa jutintaq escribirëcan?
PDQDPWVHQXQDQLLPDQLWDSXHGHUTDQ‫ێ‬ —nir.
tsu. 13੅7VHQDPUH\TDPHVDFKRVLUZLFRT‫ێ‬ 21੅Pecunanam niyarqan:

cunata mandarerqan queno nishpa: —Mandacoq cesarpam —nir.


6$10$7(2੄22 52

Tsenam Jesus nerqan: cawariyämuptenqa, mananam warmipis


—Tsepenqa mandacoq cesarpa ni ollqupis casacuyanqanatsu. Porqui
caqtaqa mandacoq cesarta qoycuyë; y sielucho quecaq *anjelcunanollanam
Diospa caqtaqa Diosta qoycuyë —nir. cayanqa. 31੅Qamcuna ¿manacu leyishqa
22੅Jesus tseno nenqanta wiyecurnam, FD\DQTXLZDQXVKTDFXQDFDZDULPXQDQ‫ێ‬
PDQWVDFDULPDQRTXHWDSLVSXHGL\DUTDQ‫ێ‬ paq yachatsiquita quiquin Dios queno
tsu y jaqirïcurmi eucuyarqan. nenqanta! 32੅‘Noqaqa une *Abrahampa,
Isaacpa y Jacobpa Diosninmi canan
Jesusta *saduseucuna quecä. Tsemi Diosqa wanushqacunapa
cawarimipaq tapupäyan Diosnintsu; sinoqa cawecaqcunapam’੆z nir.
23੅Tse junaqmi saduseu nishqan 33੅Tseno yachatsiconqanta wiyecurnam,

grupupita Jesusman tapucoq ewayarqan. nunacuna allapa espantacuyarqan.


Tse saduseucunaqa manam creyiyantsu
wanushqacuna cawariyämunanta. Tsemi Jesus yachatsicun Teyta Diospa mas
cawarimi asuntu queno tapuyarqan: presisaq mandamientunta
24੅—Mayestru, *Moises escribishqan (Marcos 12.28–34)
leychomi queno nican: ‘Sitsun juc nuna 34੅Tsepitanamsaduseucunata Jesus
casadu quecar wanuconqa manaraq upalläratsenqanta musyarirnin, IDULVHXFX‫ێ‬
tsurin captin, wauqinlla tse llumtsinin naqa Jesus caqman ellucariyarqan.
biudanwan casacutsun; y tsurin 35੅Pecunachomi carqan *ley yachatsicoq

yuririptinna, difuntupa tsurin cuenta juc mayestru. Pemi Jesusta mana alliman
catsun’੆y nir. 25੅Masqui wiyarämë: ishquitsita munar queno taporqan:
Cayänaq qanchis wauqicunash. Mayor 36੅—Mayestru, 'LRVSDPDQGDPLHQWX‫ێ‬

caqshi casacorqan juc warmiwan y cho ¿Meqan caqtaq mas presisaq? —nir.
manaraq tsurin captinshi, tse nuna 37੅Jesusnam nerqan:

wanuquicunaq. Tsepitanash jina qepa —‘Teyta Diosniquita cuyanqui llapan


caq wauqinna tse llumtsinin biudawan shonqiquiwan, llapan boluntaniquiwan
casacurinaq. 26੅Tsenollash tse qepa caq y llapan yacheniquiwan.’੆a 38੅Que
wauqinpis wanuquicunaq manaraq tsurin mandamientum mas presisaq llapan
captin. Tsenoshi jina mas qepan caq mandamientupitapis. 39੅Tsenollam
ZDXTLQFXQDSLVTDQFKLVQLQSLOOXPWVLQLQ‫ێ‬ jucnin caq mandamientupis casi punta
cuna biudawan casacur casacur wanur caqwan iwallla y quenomi nin: ‘Nuna
ushacäriyänaq. 27੅Tsepitanash warmipis mayiquita cuyanqui quiquiquitano.’੆b
wanuquicunaq. 28੅Mä, canan niyämë: 40੅Que ishcan mandamientullachomi

Cawarimi junaqcho, que warmi qanchis Moises llapan escribishqancunapis y


wauqiwan casacushqa quecar, ¿Meqan *profetacuna yachatsiconqanpis
caqpataq lejitimu warmin canqa! —nir. patsacashqa quecan —nir.
29੅Tseno niyaptinnam, Jesusqa queno

nerqan: ¿Pipa mireninpitaraq


—¡Qamcunaqa llutantam yarpäyanqui, *Dios Acrashqan?
porqui manam cäyiyanquitsu *Diospa (Marcos 12.35–37; Lucas 20.41–44)
palabran escribirëcanqanta, ni Dios allapa 41੅)DULVHXFXQDWVHOODFKRUDTTXHFD\DS‫ێ‬

poderyoq canqanta! 30੅Wanushqacuna tinnam, 42੅Jesus queno tapucorqan:

y¬22.24 Dt 25.5-10. z¬22.32 Ex 3.6. a¬22.37 Dt 6.5. b¬22.39 Lv 19.18.


53 6$10$7(2੄22੄23

—¿,PDWDTQL\DQTXL'LRV$FUDVKTDQ‫ێ‬ yan; peru tse mandacuyanqanta manam


paq? ¿Pipa mirenintaq pe canman? deduncunallawanpis yatariyantsu.
—nir. 5੅Imecatapis ruraq tucuyan nunacuna

Pecunanam “Rey *Davidpam” alabayänanllapaqmi. *'LRVSDSDODEUDQ‫ێ‬


niyarqan. WDQlTDXUFXQFXQDFKRSLV\ULFUDQFXQD‫ێ‬
43੅Tseno niyaptinnam, Jesus queno chopis anchu sintacho escribïcur
nerqan: puricatsiyan. Y ‘Allapa relijiosum’ nir,
—Tseno quecaptenqa, ¿Imanirtaq nunacuna alabayänanpaqmi,
*Santu Espiritu yanapaptin Davidqa tunicatanäqa shumaq ɻecuyoq jirecush‫ێ‬
Diospa Acrashqanpaq ‘Pëqa qatam chaqui puntanyaq yacacushqa
salbadornïmi’ nirnin, queno nerqan? puricayan 6੅0LFXSlTXLPDQTD\DWVL\DS‫ێ‬
44 ‘Diosmi nerqan Teyta Diosnïta: tinpis, punta puntaman taquitam
Que derechu ladüman täcamï gustayan. *Ellucayänan wayichopis mas
asta llapan presisaqcuna täcuyänanmanmi täquita
chiquiyäshoqniquicunata munayan. 7੅Callicunachonäqa allapa
muneniquiman churamonqäyaq’੆c respetuwan ‘Mayestru’ nir,
nir. saludayänantam munayan.
45੅Davidpis ‘Teyta Diosnïmi’ nicaptenqa, 8੅“Peru qamcunaqa ama ‘Mayestru’

¿,PDQRSDWDT&ULVWRTD'DYLGSDPLUHQLQ‫ێ‬ niyäshuptiqui, cushiyanquitsu; porqui


pitaraq canman! —nir. qamcunaqa llapequipis tse wauqillam
46੅Jesus tseno tapucuptin, manam cayanqui, y jucllellam yachatsicoq
meqanllapis ni ima nita puediyarqantsu. mayestriquicunaqa. 9੅Y ama que
Y tse junaqpitaqa mananam ni patsacho pitapis ‘Respetashqa teytallä’
meqanpis tapupeta almitiyarqantsu. nicayanquitsu; porqui jucllellam
respetashqa Teytantsic, y pëqa
*Ley yachatsicoqcunata y sieluchomi quecan. 10੅Y ama pipis ‘Alli
*fariseucunata Jesus qayapan \DFKDWVLFRT·QL\lVKXSWLTXLFXVKL\DQTXL‫ێ‬
(Marcos 12.38–40; tsu, porqui alli yachatsicoqqa jucllellam
Lucas 11.37–54; 20.45–47) y tseqa *Dios Acrashqanllam. 11੅Pipis

23
1੅Tsepitanam tsecho quecaq qamcunacho mandacoqqa, qamcunatam
nunacunata y *disipuluncunata, sirwiyäshunequi. 12੅Porqui pipis
Jesus queno nerqan: 2੅´/H\\DFKDWVLFRT‫ێ‬ quiquintä nuna tucoqqa penqacushqam
cunaqa y fariseucunaqa quiquin Moises canqa; y qollmi shonqu caqqa allapa
cuentam, 7H\WD'LRVSDPDQGDPLHQWXQ‫ێ‬ presisaqmi canqa.
cunata yachatsiyäshurniqui quecayan. 13੅“ Allau, DOOLWXFRTOH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬
¡
3੅Tsemi pecunata cäsucuyänequi y cuna y fariseucuna! Puncuta wichqaq
mandayäshonqequicunatapis cuentam Diospa mandaquininman
rurayänequi. Peru ama rurenincunataqa yequita munaqcunata atajäyanqui.
qatiyanquitsu. Porqui pecunaqa manam ¡Manataq Teyta Diosta cäsuyanquitsu y
yachatsicuyanqannotsu cawacuyan. waquincuna cäsuquita munayaptinpis,
4੅Pecunaqa allapa sasacunatam, imeca atajaq cuentataq quecayanqui! ੍
lasaq qepita juytutseq cuenta ‘Quetaran 14੅ Allau, alli tucoq ley yachatsicoqcuna
¡
wactaran rurayänequi’ nir, PDQGDFX‫ێ‬ y fariseucuna! 4DPFXQDTDELXGDFXQD‫ێ‬

c¬22.44 Sal 110.1.


6$10$7(2੄23 54

SDWDPLPDQFXQDWDSLVVXZDSlTXLFD\DQ‫ێ‬ 22੅Y pipis sielupa jutincho imatapis

qui, y tseta cuentata mana änicorqa, manam sielupa jutinllachotsu


qocuyänanpaqnam alli tucur unepa äniquican; sinoqa sielucho quecaq
resacuyanqui. ¡7VHQRUXUD\DQTHTXLSL‫ێ‬ *tronupa jutinchopis äniquicanmi.
tam qamcuna mas castiguta Tsenollam jina tse tronucho tëcaq Teyta
chasquiyanqui!੏ Diospa jutinchopis änicurin.
15੅“ Allau, DOOLWXFRTOH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬ 23੅“ Allau, DOOLWXFRTOH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬
¡ ¡
cuna y fariseucuna! 4DPFXQDPSDWVDSD‫ێ‬ cuna y fariseucuna! Qamcunam
pis, lamarpapis ewar, nunacunata mentallapitapis, anisllapitapis, FRPLQXV‫ێ‬
grupiquicunaman yecayämunanpaq llapitapis chuncaman raquirir juc caqta
ashiyanqui, y jucllellatapis tarïcorqa Diosta qoypaq yarparäquicayanqui.
\DFKDWVLTXLQLTXLFXQDZDQPLTDPFXQDSL‫ێ‬ Peru mas presisaq *0RLVHVHVFULELVKTDQ‫ێ‬
tapis mas inɹernucho castigashqa FKRDOOLUXUHFXQDSDT\DFKDWVLTXLFXQD‫ێ‬
cananpaq causariyanqui. taqa, ancupäcoq quetaqa y Diosman
16੅“ Allau, wiscu cuentam qamcuna PDUFlFRTTXHWDTDTRQTDTXLFX\DUTRQ‫ێ‬
¡
cayanqui! 7VHPLTXHQR\DFKDWVLFX\DQ‫ێ‬ quim. Tsecunatam mas rurayanquiman
qui: ‘Pipis *WHPSOXSDMXWLQFKRMXUDPHQ‫ێ‬ carqan, *diesmu qoyta mana qonqashpa.
tuta ruraptenqa, manam presisantsu 24੅ Ä, wiscu cuenta yachatsicoqcuna!
¡
cumplinapaq’ nir. ‘Peru pipis templucho Tseno carmi, TDPFXQDLPHFDWXVKSLFX‫ێ‬
quecaq qori alajacunapa jutincho nata shüshurir yacuta upoq cuenta,
juramentuta rurarnenqa, cumplinanmi allapa cuidacuyanqui, peru manam
presisan’ nir. 17੅¡Ä, wiscu cuenta upa cuentata qocuyanquitsu imeca jatun
yachatsicoqcuna! ¿Meqantaq mas *camelluta ñoqtaquicaq cuenta
presisaq: Diospa templuncu, o tse caquicayanqequita.
templucho qoripita alajacunacu! Claru 25੅“ Allau, DOOLWXFRTOH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬
¡
parlaquichoqa tse templu captinran, tse cuna y fariseucuna! Qamcunaqa
oru alajapis Diospaq nishqa quecan. tasacunata, platucunata jananllata
18੅7VHQROODP-LQDTXHQRSLV\DFKDWVLFX‫ێ‬ paqarishqa cuentam janallapa limpiu
yanqui: ‘*Altarpa jutincho juramentuta quecayanqui; peru tse tasacunapa y
rurarir mana cumpliyaptiquipis, manam platucunapa rurin mana paqashqa
imanantsu’ nir, ‘peru sitsun altarman cuentam suwaquiwanqa, y codisiosu
FKXUDVKTDRIUHQGDSDMXWLQFKRMXUDPHQ‫ێ‬ quewanqa shonqiquicuna raccha püru
tuta rurayanqui, tsetam si, presisan caquican. 26੅¡Wiscu cuenta mana cäyicoq
cumpliyänequi’ nir. 19੅¡Ä, wiscu cuenta fariseucuna, puntata tasapa, platupa
nunacuna! ¿Imataq mas presisaq? rurinta paqaq cuenta shonqiquicunapa
¡Diosllapaq ofrendata churayänan mana alli yarpeninta limpiayë! ¡7VHQR‫ێ‬
altarmi, manam tse ofrendatsu! paran llapanchopis alli ruraq cayanqui!
20੅Altarpa jutincho jurar imatapis änicoq 27੅“ Allau, DOOLWXFRTOH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬
¡
caqqa, manam altarpa jutinllachotsu cuna y fariseucuna! Qamcunaqa
jurecan; VLQRTDDOWDUFKROODSDQFKXUDVK‫ێ‬ *sepultura janancho shumaq lapidawan
qacunapa jutichopis jurecanmi. 21੅Jina adornashqa cuentam cayanqui.
pipis templupa jutincho imatapis Jananllapaqa allapa shumaqmi tse
änicorqa, PDQDPWHPSOXSDMXWLQOODFKR‫ێ‬ sepultura ricacun, peru rurinchoqa
tsu äniquican; sinoqa templucho quecaq ayapa tulluncunallam, LVPXFXUPHODQH‫ێ‬
Teyta Diospa jutinchopis äniquicanmi. paq asyacur caquican. 28੅Tsenomi
55 6$10$7(2੄23੄24

qamcunapis janallapaqa nunacuna riyëllaqa, que llapan rurayanqequipitam


ricayäshunequillapaq allita ruraq tucoq qamcuna castiguta chasquiyanqui.
quecayanqui. Peru shonqiquicunachoqa
melanepaq mana alli ruraqmi Jesus waqan Jerusalen
quecayanqui. nunacunata ancupar
29੅“ Allau qamcuna, alli tucoq ley (Lucas 13.34–35)
¡
yachatsicoqcuna y fariseucuna! 3URIHWD‫ێ‬ 37੅“ Ä, Jerusalen, Jerusalen nunacuna!
¡
FXQDSDPSDUsFDQTDQVHSXOWXUDQFXQD‫ێ‬ ¡Qamcunam profetacunata wanutsiyanqui
tam shumaq rurecatsiyanqui. Tsenollam \'LRVSDFDFKDQTDPFXQDPDQVKDPRTFX‫ێ‬
MLQDDOOLUXUDTQXQDFXQDSDPSDUD\DQ‫ێ‬ natam chiquirnin, UXPLZDQTRPSD\DQ‫ێ‬
TDQFKRODSLGDQFXQDVKXPDTUXUHFDWVL‫ێ‬ qui! Atsca cutim munarqä qamcunata
yanqui; 30੅y quenoran niriyanqui: ‘Sitsun imeca wallpa chipshancunata ripran
que pamparëcaq *SURIHWDFXQDWDDZLOXQ‫ێ‬ rurinman elloqno elluyeniquita; ¡Peru
tsiccuna wanutsiyanqan tiempu manam munayarqonquitsu! 38੅Tsemi
quecashwanna carqan, manachi niyaq: &DQDQSLWDZLWVHSDP7HPSOLTXLFX‫ێ‬
SHFXQDWDZDQXUDWVL\lQDQWDFRQVLHQWLVK‫ێ‬ napis tsunyecar quedarenqa. 39੅Y niyaqmi:
wantsu carqan’ nir. 31੅Y manam cuentata Cananpita witsepa mananam
qocuyanquitsu tseno parlarnin, SURIHWD‫ێ‬ ricayämanquinatsu asta ‘¡Alabashqa
cunata wanutseq awiliquicunanolla catsun Diospa jutincho shamoq
qamcunapis quecayanqequita. reynintsic!’੆d niyamanqequi tiempuyaq.”
32੅ Qamcunapis tse awiliquicunanolla
¡
quecarqa, MXFOODQDSHFXQDUXUD\DVK‫ێ‬ Jesus willacun *templu
qanta rurayë! ¿Imatanataq ushacänanpaq caqta
shuyaräyanqui! (Marcos 13.1–2; Lucas 21.5–6)

24
33੅“ Ä, bibora yupe mana alli ruraq 1੅*Templupita yarqurir Jesus
¡
nunacuna! ¿Tseno quecar, inɹernu eucurëcaptinnam, *GLVLSXOXQFX‫ێ‬
condenasionpita salbacuyanquitsuraq! naqa peman witïcur tse jatungare
34੅7VHPLFDQDQFDFKDPXVKDTSURIHWDFX‫ێ‬ templuta ricatsiyarqan. 2੅Tsenam
nata, allapa yachaq nunacunata y Jesusqa queno nerqan:
mayestrucunata. Pecunatam canan —Masqui yarpäriyanqui, TXHULTXHFD‫ێ‬
waquincunata wanutsiyanqui, y yanqequi templu pasepam ushacanqa, y
waquintanam crusiɹcayanqui. :DTXLQ‫ێ‬ manam ni juc rumillapis perqarëcarqa
cunatanam ellucayänan wayicunacho quedanqatsu.
maqar ushayanqui, y marcan marcanmi
chiquir qaticachäyanqui. 35੅Tseno Manaraq que patsa
rurarmi, culpayoq ticrariyanqui ushacaptin señacuna
castigashqa cayänequipaq. 7VHFDVWLJX‫ێ‬ (Marcos 13.3–23;
WDTDFKDVTXL\DQTXLMXWVDQQDTQXQDFX‫ێ‬ Lucas 21.7–24; 17.22–24)
QDWDDZLOLWLTXLFXQDZDQXWVL\DQTDQSL‫ێ‬ 3੅Tsepitanam Olibus niyanqan jircacho

tam, MXWVDQQDT$EHOWDZDQXWVL\DQTDQ‫ێ‬ Jesus tëcaptin, disipuluncuna witïcur,


pita qallecur, asta Berequiaspa tsurin, pacallapa queno tapuyarqan:
Zacariasta templupa altarnincho Diosta —Mayestru, willarayämë, ¿Imetaq
sirwicaptin wanutsiyanqanyaq. 36੅6KX\D‫ێ‬ tsecuna pasaconqa? ¿Ima señata

d¬23.39 Sal 118.26.


6$10$7(2੄24 56

ULFDUQLQWDTPXV\DUL\lVKDTFXWLPXQHTXL‫ێ‬ queno escriberqan, ‘mana combieneq


paq y juisiu junaqpaq? —nir. melanepaq sacriɹsiuta rurecoqta.’ Queta
4੅Jesusnam nerqan: “ Paqtataq pipis leyeq caqqa shumaq cäyicuyätsun.
¡
engañayäshunquiman! 5੅$WVFDTQXQDFX‫ێ‬ 16੅Tseta riquecorqa, -XGHDPDUFDFXQD‫ێ‬

nam ‘Noqam *Dios Acrashqan cä’ nir, cho täraqcuna qeshpir, ewacuyätsun
atscaq nunacunata engañar puriyanqa. jircacunapa. 17੅Altuscho quecaqcuna
6੅*XHUDFXQDZDFFKRTXHFKRFDTXLFDT‫ێ‬ ama wayi ruriman yarpuyanqatsu
tam wiyayanqui. Tsemi tseta wiyar ama imancunatapis jorqoq. 18੅&KDFUDQFXQD‫ێ‬
mantsacäyanquitsu. 7VHQRPLVXVHGLFX‫ێ‬ cho quecaqcunapis ama cutiyanqatsu
nan presisan, peru manaran que patsa aqshunancuna jorqoq. 19੅¡Allau, tse
ushacanqaraqtsu. 7੅Juc nasionmi juc junaqcunacho qeshyaq tucushqa
nasionwan guerata rurayanqa. Y juc warmicuna y llulluta chichicaqcuna!
PDUFDQXQDFXQDPMXFPDUFDQXQDFXQD‫ێ‬ 20੅'LRVWDPDxDFX\DQTXLVXIULPLHQWXFX‫ێ‬

wan wanutsinacuyanqa. Mechopis napita safacuyänequi öra mana


mallaqäqui watacunam canqa y patsam *jamaqui junaqcho, ni tamya tiempucho
temblorwan allapa cuyonqa. 8੅7VHFX‫ێ‬ cananpaq. 21੅Porqui allapa jipaquimi
naqa imeca juc warmi qeshpicunanpaq canqa. Tseno jipaqueqa manam imepis
nanatsicushqannollaran canqa y FDVKTDUDTWVXTXHSDWVDFDPDFDVKTDQ‫ێ‬
sufrimientucunapa qallananllaran. pita; y mananam yapepis canqanatsu.
9੅“Qamcunatanäqa noqarecurmi llapan 22੅Teyta Dios acrashqancunata cuyar tse

nunacuna chiquiyäshunqui; MXVWLVLDFX‫ێ‬ VXIULPLHQWXFXQDWDPDQDUDVSDVDUDWVLS‫ێ‬


naman entregayäshunqui. Tsechomi tenqa, manachi pipis salbacunmantsu.
maqayäshurniqui wanutsiyäshunqui. 23੅“Sitsun pipis niyäshunqui ‘Taqechomi
10੅Tse witsanmi noqaman creyicoqcuna quecan, o quechomi quecan Dios
noqaman manana marcäcur, TXLTXLQ‫ێ‬ Acrashqan’ nir, ama creyiyanquitsu.
cuna pura chiquinacur, lebantanacur 24੅Porqui tse junaqcunam yuriyämonqa

ticracuriyanqa. 11੅Y uli *profetacuna Dios Acrashqan tucoqcuna y profeta


yuricaramurmi, PDQDDOOL\DFKDWVLTXL‫ێ‬ tucoqcuna. 3HFXQDPHVSDQWHSDTPLODJUX‫ێ‬
nincunawan nunacunata engañayanqa. cunata rurarnin, nunacunata
12੅Melanepaq mana allicunallata engañayanqa, DVWD'LRVDFUDVKTDQFXQDWD‫ێ‬
ruraqmi ticracuriyanqa. Tseta ricarmi, pis engañetam tïrayanqa. 25੅Manaraq
nunacunapa cuyaquinincunapis tsecuna pasacuptinmi, qamcunata
ushacäquiconqa. 13੅3HUXWVHVDVDWLHPSX‫ێ‬ ZLOOD\DTSHFXQDPDQPDQDFUH\L\lQHTXL‫ێ‬
cunacho wanonqanyaq noqacho paq. 26੅Tsemi sitsun niyäshunqui ‘Taqe
tsaracoqmi salbaconqa. 14੅Tsemi llapan tsunyaqchomi Dios Acrashqan quecan’
nunacunata alli willaquinïta nir, ama ewayanquitsu, o ‘Taqe
willayänequi presisan; tsenopa washachomi ratarëcan’ niyäshuptiquipis,
nunacuna Diospa mandaquininman ama creyiyanquitsu. 27੅Porqui imeca inti
yecuyänanpaq, \MLQDQWLQQDVLRQFXQD‫ێ‬ ullumunan ladupita asta inti jeqanan
FKRWVHDOOLZLOODTXLWDPXV\DUL\DSWLQ‫ێ‬ laduyaq relampagu tillapyaqnomi
nam, que patsapa ushenin chäramonqa. *Diospita Shamushqa Nunaqa cutimonqa.
15੅“Profeta Danielmi santu templuta 28੅Musyanqequinomi ‘Imapis wanushqa

desonrayänanpaq caqta musyarnin, caqmanqa wiscurcuna ellucayan.·੅µ੆e

e¬24.28 Tseno nirmi, Jesus cäyitsicorqan cutimunanta musyayänanpaq.


57 6$10$7(2੄24

Diospita Shamushqa Nuna cutimunan


Jesus willacun imano que patsaman junaqcunapis cawaquicayanqa. 38੅0DQD‫ێ‬
cutimunanpaq cashqanta raq *apäqui tamya captinmi, asta Noe
(Marcos 13.24–37; barcuman yecurenqanyaq nunacuna
Lucas 17.26–30, 34–36; 21.25–33) micupäcur, upyacur, FDVDFXUFDTXLFD‫ێ‬
29੅Tsepitanam Jesus queno yarqan. 39੅<PDQDPFXHQWDWDTRFXUL\DU‫ێ‬
willapäcorqan: “Tse jipaquicuna qantsu apäqui tamya janancunachona
pasariptinmi, LQWLQLTXLOODDFWVHQTDQD‫ێ‬ quecanqantaqa, y llapancunam tse
tsu, qoyllurcunapis shicwayämonqam y tamyawan ushacäyarqan. Tsenomi jina
OODSDQVLHOXFKRTXHFDTFXQDPFX\XFX‫ێ‬ pasaconqa Diospita Shamushqa Nuna
renqa. 30੅Tse öram Diospita Shamushqa cutimunan junaqpis. 40੅Tse junaqmi
Nuna shamunanpaq sielucho señalta ishcaq nunacuna chacracho juntu
ricariyanqui. Tseta riquecurmi, que uryecayaptin, jucnin apacushqa canqa,
SDWVDFKROODSDQQXQDFXQDPDQWVDTXH‫ێ‬ y jucninnam jaqirishqa canqa. 41੅7VHQR‫ێ‬
wan mana imano quetapis puedir llam ishcaq warmicuna juc marecho
waqaquicuyanqa. Tseno waqaquicarmi, juntu aqaquicayaptin, jucnin apacushqa
ULTXHFX\DQTDSXFXWHFKRSXHGHTTXHQLQ‫ێ‬ canqa, y jucninnam jaqirishqa canqa.
wan chipapäquicar uraquecamoqta.੆f 31੅Y 42੅“ Tsemi mäcoq, mäcoq
¡
*anjelcunatam cachamonqa trompetata quecayänequi! Manam musyayanquitsu
fuertipa toquecuyänanpaq. Tseno LPHMXQDTQLLPH|UD7H\WD'LRVQLTXL‫ێ‬
toquecuyaptinmi, mepita tsepitapis cuna cutimunantapis. 43੅Masqui queta
acrashqancuna ellucarayämonqa. niriyashqequi: Sitsun wayiyoq nuna
32੅“Masqui igus montipa yuranpeq musyanman wayinman suwa ime öra
yachacuyë: Igus montim tseqllir ewananta, wayinta täpecarmi,
qallecuptin raprancuna yurin. Tseta warärinman y manam wayinman
ricarmi, qamcuna musyariyanqui tamya suwacoq yecuyänanta jaqirinmantsu.
tiempu qallarinanpaq canqanta. 44੅Tsemi qamcunapis mäcoq, mäcoq
33੅Tsenolla willayanqaqcuna susedicoqta quecayänequi; porqui Diospita
ricar musyariyanqui que niyashqaqcuna Shamushqa Nunaqa cutircamonqa
FXPSOLFlQDQSDTLFKLFOODQDSLVKLFDQ‫ێ‬ qamcuna mana yarpäyanqequi öram.”
qanta. 34੅Rasontam niyaq: Canan tiempu
nunacuna manaraq wanuyaptinmi, Juc sirwipacoqtawan iwalatsicur
llapan willaconqäcuna susediconqa. Jesus yachatsicun
35੅Sielupis patsapis ushacäriyanqam, (Lucas 12.41–48)
peru niyashqaq palabräqa manam 45੅7VHSLWDQDP-HVXVTXHQR\DFKDWVL‫ێ‬

ushacanqatsu; cumplicanqam. corqan: “Pim mäcoq, mäcoq, cumplidu


36੅“Que nishqäcuna ime öra o ime sirweqnin canqa petam patronnin
junaq cumplicänanpaq caqtaqa manam conɹacur churanqa wayinman, tsecho
pipis musyayantsu, ni sielucho quecaq caqcunata miquinincuna örancho
anjelcunapis, ni noqa Diospa tsurinpis, qarananpaq. 46੅7VHQRUXUDTVLUZLSD‫ێ‬
sinoqa quiquin *Dios Yayallam musyan. coqqa patronnin illanqanpita cutirir,
37੅“Imanomi Noepa tiempuncho llapan encarqashqanta rurecaqta
nunacuna cawaquicayarqan; tsenomi taririptin allapa cushicutsun. 47੅Masqui

f¬24.30 Dn 7.13.
6$10$7(2੄24੄25 58

cäyiyë: Tseno cumplidu sirweqnintaqa nir. 9੅Tseno mañacuyaptinnam, queno


¿manatsuraq tse patronnin llapan niyarqan: ‘Antis ewë rantirayämunqui.
imecancunamanpis conɹacur mayural‫ێ‬ Raquicuyarniqueqa, noqacunanachi
nin cananpaq churecunman! 48੅Peru pishipäquicuyäshaq’ nir. 10੅Tsenam tse
sitsun tse sirwipacoq mana alli portacur pitsqan dejada shipashcunaqa aseiti
‘Patronnï manaran cutimonqaraqtsu’ ranteq coricuyarqan. Peru tseyaqnam
nir, 49੅sirwipacoq mayincunata maqar nobioqa chärerqan, y pitsqan caq
allqutsanqa, y borachucunawan micucur prebinida shipashcunallam tse
upyacur caconqa, 50੅WVHQRFDTXLFDS‫ێ‬ casacuyänan wayiman yecuriyarqan.
tenqa, manaraq shuyacunanpaq Nïcurnam, puncuta llawirayämorqan.
alistacuptinmi, patronnin illaqpita 11੅Cutirirnam, tse waquin shipashcunaqa

chëcur, 51੅tse mana alli ruraq puncuta tsactacuyarqan: ‘¡Tëte, Tëte,


sirweqninta feyupa castiganqa, alli quicharalläyämë!’ nir. 12੅Peru wayi
tucoqcunatawan iwal. Tsechomi ruripitanam queno yasquimorqan:
waqaquicuyanqa, quiruntapis uchurraq. ‘¡Qamcunataqa manam reqiyaqtsu!’
nishpa.”
Chunca shipashcunatawan 13੅Tse tincutsiquita willacurirnam,
tincutsicur Jesus yachatsicun Jesus queno nerqan:

25
1੅“Diospa munenincho quecaq —¡Mäcoq, mäcoq quecayë! Porqui
nunacunaman cutimuptïmi manam musyayanquitsu ime öra
imeca, chunca shipashcuna nobiuta cutimunäpaq caqta.
shuyacoqno shuyecayämanqa. Chunca
Negosianticunatawan tincutsicur
shipashcunam chiuchincunawan
Jesus yachatsicun
yarquyarqan, nobiuta chasqueq. 2੅Tse
(Lucas 19.11–27)
shipashcunapitam pitsqan caq prebinida
cayarqan. Y pitsqan caqnam dejada 14੅7VHSLWDQDP-HVXVTXHQR\DFKDWVL‫ێ‬

cayarqan. 3੅Tse dejada caqcunam corqan: “Diospa mandaduncho queqa,


DVHLWLQFXQDDSD\DUTDQWVXFKLXFKLQFXQD‫ێ‬ imeca juc patron caru marcapa
cho ushacaptin yapayänanpaq 4੅Peru eucunanpaq sirweqnincunata qayaratsir,
SUHELQLGDFDTFXQDPVLTDFKLXFKLQFXQD‫ێ‬ negosiuta rurayänanpaq capital
chopis juntata apayarqan y pishiptin qellenincuna qonqanwanmi iwalarin.
yapayänanpaqpis botellacunachoran 15੅Tse patronmi jucnin caq sirweqninta

apayarqan. 5੅Y nobiu mana chaptinnam, qorqan pitsqa waranqata (5,000), jucnin
shuyarëcayanqanta llapancunapis caqtanam ishque waranqata (2,000) y
punucäriyarqan 6੅Tseno punucashqa juc caqtanam juc waranqallata (1,000).
caquicarnam, pullan paqas örana queno Tsenomi qorqan segun negosiu rureta
fuertipa qayacoqta wiyecuyarqan: yachayanqanmanno. Tseno qorirnam,
‘¡Nobium sharëcamun! ¡Yarqayämï caru marcata eucorqan. 16੅(XFRQTDQ\DT‫ێ‬
chasqueqnin!’ neqta. 7੅7VHWDZL\HFXU‫ێ‬ nam pitsqa waranqa chasqueq caq
nam, SDFKDTVHFDPXUOODSDQVKLSDVKFX‫ێ‬ sirweqnenqa tse capitalwan negosiuta
naqa sharcur, FKLXFKLQFXQDWDSUHELQLSD‫ێ‬ rurar, PDVSLWVTDZDUDQTDWDQDZDFKDUD‫ێ‬
cur qallecuyarqan. 8੅Tsenam tse dejada tserqan. 17੅Tsenollam jina ishque
caqcunaqa, WVHSUHELQLGDFDTVKLSDVKFX‫ێ‬ waranqata chasqueq caqpis ishque
nata queno niyarqan: ‘Chiuchilläcunam waranqa masta wacharatserqan. 18੅Peru
upirinna. Aseitilläcuna raquiralläyämë’ juc waranqallata chasqueq caqnam
59 6$10$7(2੄25

patsata uchcurir, patronninpa qelleninta quecaq nunacunata nerqan, ‘Tse qelleta


pampecorqan. qochirïcur, chunca waranqa (10,000)
19੅“Tsepita unetanam patronnincunaqa qelleyoq caqta qoycuyë, 29੅porqui
cutirir, sirweqnincunata qayecatsir, nenqäno ruraq caqcunaqa mastam
cuentata mañar qallecorqan. 20੅Tsenam chasquiyanqa asta sobranqanyaq; peru
pitsqa waranqa chasqueq caq mandanqäta mana ruraq caqcunataqa,
sirweqnenqa patronninta qorerqan ichiclla cayäponqantapis qochiyanqam.
pitsqa waranqa masta, queno nishpa: 30੅Y que mana imapaqpis sirweq qela

‘Wiraqtsa, qelleniquita qollamarqequi sirwimaqnïta waqtata qarcuriyë


pitsqa waranqatam, y pitsqa waranqa paqascho cananpaq. Tsecho allapa
mastam wacharatserqö’ nir. 21੅3DWURQ‫ێ‬ pësacur llaquicurnin, quiruntapis uchur
nan nerqan: ‘Allitam rurarqonqui. waqananpaq.’
¡Qamqa alli sirwimaqnïmi canqui, y
llapan nenqaqtam cumplerqonqui! Cutimurmi, rurenincunamanno
Tsemi wallcallachopis onradu nuna nunacunata Jesus jusganqa
canqequirecur, mas jatun carguiqui 31੅“Que patsaman *Diospita Shamushqa
qoshqequi. Pasamï noqawan mesächo Nuna cutimorqa, shamonqa puedeq
juntu cushicunantsicpaq’ nir. 22੅7VHSLWD‫ێ‬ queninwanmi, llapan *anjelnincunawan.
nam ishque waranqa chasqueq caqpis Tsepitanam *tronuman tecur, nunacunata
jina queno nishpa chärerqan: ‘Wiraqtsa, jusganqa. 32੅Tsenam jinanatin nasionpita
ishque waranqatam qellellequita nunacuna nopanman ellucayanqa. Y juc
qoyämarqequi, y ishque waranqa mitseq üshacunata chiwacunapita
mastam wacharatsillarqö’ nir. 23੅Tsenam raqueqnomi nunacunata raquenqa.
patronnenqa nerqan: ‘¡Qamqa alli 33੅Üsha caqcunatam derechu laduman

sirwimaqnïmi canqui! /ODSDQQHQTDT‫ێ‬ acranqa; y chiwa caqcunatanam itsoq caq


tam cumplerqonqui. Tsemi tse wallcalla laduman acranqa. 34੅Tsepitanam derechu
qellewan alli negosiuta ruranqequirecur caq laduncho quecaqcunata reyqa queno
mas atscata qoshqequi. Pasamï noqawan nenqa: ‘Shayämï papänïpa bendisishqan
mesacho juntu cushicunantsicpaq’ nir. caqcuna. Chasquiyë sielucho qamcunapaq
24੅“Peru juc waranqallata chasqueq erensia alistashqa quecaqta. Tsetaqa
caq sirweqnin chärirnam, patronninta Papänïmi que patsata camarnin,
queno nerqan: ‘Wiraqtsa, musyämi alistarqan’ nir. 35੅‘Porqui qamcunam
qamqa acse nuna canqequita. Porqui mallaqecaptï, micunä qarecayämarqequi;
qamqa mana churacushqequipitam, y yacunëcaptïpis, yacurcatsiyämarqequim;
mana murucushqequipitam ellunqui. forasteru quecaptïpis, SRVDGHFD‫ێ‬
25੅Tsemi mantsarniqui, qelleniquita tsiyämarqequim; 36੅janapita
patsata uchcurir paquecorqä, caq quemi pishipëcaptïpis, yacarcatsiyämarqequim;
qellellequi’ nir. 26੅Patronan queno qeshyecaptïpis, watucarayämarqequim;
nerqan: ‘Qamqa allapa qela mana alli carselcho llawirëcaptïpis, ZDWXFD‫ێ‬
ruraq nunam canqui. Mana rayämarqequim’ nir. 37੅Tsenam tse allita
muronqäpita y mana maqtsenqäpita ruraqcunaqa queno niyanqa: ‘Teyta,
elloq canqäta musyecarnenqa, 27੅tse ¿Imetaq mallaqecaqta ricarniqui, TDUD\DU‫ێ‬
qellenïta bancuman churecunquiman qaq? ¿Imetan yacunashqa quecaptiqui,
carqan, cutimurnin wachenintawan yaquiqui macyayarqaq? 38੅O ¿Imetan
ellunäpaq’ nir 28੅Tseno nirirnam, tsecho forasteru puricaptiqui, posadata
6$10$7(2੄25੄26 60

qoyarqaq? ¿Imetan ropannaq quecaptiqui, 2੅—Musyayanqequinomi *Pascua

yacarcatsiyarqaq? 39੅¿,PHWDQTHVK\HFDSWL‫ێ‬ ɹestapaq ishque junaqllana pishican. Y


qui, bisitayarqaq? O ¿Imetaq carselcho tsechomi *Diospita Shamushqa Nunata
llawirëcaptiqui, watucayarqaq?’ presu tsarirnin, entregayanqa *cruscho
40੅Tsenam reyqa queno nenqa: ‘Masqui wanutsiyänanpaq —nir.
shumaq cäyirayämë. Noqata yanapamaq 3੅Tse junaqcunam *saserdoticunapa

cuentam que pishipaq wauqintsiccunata PDQGDFRTQLQFXQD\OODSDQDXWRULGD‫ێ‬


yanapecuyarqequi’ nir. FXQDHOOXFD\DUTDQ&DLIDVSDSDODVLXQ‫ێ‬
41੅“Tsepitanam itsoq caq laduncho man. 7VH&DLIDVTDFDUTDQVDVHUGRWLFX‫ێ‬
quecaqcunatana queno nenqa: ‘Ä, napa mas mandacoqnin caqmi.
maldision qoshqacuna, nopäpita witicuyë, 4੅Tsechomi yachatsinacuyarqan Jesusta

y ewayë diablupa wayin mana ushacaq yachellapa tsarïcur wanuratsiyänanpaq.


inɹernuman tsecho *supëcunawan juntu 5੅Peru quenomi ninacuyarqan:

rupayänequipaq, 42੅porqui qamcunaqa —Pascua ɹestachoqa ama tsarishun‫ێ‬


mallaqecaptïpis, PDQDPTDUHFD\lPDUTH‫ێ‬ tsu. Tsecho tsarïcushqaqa nunacunam
quitsu; yacunëcaptïpis, PDQDP\DFXUFD‫ێ‬ contrantsic bullacurcuyanqa —nir.
tsiyämarqequitsu; 43੅forasteru
puricaptïpis, PDQDPSRVDGDTXHFD‫ێ‬ Juc warmi pucutaq perfumita
tsiyämarqequitsu; ropannaq quecaptïpis, Jesuspa peqanman jichan
manam roparcatsiyämarqequitsu; (Marcos 14.3–9; Juan 12.1–8)
qeshyecaptïpis y carselcho llawirëcaptïpis, 6੅Tsepinmi Betania marcacho Jesus
manam watuquecayämarqequitsu’ nir. quecarqan, leprosu niyashqan Simonpa
44੅Tseno niptinnam pecunana queno wayincho. 7੅Tse wayicho micur
niyanqa: ‘Teyta, ¿Imetaq mallaqecaqta, tëcaptinmi, FKlUHUTDQMXFZDUPLDODEDVW‫ێ‬
yacunëcaqta, forasteruta, ropannaq rupita botellawan allapa chaniyoq y
puricaqta, qeshyecaqta y carselcho pucutaq perfumin aptarishqa. Tse
llawirëcaqta qamta ricayarqaq, mana warmim Jesuspa ladunman witïcur, tse
yanapayänaqpaq?’ nir. 45੅7VHQRQL\DSWLQ‫ێ‬ pucutaq perfumita Jesuspa peqanman
nam, reyqa queno nenqa: ‘Rasontam jicharqan. 8੅Tseta riquecurnam,
niyaq: :DFWVDQXQDFXQDWDPDQD\DQDSDU‫ێ‬ disipuluncunaqa piñacur queno niyarqan:
ninmi, noqata mana yanapamaq cuenta —¿Imapaqraq taqe warmi tse
FD\DUTRQTXL·੅µQLVKSD. 46੅Tseno perfumita perditsir ujuratsin? 9੅Tse
willapäcurirnam, Jesus queno nerqan: SHUIXPLWDTDFKDQL\RTFKRPLUDQWLFXVK‫ێ‬
—Mana alli ruraq nunacunam wan carqan wactsacunata tse qellewan
inɹernuman wiñepa, wiñenin jipacoq yanapecunapaq —nir.
ewayanqa; peru alli ruraq caqcunanam 10੅Tseno niyanqanta musyarirnam,

wiñe cawaquiman ewayanqa —nir. disipuluncunata Jesus queno nerqan:


—¿Imanirtan que warmi rurashqanta
Jesusta wanutsiyänanpaq piñayanqui? Tseno ruramar noqapaqqa
autoridacuna yachatsinacuyan allapa allitam rurashqa. 11੅3RUTXLZDFWVDFX‫ێ‬
(Marcos 14.1–2; Lucas 22.1–2;
naqa imeyaqpis qamcunawanmi
Juan 11.45–53) quecayanqa. Peru noqaqa mananam

26
1੅Tseno willapäcur usharirnam, qamcunawan cashaqnatsu. 12੅Que warmeqa
*disipuluncunata Jesus queno QRTDPDQTXHSXFXWDTSHUIXPLWDMLFKDPXU‫ێ‬
nerqan: ninmi, alistaramashqa pampacäcunäpaq.
61 6$10$7(2੄26

13੅Rasontam niyaq: Mecho tsechopis alli 22੅Tseno niptinnam, disipuluncunaqa

willaquinïta willacoqcunam que warmi llaquinashqa ticracuriyarqan, y jucnin


ruranqantapis willacuyanqa. Tsenopam que jucninmi tapuyarqan:
warmi rurashqanta yarpäriyanqa. —¿Teyta, noqallätsuraq callä? —nir.
23੅Tsenam Jesusqa queno nerqan:
*Judas Iscariote contratuta ruran —Noqawan juntu juc platullacho
Jesusta ranticunanpaq WDQWDQWDWXOOSXUHTFDTPLFKLTXLPDTQwFXQD‫ێ‬
(Marcos 14.10–11; Lucas 22.3–6) man ranticamanqa —nir. 24੅—*Diospa
14੅Jesuspachunca ishcaq (12) palabran nenqan cumplinanpaqmi Diospita
disipuluncunapitam jucnin caq Shamushqa Nunaqa wanonqa; peru ¡allau,
disipulun Judas Iscariote carqan. Pemi tse entregamaqnï nuna! 0DVDOOLP\XULFXQ‫ێ‬
HZDUTDQVDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQ‫ێ‬ manpistsu carqa —nir.
cunaman, 15੅queno nirnin: 25੅Tsenam tse traisionaqnin Judas

—¿Ecatataq pagayämanqui, Jesusta queno taporqan:


entreguecuyapteq? —nir. —¿Mayestru, tsepenqa noqallatsuraq?
Tse mandacoqcunanam quima chunca —nir.
(30) yulaq qelleta qoriyarqan. 16੅Tse Tseno niptinmi, Jesus nerqan:
örapitam Judas shuyarëcarqan ime öra —¡Quiquiquitaq nicanqui! —nir.
carpis Jesusta entreguecunanpaq. 26੅Tseno micurëcayaptinnam, tantata

Jesus tsarircur Diosta “Grasias” nicurerqan.


Jesus Pascua miquita senacurin Tsepitanam tantata paquirir, GLVLSXOXQFX‫ێ‬
disipuluncunawan nata qorqan queno nishpa: —Que tantata
(Marcos 14.12–25; Lucas 22.7–23; micuyë. Queqa noqapa cuerpümi —nishpa.
Juan 13.21-30; 1 Co 11.23–26) 27੅Tsepitanam binuyoq copata tsarircur,
17੅*Lebadurannaq tantata micuyänan Diosta “Grasias” nicurir, disipuluncunata
ɹesta qallanan junaqmi disipuluncuna qorerqan queno nishpa: “Queta llapequi
Jesusman witïcur queno tapuyarqan: uputsinacuyë. 28੅—Queqa noqapa
—¿Mechotan alistayämushaq Pascua yawarnïmi. Que yawarnïwanmi mushoq
miquita micunantsicpaq? —nir. *contratu ruracärin. Noqam yawarnïta
18੅Tseno tapuyaptinnam, Jesus queno ramarnin, wanushaq atscaq nunacunapaq.
nerqan: Tsenopam jutsancuna perdonashqa canqa.
—Ewayë Jerusalenman. Chärirna, juc 29੅Y niyaqmi: Bi nuta mananam yapeqa

nunata queno niyanqui: ‘Mayestrum XSXVKDTQDWVXDVWD3DSlQwSDPDQGDTXLQLQ‫ێ‬


queno nillan: “Ichicllanan oräpaq pishin. cho qamcunawan juntu mushoq binuta
Tsemi wayiquiman shamushaq Pascua uponqantsic junaqyaq” nir.
miquita disipulücunawan micurinäpaq.” ’ 30੅7VHSLWDQDPMXFVDOPXFDQWXWDFDQWDFX‫ێ‬
19੅'LVLSXOXQFXQDQDP-HVXVPDQGD\DQ‫ێ‬ rir, Olibus niyanqan jircaman eucuyarqan.
qannolla ewayarqan. Y alistayarqan
Jesus willacun disipulun Pedru
Pascua miquita micuyänanpaq.
20੅Patsa paqasyäriptinnam, Jesusqa negananpaq caqta
(Marcos 14.26–31; Lucas 22.31–34;
chunca ishque (12) disipuluncunawan
Juan 13.36–38)
täcuriyarqan micuyänanpaq.
21੅Micurëcayaptinnam, Jesus nerqan: 31੅Tsechonam Jesus nerqan:
—Rasontam niyaq: Qamcunapita —Canan paqasmi llapequicuna
jucniquim ranticamanqa. jaqiricayämarnï, ewacuyanqui. Tseno
6$10$7(2੄26 62

captinmi, Diospa palabranwan salbecamë; peru noqa munashqänoqa


paqtarenqa queno nenqan: ¶0LWVHTQLQ‫ێ‬ ama callätsuntsu, VLQRTDTDPPXQDVK‫ێ‬
tam wanuratsiyanqa y üshancunam qequino quecullätsun —nir.
witsicar, eucuyanqa’੆g nir. 32੅Peru 40੅7VHSLWDQDPFXWLUHUTDQGLVLSXOXQ‫ێ‬

cawarircamurmi, puntequicunata cuna caqman, \WDULUHUTDQSXQXTXLFD‫ێ‬


Galilea marcaman ewashaq. yaqtam. Tsenam Pedruta nerqan:
33੅Tseno niptinnam, Pedru nerqan: —¿Ä punï, ä punï, manacu juc
—Waquincuna jaqiriyäshuptiquipis, örallapis pununeta awantariyanquiman!
noqaqa manam jaqishqequitsu —nir. 41੅Canan riyacur Diosman mañacuyë,
34੅Tsenam Jesus nerqan: diablu tenteta munayäshuptiqui,
—Pedru, rasontam neq: Canan jutsaman mana ishquiyänequipaq.
paqasmi manaraq gallu cantaptin, Boluntaniquicuna alli captinpis, sasam
quima cuti negamanqui —nir. rurarcuyänequipaq —nir.
35੅Pedrunam yape queno nerqan: 42੅Tseno nirirnam, yape cutïcur Dios

—Qamtawan juntu wanutsiyämänan Yayaman queno mañacorqan:


captinpis, manam negashqequitsu —nir. —Papällä, que jipar nacanäpaq
Y llapan disipuluncunapis tse quecaqcunapita, salbecamë. Peru ama
shimillam cayarqan. noqa munashqänoqa catsuntsu; qam
munashqequino quecullätsun —nir.
Diosman Jesus mañacun 43੅Disipuluncuna caqman cutirirnam,
Getsemani wertacho SHFXQDWD\DSHWDUHUTDQSXQXTXLFD‫ێ‬
(Marcos 14.32–42; Lucas 22.39–46) yaqta; punï allapa bensiyaptinmi,
36੅Tsepitanam Getsemani nishqan punuquicayarqan. 44੅Tsenam mana
ZHUWDPDQGLVLSXOXQFXQDZDQHZD\DU‫ێ‬ imapis nishpa cuticorqan yape Diosman
qan. Tsechonam pecunata queno mañacoq. Tse ewanqanwanqa quima
nerqan: cutinam mañacoq ewarqan, y puntata
—Diosman mas washallacho mañaconqannollam jina mañacorqan.
mañacamunqäyaq, qamcunaqa 45੅Tsepitanam disipuluncunaman cutirir

quellacho täcurëcayë —nir. pecunata queno nerqan:


37੅Nirirmi, pusharqan Pedruta y —¿Jinallacu punuquicayanqui? Örä
Zebedeupa ishcan tsurincunata. FKlUDPXVKTDQDPMXWVDVDSDQXQDFXQD‫ێ‬
Tsechomi Jesus shonquncho nanatsicur man Diospita Shamushqa Nunata
allapa llaquishqa ticracurerqan. 38੅Tsemi entregayänanpaq. 46੅Sharcuyë. Acuna,
queno nerqan: eucushun. Traisionämaqnïqa
—¡/ODTXLTXLZDQPLVKRQTLPDQDTXL‫ێ‬ yecarëcamunnam —nir.
cunchi! Quellacho riyaq riyaqlla
quecayë —nir. Jesusta presur apayan
39੅Tseno nirirnam, PDVZDVKDQLQFXQD‫ێ‬ (Marcos 14.43–50; Lucas 22.47–53;
man witirir, urcunpis patsaman Juan 18.2–11)
chanqanyaq puctïcur queno nishpa 47੅Jesusmanaraq parlar ushaptinmi,
mañacorqan: chunca ishque (12) apostolnincunapita
—*Dios Yayallä, qam munarnenqa Judas caq apostolnin atscaq nunancuna
que jipar nacanäpaq quecaqcunapita pusharishqa chärerqan. Tse nunacunaqa

g¬26.31 Zac 13.7.


63 6$10$7(2੄26

ewayarqan *espadancunawanmi y
garutincunawanmi. 3HFXQDWDTDFDFKD\DU‫ێ‬ Jesusta chäratsiyan Caifaspa
qan saserdoticunapa mandacoqnincunam, y despachunman
autoridacunam. 48੅Traisionero Judasqa (Marcos 14.53–65; Lucas 22.54–55,
nunacunata quenomi yachatsishqa carqan, 63–71; Juan 18.12–14, 19–24)
“Noqa saludar mutsanqä caqmi canqa. Peta 57੅Tsepitanam Jesusta presu apaqcuna

ras tsariyanqui presu” nir. 49੅<QLVKTDQQR‫ێ‬ chäratsiyarqan Caifaspa wayinman. Tse


llam Judasqa shumaqlla Jesusman witïcur Caifasqa carqan saserdoticunapa mas
“¿Yamellacu? Mayestru” nishpa, PXWVHFRU‫ێ‬ mandacoqninmi. Tsechomi *ley
qan. 50੅Tsenam Jesus nerqan: yachatsicoqcuna y llapan autoridacuna
—Amigu, ruranequipaq caqta jucllana juntacashqa quecayarqan. 58੅Pedrunam
rurë —nir. caru qepancunallata qaterqan mas
Tsellanam Judas pushanqan nunacuna mandacoq saserdotipa patiunyaq.
coripäcur Jesusta presu tsarircur Tsechonam templupa wardiancunawan
apacuyarqan. juntu täcurerqan, “Mä, imatash
51੅Tse öram Jesuswan quecaq jucnin rurayanqa” nir.
caq disipulun espadanta jorquricurnin, 59੅Saserdoticunapa mandacoqnincunam

mas mandacoq saserdotipa sirweqninpa *Sanhedrin nishqan corticho llapan


rinrinta wallicorqan pintireqpaq. autoridacunawan uli testigucunata
52੅Tsenam Jesus queno nerqan: ashiyarqan Jesusta mana caqpita
—Cutitsï espadequita wardananman; shimpiyänanpaq, tsenopa peta
porqui pipis espadawan maqacoqqa, wanutsiyänanpaq. 60੅Peru atscaq
jina espadallawanmi wanonqa. 53੅Noqa QXQDFXQDXOLFXUFXUFRQWUDQDFXVHFD\DS‫ێ‬
munarqa, canan öram Dios Yayäta tinpis, PDQDPLPDMXWVDQWDSLVWDUL\DUTDQ‫ێ‬
mañacurïman waranqa (1,000) tsu wanutsiyänanpaq. Tsepitanam
waranqata *anjelcunata \XULUFX\DUTDQLVKFDTXOLFXUFXUDFXVDTQLQ‫ێ‬
washämänanpaq cachamunanpaq. cuna. 61੅Pecunam queno niyarqan:
54੅Tseno washäyämaptenqa, ,PDQRSD‫ێ‬ —Que nunam queno nishqa: ‘Diospa
¿
raq cumplicanman Diospa palabrancho templunta juchurirmi, quima junaqllata
wanunäpaq escribirëcanqan! —nir. sharcaratsishaq’ —nir.
55੅Tsepitanam tse presuyänanpaq 62੅Tseno acusayaptinnam, PDVPDQGD‫ێ‬

ewashqa nunacunata Jesus queno coq saserdoteqa sharcur Jesusta queno


taporqan: taporqan:
—¿,PDQLUWDTVXZDFDSWwQRHVSDGHTXL‫ێ‬ —¿Manacu imallatapis parlacurinqui,
cunawan y shucshiquicunawan contrequi parlar acusecayäshuptiqui?
tsariyämänequipaq shayämorqonqui! —nir.
Waran waranmi qamcunawan carqö 63੅Tseno niyaptinpis, Jesusqa

*templucho yachatsicur. Tsechoqa upällallam cacorqan. Tsenam tse mas


¿imanirtaq presuyämarqequitsu! 56੅Peru mandacoq saserdoteqa queno nerqan:
que llapancuna pasaquican *SURIHWD‫ێ‬ —Cawecaq Diospa jutinchomi neq:
FXQD'LRVSDSDODEUDQFKRHVFULEL\DVK‫ێ‬ Rasonpa caqta willayämë. ¿Qamcu
qannomi —nir. canqui *Diospa Acrashqan tsurin? —nir.
Tse öram Jesusta japallanta 64੅Tsenam Jesus nerqan:

jaqirïcurnin, llapan disipuluncuna —Qam nenqequinomi cä. Y niyaqmi:


qeshpir eucuyarqan. ime junaq carpis, Diospita Shamushqa
6$10$7(2੄26੄27 64

Nunata ricariyanqui puedeq Diospa —¡Tse nunata manam reqïtsu! —nir.


derechu laduncho tëcaqtam, y pucute 73੅Tsepita mas ratutanam tsecho
rurincho sielupita shamicaqtam.੆h quecaq nunacuna queno niyarqan:
65੅Jesus tseno nïcuptinnam, tse mas —4DPTDUDVRQSDPSHZDQSXULVKTDQ‫ێ‬
mandacoq saserdoteqa allapa piñar, qui. Parlaquiniquillachomi reqiriyaq
sotanantapis rachiricorqan, y quenomi pepa qatiraqnin canqequita —nir.
nerqan: 74੅Tsenam Pedroqa allapa pësacur

—¡Que nunaqa tseno parlar Teyta jurarnin queno nerqan:


Diosnintsictam ofendican! ¿,PDSDTQD‫ێ‬ —¡Manam ari tse nunata reqïtsu! —nir.
taq mas testigucunatapis munantsic! Tseno nicaptinllanam, JDOOXFDQWDUHU‫ێ‬
Wiyayarqonquim Diospa contran qan. 75੅Tseta wiyecurnam Pedroqa
parlanqanta. 66੅Cananqa qamcuna yarpäcurcorqan, “Manaraq gallu
¿Imataq pepaq niyanqui? —nir cantaptinmi, quima cuti negamanqui”
Tsenam llapancuna queno niyarqan: nishpa, Jesus nenqanta. Tsenam tsepita
—¡Wanuratsishun! —nir. yarqurïcur allapa pësacur, allapa
67੅Tsenam qaqllacho toqapurnin y llaquicur, waqaquicorqan.
cutarnin, qallaquicuyarqan. :DTXLQFX‫ێ‬
nanam qaqllan qaqllan laqyayarqan, Jesusta *Pilatuman entregariyan
68੅queno nishpa: (Marcos 15.1; Lucas 23.1–2;
—¿Rasonpa *Dios Acrashqan carnenqa? Juan 18.28–32)

27
Mä, adibinë, ¿pi laqyashonqequitapis? —nir. 1੅Patsa waräriptinnam,
*VDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQ‫ێ‬
Jesusta Pedru negan
cuna y *LVUDHOQXQDFXQDSDDXWRULGDQLQ‫ێ‬
(Marcos 14.66–72; Lucas 22.56–62;
cuna acuerduta rurar, parlariyarqan
Juan 18.15–18, 25–27)
imanopapis Jesusta wanutsiyänanpaq.
69੅Jesusta tseno burlaquicayaptinnam, 2੅Tseno parlarirnam, PDTXLQWDSDQFDU‫ێ‬

Pedroqa jaq patiucho tëcarqan. Tsenam cur gobernador Pilatuman apar


tse wayicho empliadaqa Pedruman entregariyarqan.
witïcur, queno nerqan:
—Qampis taqe Galilea marcapita *Judas Iscarioti quiquillan
Jesuswan pureqmi canqui, ¿au? —nir. jurcacurin
70੅Peru Pedrunam negarnin, 3੅Tsepitanam traisioneru Judasqa
llapancuna nopancho queno nerqan: -HVXVWDZDQXWVL\lQDQSDTFRQGHQDUL\DQ‫ێ‬
—Pipaqraq parlacunqui, manam qanta musyarerqan. 7VHQDPVKRQTXQ‫ێ‬
reqïtsu —nir. cho allapa llaquicur tse quima chunca
71੅Tsenam Pedroqa puncumanpana qelle qoyanqanta, saserdoticunapa
eucorqan. 7VHFKRTXHFDTWDULTXHFXU‫ێ‬ PDQGDFRTQLQFXQDWD\DXWRULGDQLQFX‫ێ‬
nam, jina jucna tsecho quecaqcunata nata queno nishpa cutïcatserqan:
queno nerqan: 4੅—Mana jutsayoq nunata

—Que nunapis Nazaret marcapita wanutsiyänequipaq entregayarniqui,


Jesuswanmi purishqa —nir. allapa llutatam rurecorqö —nir.
72੅Peru penam yape negarnin jurar Tseno niptinnam, pecuna queno
queno nerqan: niyarqan:

h¬26.64 Sal 110.1; Daniel 7.13.


65 6$10$7(2੄27

—¿Imataq qocayäman! ¡Qamna —¿Imanirtaq upälla wiyaräcunqui


imanopis caquï! —nir. quelaya contrequi parlecayaptin! —nir.
5੅Tseno nïcuyaptinnam, Judasqa 14੅Peru tseno niptinpis, Jesusqa

*templu ruriman qelleta wicapecur, PDQDPQLMXFVKLPLOODSLV\DVTXHUTDQ‫ێ‬


yarqur eucorqan. Tsepitanam quiquin tsu. Tsenam gobernador Pilatoqa
jurcacurerqan. espantashqa quedacorqan.
6੅7VHQDPVDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬

nincunaqa tse qelleta ellurir, queno Jesusta wanutsiyänanpaq


niyarqan: *Pilatu mandacurin
—Yawarpa chanin canqanrecurmi (Marcos 15.6–20; Lucas 23.13–25;
*leynintsic permitintsu que qelleta Juan 18.38–19.16)
cajaman cutitsinantsicpaq —nir. 15੅Cada watam *Pascua ɹestacho
7੅Tseno nirirnam, tse qellewan manca Pilatu nunacuna mañacuyanqan caq
ruraqcuna shashalnincuna jorqucuyänan presuta cachareq. 16੅Tsepinmi Barrabas
chacrata rantiriyarqan. Tsemanmi jutiyoq nuna llawirëcarqan. Tse presoqa
forasterucunata wanuyaptin pampayaq. DOODSDUHTLVKTDPFDUTDQOODSDQQXQDFX‫ێ‬
8੅Tsemi canancamayaqpis tse chacrapa napita. 17੅Tsemi juc presuta cacharinan
jutin Yawarpa Chanin Chacra. 9੅Tseno captin, tsecho juntacashqa quecaq
rurayaptinmi, tincurerqan *profeta nunacunata Pilatu queno taporqan:
Jeremias escribishqanwan. 7VHHVFULELVK‫ێ‬ —¿Meqan presuta libri cacharinätataq
qanchoqa quenomi nican: “Pepa presiun munayanqui, Barrabastacu o *Dios
eca cananpaqpis israel nunacuna Acrashqan niyanqan Jesustacu? —nir.
sitayanqannomi quima chunca (30) 18੅7VHQRTDWDSRUTDQ-HVXVWDFKLTXLU‫ێ‬

qelleta pagayarqan. 10੅Y tse qellewanmi nin, acusar peman entregayanqanta


rantiyanqa manca ruraqcuna shashalta cuentata qocurninmi.
jorqucuyänan chacrata, quiquin Teyta 19੅Jesusta jusgar Pilatu tëcaptinnam,

Dios nenqannolla”੆i nir. warmin queno willacaratserqan:


—Manash meticunquitsu tse jutsannaq
Gobernador *Pilatu nunawan. 3RUTXLFDQDQZDUDTVXHxLQLQ‫ێ‬
Jesusta tapupan FKRVKLDOODSDPDQDDOOLFXQDWDVXHxXTXL‫ێ‬
(Marcos 15.2–5; Lucas 23.3–5; cushqa pepaq yarparar —nir.
Juan 18.33–38) 20੅3HUXVDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQ‫ێ‬
11੅Gobernador Pilatumanmi Jesusta cunanam y autoridacunanam tsecho
apayarqan. Penam queno taporqan: TXHFDTQXQDFXQDWDFRPEHQVLUDWVL\DU‫ێ‬
—¿Qamcu canqui israel nunacunapa qan, “Barrabasta libri cacharïquï, y
reynin? —nir. Jesustana wanuratsï” niyänanpaq
Jesusnam yasquirerqan: 21੅Tsenam gobernador *Pilatoqa queno

—¡Nicanquinataq ari! —nishpa. nishpa tapucorqan:


12੅Saserdoticunapa mandacoqnincuna —Que ishcan presupita, ¿meqan
y israel nunacunapa autoridanincuna caqtataq cacharinäta munayanqui?
acusayaptinpis, Jesusqa manam ni —nir.
imata nerqantsu. 13੅Tsenam Pilatu queno Nunacunanam “¡Barrabasta! ¡%DUUD‫ێ‬
taporqan: basta!” niyarqan.

i¬27.10 Zac 11.12-13.


6$10$7(2੄27 66

22੅Tsenam Pilatu queno nerqan: peqan wilur ushayarqan. 31੅Tseno allapa


—Tsepenqa ‘Dios Acrashqan niyanqan maltratarirnam, aqshutsiyanqan puca
Jesustaqa, ¿Imatatan rurashaq?’ nir. mantuta qoturatsir quiquinpa ropantana
Tsenam llapan nunacuna niyarqan: yacarcatsir, apayarqan
—¡*Cruscho wanutsun! ¡Cruscho crusiɹcayänanpaq.
wanutsun! —nishpa.
23੅Tseno niyaptinnam, Pilatu queno Jesusta crusman clabayan
nerqan: (Marcos 15.21–32; Lucas 23.26–43;
—¿Ima mana allitataq rurashqa? Juan 19.17–27)
—nir. 32੅Crusman clabayänanpaq

Peru nunacunanam “¡Cruscho yarqurëcarnam, toparcayämorqan


wanutsun!” nishpa, qaparicachäyarqan. Simon jutiyoq nunawan. Pëqa carqan
24੅1XQDFXQDWVHQRPDVUDTTDSDULFXUFX‫ێ‬ Cirene marcapitam. Tse nunatam Jesus
yaptinnam, Pilatu imanopis queta apecanqan *crusta malas catätsiyarqan.
puederqantsu. 7VHQDP\DFXWDDSDUDWVL‫ێ‬ 33੅Tsenomi Golgota niyashqan

mur, maquinta paqacurerqan llapan sitiuman chäriyarqan (Golgotaqa


nunacunapa nopancho, queno nishpa: “calabera” ninanmi). 34੅Tsechomi
“Noqa manam jutsayoqtsu cashaq que puchqoq binagrita asqaq qorantin
nunapa wanininpita. ¡Mä, qamcunana tacurcur qoyarqan upunanpaq; peru
imanopis cacuyë!” nir. Jesusqa llamirirnin, manam upita
25੅Tseno niptinnam, tse nunacuna munarqantsu.
queno contistayarqan: 35੅Crusiɹcarirnam soldaducuna Jesuspa

—Noqacunam y wamräcunam ropanta apacuyänanpaq sortiyayarqan.


culpayoq tse wanininpita cacuyäshaq ੍7VHQRUXUD\DSWLQPL, cumplicärerqan
—nir. profeta queno nenqancuna, ´5RSlFXQD‫ێ‬
26੅Tsenam *Pilatoqa Barrabasta libri tam raquinacuyanqa, y ropäcunatapis
cacharerqan. Jesustanam alli buenu sortiyäyanqam” nenqancuna.੏36੅Nïcurmi,
astaratsirnin, entregarerqan tsecho tecur Jesusta täparäyarqan.
crusiɹcayänanpaq. 37੅Imanir crusiɹcayanqanta nunacuna
27੅7VHSLWDQDP3LODWXSDVROGDGXQFX‫ێ‬ musyayänanpaqmi, cruspa puntanman
naqa Jesusta jeqaratsiyarqan tse juc letreruta churayarqan, “Quemi israel
palasiupa Pretorio nishqan sitiuman. nunacunapa reynin Jesus” nir.
Tsechonam llapan soldaducuna Jesusta 38੅3HWDZDQMXQWXPMLQDLVKFDTVXZDFX‫ێ‬

jiruroq chopiriyarqan. 28੅Y ropanta natapis crusiɹcayarqan, jucta derechu


qoturatsirnam, SXFDPDQWXWDDTVKXUD‫ێ‬ ladunman, jucnintana itsoq ladunman.
tsiyarqan. 29੅3HTDQPDQQDP\DFDWVL\DU‫ێ‬ 39੅7VHSDSDVDTQXQDFXQDQDPSHTDQFX‫ێ‬

qan cashapita awashqa coronata, y nata awir cushipäyarqan, 40੅queno


GHUHFKXFDTPDTXLQPDQQDPDSWDWVL\DU‫ێ‬ nishpa:
qan juc shucshuta. Tsepitanam Jesuspa —¡Qamqa, ‘Diospa templunta
nopanman qonqurïcur burlacurnin, juchurirmi, TXLPDMXQDTOODWDVKDUFDWVL‫ێ‬
queno niyarqan: shaq’ nishpataq, nerqequi! ¡Diospa
—¡Biba israel nunacunapa reynin! tsurin carqa, mä, salbacurirnin cruspita
—nir. yarparamï! —nir.
30੅Nïcurnam, toqapur ushayarqan, y 41੅Tsenollam jina saserdoticunapa

tse aptatsiyanqan shucshuwan peqan mandacoqnincunapis, OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬


67 6$10$7(2੄27

cunapis y tse marcacho autoridacunapis 52੅*Sepulturacunacho ayacuna


burlacurnin, queno niyarqan: pamparäyanqanpis quichacäyarqanmi, y
42੅—Juccunataqa salbashqam; peru 'LRVPDQPDUFlTXLFDUZDQXFXVKTDFXQD‫ێ‬
quiquenqa salbaquita ¡PDQDWDTSXHGLQ‫ێ‬ pis atscaqmi cawariyämorqan. 53੅3HFX‫ێ‬
tsu! Israel nunacunapa rasonpa reynin nam pamparäyanqanpita
carnenqa, mä, FDQDQFUXVSLWD\DUSDPX‫ێ‬ yarqayämorqan, \-HVXVFDZDULUDPXS‫ێ‬
tsun peman creyinantsicpaq. 43੅¡'LRV‫ێ‬ tinnam, yecuriyarqan santu Jerusalen
mantaq allapa marcäcorqon! ¡Mä, canan marcaman. 7VHFKRPLWVHFDZDULPXVKTD‫ێ‬
ari Dios salbecutsun rasonpa cunata atscaq nunacuna ricayarqan.
cuyarnenqa! ‘¡Diospa Tsurinmi cä’ 54੅Jesusta täpecaq capitanpis y

nimarqantsictaq! soldaduncunapis patsa cuyonqanta


44੅Y laduncho crusiɹcarëcaq suwacu‫ێ‬ mäquicurmi, y llapan pasaconqanta
napis tsenollam burlacuyarqan. riquecurmi, allapa mantsacäcur, “¡Que
nunaqa rasonpa Diospa Tsurinmi
Jesus wanurin cashqa!” niyarqan.
(Marcos 15.33–41; Lucas 23.44–49; 55੅Tsechomi carullapita ricarëcayarqan
Juan 19.28–30) atscaq warmicuna. Tse warmicunam
45੅3XOODQMXQDTSLWDDVWDODVWUHVFDPD‫ێ‬ Galileapita patsa shayämushqa
yaqmi patsa pasepa paqasyäcurcorqan. cayarqan Jesusta yanapar. 56੅Pecunam
46੅Tse öram Jesus fuertipa queno nir cayarqan Maria Magdalena, Santiagupa
qayarïcorqan: y Josepa maman Maria y Zebedeupa
—Eloi, Eloi ¿lema sabactani? (Tse tsurincunapa mamanpis.
ninanqa carqan “Dios, Dios, ¿imanirtaq
noqata jaqirïcamarqonqui?”੆j ninanmi.) Jesusta pampayan
47੅Tseta wiyarnam, tsecho quecaq (Marcos 15.42–47; Lucas 23.50–56;
Juan 19.38–42)
waquin nunacuna queno niyarqan:
—Une profeta Eliastam qayecan 57੅Patsa paqasyärëcaptinnam, Jose

—nir. jutiyoq juc ricu nuna chärerqan. Pëqa


48੅Tse öram jucnin soldadu coripa carqan Arimatea marcapitam. Pepis
ewecur, esponjata puchqoq binuman Jesuspa qatiraqninmi canaq. 58੅Tse
tullpurcur, shoqushpa puntanman Josemi Pilatuman ewar, Jesuspa ayanta
watarcur, Jesuspa shiminman churarqan mañarqan pampecunanpaq. Pilatunam
shoqunanpaq. 49੅Peru waquincunanam VROGDGXQFXQDWDPDQGDUHUTDQHQWUHJXH‫ێ‬
queno niyarqan: cuyänanpaq. 59੅Entregariyaptinnam,
—Ama imatapis rurayëtsu. ¿Mä, Joseqa linupita rurashqa limpiu
UDVRQSDFXVK(OLDVVKDPRQTDVDOEDQDQ‫ێ‬ sabanaswan piturcur apacorqan.
paq? —nir. 60੅Tsepitam qaqacho uchcushqa mushoq
50੅Tsellanam fuertipa yape qayaricur, sepulturaman churecorqan. Tse
Jesus wanurerqan. 51੅Tse öram templu uchcutaqa quiquin pampacäcunanpaqmi
rurincho tsaparaq cortina umapita Jose uchcucushqa carqan. Tsepitanam
urepa ishqueman qashqacärerqan. juc jatun qaqawan tse uchcuta laticur,
Patsanam feyupa cuyucurerqan. eucorqan. 61੅Peru Maria Magdalenawan
Qaqacunapis limpum qatsacäyarqan. MXFQLQFDT0DULDTDPDQDPHXFX\DUTDQ‫ێ‬

j¬27.46 Sal 22.1.


6$10$7(2੄27੄28 68

tsu, sinoqa tse sepulturapa frentincho 4੅Tsetariquecurnam, soldaducunaqa


unchurëcarmi, quedacuyarqan. mantsaquewan limpu carcaryäriyarqan, y
wanushqano jitacäriyarqan. 5੅Anjelnam
Jesus pamparanqanta warmicunata queno nerqan:
täpayan soldaducuna —Ama mantsacäyëtsu. Noqa musyämi
62੅:DUlQLQVDEDGXMXQDTQDPVDVHUGR‫ێ‬ *cruscho wanutsiyanqan Jesusta
ticunapa mandacoqnincuna y *IDULVHX‫ێ‬ ashicayanqequita. 6੅Pëqa mananam
cuna Pilatuman ewayarqan. 63੅Pecunam quechonatsu. Quiquin nenqannollam
Pilatuta queno niyarqan: cawarimushqa. Masqui shayämï, ricayë
—Wiraqtsa, noqacuna yarpäyämi, tse pamparanqantapis. 7੅Jinallacho ewayë
ulicurcur parlaq nuna cawecarnin *disipuluncunaman y queno niyë:
‘Wanonqäpitam quima junaqllata ‘Jesusqa cawarimushqanash. 4DPFXQD‫ێ‬
cawarimushaq’ nenqanta. 64੅Tsemi pitapis mas puntatash ewan Galilea
mañacuyaq quima junaq cumplenqanyaq marcata. Tsechoshi ricayanqui’ —nir.
pamparanqanta täpecatsillänequipaq. Tseno nirirnam, tse anjel queno
¡Paqtataq *disipuluncuna paqaspa ewecur nerqa:
ayanta suwacurcuyanman, y nunacunata —Tsellatam willariyaq —nir.
XOLFXUFXUFUH\LWVL\DQPDQ¶FDZDULPXVK‫ێ‬
qam’ nir! Tseno quecuptenqa, punta Jesus yuripun warmicunata
ulicuyanqanpitapis mas peormi qepa 8੅7VHQDPZDUPLFXQDTDPDQWVDTXHFX‫ێ‬

ulicuyanqan ticracurenqa —nir. yarqan. Peru imano captinpis, allapa


65੅Pilatunam queno nerqan: cushishqam sepulturapita corillapa
—Tsechomi soldaducuna quecayan. ewacuyarqan disipuluncunaman tse
Ewayätsun y alli buenu segurecur notisiata willacoq. 9੅7VHQRHZDUsFD\DS‫ێ‬
täpayätsun —nir. tinnam, Jesusqa pecunaman juclla
66੅Tseno niyaptinnam, SDPSDUDQTDQ‫ێ‬ yurircur, “Cushicuyë” nishpa, VDOXGDFX‫ێ‬
man ewar, sepultura tsaparaq qaqata alli rerqan. Warmicunanam Jesusman
cösa taqrecatsiyarqan. Y soldaducunatam ZLWwFXUDGRUDUFKDTXLSLWDZDTXFXUFX‫ێ‬
churayarqan mana jaqirita tapayänanpaq. yarqan. 10੅Jesusnam queno nerqan:
—Ama mantsacäyëtsu. Canan ewar
Wanonqanpita Jesus cawarimun wauqicunata, willayë Galilea marcaman
(Marcos 16.1–8; Lucas 24.1–12; ewayänanpaq; tsechomi ricayämanqa —nir.
Juan 20.1–10)
Soldaducunata qelleta yacapuriyan
28
1੅*Jamaqui junaq pasariptinnam,

dominguman waraqna qoya 11੅7VHZDUPLFXQDZLOODFRTHZD\DQ‫ێ‬

qoyalla Maria Magdalena y juc caq Maria qanyaqnam, WlSDFRTZDTXLQVROGDGX‫ێ‬


ewayarqan Jesus pamparanqanman. cuna ewayarqan Jerusalen marcaman
2੅Tsecho quecayaptinnam, allapa feyupa *saserdoticunapa mandacoqnincunata,
patsa cuyucurerqan. 7VHQRTDFX\XFXUHU‫ێ‬ llapan pasacushqancunata
qan, Dios cachamonqan *anjel sielupita willayänanpaq. 12੅7VHQDPWVHPDQGD‫ێ‬
urämuptinmi. Anjelnam *sepultura coqcunaqa ewayarqan tse marcacho
tsaparaq qaqata wititsir tse qaqa jananman autoridacunawan parlaq, y acuerdutam
täcurerqan. 3੅7VHDQMHOTDLPHFDUHODPSD‫ێ‬ rurayarqan imano cayänanpaqpis. Cösa
gupa actsinnoran tillapyäcorqan. parlarirnam, soldaducunata queno
Ropannäqa imeca rajunoran yulaqäcorqan. nishpa atsca qelleta yacapuriyarqan:
69 6$10$7(2੄28

13੅—Pitapis metapis willayanqui qan Jesus nishqanno tse jircacho


SDTDVSDSXQXFlUL\DQTl\DTPLGLVLSXOXQ‫ێ‬ tincuyänanpaq. 17੅Tsechonam Jesusta
FXQDVKDPLFXU-HVXVSDD\DQWDVXZDSL‫ێ‬ riquecurnin, adorecuyarqan; peru
cayämashqa —nishpa. 14੅—Tseno waquincaqcunaqa “¿Jesustsuraq
ulicuyashqequita musyecur imatapis canman?” niyarqanmi. 18੅Tsenam
*Pilatu rurayäshiniquita munaptenqa, quecayanqanman witïcur, queno
ama imapis qocuyäshunquitsu, porqui nerqan:
noqacunam pewan parlayäshaq, TDPFX‫ێ‬ —Diosmi churamashqa, sieluchopis y
nata mana imanayäshunequipaq. que patsachopis mandacunäpaq.
15੅Tseno niyaptinnam, soldaducunaqa 19੅Tsemi qamcunata cachayaq jinantin

tse qelleta cösa chasquïcurcushqa carnin, nasioncunapa ewar, noqaman


yachatsiyanqannolla rurayarqan. Tseno creyicuyänanpaq nunacunata
FDVKTDQWDPFDQDQFDPD\DTSLVMLQDQWLQ‫ێ‬ willapäyänequipaq, y creyicoq caqtana
cho *israel nunacunaqa willanacuyan. bautisayanqui *Dios Yayapa, Tsurin
*Jesucristupa y *Santu Espiritupa
Jesus disipuluncunata cachan jutincho. 20੅Y qamcunata llapan
jinantinpa ewar yachatsiyashqaqcunata yachatsiyanqui
yachatsicuyänanpaq pecunapis alli cäsucoq cayänanpaq.
(Marcos 16.14–18; Lucas 24.36–49; Noqaqa qamcunawanmi quecashaq
Juan 20.19–23) imecamayaqpis, asta que patsapa
16੅Jesuspachunca juc (11) GLVLSXOXQ‫ێ‬ usheninyaq.
FXQDTD*DOLOHDPDUFDPDQPLHXFX\DU‫ێ‬ Tseno catsun.
SAN MARCOS
Jesucristupaq escribenqan
Marcosqa Teyta Jesusman allapa marcäcoq nunam carqan. Marcosqa purerqam
Pabluwanpis y Pedruwanpis Jesucristupaq willapäcurmi. (Flm 24, 1 Pe 5.13)
Carselcho Pablu quecaptinpis, Marcosqa quecarqan yanaparmi. (2 Ti 4.10-11)
Tsemi Jesucristuwan mana purishqa carpis allipa musyarqan Jesus
rurashqancunata y yachatsicushqancunata.
Marcos que libruta escribenqan witsancuna *Romacho Jesucristuman
creyicoqcunata allapam chiquir qaticachäyarqan. Y Marcos que libruta escribirmi
meparese pecunata mas callpata qoyquita munarqan.
Marcos cäyitsicun *israel nunacunapa costumbrincunata, y arameo parlata
cäyitsicun. Tsemi que libroqa mana *israel nunacunapaqno.
Marcos escribin facillla cäyiquipaqta. Mas parlaquican Jesus ruranqancunapaq y
ichiclla willacun parlanqanta.

4੅Tse nenqannomi bautisacoq Juan


Bautisacoq Juan tsunyaqnincunapa ewar nunacunata
tsunyaqcho willapäcun willaparqan jutsancunata jaqirir,
(Mateo 3.1–12; Lucas 3.1–17; bautisacuyänanpaq, y tsenopa
Juan 1.19–28) perdonashqa cayänanpaq. 5੅Tsenam

1
1੅Quenomi qallarin Diospa tsurin -HUXVDOHQSLWDMLQDQWLQ-XGHDSURELQVLD‫ێ‬
*Jesucristupa alli willaquinin: SLWD-XDQPDQOODSDQQXQDFXQDHZD\DU‫ێ‬
2੅Diospa *SURIHWDQ,VDLDVHVFULELVKTDQ‫ێ‬ qan. Jutsancunata willayaptinnam
FKRPL੍'LRV੏TXHQRQHUTDQ: Jordan mayucho Juan bautisarqan.
“Puntequitam willacoqnïta 6੅Juanpa ropanqa carqan *camellupa

cachashaq, millwanpitam. Wachäcannam qarapita


nänita alistaq cuenta nunacunata carqan. Micoqpis langosta੆c curucunatam
willapänanpaq.੆a y tuna tumpushpa mishquincunatam.
3 Tsunyaqchomi juc nuna 7੅Pemi nunacunata willarqan queno nir:

qayaripa queno willaconqa: —Qepätam shamun noqapitapis mas


‘Nänicunata derechar limpiaq puedeq, y manam noqa ni pi carpis
FXHQWDSUHELQLFX\s7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬ sirwïtsu qonqurïcur llanqinpa watunta
WVLFWDFKDVTXL\lQHTXLSDT·੅µ੆b nir. pascarillatapis. 8੅Noqaqa yacullawanmi

a¬1.2 Mal 3.1. b¬1.3 Is 40.3. c¬1.6 Langosta curoqa imeca pinteq wallpa curunomi.

70
71 6$10$5&26੄1

bautisayarcoq, peru pëqa Simonta y wauqin Andresta. Pecunam


bautisayäshoqniqui cuentam *Santu pescador carnin, atarayancunata
Espiritunta qoycuyäshunqui. yacuman jitecayarqan. 17੅Pecunatam
Jesus queno nerqan:
Jesus bautisaconqan —Shayämï. Noqata qatiyämë. &DQDQ‫ێ‬
(Mateo 3.13–17; Lucas 3.21–22) SLWDZLWVHSDPSHVFDGXWDHOOX\DQTH‫ێ‬
9੅Tse junaqcunanam Galileacho Nazaret quipa rantin nunacunatana noqaman
marcapita Teyta Jesus shamorqan Juan elluyämunqui.
bautisecanqan Jordan mayuman, y 18੅Tse öram atarayancunata jaqiricur,

petapis tsechomi bautisarerqan. 10੅Jesus Jesusta qatircur eucuyarqan.


bautisacurir, yacupita yarqurëcarnam, 19੅Tsepita pasarirnam, mas

riquecorqan sielu quicharëcaqta y Santu washänincho Jesus ricarerqan


Espiritu palumano peman urecamoqta. Santiaguta y Juanta lanchacho
11੅Sielupeqnam Dios queno nimorqan: atarayancunata remendecayaqta.
—Qammi cuyë tsurï canqui. 4DPUH‫ێ‬ 3HFXQDTDFD\DUTDQ=HEHGHXSDWVXULQFX‫ێ‬
curmi allapa cushicü. nam. 20੅Tsenam ishcan wauqita Jesus
qayarqan. Pecunapis jina papänin
Jesusta diablu tenteta munan Zebedeuta uryaqnincunatawan
(Mateo 4.1–11; Lucas 4.1–13) lanchacho jaqirïcurmi, Jesuspa qepanta
12੅TsepitanamSantu Espiritu Jesusta eucuyarqan.
tsunyaqman pushacorqan. 13੅Tsechonam
Jesus qarqun supëta juc nunapita
chuscu chunca (40) junaqninpi chucaru
(Lucas 4.31–37)
animalcunawan juntu päracorqan.
Tsechomi diablu engañar tuquilayapa 21੅Tsepitanam Capernaum marcaman
Jesusta jutsaman ishquitsita munarqan. chäriyarqan. Tsechonam *jamacuyänan
Y *anjelcunanam shamur Jesusta junaq *ellucayänan wayiman yecurir
sirwiyarqan. nunacunata Jesus yachatserqan.
22੅Llapan nunacuna allapa espantacur
Galilea marcacho Jesus PDQWVDFlFX\DUTDQWVH\DFKDWVLTXLQLQ‫ێ‬
qallecun yachatsicur pita, porqui puedeq queninwanmi
(Mateo 4.12–17; Lucas 4.14–15) tsecunata yachatsicorqan y manam *ley
14੅BautisacoqJuan carselcho yachatsicoqcunanollatsu. 23੅Tse
llawirëcaptinnam, *DOLOHDPDUFDFXQD‫ێ‬ ellucayänan wayichomi quecarqan
man ewar Diospa alli willaquininta supëpa munenincho cacoq nuna. Tse
Jesus yachatsicorqan 15੅queno nirnin: öram nunapa shiminpa qayaripa supë
—Dios mandacoqniquicuna cananpaq 24੅queno nerqan:

tiempu chäramunnam. Tsemi mana alli —Au, Jesus Nazaret marcapeq nuna
rureniquicunata jaqirïcur, DOOLZLOODTXL‫ێ‬ ¿Imananquitaq noqacunawan?
ninman creyicuyë. ¿Ushacätsiyämaqnïcu shamorqonqui?
¡Noqa reqeqmi, qam *Dios Acrashqan
Jesus acran pescadorcunata canqequita!
*disipuluncuna cayänanpaq 25੅-HVXVQDPVXSs\RTQXQDWDSLxDSDU‫ێ‬
(Mateo 4.18–22; Lucas 5.1–11) nin, nerqan:
16੅Jesusmi
Galilea nishqan Lamar —¡Upälla que! ¡Canan que nunapita
cuchunpa ewarëcarnin, ricarerqan yarqï! —nir.
6$10$5&26੄1੄2 72

26੅6XSsQDPQXQDWDIH\XSDWDSVLFD‫ێ‬ 36੅Simonnam yanaqincunawan Jesus asheq

charcur, qaparir yarqur eucorqan. ewayarqan. 37੅Taririrnam, queno niyarqan:


27੅Tseta riquecurnam, llapan nunacuna —Tëte, llapan nunacunam
mantsacäcur queno tapunacuyarqan: ashicayäshunqui.
—¿Imanotaq que? Queno mushoq 38੅Tsenam Jesus nerqan:

\DFKDWVLTXLWDTDPDQDPLPHSLVZL\DVK‫ێ‬ —Acu ewashun waquin caq amanulla


qatsu cantsic. ¡*6XSsFXQDSLVSRGHUQLQ‫ێ‬ marcacunamanraq. Tsecunachopis
wan mandaptintaq cäsuyan! —nir. yachatsicushaqmi. Tsepaqmi que
28੅Tse junaqcunam jinantin Galilea patsaman shamushqa cä.
probinsiacho Jesus rurashqanta llapan 39੅7VHQDPMLQDQWLQ*DOLOHDPDUFDFX‫ێ‬

nunacuna ras musyariyarqan. napa purir, ellucayänan wayicunacho


yachatsicorqan, y supëpa munenincho
Jesus cachacätsin Simon Pedrupa caquicaq nunacunatam librarqan.
suegranta y mas qeshyaqcunata
(Mateo 8.14–17; Lucas 4.38–41) Jesus cachacätsin *leprayoq nunata
29੅7VHHOOXFD\lQDQZD\LSLWD\DUTXULU‫ێ‬ (Mateo 8.1–4; Lucas 5.12–16)
nam, Jesus ewarqan Simonpa y Andrespa 40੅Tsechonam leprawan qeshyayoq
wayinman, Juanta y Santiaguta nuna Jesusta rogarnin, qonquriquicur
pusharcur 30੅Tsechomi Simonpa suegran queno nerqan:
ɹebriwan qeshyar cämarëcarqan. Jesus —Tëte, munarnenqa, FDFKDTXHFD‫ێ‬
chäriptin öram willariyarqan tse warmi tsillämë —nir.
qeshyecanqanta. 31੅Tsenam Jesus witïcur 41੅Tsenam Jesus ancuparnin, nunata

maquinpita tsarircur sharcaratserqan. Tse yatecur queno nerqan:


öram ɹebripita cachacärirnin, pecunata —Munämi, cachacänequita.
sirwerqan. 42੅Tse öram lepra qeshyapita cachacärir,

sanu püru ticrarerqan. 43੅Tsenam Jesusqa tse


Jesus cachacätsin atscaq nunata alli notiɹcarnin, queno despidicorqan:
qeshyaqcunata 44੅—Ama ni pitapis willacunquitsu
32੅Inti
jeqecaptinnam, Jesusman cachacätsenqaqta. Peru si, ewë
apayämorqan tuquilaya qeshyawan *saserdoti bendisishunequipaq, Moises
qeshyaqcunata y supëyoqcunata. 33੅Tse mandacushqanno Diospaq qarenin
marcapitam llapan nunacuna tse wayi aparcur pecuna musyayänanpaq.
puncuman elluquecuyarqan. 34੅Atscaqtam 45੅Peru tseno notiɹquecaptinpis, tse nunaqa

tuquilaya qeshyawan qeshyaqcunata eucur llapan nunacunatam willar ushecorqan


Jesus cachacätserqan, \VXSsSDPXQHQLQ‫ێ‬ Jesus cachacätsishqanta. 7VHPLWVHPDUFDFX‫ێ‬
cho caquicaq atscaq nunacunatam naman Jesus manana yecorqantsu, y
librarqan. Supëcunaqa reqiyarqanmi pi tsunyaqnin tsunyaqninllanam puricorqan.
canqanta. Tsemi Jesus munarqantsu Peru tsemanpis jinantinpitam nunacuna
pepaq ni imata parlayänanta. ashirnin, ewayarqan.

Jesus yachatsicun Galilea Jesus cachacätsin imbalidu nunata


marcacunacho (Mateo 9.1–8; Lucas 5.17–26)
(Lucas 4.42–44)
2
1੅Tsepita unetanam yape
35੅Tsaqa tsaqalla shäricurirmi, tsunyaqman Capernaum marcaman Jesus
Jesus eucorqan Diosman mañacunanpaq. cutiriptin nunacuna musyariyarqan
73 6$10$5&26੄2

cutirishqanta. 2੅Tsenam quecanqan


wayiman allapa nunacuna ellucar wayi *Disipulun cananpaq
junta puncuchopis quichqui cayarqan. Mateota Jesus acran
Jesusnam yachatsiquicarqan Diospa (Mateo 9.9–13; Lucas 5.27–32)
willaquininta. 3੅Tsemannam chuscoq 13੅Tsepitanam yape lamar cuchunpa

nunacuna apayarqan juc imbaliduta Jesus ewarëcarqan. Tseman atsca


wantucushqa. 4੅Nunacuna pasepa nunacuna ellucayaptinnam, pecunata
quichquishqa cayaptinmi, Jesuspa yachatserqan. 14੅Pasarëcarnam ricarerqan
nopanman yecatsita puediyarqantsu. Alfeupa tsurin Levita *5RPDSDTLPSXHV‫ێ‬
Tsemi wayi qataraqta quicharïcur tucunata cobracuyänan wayicho
tselläpa qeshyaq nunata quirmantin cobracur tëcaqta. Petam Jesus nerqan:
shumaqlla cacharpuyarqan. 5੅Tsenam —¡Acu eucushun! —nir.
-HVXVTDSHPDQDOODSDPDUFlFX\DVK‫ێ‬ Levinam sharcur Jesuswan eucorqan.
qanta musyarirnin, qeshyaqta nerqan: 15੅Tsepitanam Levipa wayincho Jesus

—Iju, jutsequicunapitam perdonecoq. disipuluncunawan miquicayaptin


6੅Tsechonam tëcayarqan *OH\\DFKDWVL‫ێ‬ Romapaq *impuestuta cobracoqcunapis
coqcuna. <ZDTXLQFXQDPVKRQTXQFXQD‫ێ‬ y jutsasapacunapis Jesuswan juntu
cho queno yarpacachäyarqan: 7੅“Que miquicayarqan, y atscaqmi tseno
nunaqa ¿imanirraq tseno parlan! Tseno nunacuna peta qatiyarqan. 16੅-XWVDVDSD‫ێ‬
parlarninmi, Diospita burlacun. cunawan y impuestu cobraqcunawan
'LRVOODPMXWVDQWVLFSLWDTDSHUGRQDPDQ‫ێ‬ micoqta riquecurnam, ley yachatsicoq
tsic” nir. 8੅Peru Jesusqa tseno *fariseucuna Jesuspa disipuluncunata
yarpacachäyanqanta musyarirmi, queno niyarqan:
pecunata queno taporqan: —¿Imanirtaq mayestriquicuna
—¿Imanirtaq shonqiquicunacho tseno LPSXHVWXFREUDFRTFXQDZDQ\MXWVDVDSD‫ێ‬
yarpacachäyanqui! 9੅¿Que qeshyaq cunawan juntacur micuyan!
nunapaq meqantaq mas alli ninäpaq 17੅Jesusnam tse niyanqanta wiyarirnin,

canman: ¶-XWVHTXLFXQDSLWDSHUGRQDVK‫ێ‬ nerqan:


qanam canqui’ ninäcu, o ‘Sharquï, —Qeshyaqcunallam medicutaqa
quirmequita aparcur euquï’ nïcümancu! nesitayan; sanu caqcunaqa manam.
10੅Cananmi musyatsiyashqequi *Diospita Tseno caqmi noqaqa que patsaman
Shamushqa Nuna, puedeq car que VKDPXVKTDFlDOOLUXUDTQXQDFXQDPDQ‫ێ‬
patsacho nunacunapa jutsancunata tsu, sinoqa jutsasapacunamanmi.
perdoneta puedenqanta.
Tseno nirirnam, imbalidu nunatana Jesus yachatsicun ayunupaq y
nerqan: mushoq yachatsiquininpaq
11੅—Qamtam neq: 6KDUFXUTXLUPH‫ێ‬ (Mateo 9.14–17; Lucas 5.33–39)
quita aparcur wayiquita euquï. 18੅Juc cutinam bautisacoq Juanpa
12੅Tse öram qeshyaq sharcur llapan disipuluncuna y fariseucunapapis
ricarëcayaptin quirmanta ellurir ayunucho quecayarqan. Nunacunanam
catarcur eucorqan. Tseta ricarninnam, Jesusman ewarnin, queno tapuyarqan:
nunacuna cushicur queno alabayarqan: —-XDQSD\IDULVHXFXQDSDGLVLSXOXQ‫ێ‬
—¡Diosqa allapa puedeqmi! ¡Manam cunaqa ayunecayanmi, y qampa
ni imepis que rurashqantanoqa *disipuliquicunaqa ¿imanirtaq
ricashqatsu cantsic! ayunayantsu? —nir.
6$10$5&26੄2੄3 74

19੅Jesusnam iwalatsiquipa queno 27੅Tsepitanam Jesus queno nerqan:


nerqan: —Diosqa jamaqui junaqta churashqa
—$FDVXFDVDPLHQWXPDQFRPELGDVK‫ێ‬ nunacunapa bienninmi, y manam nunapa
qacuna nobiuwan juntu quecar, ¿D\XQD‫ێ‬ malnintsu. 28੅Tsemi Diospita Shamushqa
yancu! ¡Manam! 3HZDQTXHFD\DQTDQ‫ێ‬ Nunapa munenincho jamaqui junaqpis.
yaq ayunayantsu. 20੅Peru chämonqanam
nobiuta apacuyänan junaq. Tsenam si, Tsaquishqa maquiyoq nunata
ayunayanqa. Jesus cachacätsin
21੅“Manam pipis macwa ropata (Mateo 12.9–14; Lucas 6.6–11)

3
remendanmantsu mushoq telawan, 1੅Tsepeqnam *ellucayänan wayiman

porqui tse mushoq telaqa qenticarmi Jesus yape yecorqan. Tsechomi


macwa ropata mas rachirenqa. 22੅7VHQR‫ێ‬ tsaquishqa maquiyoq juc nuna
llam jina pipis macwa qara bolsachoqa quecarqan. 2੅Tsenam tsecho quecaqcuna
llullullaraq binuta poqutsinmantsu. Jesusta acuseta munarnin,
Tseno ruraptenqa, binu poqurmi, tse qawarëcayarqan.
bolsata pashtaratsinman, y binupis —Mä, ¿canan *jamaqui junaqcho੆d
bolsapis ushacärinmanmi. Antis, que nunata cachacätsenqacush? —nir.
llullullaraq binutaqa mushoq 3੅Tsenam maquin tsaquishqa nunata

bolsamanmi winanqa.” Jesus queno nerqan:


—Sharcur que chopiman shämï —nir.
Jesuspa disipuluncuna triguta 4੅Tse qawaraqcunatanam Jesus queno
quipchuyan *jamaqui junaqcho
taporqan:
(Mateo 12.1–8; Lucas 6.1–5)
—¿Imanotaq *leynintsic mandacun!
23੅Jucpinnam *jamacuyänan junaqcho Jamaqui junaqcho allita rurashwancu o
¿
disipuluncunawan Jesus ewecayarqan manacu! ¿Nunacunata salbecushwancu
trigu murushqacuna cuchunpa. o wanuratsishwancu!
Disipuluncunanam espigata quipchurir Pecunanam upällalla cacuyarqan.
uchuyarqan. 24੅Tsenam fariseucuna 5੅Tsenam pecuna mana ancupäcoq

Jesusta queno niyarqan: cayanqanta cuentata qocurir, Jesus


—Riquë, ¿Imanirtaq jamaqui junaq piñacur allapa llaquicorqan. <QXQDWD‫ێ‬
leynintsicpa contran tseno rurayan? nam queno nerqan:
25੅Tsenam Jesusqa nerqan: —Maquiquita pallarï.
—Qamcuna ¿manacu *Diospa Tsenam maquinta nuna pallarcuptin
palabranta leyishqa cayanqui, rey cachacärerqan. 6੅Tsenam ellucayänan
*David yanaqincunawan mana wayipita yarqurirna, tse *fariseucunaqa
mircapancuna captin mallaqar, UXUD\DQ‫ێ‬ rey *Herodispa qatiraqnincunawan
qanta! 26੅Pemi Abiatar jutiyoq mas yachatsinacur parlayarqan Jesusta
mandacoq caq *saserdotipa tiempuncho imanopapis wanicatsiyänanpaq.
Dios adorana wayiman yecurirnin,
saserdoticunalla micuyänan Diospaq Jesusta atscaq nunacuna qatiyan
churashqa tantata yanaqincunawan 7੅Tsepita
yarqurirnam, Jesusqa
micucurcuyarqan. *disipuluncunawan lamar cuchunman

d¬3.2 *Israel nunacunapaqqa leynincunapa contranmi carqan jamaqui junaqcho asta


qeshyaqta cachacäritsillapis.
75 6$10$5&26੄3

eucuyarqan. Tsemannam Galileapita, qan rayupa tsurincuna, nishpam)੆e


8੅Judeapita, Jerusalenpita, Idumeapita, 18੅Andresmi;Felipim; Bartolomemi;
Jordan mayupa wac tsimpanpita, Mateom; Tomasmi; Alfeupa tsurin
Tiropita y Sidonpita allapa atscaq Santiagum; Tadeom; Cananista nishqan
nunacuna qatiyarqan. <DWVFDPLODJUX‫ێ‬ Simonmi y 19੅*Judas Iscariotim. Pëqa
cunata ruranqanta wiyashqa carninmi, carqan Jesusta ranticoqmi.
llutepa nunacuna peman ewayarqan.
9੅Tsemi disipuluncunata Jesus nerqan Jesuspaq wasan rimayan
juc lanchata listu quecatsiyänanpaq, tse (Mateo 12.22–32;
atsca nunacunam mana Lucas 11.14–23; 12.10)
quichquiyänanpaq. 20੅Tsepitanam Jesus disipuluncunawan
10੅Atscaq qeshyaqcunata cuticur juc wayiman yecuriyarqan.
cachacätsishqa captinmi, Jesusta yateta Tsemannam jina yape atscaq nunacuna
munarnin, WVHTHVK\DTFXQDTXLFKTXLQD‫ێ‬ elluquecuyarqan. Tsemi miquitapis
cur cumanacuyarqan. 11੅Supëyoqcunapis mana puediyarqantsu. 21੅7VHWDPXV\DULU‫ێ‬
Jesusta riquecurmi, pepa nopanman ninnam, -HVXVSDFDVWDQFXQDZD\LQFXQD‫ێ‬
queno niräcur, qonquripa ishquiyarqan: man pushacuyänanpaq ewayarqan.
—Qamqa Diospa tsurinmi canqui Porqui Jesuspaqqa “Locuyäcurishqam”
—nir. nirmi, parlayarqan.
12੅Jesusnam *supëcunata piñapar 22੅Peru Jerusalenpita uramushqa ley

queno nerqan: yachatsicoqcunanam queno niyarqan:


—¡3DTWDPSLWDSLVQRTDSDTZLOODTXL‫ێ‬ —4XHQXQDTDVXSsFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬
cayanquiman! —nir. QLQ%HHO]HEXSDSRGHUQLQZDQPLQXQDFX‫ێ‬
napita supëcunata qarqun —nir.
Jesus acran chunca ishcaqta 23੅Tsenam Jesus pecunata qayarir
apostolnincuna cayänanpaq iwalatsiquipa cäyitsirnin, queno nerqan:
(Mateo 10.1–4; Lucas 6.12–16) “¿,PDQRSDUDTGLDEOXSXUDTDUTXQDFX‫ێ‬
13੅Tsepitanam jircaman Jesus witsärir yanman? 24੅Sitsun juc nasioncho
TDWLUDTQLQFXQDSLWDVKRQTXQWDUHQTDQ‫ێ‬ QXQDFXQDTXLTXLQFXQDSXUDFKLTXLQDFX‫ێ‬
cunata qayarqan. Ellucariyaptinnam, yanqa. Tseno carqa, XVKDFlWVLQDFX\DQ‫ێ‬
14੅chunca ishcaqta acrarqan yanaqinpaq, qam. 25੅Sitsun juc wayicho yachaqcuna
y alli willaquita willapäcoq quiquincuna pura chiquinacuyanqa, tse
ewayänanpaq. Pecunam apostolnincuna castacuna raquicarmi, ushacäriyanman.
cayarqan. 15੅Pecunatam poderninta 26੅Tse cuentanollam diablupis quiquinpa

TRUTDQ੍THVK\DTFXQDWD contran car mandaquininta


FDFKDFlWVL\lQDQSDT੏\VXSs\RTFXQDSLWD ushacäratsinman.
supëcunata pepa jutincho 27੅´-XFFDOOSD\RTQXQDZD\LQWDWlSHFDS‫ێ‬

qarquyänanpaq. 16੅Quecunam cayan tse tenqa, manam manaraq peta pancarqa


chunca ishque (12) acranqancuna: pipis imantapis suwanmantsu. 3DQFDULU‫ێ‬
Simonmi (petaqa Jesusmi jutitserqan ran imecancunatapis apacunman.੆f
Pedru, nishpa); 17੅Zebedeupa tsurincuna 28੅“Rasontam niyaq: 'LRVTDQXQDFX‫ێ‬

Santiagu y Juanmi (SHFXQDWDSLVMXWLWVHU‫ێ‬ nata imeca jutsancunatapis, y pepaq

e¬3.17 Tsenoqa nerqan ras imatapis parlariyaptinmi. f¬3.27 Callpayoq nunano carmi,
nunacunata munenincho diablu tsararäquican.
6$10$5&26੄3੄4 76

OODSDQPDQDDOOLFXQDWDSDUOD\DQTDQFX‫ێ‬ chacranman murucoq. 4੅Waquin


natapis perdoneconqam. 29੅Peru *Santu murunam pintiyarqan ranraman. Tsecho
Espiritupa contran pipis parlaptenqa, ichiclla allpan captinnam, raslla
mananam imepis Diospa perdonninta jeqaramorqan. 5੅Y waquincunanam
tariyanqanatsu, sinoqa tse jutsanwanmi ranraman pintiyarqan. Y tsecho allpan
imeyaqpis condenadu cayanqa.” uchuclla captinnam, tse murucuna ajalla
30੅´3sTDVXSsFXQDSDPDQGDFRTQLQ‫ێ‬ jeqarayämorqan. 6੅Y mana alli watsin
wanmi quecan” nir, ley yachatsicoqcuna captinnam, raslla tsaquiriyarqan inti
niyashqa cayaptinmi, Jesus tseno nerqan. achachaptin. 7੅Waquinnam pintiyarqan
cashacuna rurinman. Tse cashacunanam
Jesuspa mamänin y wauqincuna muru jeqamoqta tsapacurcuyarqan, y
(Mateo 12.46–50; Lucas 8.19–21) mana ni juc wayorqantsu. 8੅Peru waquin
31੅Tsemannam Jesuspa mamänin murunam ishquiyarqan alli allpaman.
wauqincunawan chäriyarqan. Y Tsecho jeqaramurnam poqurir, llutepa
waqtallapitam qayaratsiyarqan. wayicorqan cada espigacho quima
32੅Tsecho juntarëcaq nunacunanam chunca (30) granupayan, MRTWDFKXQFD‫ێ‬
Jesusta queno niyarqan: payan (60) y pachacpayan (100).
—Au, tëte, ashiyäshunquim 9੅“ Tsemi rinriyoq carqa, wiyacur
¡
waqtachomi quecayan mamäniqui, cäsucuyë!”
wauqiquicuna y paniquicuna.
33੅Jesusnam queno nerqan: Imapaqtaq iwalatsiquicunawan
—¿Pitaq mamänï y wauqïcuna cayan? yachatsicorqan
34੅Tsecho tëcaqcunata ricarëcurnam, (Mateo 13.1–9; Lucas 8.4–8)
queno nerqan: 10੅Llapan nunacuna eucuyaptinnam,
—Quecho quecaqcunam mamänïqa Jesusta chunca ishque (12) *GLVLSXOXQ‫ێ‬
wauqïcunaqa y panïcunaqa cayanqui. cuna waquin qatiraqnincunawan
35੅&ODUXSDUODTXLFKRTD'LRVPDQGDFXVK‫ێ‬ WDSX\DUTDQWVHLZDODWVLTXLSD\DFKDWVL‫ێ‬
qancunata wiyacoqcunam noqapa conqanpaq. 11੅Jesusnam nerqan:
wauqïcunaqa panïcunaqa y mamänïqa —Qamcunataqa Diosmi
cayan. cäyitsiyäshunqui mandaquinin imano
canqanta. Peru waquincunataqa
Nuna muruconqan iwalatsiquiwan iwalatsiquicunawanmi yachatsinä.
Jesus yachatsicun 12 “Tse nunacunaqa riquecarpis,
(Mateo 13.1–9; Lucas 8.4–8) manam cuentata qocuyantsu.

4
1੅<DSHQDP*DOLOHD/DPDUFXFKXQ‫ێ‬ Wiyecarninpis, manam cäyiyantsu.
cho Jesus yachatsiquicarqan. Tseno caquicar atscatam perdonta
7VHPDQDWVFDTQXQDFXQDHOOXTXHFX\DS‫ێ‬ tarircuyanqa.”੆g
tinnam Jesusqa juc barcuman lloqarcur
Jesus cäyitsicun murucoq
täcurerqan. Nunacunanam lamar
nunawan iwalatsicur
cuchuncho quedariyarqan. 2੅Tsechonam
(Mateo 13.18–23; Lucas 8.11–15)
iwalatsiquicunawan Jesus yachatsicur
qallecorqan queno: 3੅“Wiyayë que 13੅Jina quenopis nerqanmi: 4DPFXQD‫ێ‬
¿
niyanqaqta: Juc nunam ewarqan SLVPDQDFXLZDODWVLTXLZDQ\DFKDWVL‫ێ‬

g¬4.12 Is 6.9, 10.


77 6$10$5&26੄4

conqäta cäyiyanqui? Tsenoqa actsichonona cäyiriyanqa. 23੅Wiyacoq caqqa


mascunata yachatsiyapteqpis, manachi cäyicuyë” nir.
cäyiyanquitsu. 14੅Tseqa queno ninanmi: 24੅Tsepitanam queno nerqan: “Jina quetapis

Imeca triguta muroqnomi alli willaquita shumaq cäyicuyë: imanollam qamcunapis


willacuyan. 15੅Waquincunaqa näniman nuna mayiquicunata tratayanqui, tsenollam
muru pintishqa cuentanomi cayan. qamcunatapis Dios tratayäshunqui. 25੅Tsemi
6KRQTXQFXQDPDQDOOLZLOODTXLFKDVTXL‫ێ‬ wiyacoq caqcunaqa mas alli cäyicuyanqa,
yashqantam diablu pasepa qonqaratsin. peru mana wiyacoq caqcunaqa, ichiclla
16੅Waquin nunacunanam ranraman wiyayanqantapis qonqariyanqam” nir.
muru pinteq cuenta cayan. Pecunam alli
ZLOODTXLWDZL\DFXUFXVKLVKTDFKDVTXLUL‫ێ‬ Muru winaqtawan iwalatsicur
yan. 17੅Peru imeca mana alli watsiyoq Jesus yachatsicun
carmi, creyiquinincunacho mana 26੅Tsepitanam nerqan:
alleqpa patsacashqa cayan. Tsemi alli —Imeca chacracho juc nuna murucushqan
ZLOODTXLQLQUHFXUWXTXLVXIULPLHQWXFX‫ێ‬ cuentanomi Diospa mandaquinenqa. Juc
nata pasarnin, y nuna mayincuna nunam chacrancho murucun 27੅junaqpam,
FKLTXL\DSWLQFUH\LTXLQLQFXQDWDTRQTDUL‫ێ‬ paqaspam; punurir, riyarir murushqanta
yan. 18੅Waquincunanam cayan casha, mana yarpashpa cacun. Chacrancho
casha rurinman muru pinteq cuenta. muronqannam jeqaramur winan. Peru imano
Pecunam alli willaquita wiyarirnin winanqantapis manam tse nuna musyantsu.
creyicuyan; 19੅peru que patsacho 28੅Mururishqaqa quiquinllanam jeqaramur

imapaqpis yarpacacharmi, y capoqyoq winarirnin, espigarir poquramun. 29੅Tseno


quepaq locuyarmi, imecapaqpis poquriptinnam, FRVHFKDTXLOODFKRFKDFUDQ‫ێ‬
yarparäquicayan. Tsemi alli willaquita man nuna ewarnin, segar ellupäcaramun.
manana wiyacurnin, ni imata Diospaqqa
rurayantsu. 20੅3HUXZDTXLQQXQDFXQD‫ێ‬ Mostasa murutawan iwalatsicur
nam alli allpaman muru pintishqa Jesus yachatsicun
cuenta cayan. Pecunam alli willaquita (Mateo 13.31–32; Lucas 13.18–19)
wiyar cäyicurnin, creyicuyan y allapa 30੅Tsepitanam jina nerqan: “Diospa

allicunatam Diospaq rurayan. Tseno mandaquininta ¿LPDZDQUDTLZDODUDWVLVK‫ێ‬


carmi, imeca espigacho quima chunca wan? Mä, TXHLZDODWVLTXLOODZDQ\DFKDUDWVL‫ێ‬
(30) granucunapayan, MRTWDFKXQFDSD‫ێ‬ yashqequi: 31੅Diospa mandaquinenqa imeca
yan (60) y pachacpayan (100) wayïcoq mostasapa murunnomi. Tse muroqa jinantin
cuentam cayan. munducho murupitapis mas uchucllallanllam.
32੅Peru mururishqaqa jeqaramur llapan
Actsiwan iwalatsicur
qorapitapis mas jatunmi winarin. Tsenam
Jesus yachatsicun
pishqucunapis rämancunaman ratar
(Lucas 8.16–18)
qeshuncuna rurar cacuyan.”
21੅Tsepitanam nerqan, “ Acasu
¿
lamparinta sendircur, manca rurinmancu o Imanir Jesus iwalatsiquicunawan
catripa rurinmancu churantsic? ¡Manam! yachatsiconqan
$QWLVUDUDPDQPLFKXUDQWVLFDOOLDFWVLQDQ‫ێ‬ (Mateo 13.34–35)
paq. 22੅7VHFXHQWDPFDQDQPDQDPXV\D\DQ‫ێ‬ 33੅7VHQRLZDODWVLTXLFXQDZDQPLQXQDFX‫ێ‬

qancunata warecuna musyayanqa, y canan nata Jesus yachatserqan *Diospa palabranta


mana cäyiyanqancunatam, warecunana moduncunamannolla cäyiyänanpaq.
6$10$5&26੄4੄5 78

34੅Nunacunata yachatserqa, imepis lanchapeq yarpuriptinnam, juc supëyoq


iwalatsiquicunawanran yachatseq. 'LVLSXOXQ‫ێ‬ nuna Jesusman corillapa ewarqan. Tse
FXQDWDPVLTDMDSDOODQFXQDOODWDQDLZDODWVLTXL‫ێ‬ nunaqa pantiunpitam shamicarqan;
cunapa yachatsiconqanta mas claruna 3੅porqui pantiuncho päracoqmi carqan.

cäyitseq. Manam ni pipis tsareta puederqantsu, ni


cadenawan watarninpis. 4੅Atsca cutim
Jesus päratsin bienturnin lamar cadenacunawan chaquinta y maquinta
laqcheqsaqta pancayarqan. Peru cadenacunatapis
(Mateo 8.23–27; Lucas 8.22–25) ichic ichicllam rachicacharcoq. Y
35੅Patsa paqasyärëcaptinnam, manam ni pi domineta puederqantsu
disipuluncunata Jesus nerqan: 5੅Tse nunam paqaspa junaqpa qaparir

—Acu lamarpa wac tsimpanta —nir. qayarir rumicunawan tsactacurnin,


36੅Tsenam tsecho nunacunata dejarïcur, jircacunapa y pantiunpa puricorqan.
Jesus yachatsicur lloqarëcanqan lanchallawan 6੅Carupita Jesusta riquecurninnam,

jeqariyarqan. Y tsecho quecaq lanchacunapis FRULSDHZDU-HVXVSDQRSDQPDQTRQTXUL‫ێ‬


qepantam jeqariyarqan. 37੅7VHQRHZDUsFD\DS‫ێ‬ quicorqan. 7੅Y qayaripa queno nerqan:
tinnam, llutepa bientur qallaquicorqan, —Puedeq Diospa tsurin Jesus, ¿LPDWD‫ێ‬
lamarta laqcheqsätsirnin. Lanchaman yacu taq noqacunawan munanqui! ¡Teyta
winacaptinnam, undir qallaquicorqan. Diosrecurmi qamta rogacoq ama
38੅Lanchapa qepanchonam Jesus jaunan imanecayämëtsu! —nir.
churecur punuquicarqan. Y disipuluncunanam 8੅Jesus, “ Que nunapeq yarqï supë!”
¡
riyatsirnin, queno niyarqan: nishqa captinmi, tse nunacho quecaq
—¡Mayestru! ¿Manacu imapis supë tseno nerqan.
qocushunqui que undiquecanqantsic! 9੅Tsenam supëta Jesus taporqan:
39੅Tsenam Jesus shärircur, queno —¿Imataq jutiqui? —nir.
mandarqan: Tsenam nerqan:
—Amana bientïnatsu; ni yacu —Atscaq cayaptïmi, noqapa jutï “Juc
laqcheqsënatsu. Tropa” nir.
Tsenam bientupis pararerqan, y llapanmi 10੅7VHSLWDQDP-HVXVWDDOODSDURJD\DU‫ێ‬

shumaq tranquilu ticrarerqan. 40੅Tsepitanam qan tse marcapeq mana qarqushqa


disipuluncunata queno nerqan: cayänanpaq.
—¿Imanirtaq mantsacashqa cayanqui? 11੅Tse quecayanqan ladun jircachomi

¿Manacu noqaman marcäcuyanqui? atsca cuchicunata mitsiquicayarqan.


41੅Tsenam disipuluncuna quiquincuna 12੅Tsenam supëcuna mañepa, queno

pura mantsacäcur queno ninacuyarqan: niyarqan:


—¿Queqa imano nunataq, tselaya —¡&DFKHFDOOl\lPsWDTHFXFKLFXQDOOD‫ێ‬
bientupis y yacupis mandadunta man yecuquiculläyänäpaq! —nir.
cäsuyänanpaq! 13੅Jesus äniriptinnam, nunapeq

yarqurir, FXFKLFXQDPDQ\HFXTXLFX\DU‫ێ‬
Juc nunapita *supëcunata qan. Cuchicunaqa ishque waranqanomi
Jesus qarqun (2,000) cayarqan. Tsenam, coripa ewar
(Mateo 8.28–34; Lucas 8.26–39) FXFKLFXQDTDMLUFDSLWDTRFKDPDQMHTDFXU‫ێ‬

5
1੅Lamarta tsimparirnam, Jesus cuyarqan, y shenqacar, wanuriyarqan.
*disipuluncunawan chäriyarqan 14੅Tse cuchi mitseqcunanam jinantin

Gadara nishqan marcaman. 2੅Y marcapa estansiancunapa coripa


79 6$10$5&26੄5

ewacuyarqan, ricayanqanta willacurnin. (12) ZDWDQD\DZDUHZHZDQTHVK\DFRU‫ێ‬


Y nunacunanam shayämorqan llapan qan. 26੅7VHTHVK\DZDQMLSDUPLLPHFDQ‫ێ‬
pasacushqanta ricayänanpaq. 15੅Jesus FXQDWDSLVUDQWLFXUXVKDUTDQGRFWRUFX‫ێ‬
quecanqanman chärirnam, ricariyarqan nata pagananpaq, peru manam
tse supëyoq nunata pasepa sanutana, cachacätsiyaqtsu mas peormi
roparishqana y juisiunchona tëcaqta. antsäquicarqan. 27੅<-HVXVUXUDQTDQFX‫ێ‬
Tseta ricarnam mantsacäcuyarqan. 16੅Y nata musyarirnam, nunacuna rurinllapa
ULFDVKTDFDTFXQDQDPWVHPDQFKDTFX‫ێ‬ Jesusman witïcur mantunta yatecorqan,
nata willayarqan tse supëyoq nunata y 28੅shonqunllacho queno nirnin:

cuchicunata ima pasayanqanta. —0DQWXQWD\DWHFXUOODPTXHTHVK\D‫ێ‬


17੅7VHQDP-HVXVWDURJD\DUTDQPDUFDQFX‫ێ‬ pita cachacärishaq —nir.
napita eucunanpaq. 29੅Yateconqan öram yawar ewenin
18੅<ODQFKDPDQ-HVXVOORTDFXUFXSWLQ‫ێ‬ paqwepa tsaquirerqan, y cachacärishqa
nam, supëpa munenincho cacushqa canqantam mäcurerqan.
nunaqa rogarqan pewan eucunanpaq. 30੅7VHQDP-HVXVSHSLWDSRGHU\DUTXVK‫ێ‬
19੅Peru Jesus manam munarqantsu antis qanta mäcurirnin, THSDQFKRQXQDFXQD‫ێ‬
quenomi nerqan: man tumecur taporqan queno:
—Wayiquiman cutïcur castequicunata —¿Pitaq yatamushqa ropäta? —nir.
willë qamta Dios ancupäshurniqui 31੅Disipuluncunanam niyarqan:

llapanta qampaq rurashqanta. —¡Tëte, quelaya nunachoqa jucnin


20੅Y cuticurnam, Decapolis nishqan jucnintaq tanqayäshunqui! Y qamqa
marcacunapa purerqan Jesus pepaq tapucunqui: ‘¿Pitaq ropäta
llapanta rurashqanta willacurnin. yatamushqa?’ —nir.
Tsenam llapan nunacuna allapa 32੅Tseno niyaptinpis, -HVXVTDMLQDQWLQ‫ێ‬

mantsacäcuyarqan. pam ricachacorqan:


—Mä, ¿Pish yatamashqa? —nishpa.
Jesus cachacätsin Jairupa tsurinta 33੅Tsenam warmeqa cachacärishqa
y yawar ewewan qeshyaq warmita canqanta mäcurir, Jesuspa nopanman
(Mateo 9.18–26; Lucas 8.40–56) allapa mantsacashqa qonquriquicur,
21੅7VHSLWD-HVXVODQFKDZDQFXWLFXU‫ێ‬ llapanta willarqan.
nam, FKlUHUTDQODPDUSDZDFWVLPSDQ‫ێ‬ 34੅Tsenam Jesus queno nerqan:

man. /DPDUFXFKXQOODFKRUDTTXHFDSWLQ‫ێ‬ —Ija, noqaman marcäcurmi


nam, llutepa nunacuna ellucariyarqan. cachacärerqonqui. Canan cushishqana
22੅Tsemanmi jina *ellucayänan wayicho euquï. Mananam mas jipanquinatsu.
mandacoq Jairupis chärerqan. Jesusta 35੅Jesus tseno parlecaptinmi,

riquecurninnam, QRSDQPDQTRQTXULTXL‫ێ‬ ellucayänan wayicho mandacoq Jairupa


cur, 23੅queno rogarqan: ZD\LQSLWDQXQDFXQDVKDPXUFKlUL\DU‫ێ‬
—Warmi tsurillämi wanurinna. Acu, qan queno nirnin:
eweculläshun. Yatarillaptiqueqa, —Tëte Jairu, WVXULTXHTDZDQXULVKTD‫ێ‬
cachacärirmi cawallanqa —nir. nam. ¿Imapaqnatan Jesusta afananqui!
24੅Tseno niptinnam, Jairuwan Jesus —nir.
jeqariyarqan, y atsca nunacunam 36੅Tse niyanqanta mana cäsushpam

quichquinacur qepanta ewayarqan. Jairuta Jesus queno nerqan:


25੅Tse nunacuna rurinchomi juc warmi —Ama mantsaquëtsu. Noqallaman
ewecarqan. Tse warmim chunca ishque marcäquï.
6$10$5&26੄5੄6 80

37੅Tsenam Jairupa wayinman Jesus 3੅ Manacu pëqa Mariapa wawan


¿
jeqarerqan Pedruta, Santiaguta y carpinterulla; ZDXTLQFXQDSLV6DQWLDJX‫ێ‬
Santiagupa wauqin Juanllata pusharcur. taq, Josetaq, Simontaq y *Judastaq! ¡Y
Waquincuna qatiyänantaqa manam panincunapis que marcantsiccho
munarqantsu. 38੅Ellucayänan wayicho noqantsicwan juntutaq quecayan! —nir.
mandacoq Jairupa wayinman Tseno nirninmi, piñarnin wiyetapis
chärirnam, taririyarqan atscaq munayarqantsu. 4੅Tsenam Jesus queno
nunacuna qayaripa, TD\DULSDZDTDTXL‫ێ‬ nerqan:
cayaqta. 39੅Wayiman yecurirnam, Jesus —Mechopis *SURIHWDFXQDWDTDUHVSHWD‫ێ‬
queno nerqan: yanmi, peru quiquinpa marcanchoqa,
—¿Imanirtaq quelayapa bullata rurar castanchoqa, y wayinchoqa manam
waqayanqui! Wamraqa punicanllam. —nir.
Manam wanushqatsu —nir. 5੅7VHPLPDUFDQFKRTDPLODJUXFXQDWD‫ێ‬
40੅Tseno niptinnam, nunacuna pis rurarqantsu. Antis juc ishque
burlapaq churar asipäyarqan. 7VHSLWD‫ێ‬ qeshyaqcunallatam yatar, yatar
nam llapan nunacunata waqtaman Jesus cachacätserqan. 6੅7VHQRPDQDFUH\LFX‫ێ‬
qarqurirna, quiman disipuluncunawan y yaptinmi, Jesus peqantapis
wamrapa papäninwan y mamäninwan tapsicurerqan.
yecuriyarqan wamra quecanqanman.
41੅Tsechonam wamrapa maquinpita Disipuluncunata Jesus cachan
tsarircurnin, Jesus queno nerqan: *Diospa palabranta
—Talita cum —nishpa. (Tseqa: willacuyänanpaq
“Wamra, sharcamï” ninanmi). (Mateo 10.5–15; Lucas 9.1–6)
42੅Y wamranam jinallacho sharcamur Tsepitanam Jesus marcan marcan
purir qallecorqan. Tse wamraqa carqan nunacunata yachatsicur purerqan.
chunca ishque (12) watayoqmi. Tseta 7੅Tsepitanam Jesus chunca ishque (12)

ricarmi, QXQDFXQDHVSDQWDVKTDTXHGDUL‫ێ‬ disipuluncunata qayecur, ishquepayan


yarqan 43੅Jesusnam nunacunata me tsepapis cacharqan. Y podernintam
notiɹcarqan pitapis tseta mana qorqan nunacunacho *supëcunata
willacuyänanpaq, y mandarqan qarcuyänanpaq. 8੅Y quenomi nerqan:
wamrata pachan qarayänanpaq. —Ewarnin, DPDQLLPDWDDSD\DQTXL‫ێ‬
tsu; sinoqa shucshullata apayanqui.
Marcancho Jesusta chiquiyan Ama alporjata ni mircapata ni qelleta
(Mateo 13.53–58; Lucas 4.16–30) apayanquitsu. 9੅Yacaräyanqequi

6
1੅Tsepita eucurninnam, marcanman llanqiquicunallawan, y janequicunacho
Jesus cuticorqan *GLVLSXOXQFXQD‫ێ‬ ratashniquicunallawan ewayanqui.
wan. 2੅*Jamaqui junaqchonam 10੅Pipis wayinman posadatsiyäshuptiqui,

*ellucayänan wayicho yachatsicur tse wayillacho cacuyanqui tse marcapita


qallecorqan. Tse yachatsiconqanta eucuyanqequiyaq. 11੅Sitsun me
wiyarninnam, nunacuna espantacur marcaman chäyaptiquipis nunacuna
queno niyarqan: chasquiyäshunquitsu, QLZL\D\lVKXQTXL‫ێ‬
—¡0HFKRWDTTXHOD\DTD\DFKDTXHFD‫ێ‬ tsu; tsepeq eucurnin, chaquiquicunacho
morqon! Quelaya yachaq cananpaq polbutapis tapsicuriyanqui. Tseqa
¿mechoraq yachacushqa! ¿Imanoparaq Diospa castigun janancunachona
que llapan milagrucunata ruran! quecanqan señalmi canqa. ੍5DVRQWDP
81 6$10$5&26੄6

niyaq: Juisiu junaqchomi Sodoma y carqan. Peru manam puederqanraqtsu.


*RPRUUDPDUFDQXQDFXQDWDFDVWLJDQ‫ێ‬ 20੅3RUTXLZHQDQ+HURGLVPLLPHFDQRSD‫ێ‬

qanpeq mas feyupa Dios pecunata pis Juanta tsaparqan pipis mana
FDVWLJDQTD੏. wanutsinanpaq. Jutsannaq alli ruraq
12੅Tsenam disipuluncuna jinantinpa nuna cashqanta musyarninmi, Juanta
ewar queno yachatsicuyarqan: respetarqan. Tsemi yachatsicushqantaqa
—Mana alli rurenincunata wanacur, cushi, cushi wiyacurninpis, VKRQTXQ‫ێ‬
jutsata amana rurayënatsu —nishpa. choqa imano quetapis puederqantsu.
13੅Y atscaq nunacunapitam supëcunata 21੅Tsepitanam shuyashqan junaq

qarquyarqan, y qeshyaqcunatam chärerqan. Y quenomi carqan:


aseitiwan llushir, OOXVKLU੍7H\WD'LRVPDQ +HURGLVPLFXPSOLDxXQPDQFRPELGDU‫ێ‬
PDxDFXU੏FDFKDFlWVL\DUTDQ. qan amiguncunata, PDQGDFRTDXWRULGD‫ێ‬
cunata, oɹsialnincunata y Galileacho
Bautisacoq Juanta roquliyan presisaq nunacunata wayincho
(Mateo 14.1–12; Lucas 9.7–9) micupäcuyänanpaq. 22੅7VHPLTXLFD\DQ‫ێ‬
14੅Tsenam alli rurenincunapeq Jesus qanman yecurirmi, +HURGLDVSDVKLSDVK‫ێ‬
allapa reqishqa ticracurerqan. Tsenam nin shumaq qatswaquicorqan. Tseta
rey *Herodis pepaq musyarerqan. Y ricarmi, +HURGLV\WVHFKROODSDQTXHFDT‫ێ‬
nunacunanam queno niyarqan: cuna allapa gustar cushicuyarqan.
—%DXWLVDFRT-XDQWVXQFKLZDQXVKTDQ‫ێ‬ Tsemi tse shipashta Herodis queno
pita cawarircamur, poderyoq car nerqan:
espantepaq milagrucunata rurecan —,PHFDWDPDxDPDSWLTXLSLVTR\FXVK‫ێ‬
—nir. qequim. 23੅Mandacunqä marcapa
15੅Waquincunanam niyarqan: pullanninta mañamaptiquipis, TR\FXVK‫ێ‬
—Pëqa Eliasmi. qequim. Y manam ulipashqequitsu;
Waquinnam niyarqan: cumplishaqmi —nir.
—3sTD'LRVSDXQHWLHPSXSURIHWDQ‫ێ‬ 24੅Tseno niptinnam, VKLSDVKTDFRULFRU‫ێ‬

nomi —nir. qan mamäninta queno tapoq:


16੅7VHQRQL\DQTDQWD+HURGLVPXV\DULU‫ێ‬ —Mamä, ¿Imatatan mañaquicü?
ninnam, nerqan: —nir.
—Tse nunaqa peqanta roqutsir Mamäninnam nerqan:
wanutsenqä bautisacoq Juanchi yä —Mañequï bautisacoq Juanpa
cawariramushqa —nir. peqanta —nir.
17੅Quenomi puntata pasacushqa 25੅Tsenam shipashqa Herodisman

carqan. +HURGLVPLDPLJDQ+HURGLDVUH‫ێ‬ cuticur nerqan:


cur Juanta cadenarcatsir carselman —Jinallacho bautisacoq Juanpa
llawitsishqa carqan. Herodiastaqa peqanta juc platucho qoycamë —nir.
wauqin Felipipa warmin quecaptinmi, 26੅Tsenam rey Herodis allapa

wätaquicarqan. 18੅Tsemi Herodista Juan llaquishqa ticrarerqan; SHUXFRPELGDVK‫ێ‬


queno piñaparqan: qancunapa nopancho jurar änishqa
—¡:DXTLTXLSDZDUPLQZDQZlWDQD‫ێ‬ carnam, negueta puederqantsu
curnin, *Leypa contranmi rurecanqui! mañashqanta. 27੅Tsenam jinallacho juc
—nir. soldaduta cacharqan Juanpa peqanta
19੅Herodiasnam Juanta chiquir ime apamunanpaq. Soldadunam carselman
junaq carpis, ZDQXWVLQDQSDTVKX\DTXL‫ێ‬ ewar Juanpa cuncanta roqurïcur
6$10$5&26੄6 82

28੅peqanta platucho aparcurnin, 38੅Jesusnam nerqan:


shipashta qoriyarqan, y shipashnam —¿Eca tantataq cayäpushunqui? Mä,
mamäninta qorerqan. 29੅Juanpa ewar aberwayämï.
disipuluncunanam tseta musyarirnin, Aberwarirnam, niyarqan:
HZDUD\DQWDDSDFXUQLQSDPSDTXLFX\DU‫ێ‬ —3LWVTDWDQWDZDQLVKTXHSHVFDGX‫ێ‬
qan. ੍7VHQRPL-XDQZDQSDVDFRUTDQ.੏ llam can —nishpa
39੅Tsenam disipuluncunata Jesus
Jesus atsca nunacunata micatsin nerqan tse quecayanqan tsampaman
(Mateo 14.13–21; Lucas 9.10–17; grupipayan nunacunata tätsiyänanpaq.
Juan 6.1–14) 40੅Nunacunanam täcuriyarqan pitsqa
30੅Jesuspa apostolnincunanam cutirir, chuncapayan (50), y pachacpayan
\DFKDWVLFX\DQTDQFXQDWD\UXUD\DQTDQ‫ێ‬ (100). 41੅Jesusnam tse pitsqa tantata y
cunata Jesusta willayarqan. 31੅Llutepa ishque pescaduta tsarircur sieluman
nunacuna elluquecuyaptinmi, pachata riquecur, Diosta “Grasias” nicurerqan.
micuyänanllapaqpis tiempu carqantsu. Tsepitanam tse tantata paquirir
Tsenam disipuluncunata nerqan: disipuluncunata qorqan nunacunata
—Jamacurinapaq acu eucushun qarayänanpaq. Y tsenollam tse ishque
tsunyaqman —nir. pescadutapis llapan nunacunata
32੅Tsenam lanchaman lloqarcur, qararqan. 42੅Llapancunam micuyarqan
GLVLSXOXQFXQDZDQHXFRUTDQWVXQ\DT‫ێ‬ asta teqñayanqanyaq, 43੅y sobra tantata
man. 33੅Peru mepa euconqantapis atscaq y pescaduta elluriyarqan chunca ishque
nunacunam ricayarqan y reqiriyarqan. (12) canasta juntataran. 44੅7VHPLFRTFX‫ێ‬
Tsemi me tse marcapitapis llutepa naqa llutepam quecuyarqan. 2OOTXFXQD‫ێ‬
nunacuna Jesus ewanqanman llallipa llam cayarqan pitsqa waranqano.
llallir, pepita mas puntata chäriyarqan. (5,000)
34੅Jesusnam chärir lanchapita yarpurir,

tsecho atscaq nunacunata ricarerqan. Yacu jananpa Jesus purin


Tsenam allapa ancuparqan, porqui (Mateo 14.22–27; Juan 6.16–21)
PLWVHTQLQQDTVKDFXHQWDPSXULTXLFD‫ێ‬ 45੅Tsepitanam Jesus disipuluncunata
yarqan. Tsemi tuquilayapa pecunata mandarqan lanchaman lloqarcur
yachatserqan 35੅Tardiyäquicuptinnam, lamarpa wac tsimpan Betsaida
disipuluncuna Jesusman witirirnin, marcaman puntärëcayänanpaq.
queno niyarqan: Penam tsecho nunacunata despidir
—Tëte, tardiyäquicunnam. Que quedacorqan. 46੅1XQDFXQDWDGHVSLGLULU‫ێ‬
tsunyaqchoqa manam ni imapis cantsu. nam jircapa eucorqan, tsecho Diosman
36੅Que nunacunata witsiratsina itsa japallan mañacunanpaq
ewayanqancho pueblucunam char, 47੅Lamar chopinta disipuluncuna

imallatapis rantirir micuriyanman. lanchawan euquicayaptinnam, patsaqa


37੅Jesusnam nerqan: paqasyärerqanna. 3HUX-HVXVTDMLUFDOOD‫ێ‬
—Qamcunam pachanqa qarayänequi. choran japallan caquicarqan. 48੅Tse
Pecunanam niyarqan: jircapitam ricarerqan bientu lanchata
—Que tsica nunapaqqa tinconqa MXFODGXSDDSDFRTQRFDSWLQGLVLSXOXQ‫ێ‬
qanchis quilla juc nuna uryapucur cuna nacaquicayanqanta. Patsa
ganashqan qellewan tantata warärëcaptinnam, disipuluncunaman
rantiyämuptï, ¡imaraqchi! -HVXVHZDU\DFXMDQDQSDSXULUODGXQFX‫ێ‬
83 6$10$5&26੄6੄7

napa pasacoqno carqan. 49੅'LVLSXOXQFX‫ێ‬ paqacushpa miquicaqta ricarnin, “Diospa


nanam yacu jananpa ewaqta riquecur, contranmi rurecuyan” nir, pensayarqan.
alma cashqanta pensar mantsaquewan 3੅Fariseucunaqa llapan *LVUDHOQXQDFXQD‫ێ‬

“¡Achachi!” nir, qayarïcuyarqan. 50੅Y wanmi manaraq micur maquincunata


llapancunam tseta ricar sellama allipa paqacuyaq. Tseno rurayänanpaqmi
mantsacäyarqan. Tsenam Jesusqa queno une awilitucuna yachatsishqa cayarqan.
nerqan: 4੅Tsemi callipeq cutirpis, manaraq

—Balorta tsariyë. Noqam cä. Ama maquincunata paqacorqa mana


mantsacäyëtsu —nir. micuyaqtsu. Atscam costumbrincuna
51-52੅7VHSLWDQDPODQFKDPDQOORTDULS‫ێ‬ carqan. Tsemi asta tasancunatapis,
tin, tselaya bientu pärarerqan. platuncunatapis, ɹeru mancancunatapis,
Disipuluncunanam allapa espantashqa täcuyänancunatapis paqayaqraq.
quedariyarqan. Tantapita milagru 5੅Tsenam Jesusta fariseucuna y ley

rurashqanta ricashqa quecarninpis, rumi yachatsicoqcuna queno tapuyarqan:


shonqu carninmi cäyiyarqantsu.੆h —¿,PDQLUWDTGLVLSXOLTXLFXQDDZLOXQ‫ێ‬
WVLFFXQDSDFRVWXPEULQFXQDWDFlVX\DQ‫ێ‬
Genesaret marcacho Jesus tsu! ¿,PDQLUWDT'LRVSDFRQWUDQPDTXLQ‫ێ‬
cachacätsin qeshyaqcunata cunata mana paqacushpa micuyan!
(Mateo 14.34–36) 6੅Jesusnam nerqan:
53੅Tse lamarta tsimparirnam, FKlUL\DU‫ێ‬ —¡Ä, alli tucoq nunacuna! Rasontam
qan Genesaret nishqan marcaman. *profeta Isaiaspis qamcunapaq Dios
/DQFKDPDQDHXFXQDQSDTQDPZDWDUL\DU‫ێ‬ nishqanta queno escriberqan:
qan. 54੅Lanchapita apenas yarpuriyanqan ¶4XHQXQDFXQDTDVKLPLQFXQDOOD‫ێ‬
öram nunacuna Jesusta reqiriyarqan. wanmi respetamaq tucuyan;
55੅Tsenam tse particunapita ewar Jesus Peru shonquncunachoqa manam
mecho canqantapis tapuquicuryan yarpäyämanpistsu.
qeshyaqcunata quirmapa wanturishqa 7 Nunacunapa costumbrincunallata

peman apayarqan. 56੅<PHPDUFDFXQDSD‫ێ‬ yachatsicuyaptinmi,


pis, estansiacunapapis, caseriucunapapis adorayämanqanpis sirwintsu’,੆i nir.
Jesus ewanqanmanmi plasacunacho 8੅Tsemi Teyta Dios mandacushqancunata

qeshyaqnincunata apar shuyecatsiyaq. Y jaqirïcur, QXQDFXQDSDFRVWXPEULQFXQD‫ێ‬


rogayaq qeshyaqnincuna mantunpa OODWDUXUDFXU\੍PDQFDFXQDWD\
cuchunllatapis yatecuyänanpaq. Y yataq tasacunata paqellapaq
caqqa llapanmi cachacäyaq. yarparäquicayanqui.੏
9੅Jina quenopis nerqam:
Jesus yachatsicun imanir nunacuna —,PDQRVKXPDTPL'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬
mana alli ruraq cayanqanta ninta juc cuchuman churaricur,
(Mateo 15.1–20) costumbriquicunata ruraquicayanqui.

7
1੅Tsepitanam Jerusalenpita ewaq 10੅*Moises escribishqan leychomi queno

*fariseucuna y *ley yachatsicoqcuna nin: ‘Tëtequita, mamequita allipa


Jesusman witiyarqan. 2੅Pecunam Jesuspa ricanqui’ nir. ‘Y mamanpaq mana alli
*disipuluncuna maquincunata mana parlaqtaqa wanuratsiyätsun’,੆j nir.

h¬6.51-52 Cäyiyarqantsu Jesus sellama poderyoq cashqanta. i¬7.7 Is 29.13.


j¬7.10 Ex 20.12; 21.17; Dt 5.16; Lv 20.9.
6$10$5&26੄7 84

11੅´3HUXTDPFXQDQDP\DFKDWVLFX\DQ‫ێ‬ codisiosum cayan, nuna mayincunatam


qui, ‘Papä, mamä, yanapeniquita maldata rurayan, ulim cayan, JXVWD\DQ‫ێ‬
manam puedïtsu. Quecapamanpis qanta mana teqñapucäcoqmi cayan,
Diosllapaqmi’ nishpa, niyänanpaq. embidiosum cayan, wasa rimam cayan,
12੅Tseno yachatsirmi, mañecatsiyanqui, musyaq tucoqmi cayan y imatapis llutan
mamäninta papäninta mana camanllatam ruraquicayan. 23੅Tse
yanapayänanpaq. 13੅Tsenomi Dios FRVDVFXQDWDVKRQTXQFXQDFKR\DUSDFD‫ێ‬
mandacushqancunata juc cuchuman char rurarmi, nunacunaqa melanepaq
churarir, une costumbriquicunallata ticrariyan.
juctapis wactapis yachatsir
caquicayanqui.” Caru marca warmi
14੅7VHSLWDQDPOODSDQWVHFKRTXHFDTFX‫ێ‬ Jesusman marcäcun
nata qayecur Jesus queno nerqan: (Mateo 15.21–28)
—¡Canan shumaq wiyacurnin, 24੅Tsepita yarqurirnam, 7LUR੍\6LGRQ੏

llapequicuna cäyiyämë! 15੅Manam nishqan marcacunapana Jesus eucorqan.


jaqpita ruriman yecoqtsu nunataqa Tsechona quecanqanta nunacuna
melanepaqta ticratsin, sinoqa ruri musyayänanta mana munarnam, juc
shonqupita jaqman yarqamoqmi. ੍ wayiman yecuquicorqan. 3HUXLPDQRSD‫ێ‬
16੅Que niyanqaqta wiyacoq carqa pis nunacunaqa musyariyarqam.
Fl\LFX\s੏—nir. 25੅Tsecho quecanqantam supëyoq
17੅Tsepitanam tsecho nunacunata shipashpa mamänin musyarerqan. Tse
jaqirïcur, -HVXVTDMXFZD\LPDQ\HFXUHU‫ێ‬ warmim Jesuspa nopanman ewarnin,
qan. 7VHFKRQDPGLVLSXOXQFXQDURJD\DU‫ێ‬ qonquriquicorqan. 26੅<-HVXVWDURJDFRU‫ێ‬
qan tse yachatsicushqancunata shumaq qan wawanpita supëta qarqurinanpaq.
cäyïcatsinanpaq. 18੅Jesusnam nerqan: Tse warmeqa Grecia nasionpitam
—¿Qamcunaqa upachi cayanqui! carqan, Sirofenicia marcacho yuricoq.੆l
Manam imatapis micuyanqanpitatsu 27੅Tsenam Jesus nerqan:

nunacunaqa melanepaq cayan. 19੅Ima —Canan öram marca mayïcuna


miquipis manam shonqumantsu yecun, yanapepaq quecayan. Sitsun qamta
sinoqa pachamanmi. yanapecushqequi, tseqa canqa imeca
Tsepitanam pasaratsimuntsic. (Tseno wamracunata tantata miquicayaptin
nirmi, Jesus yachatsicorqan llapan qochirir, allqucunata qarecoq
miquitapis micunapaq alli canqanta.)੆k cuentachi.
20੅Tsepitanam nerqan: 28੅Warminam nerqan:

—Quiquin nunapa mana alli —Aumi ari, Tëte. Peru imano


yarpeninmi melanepaqta ticratsin. captinpis, siemprim wamracuna tantata
21-22੅7VHPLPDQDDOOLFXQDWDVKRQTXQFX‫ێ‬ micuyaptin mesapita shicwaqllatapis
nacho yarpar quecunata rurayan: allqucuna micurilläyan.
majayoq quecarmi jucwan jucwan 29੅Tsenam Jesus nerqan:

yachacuyan; y mana majäcushpam —Tsetaqa allitam nirinqui. Canan


jucwan jucwan puricuyan. Nuna cutiquï. Tseno parlanqequirecurmi,
mayincunatam wanutsiyan; suwam y wawequipita supë eucushqana.

k¬7.19 *Moisespa leyninchomi mandacorqan reqishqallata micuyänanpaq. l¬7.26 *Israel


nunacuna manam juntacuyaqtsu waquin nasion nunacunawan.
85 6$10$5&26੄7੄8

30੅Tseno niptinnam, wayinman cuticur imallapis micuyänanpaq cantsu.


shipashninta cämarëcaqta tarirerqan, y 3੅Waquincunanäqa allapa carupitam

supëqa pepita yarqushqanam carqan. shayämushqa, mallaqta wayincunaman


cachecuptïqa, nänichochi mallaqewan
Mana wiyaq gaguta ishquiriyanqa.
Jesus cachacätsin 4੅Disipuluncunanam queno niyarqan:
31੅Tiro marcapita cuticurnam, Sidon —Peru quechoqa tsunyaqchomi
marcapa y Decapolis marcacunapa quecantsic. ¿Mechoraq miquita tarishun
pasar Galilea Lamarman Jesus quetsica nunacuna micuyänanpaq!
chärerqan. 32੅Tsecho quecaptinmi, —nir.
apayämorqan mana wiyaq gaguta. 5੅Jesusnam queno taporqan:

Chäratsirnam, Jesusta rogayarqan tse —¿Ecallataq tantequicuna quecan?


nunata cachaquecatsinanpaq. 33੅Tsenam —nir.
Jesusqa, juc laduman japallanta Pecunanam yasquiyarqan:
pusharir, tse sordupa rinrinman dedunta —Qanchisllam quecan, Tëte —nir.
yacarerqan. Tsepitanam dedunta 6੅Tsenam Jesusqa nunacunata nerqan

toqapurir, gagupa qallunta yatarerqan. pampaman täcuriyänanpaq. 7lFXUL\DS‫ێ‬


34੅Tseno rurarirnam, sieluman ñuquircur tinnam, qanchis tantata tsarircur, Diosta
llaquicurir, queno nerqan: “grasias” nicurir paquirerqan. 7VHSLWD‫ێ‬
—¡Efata! —nishpa. (Efataqa nam disipuluncunata qorerqan. 3HFXQD‫ێ‬
“Quichaquë” ninanmi.) nam nunacunata qarayarqan. 7੅Jina
35੅Tse öram rinrin wiyarerqan, y cayäporqanmi juc ishque uchusaq
TDOOXQDOOL\lULSWLQFODUXQDSDUODUDPRU‫ێ‬ pescaduncunapis. Tsetapis jina
qan. 36੅Tse rurashqancunata mana tsarircurmi, Diosta “Grasias” nïcorqan.
pitapis willacuyänanpaqmi Jesus Tsepitanam disipuluncunata nerqan
notiɹcacorqan. Peru tselaya notiɹcaqui‫ێ‬ nunacunata qarayänanpaq. 8੅Llapan
captinpis, PDVUDQQXQDFXQDZLOODFX\DU‫ێ‬ QXQDFXQDPPLFX\DUTDQDVWDWHTxD\DQ‫ێ‬
qan. 37੅Tsemi espantacur, queno qanyaq. Tsepitapis qanchis canasta
niyarqan: juntataran sobraqcunata elluriyarqan.
—¡Llapan rurashqancunapis allapa 9੅Tsecho micoqcunaqa cayarqan chuscu

allim; asta sorducunatapis wiyatsinmi y waranqanomi (4,000). 0LFXUL\DSWLQ‫ێ‬


muducunatapis parlatsinmi! —nir. nam, nunacunata witsiratserqan.
10੅Tsepitanam disipuluncunawan
Tantata Jesus miratsin chuscu lanchaman lloqarcur Dalmanuta
waranqa (4,000) nunacuna nishqan marcaman eucuyarqan.
micuyänanpaq
(Mateo 15.32–39) *Fariseucuna mañacuyan
milagruta Jesus rurananpaq
8
1੅Juc
cutinam Jesusman atscaq
(Mateo 16.1–4; Lucas 12.54–56)
nunacuna yape ellucayashqa
quecayarqan. Micuyänanpaq mana 11੅Chäriyaptinnam, fariseucuna ewar
imapis captinnam, *disipuluncunata Jesusta mana alliman ishquitsita
Jesus qayarir queno nerqan: munarnin, queno niyarqan: —Mä, ima
2੅—Que nunacunata allapam milagrullatapis Diospa poderninwan
ancupëcü. Quima junaqnam quecho ruraramï —nir. 12੅Tseno niyaptinnam,
noqawan quecayan; y manam ni Jesus llaquicurir, queno nerqan:
6$10$5&26੄8 86

—¿Imanirraq que nunacuna tseno 21੅TsenamJesus nerqan:


milagrutaraq munayan? Peru manam —Tseno quecaptinpis, ¿manacu
ricayanqatsu. cäyicuyanquiraq!
13੅Tseno nirirninnam, pecunata

jaqirïcur lanchaman lloqarcur lamarpa Betsaida marcacho wiscuta


wac tsimpanman disipuluncunawan Jesus cachacätsin
eucuyarqan. 22੅Tsepitanam Betsaida marcaman

chäriyarqan. Tsecho quecayaptinnam,


Fariseucunapa yachatsiquininpita Jesusman juc wiscuta apayämorqan, y
cuidacuyë URJDFX\DUTDQ-HVXVFDFKDTXHFDWVLQDQ‫ێ‬
(Mateo 16.5–12) paq. 23੅Tsenam wiscuta jancharcur tse
14੅Tse eucurninnam, disipuluncuna marcapa washaninman apacorqan.
mircapa apeta qonqecuyarqan. Juc Tsechonam wiscupa nawinman toqecur,
tantallam lanchacho quecarqan. 15੅Tseno yatecur taporqan:
euquicarnam, Jesus pecunata queno —¿Imallatapis ricanquinacu? —nir.
notiɹcarqan: 24੅Tse wiscunam ricachacurir nerqan:

—Cuidacuyë fariseucunapa y rey —Aumi, Teyta. Monticunatano


*Herodispa lebadurancunapita੆m —nir. nunacunata pureqtam riquecä.
16੅Disipuluncunanam mana cäyir, 25੅Tsenam nawinta yape Jesus

quiquincuna pura queno ninacuyarqan: yatecuptin, paqwena cachacärerqan, y


—Tantata qonqecamushqa cashqam allinam llapantapis ricarqan. 26੅Tsenam
tseno nimantsic —nir. tse nunata Jesus queno nerqan:
17੅7VHQRQLQDFX\DQTDQWDFl\LFXUFXU‫ێ‬ —Ama que marcaman yequïtsu
nam, Jesus queno nerqan: ੍SDTWDPZLOODTXLFXQTXLPDQ
—¿Imanirtaq tantequicuna mana cachacätsenqaqta, antis wayiquiman ras
canqanta yarpacachäyanqui? ¿Imalaya FXWLTXw੏—nir.
chucru shonqutaq cayanqui? ¿Manacu
cäyiyanqui imapaq parlecanqäta? “*Dios Acrashqanmi canqui”
18੅ Imanirtaq cullu rinri cayanqui! nin Jesusta Pedru
¿
(Mateo 16.13–20; Lucas 9.18–21)
¿Manacu riquecarpis cäyiyanquiraq!
¿Manacu yarpäyanqui 19੅SLWVTDWDQWDOOD‫ێ‬ 27੅Tsepitanam disipuluncunawan Jesus

pita pitsqa waranqa (5,000) nunacunata HZDUTDQ&HVDUHD)LOLSRSDFDVHULXQFXQD‫ێ‬


micuratsiptï eca canasta juntata man. Tseman ewarëcarnam, GLVLSXOXQ‫ێ‬
sobracunata elluyanqequita! cunata queno taporqan:
Pecunanam niyarqan: —¿Pi canqätataq nunacuna niyan
—Chunca ishquetam (12) —nir. noqapaq?
20੅Jina qanchis tantallapita chuscu 28੅Pecunanam queno niyarqan:

waranqa (4,000) nunacunata qarariptï, —Waquinmi niyan qamqa bautisacoq


¿eca canasta juntatataq sobrata Juanshi canqui. Waquinnam niyan
elluriyarqequi? Diospa *profetan Eliasshi qamqa canqui.
Pecunanam niyarqan: Waquincunanam niyan “Diospa une
—Qanchistam —nir. profetanchi” nir, niyäshunqui.

m¬8.15 Jesus lebaduran iwalatsiconqanqa carqan *fariseucunapa mana alli


yachatsiquinincunam.
87 6$10$5&26੄8੄9

29੅Tsenam Jesus nerqan: metsica imayoq carpis, ni pi caweninta


—Qamcunaqa, ¿imataq niyanqui? rantita puedintsu. 38੅Sitsun noqaman
¿Pitaq cä? mana marcäcoq jutsasapa nunacunapa
Tsenam Pedru queno nerqan: nopancho pipis noqapita y alli
—Qamqa Dios Acrashqanmi canqui, willaquinïpita penqaconqa; tsenollam
Tëte —nir. Diospita Shamushqa Nunapis pepita
30੅Tseno nïcuptinnam, Jesus nerqan: penqaconqa que patsaman *Dios
—$PDWVHWDTDSLWDSLVZLOODFX\DQTXL‫ێ‬ Yayapa poderninwan y santu *DQMHOFX‫ێ‬
tsu —nir. nawan cutimur.

9
1੅Tseno nirirnam, nerqan:
Wanutsiyänanpaq caqta —Quetapis shumaq cäyirayämë:
Jesus willacun Canan quecho quecaqcunapitaqa
(Mateo 16.21—28; Lucas 9.22—27) ZDTXLQQLTXLFXQDPDQDUDQZDQX\DQTXL‫ێ‬
31੅-HVXVQDPGLVLSXOXQFXQDWDTXLTXLQ‫ێ‬ raqtsu, DVWDSXHGHT'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬
paq willapäcur nerqan *Diospita nin chämushqanta ricayanqequiyaq.
Shamushqa Nunata jipatsiyänanpaq
caqta, y autoridacuna, *saserdoticunapa Jesus chipapäquicar
mandacoqnincuna y *OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬ jircacho ticracurin
cuna chiquir wanutsiyänanpaq caqta, y (Mateo 17.1–13; Lucas 9.28–36)
quima junaqllata cawariramunanpaq 2੅Tsepita joqta junaqtanam jircaman
caqta. 32੅Tseno cananpaq cashqanta Jesus ewarqan Pedruta, Santiaguta, y
claru willaquicuptinnam, Jesusta Juanllata pusharcur. Tsechomi
Pedroqa juc laduman japallanta qayarir ricarëcayaptin, -HVXVMXFOD\DWLFUDFXUHU‫ێ‬
piñaparqan. qan. 3੅Ropannäqa imano shumaqmi
33੅3HUX-HVXVQDPWXPHFXUGLVLSXOXQ‫ێ‬ chipapecorqan. Tseno yulaqtaqa manam
cunata allipa ricarëcur, Pedruta queno ni pi alli taqshaqpis yulaqätsinmantsu.
nerqan: 4੅Tseno quecaptinnam, Moisesta y

—¡Quepeq yarqï, diablu! Qamqa Eliasta Jesuswan parlecayaqta


manam Teyta Dios munashqannotsu ricariyarqan.
yarpanqui; VLQRTDQXQDFXQDPXQD\DVK‫ێ‬ 5੅Tsenam Jesusta Pedru queno nerqan:

qannollam yarpanqui. —Mayestru, ¡imalaya allim quecho


34੅7VHQDPQXQDFXQDWD\GLVLSXOXQFX‫ێ‬ quecantsic! ¡Quima tsucllata
nata qayarir queno nerqan: rurecushun: jucta qampaq, MXFWD0RLVHV‫ێ‬
—3LSLVTDWLUlPDTQwTXHWDPXQDU‫ێ‬ paq y juctana Eliaspaq! —nir.
nenqa, quiquinpa muneninta jaqiricur, 6੅Allapam mantsaquecuyarqan. Mana

*crus apaqno੆n noqata qatimätsun. imanopis queta puedirninmi, Pedru


35੅Pipis caweninllapaq yarparaq caqqa tseno nïcorqan.
ushacanqam; peru noqarecur y alli 7੅Tseno parlecayaptinmi, pucute limpu

willaquinïrecur caweninta oqraq caqqa tsapärerqan. Y pucute rurinpitanam


wine cawetam tarenqa. 36੅Porqui queno parlamoqta wiyayarqan:
¿imapaqraq juc nunata sirwenqa —Quemi cuyë tsurï. Pe
jinantin mundupa dueñun canqanpis, yachatsiyäshunqequita wiyacuyë
wiñe caweta mana lobraptin! 37੅Tsemi —neqta.

n¬8.34 Une *Roma nunacuna cruscho wanutsiyaq nunacunata.


6$10$5&26੄9 88

8੅Tsepita yape ricarcuyänanpaqqa —Teyta, qammanmi supë


mananam pitapis pecunawan quecaqta muduyätsishqa tsurïllata apamorqö.
ricayarqanatsu. Jesusllatanam 18੅Petam mecho quecaptinpis, supë

ricariyarqan. illaqpita seqicacharcun. Ataquino


9੅Jircapita urärëcamurnam, Jesus tsarirninmi, patsaman seqirir, quirunta
pecunata nerqan ricayanqancunata ruchuchütsir, pushoquta cachutsin.
pitapis mana willacuyänanpaq asta Tsarenqan öranäqa garutinomi ticrarin.
*Diospita Shamushqa Nuna wanurir Disipuliquicunatam rogacullarqö supëta
cawarimonqanyaq. qarquyänanpaq, peru pecunaqa manam
10੅-HVXVQHQTDQQROODPSLWDSLVZLOODFX‫ێ‬ puediyashqatsu.
yarqantsu. Peru quiquincuna purallam 19੅Jesusnam nerqan:

tapunacuyarqan, “¿Ima ninanraq —¡Allau, mana marcäcoqcuna!


wanushqacunapita cawarimiqa?” ¡Imecamayaqraq qamcunawan
nishpa. 11੅Tsepitanam Jesusta queno quecashaq! ¡,PHFDPD\DTUDTDZDQWD‫ێ‬
tapuyarqan: yashqequi! ¡Wamrata queman apayämï!
—Teyta, ¿Imanirtaq *OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬ —nir.
cunaqa niyan *Dios Acrashqan 20੅Wamrata aparëcayaptinnam,

shamunanpaqqa puntataran *profeta Jesusta tse supë riquecur wamrata


Elias shamonqa nishpa? VHTLULUSDWVDFKRTDULVKSlWVLUWDSVLTXL‫ێ‬
12੅Tsenam Jesus nerqan: corqan limpu pushoqutapis cachutsir.
—Aumi, pecuna niyashqannollam 21੅Tsenam Jesusqa wamrapa papäninta

Eliasraq puntata shamunan carqan queno taporqan:


llapanta alistapäcoq. Peru *Diospa —¿Imepitataq que tsuriquita tseno
palabranchomi jina escribirëcan pasan? —nir.
Diospita Shamushqa Nunata jipatsir Papäninnam nerqan:
allqutsayänanpaq caqtapis. 13੅Claru —Llullu queninpita patsam, Tëte.
parlaquichoqa Eliasqa shamushqanam y 22੅Atsca cutinam ninamanpis, \DFXPDQ‫ێ‬

munayanqanta niräyanqantam peta pis tse supë wanutsita munarnin jitar


ruracuyarqan. Tseno pasacunanpaq ushan. Imallatapis rureta puedirnenqa,
caqtaqa Diospa palabranchomi canan ancupëcallämar yanapecalläyämë
willacun. —nir.
23੅Jesusnam nerqan:
Jesus cachacätsin supëyoq wamrata —¿Puedirnenqa nimanquitsun?
(Mateo 17.14–21; Lucas 9.37–43)
¡Marcäcoqcunapaqqa imapis
14੅Waquin caq *disipuluncunaman ruracanqam!
cutiramurnam, WDULUHUTDQOH\\DFKDWVL‫ێ‬ 24੅Tsenam tse wamrapa papänin

coqcunawan liryaquicayaqta. Y astcaq qayarïcorqan:


nunacunam jiruroq tsecho quecayarqan. —Qamman marcäcullämi, Tëte, y mas
15੅Tsenam Jesusta riquecurnin, allapa marcäcallämunäpaq yanapecallämë
cushishqa nunacuna saludaq —nir.
coripäcuyarqan. 25੅Tsenam allapa atscaq nunacuna
16੅Jesusnam disipuluncunata nerqan: ellucayaqta ricarnin, demoniuta Jesus
—¿Imanirtaq pecunawan liryayanqui? piñapar queno nerqan:
17੅Tseno tapucuptinnam, juc nuna —Sordu mudu ticratseq supë que
queno nerqan: wamrapita euquï, y cananpita witsepa
89 6$10$5&26੄9

ama que wamraman cutinquinatsu —Sharëcamushqa ¿imatataq liryar


—nir. tapunacuyarqonqui?
26੅Tseno niptinnam, wamrata supë 34੅'LVLSXOXQFXQDTDQlQLFKRTXLTXLQ‫ێ‬

ataquino tsarircur, SDWVDPDQLVKTXLUD‫ێ‬ cuna pura piñatsinacuyarqan, llapanpita


tsir, qayaritsir, tapsicacharcorqan. mas presisaq queta munarninmi. Tsemi
Eucuptinnam, wamra wanushqano tseta willequita penqacuyarqan.
ticrarerqan. Nunacunanam niyarqan: 35੅Tsenam Jesusqa täcurir, chunca

—Wamra wanurillan —nir. ishque (12) disipuluncunata qayarir


27੅Peru maquinpita tsarircur Jesus queno nerqan:
sutarcuptinnam, wamra —Meqequipis presisaq queta munarqa,
sharcaramorqan. waquincunapita mas qollmi shonqum
28੅Tsepitanam juc wayiman Jesus cayänequi, y pi metapis sirwiyänequim.
yecuriptin disipuluncuna japallanllatana 36੅Tseno nirirnam, juc wamrata qayarir

tapuyarqan queno nishpa: chopincunaman shäratserqan. 7VHSLWD‫ێ‬


—¿Imanirtaq noqacuna puediyarqötsu nam wamrata mellqarcur, queno nerqan:
wamrapita supë qarqita? —nir. 37੅—Pipis queno wamrata jutïcho
29੅Tsenam Jesus queno nerqan: chasquerqa, noqatam chasquiman; y
—Quenolaya supëtaqa qarquntsic noqata chasquimarneqa,
'LRVPDQPDxDFXUPL\੍D\XQXWD cachamaqnïtapis chasquenqam.
UXUDUPL੏—nir.
Mana contrantsic caqqa
Jesus yape willacun fabornintsicmi
wanutsiyänanpaq caqta (Mateo 10.42; Lucas 9.49–50)
(Mateo 17.22–23; Lucas 9.43–45) 38੅Juannam queno nerqan:
30-31੅Quecayanqanpita eucurnam, —Mayestru, noqacunam ricayarqö juc
Jesus disipuluncunawan pasacuyarqan nunata supëyoq nunacunapita
Galilea probinsiacho marcacunapa. *supëcunata jutiquicho qarqoqta. Peru
Disipuluncunata yachatsinan captinmi, mana noqantsicwan puriptinmi,
waquin nunacuna tseman michäyarqö.
ewayänantaqa munarqantsu. Tsechomi 39੅Tsenam Jesus queno nerqan:

*disipuluncunata queno nerqan: —Ama michäyanquimantsu carqan.


—Diospita Shamushqa Nunatam Pipis noqapa jutïta mentarir ima
FKLTXHTQLQFXQDSDPDTXLQPDQHQWUHJD‫ێ‬ milagrutapis rurarqa ¿imanoparaq
yanqa. Pecunam wanutsiyanqa; peru noqapa conträ canman? 40੅Pipis mana
quima junaqllatam cawarimonqa. contrantsic carqa, noqantsicwanmi
32੅Tseno willecaptinpis, disipuluncuna quecan. 41੅Rasontam niyaq: Noqata
manam cäyiyarqantsu, peru tapiquitaqa qatiyämashqequirecur pipis juc tasa
mantsacuyarqam. yacullatapis qarecuyäshuptiqueqa, tse
nunatam Dios paganqa.
Jesus yachatsin qollmi
shonqu queta Jutsata mana ruranantsicpaq
(Mateo 18.1–5; Lucas 9.46–48) Jesus yachatsicun
33੅Tsepitanam Capernaum marcaman (Mateo 18.6–9; Lucas 17.1–2)
FKlULUMXFZD\LPDQ\HFXULUGLVLSXOXQFX‫ێ‬ 42੅7VHSLWDQDPMLQD-HVXVTXHQR\DFKDWVL‫ێ‬

nata Jesus taporqan queno: corqan: “Que wamracunano qollmi


6$10$5&26੄9੄10 90

shonqunwan noqaman creyicamoqcunata SLVDOODSDDWVFDQXQDFXQDPHOOXFD\DU‫ێ‬


pipis jutsaman ishquitseqcunataqa; mas qan, y imepis yachatsicushqannomi jina
allim canman tse nunapa cuncanman pecunatapis Jesus yachatserqan.
jatun mulinu rumin watarcur lamarman 2੅Tsenam *fariseucunaqa, Jesusman

jitarcuyänan. 43੅Tsemi willayaq: witïcur yachatsiquinincho pantatsita


0DTXLTXLWVXQMXWVDUXUHPDQLVKTXLWVLVKL‫ێ‬ munar, queno tapuyarqan:
niquita munanqa, roquriquï. Mas allim —¿*Leynintsiccho permitincu
canqa mancullapis wiñe caweman ZDUPLQSLWDMXFQXQDGLERUVLDFXULQDQ‫ێ‬
chäyänequi, ishcan maquiquiwan imepis paq? —nir.
mana upeq nina inɹernuman ewanqequi‫ێ‬ 3੅Tsenam Jesus nerqan:

pitaqa. 44੅੍7VHFKRTDFXUXFXQDPDQDP —*Moises escribishqan leycho


imepis wanuyantsu. Ninapis manam ¿imanotaq Dios mandacun?
upintsu.੏45੅Tsenolla chaquiqui jutsa 4੅Pecunanam niyarqan:

rureman apashuptiquipis roquriquï. Mas —Moises escribishqan leyqa quenomi


allim canqa tseno cutu chaquillapis wiñe mandacun: ‘Meqan nunapis warminpita
FDZDTXLPDQFKlQHTXLLVKFDQFKDTXLTXL‫ێ‬ raquiqueta munarqa, diborsio papelta
wan imepis mana upeq inɹernuman ɹrmecur raquicacuritsun’,੆p ninmi —nir.
chanqequipitaqa. 46੅੍7VHFKRTDFXUXQFXQD‫ێ‬ 5੅Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan:

pis manam wanuyantsu. Ninapis manam —Rumi shonqu cayaptiquim, Moises


upintsu.੏47੅Y sitsun nawiqui jutsa tseno mandacorqan.
rureman ishquitsishunqui, oqtirir jitariquï. 6 Peru Teyta Diosqa,

Mas allim canqa wiscullapis Diospa Que patsata camarnin,


mandaquininman chänequipaq. Mana warmita ollqutam camarqan.੆q
tseqa ishcan nawiquitawanmi inɹernu‫ێ‬ 7 Tsemi, ollqu jaqirenqa mamanta

man Dios jitarpushunqui. 48੅Tsechoqa yayanta


curucunapis manam wanuyantsu. Ninapis warminwan juntacäyänanpaq,
manam upintsu. 8 Y ishcancunapis jucnollanam
49੅“Y qamcunaqa imeca ninawan ticrariyanqa.੆r
cachitashqa cuentam quecayanqui.੆o Tsemi ishcaqnatsu cayan, sinoqa
50੅Cacheqa miquicunata mishquitsinanpaqmi jucllellanam. 9੅Tseno captinmi, Dios
alli. Peru cachi qamläcurerqa, ¿LPDQHSDQD‫ێ‬ juntashqantaqa mana pipis
raq yape mishquinta cutitsinman? Tse alli raquinmantsu.
cachi cuentanomi qamcuna cayanqui, 10੅Tsepitanam juc wayicho quecar,

jucniqui jucniquipis shumaq cawacorqa.” Jesusta *disipuluncuna tapuyarqan tse


asuntuta maslla cäyiparatsiyänanpaq.
Jesus yachatsicun mana 11੅Jesusnam queno nerqan:
diborsianacuyänanpaq —Meqan nunapis warminpita
(Mateo 19.1–12; Lucas 16.18) diborsiacurir jucwan casacorqa, punta

10
1੅&DSHUQDXPSLWD-HVXVHXFXUQLQ‫ێ‬ caq warminta jalucurmi jutsaman
nam, Judea probinsiaman chärir ishquirin; 12੅y meqan warmipis
Jordan mayuta tsimparerqan. 7VHPDQ‫ێ‬ qowanpita diborsiacurir jucwan

o¬9.49 Creyicoqcunaqa imeca cachitashqa etsano carmi, imeca pruebata nina rupecaqpano
pasantsic, Teyta Dios munashqanno cawacunantsicpaq. p¬10.4 Dt 24.1-4. q¬10.6 Gn 1.27.
r¬10.8 Gn 2.24.
91 6$10$5&26੄10

casacorqa, jina qowanta jalucurmi caqta parlanquitsu. Ama nuna


jutsaman jina ishquirin. mayiquita engañanquitsu. Tëtequita,
mamequita respetanqui.’੆s
Jesus yachatsicun 20੅Jesus tseno nïcuptinnam, tse nuna
wamracunano canapaq queno nerqan:
(Mateo 19.13–15; Lucas 18.15–17) —Wamra quenïpitam tsecunataqa
13੅Tsepitanam nunacuna ñushpi llapanta cumplicä, tëte.
wamrancunata Jesusman apayarqan 21੅Tseno niptinnam, nunata ricarärir

yatar bendisinanpaq; SHUXGLVLSXOXQFX‫ێ‬ ancupar nerqan:


nanam wamra apaqcunata —Jucran ruranequi pishin. Canan
piñapäyarqan. 14੅Tseta riquecurnam, HZDUOODSDQLPHTXLFXQDWDSLVUDQWLTXL‫ێ‬
Jesus piñacurcur disipuluncunata queno cur, tse qelleta wactsacunata qoyquï.
nerqan: Tseno ruraptiquim, sielucho mana
—¡Noqaman wamracuna ushacäcoq fortunequi canqa. Tseno
shayämutsun! ¡Ama michäyëtsu! Que rurarïcur, noqata qatimë.
wamracunano caqcunapaqmi Diospa 22੅Tseno nïcuptinnam, allapa llaquicur

mandaquinenqa. 15੅Rasontam niyaq: y yarpacachar eucorqan, porqui allapa


Sitsun Diospa mandaquininta que ricum carqan.
wamracunano mana chasquiyanqui, 23੅Tseno eucuptinnam, jinantinman

manam tse mandaquiman riquecachärir disipuluncunata queno


yecuyanquitsu. nerqan:
16੅Tseno nirnam, tsecho quecaq —¡$OODSDVDVDP'LRVSDPDQGDTXLQLQ‫ێ‬
wamracunata mellqarcur, pecunaman man capoqyoq nunacuna yecuyänan!
maquinta churar bendisicorqan. 24੅Jesus tseno nïcuptinnam, GLVLSXOXQ‫ێ‬

cunaqa mantsacashqa quedariyarqan.


Juc ricu tapun Jesusta sieluman Tsenam Jesus yape queno nerqan:
imano yecuna cashqanta —Cuyë wamralläcuna, ricucunapaqqa
(Mateo 19.16–30; Lucas 18.18–30) allapa sasam Diospa mandaquininman
17੅Tsepita eucuyänanpaq Jesus yecuyänan. 25੅¡Porqui mas alerim
yarqurëcaptinnam, juc nuna corillapa awjapa uchcunpa juc *FDPHOOXSDVDULQ‫ێ‬
peman chärir qonquricur queno man, juc capoqyoq nuna Diospa
taporqan: mandaquininman yecunanpitaqa!
—Alli mayestru, wac bidacho wiñepa 26੅Tseta wiyecurnäqa, PDVUDQHVSDQWD‫ێ‬

cawanäpaq ¿imatataq rurashaq? cuyarqan. Y jucnin jucninmi queno


18੅Jesusnam yasquerqan: tapunacuyarqan:
—¿Imanirtaq ‘Alli’ nimanqui? —Tseno captenqa, ¿pillanataq
Jucllellam alleqa, y tseqa Diosllam. salbaconqa! —nir.
19੅Dios mandacushqancunata qamqa 27੅Jesusnam disipuluncunata alli

musyanquim. Quenomi nin: ‘Nuna ricarëcur nerqan:


mayiquita ama wanutsinquitsu. —Quiquincunallapitaqa manam pipis
Majayoq quecar, ama jucwan jucwanqa salbaquita puediyantsu, Teyta Diosllam
yachacunquitsu. Ama suwacunquitsu. nunacunataqa salban, porqui Diospaqqa
Ama nuna mayiquipaq ulicurcur mana manam imapis sasatsu.

s¬10.19 Ex 20.12-16; Dt 5.16-20.


6$10$5&26੄10 92

28੅Tsenam Pedru queno nerqan: 34੅Tsechonam burlapar, toqapur feyupa

—Tëte, noqalläcunaqa llapantam astayanqa. Tsepitanam wanutsiyanqa;


jaqiriyarqö, qamta qatiyänaqpaq. peru quima junaqllatam cawarimonqa
29੅Jesusnam nerqan: —nir.
—Rasontam niyaq: Diospa alli
willaquininrecur y noqarecur pipis Santiagu y Juan mandacoq
wayinta, wauqincunata, panincunata, queta munayan
tëtanta, mamanta, wamrancunata y (Mateo 20.20–28)
chacrancunatapis jaqirerqa, 30੅tse 35੅TsepitanamZebedeupa tsurincuna
llapanta jaqirenqanpitam pachaq (100) Santiagu y Juan Jesusman witïcur
cuti masta wayinta, wauqincunata, queno niyarqan:
panincunata, tëtanta, mamanta, —Mayestru, jucta rogaculläyashqequi
wamrancunata y chacrancunatapis que —nir.
tiempucho chasquenqa y que patsacho 36੅Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan:

nacar jiparninpis, wac bidachoqa —¿Imallatataq munecayanqui?


wiñepanam cawanqa. 31੅Peru canan —nishpa
tiempu presisaq caqcunam qepacho 37੅Pecunanam niyarqan:

cayanqa, y mana presisaq caqcunanam —Änicalläyämë mandaquiniquicho


puntacho cayanqa. quecaptiqui, jucnï derechu ladiquiman y
jucnïna itsoq caq ladiquiman tecur
Jesus yape willacun mandacuyänäpaq.
wanutsiyänanpaq caqta 38੅Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan:
(Mateo 20.17–19; Lucas 18.31–34)
—4DPFXQDTDPDQDPPXV\D\DQTXL‫ێ‬
32੅Tsepitanam Jerusalenman tsu imata mañacayämanqequitapis.
ewarëcayaptin, disipuluncunapa ¿Qamcuna puediyanquimantsuraq noqa
puntancunata Jesus ewecarqan. pasanäpaq caqcunata paseta?੆t
Disipuluncunanam yarpacachar 39੅Pecunanam “Aumi, puedilläyämi”

ewecayarqan. <THSDQHZDTQXQDFXQD‫ێ‬ niyarqan.


SLVOODTXLQDUPDQWVDFDVKTDPHZHFD\DU‫ێ‬ Jesusnam nerqan:
qan. Tsenam chunca ishque (12) —Änirpis rasonpam noqa pasanqäno
GLVLSXOXQFXQDWDMXFODGXPDQTD\DULU‫ێ‬ sasacunata pasayanqui;੆u 40੅peru derechu
nin, yape willarqan imapis pasananpaq ODGXFKR\LWVRTODGXFKRSLSLVWlFDPX‫ێ‬
caqta, queno nishpa: nanpaqqa manam noqatsu dispunï.
33੅—0XV\D\DQTHTXLQRPL-HUXVDOHQ‫ێ‬ Tsetaqa Papänïllam dispunishqana.
man ewecantsic. Tsechomi *Diospita 41੅Tseta wiyecurnam, chunca caq

Shamushqa Nunata *saserdoticunapa disipuluncunaqa, -XDQSLWD\6DQWLDJX‫ێ‬


PDQGDFRTQLQFXQDPDQ\OH\\DFKDWVL‫ێ‬ pita piñacurcuyarqan. 42੅Tsenam llapan
coqcunaman entregayanqa. Pecunanam disipuluncunata qayarir queno nerqan:
wanutsiyänanpaq condenar mana —Musyayanqequinomi Diosman
*israel nunacunaman entregayanqa. PDQDPDUFlFRTUHTLVKTDPDQGDFRTFX‫ێ‬

t¬10.38 *Griegu idiomacho nin “¿Uponqäno asqaq upita, y bautisaconqäno bautisaquita


puedinquicu?” Asqaq uponqa ninanqa y bautisaconqäno ninanqa queno ninami:
¿Puediyanquimantsuraq noqano sufrimientucuna paseta? u¬10.39 Griegu idomacho nin,
“Noqanomi asqaqta upuyanqui, y bautisacuyanqui.”
93 6$10$5&26੄10੄11

naqa nunacunata allqutsayan, y puedeq Wiscunam nerqan:


quenincunaman atenicurmi, nunacunata —¡Ricachaquitam munallä, Tëte!
munashqanta rurayan. 43੅3HUXTDPFXQD‫ێ‬ —nir.
choqa manam tsenotsu canqa. 0HTHTXL‫ێ‬ 52੅Tsenam Jesus nerqan:

pis mandacoq queta munarqa, —Canan ewaquïna. Noqaman


llapantam sirwiyänequi. 44੅Meqequipis marcäcamurmi, cachacärerqonqui. Tse
mayor queta munarqa, llapanpa öram wiscu ricachacurerqan, y Jesuspa
esclabun cuentam cayänequi. 45੅7VHQR‫ێ‬ qepanta eucorqan.
llam Diospita Shamushqa Nunapis que
patsaman shamushqa nunacunata Jesus yecun Jerusalenman
VLUZLQDQSDT\\DZDUQLQZDQUHVFDWDQDQ‫ێ‬ (Mateo 21.1–11; Lucas 19.28–40;
paq, y manam peta sirwiyänanpaqtsu. Juan 12.12–19)

11
1੅Jerusalenman yequicarnam,
Jesus cachacätsin wiscu Bartimeuta
Olibus nishqan jircacho quecaq
(Mateo 20.29–34; Lucas 18.35–43)
Betfage y Betania marcacunapa
46੅Tsepitanam Jerico marcaman chäriyarqan. Tsepitam Jesus ishcaq
chäriyarqan. 7VHPDUFDSLWDGLVLSXOXQFX‫ێ‬ *disipuluncunata cacharqan, 2੅queno
nawan y atscaq nunacunawan Jesus nishpa:
eucurëcarnam, näni cuchuncho —Ewayë taqe ricaquecamoq
tariyarqan juc wiscu nunata caridata marcaman. Chärirnam, taririyanqui
mañacur tëcaqta. Tse wiscoqa carqan manaraq pipis montashqan pollinu
Timeupa tsurin Bartimeum. 47੅Tse ashnu watarëcaqta. Tse ashnuta pascarir
wiscunam Jesus Nazaret nuna apayämunqui. 3੅6LWVXQSLSLVQL\lVKXQ‫ێ‬
shamicaqta musyarir, qayaripa queno qui: ‘¿Imapaqtaq ashnuta pascayanqui?’
qayacorqan: nishpa, ‘Teytam nesitan. Rasllam
—¡*Davidpa castan Jesus, cutiratsiyämushaq’ niyanqui.
ancupëcallämëri! —nir. 4੅Tsenam ewarnin, taririyarqan wayi
48੅Tsenam nunacuna upällatsita munar puncu nänicho ashnutaqa watarëcaqta.
wiscuta piñapäyarqan, peru wiscoqa Tsenam pascayarqan. 5੅Tsecho quecaq
masran queno nir, qayaricachäcorqan: nunacunanam queno tapuyarqan:
—¡Davidpa castan Jesus, —¿Imatataq rurayanqui? ¿Imapaqtaq
ancupëcallämëri! —nir que ashnuta pascayanqui? —nir.
49੅Tseta wiyecurnam, shäcurir Jesus 6੅Tsenam Jesus nenqannolla niyaptin,

queno nerqan: dejariyarqan apayänanpaq. 7੅Tsenam


—Taqe nunata qayayämï —nir. ashnuta aparcur Jesus caqman
Wiscuman ewarninnam, queno cuticuyarqan. Chäratsirnam, DTVKXQDQ‫ێ‬
niyarqan: FXQDWDFDUXQD\DUTDQ-HVXVPRQWDQDQ‫ێ‬
—¡Balorta tsaricur, ras sharcamï! paq. Montashqa ewarëcaptinnam,
Jesusmi qayecashunqui —nir. 8੅atscaq nunacuna aqshunancunata
50੅Tsenam wiscoqa aqshunantapis qoturïcur näniman mashtayarqan; y
jitarïcur juclla sharcur Jesusman waquincunanam monticunapa rämanta
ewarqan. paquirir qopiyarqan. 9੅<OODSDQQXQDFX‫ێ‬
51੅Jesusnam taporqan: nam Jesuspa puntanta y qepanta
—¿Imata ruranätataq qampaq ewaqcunaqa, cushicur qaparir qayarir
munanqui? queno niyarqan:
6$10$5&26੄11 94

—¡Alabashun Diospa shutincho ‘Wayïqa mañacuna wayim.


shamoqta!੆v 10੅¡Cananqa mandaquinin Tsechomi jinantin nasioncunapita
bendisishqam canqa une papänintsic shamur nunacuna
*Davidpa mandaquininno! ¡$ODEHFX‫ێ‬ mañacuyanqa.’੆w
yaqmi sielucho quecaq Dios! —nir. Tseno quecaptin, ¿LPDQLUWDTVXZDFX‫ێ‬
11੅Jerusalenman chärirnam, Jesusqa napa machenintano ticratsiyarqonqui!
*templuman yecurerqan. Tsecho —nir.
imecacunatapis cösa ricapäcurirnam, 18੅Tseno parlanqanta wiyecurmi,

tardiyäquicuptinna, %HWDQLDPDQFXWLFRU‫ێ‬ Jesusta mantsarnin *saserdoticunapa


qan chunca ishque (12) mandacoqnincuna, *ley yachatsicoqcuna
apostolnincunawan. “¿Imanotaq Jesusta wanicatsintsic?”
ninacuyarqan, SRUTXL-HVXV\DFKDWVLFRQ‫ێ‬
Igus montita Jesus maldisyicun TDQWDTDQXQDFXQDDOODSDPJXVWHFX\DU‫ێ‬
(Mateo 21.18–19) qan. 19੅Peru paqasyäriptinnam,
12੅Waränin qoyanam Betaniapita Jerusalenpita yarqurir eucuyarqan.
eucurëcayaptin Jesuspa pachan
waqacurcorqan. 13੅Tsenam atsca Igus montita
raprayoq igus montita ricarir ewarqan tsaquishqatana taririyan
“¿Mä, frutan cancush?” nir. Peru (Mateo 21.20–22)
manaraq igus tiempu captinmi, frutan 20੅Waräninqoya cutirëcarnam, igus
carqanraqtsu. Rämanllaraq quecarqan. montita taririyarqan watsinpita
14੅Tsenam igus montita Jesus queno tsaquirishqatana. 21੅Tsenam Jesus
nïcorqan: nenqanta yarparcurnin, Pedru queno
—Cananpita witsepa mananam pipis nerqan:
wayïniquicunata miconqanatsu. Tseno —¡Mayestru, riquë! Qanyan
nenqantam disipuluncuna wiyayarqan. maldisiushqequi igus pasepa
tsaquirishqa —nir.
Templucho ranticoqcunata Jesus 22੅Tsenam Jesus nerqan:
qarqucacharcun —Diosman alli marcäcuyë. 23੅5DVRQ‫ێ‬
(Mateo 21.12–17; Lucas 19.45–48; tam niyaq. Pipis llapan shonqunwan
Juan 2.13–22) rasonpa marcäcur taqe jircata ‘¡Quepita
15੅Jerusalenman chärirnam, Jesusqa yarqur lamarman jeqacurquï!·QL\DSWL‫ێ‬
templuman yequicur, SDWLXFKRTDWXFRT‫ێ‬ quipis, ewar jeqacurconqam. 24੅Tsemi
FXQDWD\UDQWLSDFRTFXQDWDTDUTDFDFKDU‫ێ‬ queno niyaq: Llapan shonqiquicunawan
camorqan. 7VHQROODPTHOOHWURFDTFX‫ێ‬ marcäcur imatapis mañacorqa, Diosman
napa mesancunatapis y paluma PDxDFX\DSWLTXLLPHFDWDSLVTR\lVKXQ‫ێ‬
ranticoqcunapa täcuyänancunatapis quim. 25੅Y imatapis mañacuyanqequi
jitacacharcamorqan; 16੅y templuman ni öra, chiquiyäshoqniquicunata puntata
LPDWD\HFDWVL\lQDQWDPDQDPFRQVLHQ‫ێ‬ perdonecuyë. Tseno rurayaptiqueqa,
terqantsu. 17੅Y pecunatam queno sielucho *Dios Yayam qamcunatapis
piñapar willaparqan: jutsequicunapita perdonayäshunqui.
—*Diospa palabranchomi queno ੍26੅Peru sitsun qamcunapis nuna
escribirëcan: mayiquicunata perdonayanquitsu,

v¬11.9 Sal 118.25-26. w¬11.17 Is 56.7; Jer 7.11.


95 6$10$5&26੄11੄12

sielucho quecaq Diospis manam chacranman, y jinantin cuchunpa


jutsequicunapita perdonayäshunquitsu.੏ perqatserqan. Tsepitanam juc jatun posuta
ruratserqan ubaspeq binuta rurayänanpaq.
Jesuspa puedeq quenin Tsepitanam chacranta täpayänanpaqna
(Mateo 21.23–27; Lucas 20.1–8) juc jatun torita ruratserqan. Tsepitanam
27੅7VHSLWDQDP-HUXVDOHQPDQFKlUL\DU‫ێ‬ tse chacranta pullan pura muruyänanpaq
qan disipuluncunawan. Templucho nunacunata qoquicur, caru marcapa
Jesus puricaptinnam, saserdoticunapa eucorqan. 2੅Tsepitanam cosecha tiempu
mandacoqnincuna, *OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬ chäriptinna, chacrayoqqa juc sirweqninta
cuna y autoridacuna Jesusman witïcur, cacharqan, pullan pura muroqnincunaman
28੅queno tapuyarqan: pepa partinta raquiyänanpaq. 3੅&KlULSWLQ‫ێ‬
—¿Ima puedeq queniquiwantaq nam, tsaricur maqacacharcur jinallata
quecunata rurarqonqui! 7VHQRUXUDQHTXL‫ێ‬ qarquriyarqan. 4੅Tsepitanam chacrayoqqa
paq ¿pitaq mandashorqonqui! —nir. juc sirweqnintana cacharqan. Petanäqa
29੅Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan: peqantapis paquicacharcurmi, tuquita
—1RTDSLVTDPFXQDWDMXFWDWDSX\DVK‫ێ‬ ashayarqan. 5੅Tsepitanam jina juc mas
qequi: 7DSX\DQTDTWD\DVTXL\lPDSWL‫ێ‬ sirweqnintana chacrayoq cacharqan.
queqa, noqapis willayäshqequim pipa Petanam wanuratsiyarqan. Tsenollam jina
poderninwan quecunata ruranqäta. cacharqan mas atscaq sirweqnincunatana.
30੅ Pitaq cachamorqan bautisacoq 3HFXQDWDSLVZDTXLQWDPPDTDFDFKDUFX‫ێ‬
¿
Juanta nunacunata bautisananpaq, yarqan; y waquincunatanam
Dioscu o nunacunallacu? ¡Mä, niyämë! wanuratsiyarqan.
31੅Tseno tapïcuptinnam, quiquincuna 6੅“Jucllellanam cachananpaq quecarqan.

pura queno ninacuyarqan: Pëqa carqan cuyë tsurinmi. Petam


—¿Imataq nishun? ‘Diosmi llapanpa ultimunta cacharqan, ‘Tsurïtaqa
cachamushqa’ nishqaqa, tsepenqa ‘¿,PDQLU‫ێ‬ respetayanqam’ nir. 7੅Peru chacra tsaraq
taq peman creyiyarqequitsu!’ nimäshunmi. nunacunanam quiquincuna pura queno
32੅‘Nunacunallam cachayämushqa yachatsinacuriyarqan: ‘Queqa
nïquitaqa manam puedintsictsu’ —nir. chacrayoqpa tsurinmi y erederum canqa;
Tse autoridacunaqa mantsayarqanmi mejor wanicatsishun chacranwan
nunacunata, porqui Juanpaqqa *profeta quedacunantsicpaq’ nir. 8੅Niyanqannollam
canqantam creyiyarqan. tsarïcur wanuratsirnin, D\DQWDSLVFKDFUDQ‫ێ‬
33੅Tsenam Jesusta queno niyarqan: peq juc laduman apecur jitariyarqan.
—Manam musyayätsu —nir. 9੅“Cananqa imatataq chacrayoq
¿
Tseno niyaptinnam, Jesuspis nerqan: pecunata ruranqa? Ewarmi, chacran
—7VHSHQTDQRTDSLVPDQDPZLOOD\DT‫ێ‬ tsaraqcunata wanicatsir, juccunatana
WVXTXHFXQDWDUXUDQlSDTSLPDQGDPDQ‫ێ‬ chacranta qoyconqa. 10੅¿Manacu
qanta —nir. *Diospa palabranta queno
escribirëcaqta leyishqa cayanqui?
Autoridacunata iwalatsiquipa ‘Wayi perqaqcuna: “Que rumeqa
Jesus yachatsicun manam allitsu” nir,
(Mateo 21.33–46; Lucas 20.9–19) jitariyanqanmi,

12
1੅Tsepitanam iwalatsiquiwan cananqa mayestra rumi ticrarishqa.
yachatsicurnin, Jesus queno 11 Diosmi dispunerqan tseno

nerqan: “Juc nunam ubasta plantarqan cananpaq.


6$10$5&26੄12 96

Tseqa noqantsiccunapaq allapa


espantaquipaqmi.·੅µ੆x Jesusta *saduseucuna
12੅Jesus tseno yachatsicuptinmi, tapuyan cawarimipaq
cuentata qocuriyarqan, WVH\DFKDWVLTXL‫ێ‬ (Mateo 22.23–33; Lucas 20.27–40)
canqan pecunapa contrancuna 18੅Tsepitanam saduseu nishqan

cashqanta. 3HUXSUHVXWVDULWDPXQHFDU‫ێ‬ JUXSXSLWD-HVXVPDQWDSXFRTHZD\DU‫ێ‬


pis, nunacunata mantsarninmi, mana qan. Pecunaqa manam creyiyarqantsu
imanashpa jaqirir eucuyarqan. wanushqacuna cawariyämunan
cashqanta. Tsemi queno tapuyarqan:
Jesusta *fariseucuna 19੅—Mayestru, *Moises escribishqan
tapuyan impuestupaq leychomi queno willacun: ‘Sitsun juc
(Mateo 22.15–22; Lucas 20.20–26) casädu nuna manaraq tsurin captin
13੅Tsepitanam fariseucunata y rey wanuconqa, tse biudanwan jucnin
*+HURGLVSDTDWLUDTQLQFXQDWDWVHDXWRULGD‫ێ‬ wauqin casacutsun. 7VHQRSDPZDPUDQ‫ێ‬
cuna Jesusman cachayarqan, WDSXFRTQR‫ێ‬ cuna captin tse wanucushqa wauqinpa
lla Jesusta llutanta parlecatsiyänanpaq. tsurin cuenta canqa’,੆y nir. 20੅Masqui
14੅Tse cachacunanam chärirnin niyarqan: jucta willariyashqequi: Cayänaq qanchis
—Mayestru, musyayämi rasonpa wauqicunash. Mayor caqshi casacunaq,
caqllata parlanqequita. Qamqa manam \PDQDUDTWVXULQFDSWLQVKLSHZDQXTXL‫ێ‬
ni meqan nunaman qaqanquitsu, ni cunaq. 21੅Tseshi qepan caq wauqinna
meqan nunapa gustunta ruranquitsu. biudanwan casacunaq. Pepis jina
Rason caqllatam Dios munashqanno PDQDUDTWVXULQFDSWLQVKLZDQXTXLFX‫ێ‬
cawayänäpaq yachatsiyämanqui. Tsemi naq. Tsenoshi mas qepan caq wauqinpis
tapucurilläyaq: ¿Allicu *Roma biudawan casacunaq, jina wanucunaq
mandacoq *cesarpaq impuestuta manaraq tsurin captin. 22੅Tsenollash
pagashwan o manacu? qanchisninpi tse warmiwan casacur
15੅Tsenam Jesusqa arde upa tucur casacur manaraq tsurincuna captin
tapupëcayanqanta cuentata qocurir wanucuyänaq. Tsepitanash warmipis
queno nerqan: wanuquicunaq. 23੅Mä, canan niyämë:
—¿,PDQLUWDTPDQDDOOLPDQLVKTXLWVL‫ێ‬ Cawarimi junaqcho que warmi ¿meqan
meta munayanqui! Mä, apayämï tse caqpataq lejitimu warmin canqa,
qelleta ricanäpaq. TDQFKLVZDXTLZDQFDVDFXVKTDTXHFDS‫ێ‬
16੅Qelleta qoriyaptinnam Jesus nerqan: tin! —nir.
—Que qellecho ¿pipa retratuntaq 24੅Tseno niyaptinnam, Jesusqa queno

quecan? ¿Pipa jutintaq escribirëcan? nerqan:


Pecunanam niyarqan: —¡Qamcunaqa llutantam
—Mandacoq cesarpam —nir. yarpäyanqui, SRUTXLPDQDPFl\L\DQ‫ێ‬
17੅Jesusnam nerqan: quitsu Diospa palabran
—Tsepenqa mandacoq cesarpa escribirëcanqanta, ni Dios allapa
caqtaqa mandacoq cesarta qoycuyë; y poderyoq canqanta! 25੅Wanushqacuna
Diospa caqtaqa Diosta qoycuyë —nir. cawariyämuptenqa, mananam warmipis
Tsenam pecuna mana ni ima nita ni ollqupis casacuyanqanatsu. Porqui
puediyarqantsu. sielucho quecaq *anjelcunanollanam

x¬12.11 Sal 118.22, 23. y¬12.19 Dt 25.5-10.


97 6$10$5&26੄12

cayanqa. 26੅Qamcuna ¿manacu leyishqa *altarcho qarecunata y animalcunata


FD\DQTXLZDQXVKTDFXQDFDZDULPXQDQ‫ێ‬ pishtarir Diospaq cayanqantsicpitapis.੆d
paq yachatsiquita? 0RLVHVHVFULELVKTDQ‫ێ‬ 34੅7VHOH\\DFKDWVLFRTDOOL\DFKHQLQ‫ێ‬

chomi shira casha rupecaqpita Moisesta wan niptinnam, Jesus queno nerqan:
yuripur Dios queno nerqan: ‘Noqaqa —Dios munashqanno cawaquiman
*Abrahampa, Isaacpa y Jacobpa naqanam chëcanqui —nir.
Diosninmi cä’੆z nir. 27੅Tsemi Diosqa Y mananam ni meqanpis tapupeta
wanushqacunapa Diosnintsu; sinoqa almitiyarqantsu.
cawecaqcunapam. ¡Qamcunaqa
pantacushqam quecayanqui! ¿Rasonpacu *Davidpa
mireninpita Cristu?
Mas presisaq caq mandamientu (Mateo 22.41–46; Lucas 20.41–44)
(Mateo 22.34–40) 35੅Tsepitanam *WHPSOXFKR\DFKDWVLTXL‫ێ‬
28੅Tseno liryarnin, Jesus allipa yasquir car Jesus queno nerqan:
yachatsicushqanta wiyecurnam, *ley —Ley yachatsicoq mayestrucunam
yachatsicoq juc mayestru queno yachatsicuyan ‘*Dios Acrashqanqa une
taporqan: rey Davidpa castanmi’ nishpa. 36੅Peru
—Tëte, Diospa mandamientucho Davidqa *Santu Espiritu cäyitsiptintaq,
¿Meqan caqtaq mas presisaq? —nir. queno nerqan:
29੅Tseno tapuptinnam, Jesus queno ‘Diosmi nerqan Teyta Diosnïta:
nerqan: Que derechu ladüman täcamï
—Mas presisaq mandamientucunaqa asta llapan
quenomi nican: ‘*Israel nunacuna, chiquiyäshoqniquicunata
camacoq Diosnintsicqa jucllellam. 30੅Tse muneniquiman churamonqäyaq’੆e
camacoq Diosllata cuyanqui llapan nir.
shonqiquiwan, llapan boluntaniquiwan, 37੅Tseno nicarqa, LPDQRSDUDTFDVWDQOOD‫ێ‬
¡
llapan yacheniquiwan y llapan taqa ‘Teyta Diosnïmi’ ninman carqan!
callpequiwan.’੆a 31੅Jucnin caqnam queno Jesus tseno yachatsicuptinmi, allapa
nin: ‘Nuna mayiquita cuyanqui gustar atscaq nunacuna
quiquiquitano.’੆b4XHLVKFDQPDQGD‫ێ‬ wiyaräcuyarqan.
mientucunapeq mas presisaqqa manam
cantsu. Jesus yachatsicun ley
32੅Jesus tseno niptinnam, OH\\DFKDWVL‫ێ‬ yachatsicoqcunapita
coq queno nerqan: cuidacuyänanpaq
—Allitam nerqonqui, Mayestru. Qam (Mateo 23.1–36;
nenqequinollam: Diosqa rasonpa Lucas 11.37–54; 20.45–47)
jucllella. Y juc masqa manam cantsu.੆c 38੅Tsenoyachatsiquicarnam, Jesus
33੅Y llapan shonquntsicwan, \DFKHQLQ‫ێ‬ queno nerqan:
tsicwan, boluntanintsicwan, FDOOSDQWVLF‫ێ‬ —Cuidacuyë ley yachatsicoqcunapita,
wan Diosta cuyarnin, \QXQDPD\LQWVLF‫ێ‬ porqui pecunaqa chaqui puntanyaq
tapis quiquintsictano cuyarnenqa, shumaq ropancunata yacacurcurmi,
allitam rurantsic. Tsemi mas alleqa, callicunacho puriyan, nunacuna

z¬12.26 Ex 3.2-6. a¬12.30 Dt 6.4, 5. b¬12.31 Lv 19.18. c¬12.32 Dt 4.35; Is 45.21.


d¬12.33 Os 6.6. e¬12.36 Sal 110.1.
6$10$5&26੄12੄13 98

respetar saludayänanta munarnin.


39੅*Ellucayänan wayichopis mas Que patsa manaraq
presisaqcuna täcuyänanmanmi täquita ushacaptin señacuna
munayan. 0LFXSlTXLPDQTD\DWVL\DSWLQ‫ێ‬ (Mateo 24.3–28;
pis, punta puntaman taquitam gustayan. Lucas 21.7–24; 17.22–24)
40੅Y biudacunatanäqa imecancunatapis 3੅Tsepitanam Jesus templupa tsimpan

ushapäyanmi. Y disimularllanam, alli Olibus niyanqan jircacho tëcaptin,


tucushpa une resacuyan. Tseno disipuluncuna Pedru, Santiagu, Juan y
cayanqanpitam pecunataqa Dios allapa Andres pacallapa queno tapuyarqan:
feyupa castiganqa. 4੅—Mayestru, willarayämë, Imetaq
¿
tsecuna pasaconqa? ¿Ima señalta
Wactsa biuda tsella ricarnintaq musyariyäshaq nenqequi
qelleninta ofrendecun cumplicärenqanta? —nir.
(Lucas 21.1–4) 5੅Jesusnam nerqan: “ Paqtataq pipis
¡
41੅Jucpinnam templucho ofrenda engañayäshunquiman! 6੅$WVFDTQXQDFX‫ێ‬
winacuyänan caja frentincho Jesus nam ‘Noqam *Dios Acrashqan cä’ nir,
tëcar, ricarëcarqan nunacuna tse shuyni nunacunata engañar puriyanqa.
cajaman ofrendata winaqta. Atscaq ricu 7੅*XHUDFXQDZDFFKRTXHFKRFDTXLFDT‫ێ‬

nunacunam atsca qelleta winayarqan. tam wiyayanqui. Tsemi tseta wiyar ama
42੅Tsemannam chärerqan juc wactsa mantsacäyanquitsu. 7VHQRPLVXVHGLFX‫ێ‬
biudapis. Pëqa ishquella sentabuntam nan presisan, peru manaran que patsa
tse cajaman winarerqan. ushacanqaraqtsu.
43੅Tseta riquecurnam, *GLVLSXOXQFX‫ێ‬ 8੅“Juc nasionmi juc nasionwan guerata

nata qayarir Jesus queno nerqan: rurayanqa. Y juc marca nunacunam juc
—Rasontam niyaq: Llapancunapitapis marca nunacunawan wanutsinacuyanqa.
taqe wactsa biudam masta cajaman Mechopis patsam temblorwan allapa
winarcushqa. 44੅Waquincunaqa winayan cuyonqa. Mallaqäqui watacunam canqa.
sobrapucuyanqanllatam; peru taqe 7VHFXQDTDLPHFDMXFZDUPLTHVKSLFX‫ێ‬
ZDUPHTDZDFWVDTXHFDUSLVFDZDUFXQDQ‫ێ‬ nanpaq nanatsicushqannollaran y
paq tsella quecaponqantam llapanta sufrimientucunapa qallananllaran.
winarcushqa. 9੅“Tsemi qamcuna mäcoq mäcoq

quecayänequi; SRUTXLDXWRULGDFXQD‫ێ‬
Jesus willacun *templuta manmi apayäshunqui. *Ellucayänan
juchucacharcuyänanpaq caqta wayicunachomi astayäshunqui. 1RTDUH‫ێ‬
(Mateo 24.1–2; Lucas 21.5–6) curmi autoridacunaman y reycunaman

13
1੅Tsepitanam templupita Jesus apayäshurniqui, WXTXLWDWDSXSl\lVKXQ‫ێ‬
yarqurëcaptin juc *disipulun qui. Tsecunaqa pasayäshunqui noqapaq
queno nerqan: willacuyänequipaqmi. 10੅Y manaraq que
—Mayestru riquequï que jatusaq patsa ushacaptinmi, alli willaquinïta
wayicunata, imano shumaqmi jatusaq jinantin nasioncunacho nunacunata
qaqacunawan perqecuyashqa. willapäyanqa. 11੅Peru autoridacunaman
2੅Tsenam Jesus nerqan: apayäshuptiqui, DPD\DUSDFDFKl\DQTXL‫ێ‬
—4XHULTXHFD\DQTHTXLMDWXVDTZD\LFX‫ێ‬ tsu, ‘¿Imataraq nishaq? ¿Imanoraq
naqa pasepam ushacanqa, y manam ni juc parlacurishaq?’ nirnin; VLQRTDSDUODFXUL‫ێ‬
rumillapis perqarëcarqa quedanqatsu. \DQTXL7H\WD'LRVFl\LWVL\lVKRQTHTXL‫ێ‬
99 6$10$5&26੄13

llata. 3RUTXLPDQDPTXLTXLTXLFXQDSLWD‫ێ‬ tapis engañetam tïrayanqa. 23੅Tsemi


tsu parlayanqui, sinoqa *Santu manaraq tsecuna pasacuptin mäcoq
Espiritum parlatsiyäshunqui. 12੅7VHQR‫ێ‬ mäcoq cayänequipaq willecayaq.
OODPQXQDFXQDZDXTLQFXQDWDFKLTXLU‫ێ‬
nin, entregayanqa autoridacunaman Jesus willacun cutimunanpaq caqta
wanutsiyänanpaq. Papänincunanam jina (Mateo 24.29–35, 42, 44;
tsurincunata iwalitu rurayanqa. Y Lucas 21.25–36)
tsurincunapis papänincunapa 24੅“Tse jipaquicuna pasariptinmi, inti
mamänincunapa contran sharcurmi, ni quilla actsenqanatsu. 25੅4R\OOXUFXQD‫ێ‬
entregayanqa wanuratsiyänanpaq. pis shicwayämonqam y llapan sielucho
13੅Noqarecurmi llapan nunacuna quecaqcunam cuyucurenqa.੆f 26੅Tse öram
chiquiyäshunqui. Tseno captinpis, llapan nunacuna ricayanqa *Diospita
wanonqanyaq noqacho tsaracoqmi Shamushqa Nunata pucutecho intino
salbaconqa. 14੅Teyta Diospa templuncho chipapäquicar, OODSDQSXHGHTTXHQLQ‫ێ‬
‘mana combieneq melanepaq wan shamicaqta,੆g 27੅y *anjelnincunatam
sacriɹsiuta rurecoq’ riquecorqa, Judea cachanqa jinantin mundupa ewar,
marcacunacho täraqcuna qeshpir, mepita tsepitapis acrashqancunata
ewacuyätsun jircacunapa. (Queta leyeq elluyämunanpaq.
caqqa shumaq cäyicuyätsun.) 15੅$OWXV‫ێ‬ 28੅“Igus monti imano cashqanta

cho quecaqcuna ama wayi ruriman shumaq tantiyayë: Qamcunam igus


yarpuyanqatsu imancunatapis jorqoq. monti tseqllimoqta ricar musyayanqui
16੅Chacrancunacho quecaqcunapis ama achache tiempu chämunanpaq caqta.
cutiyanqatsu aqshunancuna jorqoq. 29੅Tsenollam canan willayanqaqcuna
17੅ Allau, tse junaqcunacho qeshyaq susedicoqta ricarnin, musyayanquina
¡
tucushqa warmicuna y llulluta Diospita Shamushqa Nunapa cutiminin
chichicaqcuna! 18੅Tse sufrimientucuna janequicunachona quecanqanta.
tamya tiempucho mana cananpaq 30੅Rasontam niyaq: Canan tiempu

Diosman mañacuyë. 19੅Tse junaqcuna nunacuna manaraq wanuyaptinmi,


allapa jipaquimi canqa. Tseno jipaqueqa llapan willaconqäcuna susediconqa.
manam imepis cashqaraqtsu que patsata 31੅Sielupis patsapis ushacäriyanqam,

Dios camashqanpita; y mananam peru niyashqaq palabräqa manam


yapepis canqanatsu. 20੅Teyta Dios tse ushacanqatsu; cumplicanqam.
sufrimientucunata acrashqancunata 32੅“Que nishqäcuna ime öra o ime

cuyar mana ras pasaratsiptenqa, junaq cumplicänanpaq caqtaqa manam


manachi pipis salbacunmantsu. pipis musyayantsu, ni sielucho quecaq
21੅“Sitsun pipis niyäshunqui anjelcunapis, ni noqa Diospa tsurinpis,
‘Taqechomi quecan, o quechomi quecan sinoqa quiquin *Dios Yayallam musyan.
Dios Acrashqan’ nir, DPDFUH\L\DQTXL‫ێ‬ 33੅Tserecur mäcoq mäcoq quecayë.

tsu. 22੅Porqui tse junaqcunam Porqui manam musyayanquitsu ime öra


yuriyämonqa Dios Acrashqan tucoqcuna cutimunäpaq caqta. 34੅Tseqa canqa
y *profeta tucoqcuna. Pecunam imeca juc nuna eucurnin, wayinta
milagrucunata rurarnin, nunacunata cuidayänanpaq sirweqnincunanta
engañayanqa, DVWD'LRVDFUDVKTDQFXQD‫ێ‬ umpaquicur dejapashqannomi. 3HFXQD‫ێ‬

f¬13.25 Is 13.10. g¬13.26 Dn 7.13.


6$10$5&26੄13੄14 100

tam imecata rurayänanpaq caqtapis perfumipa chanenqa casi juc wata juc
cäyitsin. Y täpacoqtapis nin puncucho nuna uryapucur ganashqannomi.
mäcoq mäcoq quecananpaq 35੅Tsemi ¿Manacu ranticushwan carqan
mäcoq mäcoq quecayänequi, porqui tse WVHOODZDQSLVZDFWVDFXQDWD\DQDSDQD‫ێ‬
täpacoq cuentam musyayanquitsu ime paq! —nir.
öra cutimunäta. ¿3DWVDSDTDV\lUsFDTWVX‫ێ‬ Tseno nirmi, warmita piñapar
raq, pullan paqastsuraq, qoya gallu ushayarqan.
cantetsuraq o qoya patsa waretsuraq tse 6੅Peru Jesusnam queno nerqan:

wayiyoq cutimonqa? 36੅¡Paqtaraq —¡Upälla cayë! ¡Ama piñapäyëtsu!


illaqpita cutimur punuquicaq cuentata Tseno ruramar noqapaqqa allapa
tariyäshunquiman! 37੅Qamcunatanollam allitam rurashqa. 7੅Porqui wactsacunaqa
waquincunatapis canan willarï ¡imepis imeyaqpis qamcunawanmi quecayanqa
mäcoq mäcoqlla quecayänanpaq!” munayashqequi öra yanapayänequipaq,
peru noqaqa mananam qamcunawan
Autoridacuna yachatsinacuyan cashaqnatsu. 8੅4XHZDUPHTDSXHGHQ‫ێ‬
Jesusta wanutsiyänanpaq qanmannomi noqapaq rurashqa. Que
(Mateo 26.1–5; Lucas 22.1–2; SHUIXPLWDMLFKDPRQTDQZDQPLDOLVWDUD‫ێ‬
Juan 11.45–53) mashqa pampacäcunäpaq. 9੅Rasontam

14
1੅Ishque junaqllanam pisherqan niyaq: Mecho tsechopis alli willaquinïta
*lebadurannaq tantata micur ZLOODFRTFXQDPTXHZDUPLUXUDQTDQWD‫ێ‬
*Pascua ɹestata selebrayänanpaq. pis willacuyanqa. Tsenopam que warmi
*6DVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQFXQD‫ێ‬ rurashqanta yarpäriyanqa.
nam y *OH\\DFKDWVLFRTFXQDPSDUOD\DU‫ێ‬
*Judas Iscarioti acuerduta ruran
qan, nunacunata mana musyatsishllapa
Jesusta ranticunanpaq
Jesusta tsarïcur wanuratsiyänanpaq.
2੅Peru niyarqan: (Mateo 26.14–16; Lucas 22.3–6)
—Pascua ɹestachoqa ama tsarishun‫ێ‬ 10੅Jesuspa chunca ishcaq (12) *GLVLSX‫ێ‬

tsu. Tsecho tsarïcushqaqa nunacunam luncunapitam jucnin caq disipulun


contrantsic bullacurcuyanqa —nirmi. Judas Iscariote carqan. Pemi ewarqan
saserdoticunapa mandacoqnincunaman
Jesusman pucutaq perfumita Jesusta entreguecunanpaq parlaq.
juc warmi jichan 11੅Pecunanam allapa cushicur Judasta
(Mateo 26.6–13; Juan 12.1–8) qellenin qoyänanpaq äniriyarqan.
3੅Tsepinmi Betania marcacho Jesus Tsenam Judas shuyarëcarqan ime öra
quecarqan leprosu niyashqan Simonpa carpis Jesusta entreguecunanpaq.
wayincho. Tsemannam mesacho micur
Disipuluncunawan Jesus
WsFDSWLQFKlUHUTDQMXFZDUPLDODEDVWUX‫ێ‬
micuyan Pascua miquita
pita botellawan allapa chaniyoq nardu
(Mateo 26.17–29; Lucas 22.7–23;
püru pucutäcoq perfumin tsararishqa.
Juan 13.21–30; 1 Co 11.23–26)
Tse botellitata paquirirnam, perfumita
Jesuspa peqanman jicharqan. 4੅Waquin 12੅Lebadurannaq tantata micuyänan
nunacunanam tseta ricar piñarnin, Pascua ɹesta qallanan junaqmi costumb‫ێ‬
queno ninacuyarqan: rincunamanno wata wata *israel nunacuna
—¿Imapaqraq taqe warmi tse üshacunata pishtayaq. Tse junaqmi Jesusta
perfumita perditsir ujuratsin! 5੅Tse disipuluncuna tapuyarqan:
101 6$10$5&26੄14

—¿Mechotan alistayämushaq Pascua —Que tantata micuyë. Queqa noqapa


miquita micunantsicpaq? —nir. cuerpümi —nishpa.
13੅Tsenam ishcaq disipuluncunata 23੅Tsepitanam binuyoq copata

Jesus cacharqan queno nirnin: tsarircur Diosta “Grasias” nicurir,


—Ewayë Jerusalenman. Tsechomi juc disipuluncunata qorerqan, \OODSDQFX‫ێ‬
nunata cuntuwan yacu apecaqta nam uputsinacuyarqan. 24੅Y quenomi
tariyanqui. Tse nunapa qepanta qatircur nerqan:
ewayanqui. 14੅Yeconqan wayiman —Queqa noqapa yawarnïmi. Que
yecurirna, wayiyoqta queno niyanqui: yawarnïwanmi mushoq *contratu
‘Mayestrücunam queno nin: ¿Meqan ruracärin. Noqam yawarnïta ramarnin,
cuartiquichotaq Pascua miquita wanushaq atscaq nunacunapaqrecur.
micushaq disipulücunawan?’ nir. 25੅Y niyaqmi: Binuta mananam yapeqa
15੅Wayiyoqnam ricatsiyäshunqui rara XSXVKDTQDWVXDVWD'LRVSDPDQGDTXLQLQ‫ێ‬
altuscho jatun cuartu alistashqata. cho quecar mushoq binuta upunqäyaq.
Tsecho prebiniyanqui micunantsicpaq.
16੅Tseno niriptinnam, disipuluncuna Jesus willacun disipulun Pedru
jeqariyarqan. Jerusalenman chärirnam, negananpaq caqta
Jesus nenqannolla tarirnin, alistayarqan (Mateo 26.30–35; Lucas 22.31–34;
Pascua miquita micuyänanpaq. Juan 13.36–38)
17੅Patsa paqasyäriptinnam, tseman 26੅Tsepitanam juc salmu cantuta
Jesus chärerqan chunca ishque (12) cantacurir, Olibus niyanqan jircaman
disipuluncunawan. 18੅0HVDFKRPLTXLFD‫ێ‬ eucuyarqan. 27੅Tsechonam Jesus queno
yaptinnam, Jesus queno nerqan: nerqan:
—Rasontam niyaq: 4XHPLFXUMXQWDUH‫ێ‬ —੍&DQDQSDTDVPL੏OODSHTXLFXQD
qanqantsicpitam jucniqui ranticamanqa. jaqiricayämarnï, ewacuyanqui. Tseno
19੅Tseno niptinnam, disipuluncunaqa captinmi, Diospa palabranwan
llaquinashqa ticracuriyarqan, y jucnin pactarenqa queno nenqan: ¶0LWVHTQLQ‫ێ‬
jucninmi tapuyarqan: tam wanuratsiyanqa y üshancunam
—Tseqa ¿noqallätsuraq cä, Teyta! witsicar, eucuyanqa’੆h nir. 28੅Peru
—nir. cawarircamurmi, puntequicunata
20੅Jesusnam queno nerqan: Galilea marcaman ewashaq.
—Chunca ishquepita (12) jucniqui 29੅Jesus tseno niptinnam, Pedru

caqmi, y noqawan juntu juc platullacho nerqan:


tantata tullpurcuryan miquicaq caqmi. —Waquincuna jaqiriyäshuptiquipis,
21੅*'LRVSDSDODEUDQQHQTDQFXPSOLQDQ‫ێ‬ noqaqa manam jaqishqequitsu —nir.
paqmi *Diospita Shamushqa Nunaqa 30੅Tsenam Jesus nerqan:

wanonqa; peru ¡allau, tse entregamaqnï —Pedru, rasontam neq: Canan


nuna! Mas allim yuricunmanpistsu paqasmi manaraq gallu ishque cuti
carqa —nir. cantaptin quima cuti negamanqui —nir.
22੅Tseno micurëcayaptinnam, tantata 31੅Tsenam Pedroqa tsaracorqan queno

-HVXVWVDULUFXU'LRVWD´*UDVLDVµQLFXUHU‫ێ‬ nir:
qan. Tsepitanam tantata paquirir, —Qamtawan juntu wanutsiyämänan
disipuluncunata qorqan queno nishpa: captinpis, manam negashqequitsu —nir.

h¬14.27 Zac 13.7.


6$10$5&26੄14 102

Y llapan disipuluncunapis tse yaqta; puni allapa bensiyaptinmi,


shimillam cayarqan. punuquicayarqan, y penqacurmi Jesusta
ni ima nita puediyarqantsu. 41੅Quima
Getsemani wertacho Jesus cuti cutenqanchonam disipuluncunata
mañacun Diosman queno nerqan:
(Mateo 26.36–46; Lucas 22.39–46) —¿Jinallacu punuquicayanqui? ¡Ä,
32੅Tsepitanam Getsemani nishqan qamcuna! Örä chäramushqanam
ZHUWDPDQGLVLSXOXQFXQDZDQHZD\DU‫ێ‬ jutsasapa nunacunaman Diospita
qan. Tsechonam pecunata queno Shamushqa Nunata entregayänanpaq.
nerqan: 42੅ Sharcayämï! Acuna eucushun!
¡ ¡
—Diosman mañacamunqäyaq, TDPFX‫ێ‬ Entregamaqnï yecarëcamunnam —nir.
naqa quellacho täcurëcayë —nir.
33੅Nirirmi, pusharqan Pedruta, Jesusta presurcur apacuyan
Santiaguta y Juanta. Tsechomi Jesus (Mateo 26.47–56; Lucas 22.47–53;
shonquncho nanatsicur allapa Juan 18.2–11)
llaquishqa ticracurerqan. 34੅Tsemi queno 43੅Jesus manaraq parlar ushaptinmi,
nerqan: chunca ishque (12) apostolnincunapita
—¡/ODTXLTXLZDQPLVKRQTLPDQDTXL‫ێ‬ Judas caq apostolnin atscaq nunancuna
cunchi! Quellacho riyaq riyaqlla pusharishqa chärerqan. Tse nunacunaqa
quecayë. ewayarqan *espadancunawanmi y
35੅Tseno nirirnam, PDVZDVKDQLQFXQD‫ێ‬ garutincunawanmi. Pecunataqa
man witirir, urcunpis patsaman cachayarqan saserdoticunapa
chanqanyaq puctïcur, mana tse jipaqui mandacoqnincunam, OH\\DFKDWVLFRTFX‫ێ‬
öra chänanpaq queno nishpa nam, y autoridacunam. 44੅Traisionero
mañacorqan: Judasqa nunacunata quenomi
36੅—Papällä, qampaqqa manam ni yachatsishqa carqan, “Noqa saludar
imapis sasatsu. Tselaya jipar nacanäpaq mutsanqä caqmi canqa. Peta ras
quecaqcunapita salbecamë; peru noqa tsariyanqui, \PDQDFDFKHWDDSDFX\DQ‫ێ‬
munashqänoqa ama callätsuntsu, sinoqa qui” nir. 45੅Y nishqannollam Judasqa
qam munashqequino quecullätsun shumaqlla Jesusman witïcur
—nir. “¡Mayestru!” nishpa, mutsecorqan.
37੅7VHSLWDQDPFXWLUHUTDQGLVLSXOXQ‫ێ‬ 46੅Tsenam Jesusta presu tsarircur

cuna caqman, \WDULUHUTDQSXQXTXLFD‫ێ‬ apacuyarqan.


yaqtam. Tsenam Pedruta nerqan: 47੅Tsenam tsecho shëcaq nunaqa

—Simon, ¡punuquicanquitsun! espadanta jorquricurnin, mas mandacoq


¿ 0DQDFXMXF|UDOODSLVSXQXQHWDDZDQWD‫ێ‬ saserdotipa sirweqninpa rinrinta
riyanquiman! 38੅Riyacur Diosman wallicorqan pintireqpaq. 48੅Tsepitanam
mañacuyë, GLDEOXWHQWHWDPXQD\lVKXS‫ێ‬ tse presuyänanpaq ewashqa nunacunata
tiqui, jutsaman mana ishquiyänequipaq. Jesus queno taporqan:
Boluntaniquicuna alli captinpis, sasam —¿,PDQLUWDTVXZDFDSWwQRHVSDGHTXL‫ێ‬
rurarcuyänequipaq. cunawan y garutiquicunawan
39੅Tseno nirirnam, yape cutïcur tsariyämänequipaq shayämorqonqui?
puntata mañacushqannolla mañacorqan. 49੅Noqaqa waran waranmi qamcunawan
40੅Disipuluncuna caqman cutirirnam, carqö *templucho yachatsicur.
SHFXQDWD\DSHWDUHUTDQSXQXTXLFD‫ێ‬ Tsechoqa ¿LPDQLUWDTSUHVX\lPDUTRQ‫ێ‬
103 6$10$5&26੄14

quitsu? Peru Diospa palabrancho 59੅Tseno tuquinopa shimpirpis, manam

escribirëcanqan cumplicärinanpaqmi, jucllellataqa parlayarqantsu


cananraq presu tsariyämanqui —nir. acusayänanpaq.
50੅Tseno tsaricurcuyaptinmi, Jesusta 60੅Tseno acusayaptinnam, PDVPDQGD‫ێ‬

japallanta jaqirïcurnin, llapan coq saserdoteqa chopincunaman sharcur


disipuluncuna qeshpir eucuyarqan. Jesusta queno taporqan:
51੅Peru juc jobinmi Jesusta qaterqan —¿Manacu imallatapis parlacurinqui,
sabanasnin aqshucurcurlla. Petapis contrequi parlar acusecayäshuptiqui!
tsaripäcuyarqanmi. 52੅3HUXDTVKXUDVK‫ێ‬ 61੅Tseno niyaptinpis, Jesusqa

qan sabanaspita ullurirmi, qalapachu upällallam cacorqan; manam imatapis


qeshpir coricorqan. contistarqantsu.
Tsenam mas mandacoq saserdoti yape
Mayor saserdotipa wayinman queno taporqan:
Jesusta chäratsiyan —¿Qamcu canqui bendito *Diospa
(Mateo 26.57–68; Lucas 22.54–55, Acrashqan tsurin? —nir.
63–71; Juan 18.12–14, 19–24) 62੅Tsenam Jesus nerqan:
53੅Tsepitanam Jesusta saserdoticunapa —Aumi, noqam cä. Ime junaq carpis,
mas mandacoqninman apacuyarqan. Diospita Shamushqa Nunata ricariyanqui
7VHPDQPLHOOXFDUL\DUTDQVDVHUGRWLFX‫ێ‬ puedeq Diospa derechu laduncho tëcaqtam,
napa mandacoqnincuna, autoridacuna y y pucute rurincho sielupita shamicaqtam.੆i
ley yachatsicoqcunapis 54੅Pedrunam 63੅Jesus tseno nïcuptinnam, tse mas

caru qepancunallata qaterqan mas mandacoq saserdoteqa allapa piñar,


mandacoq saserdotipa patiun ruriyaq. sotanantapis rachiricorqan, y quenomi
Tsechonam templupa wardiancunawan nerqan:
juntu täcurir nina rupecaqcho —¿Imapaqnataq mas testigucunatapis
qoñuquicarqan. munantsic! 64੅¡Wiyayarqonquim Diospa
55੅6DVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQFXQD‫ێ‬ contran parlanqanta! ¿4XHWDLPDQHFXQ‫ێ‬
nam *Sanhedrin nishqan corticho llapan tsictaq! —nir.
autoridacunawan delitunta ashiyarqan Tsenam llapancuna juc shimilla
Jesusta wanutsiyänanpaq, peru manam wanunanpaq condenariyarqan.
tariyarqantsu. 56੅Peru Jesuspa contran 65੅7VHQDPZDTXLQQXQDFXQDTDOOHFX‫ێ‬

ulicurcur atscaq nunacuna parlarninpis, yarqan toqapur. Waquinnam nawinta


manam jucllellataqa parlayarqantsu bendarcur maqar, y quenomi niyarqan:
sinoqa jucninmi jucta, jucninmi jucta —Mä, adibinë, ¿SLODT\DVKRQTHTXLWD‫ێ‬
parlayarqan. 57੅Tsenam waquin caqna pis! —nir.
sharcur Jesuspa contran ulicurcur queno Tsenollam templu täpaqcunapis
niyarqan: qaqllancho laqyayarqan.
58੅—Noqacunam que nuna queno

parlaqta wiyayarqö: ‘¡Nuna rurashqan Jesusta Pedru negan


que templuta ushacäratsirmi, quima (Mateo 26.69–75; Lucas 22.56–62;
junaqllata juctana sharcaratsishaq! Y tse Juan 18.15–18, 25–29)
WHPSORTDPDQDPQXQDFXQDUXUD\DVK‫ێ‬ 66੅Ruri patiucho Pedru quecaptinnam,

qannonatsu canqa’ neqtam wiyayarqö. PDVPDQGDFRTVDVHUGRWLFXQDSDHPSOLD‫ێ‬

i¬14.62 Sal 110.1; Dn 7.13.


6$10$5&26੄14੄15 104

dan chärerqan 67੅Pedruta ninacho Jesusnam yasquirerqan:


qoñücur tëcaqta cösa ricapëcurnam —¡Nicanquinataq ari! —nishpa.
queno nerqan: 3੅7VHFKRPLVDVHUGRWLFXQDSDPDQGD‫ێ‬

—Qampis taqe Nazaret marcapita coqnincuna tuquilayapa lebantarnin


Jesuswan pureqmi canqui, ¿au? —nir. Jesusta acusecuyarqan. 4੅Tsenam Pilatu
68੅Peru Pedrunam negarnin nerqan: yape queno nerqan:
—¡Pipaqraq parlacunqui, manam —¿Imanirtaq wiyaräcunqui tselaya
reqïtsu! —nir, jaq puncumanpa acusecayäshuptiqui?
eucorqan. 5੅Tseno niptinpis, Jesusqa upällam

Tsecho quecaptinnam, JDOOXFDQWDUHU‫ێ‬ cacorqan. Tsemi Pilatu espantashqa


qan. 69੅Puncucho Pedruta shëcaqta quedacorqan.
riquecurninnam, jina tse empliada
tsecho nunacunata queno nerqan: Jesusta wanutsiyänanpaq
—Que nunapis Jesusta qatirashqam Pilatu entreguecun
—nir. (Mateo 27.15–31; Lucas 23.13–25;
70੅Pedrunam jina yape negarerqan. Juan 18.38–19.16)
Tsepita mas ratutanam tsecho quecaq 6੅Cada watam tse *Pascua ɹestacho
nunacuna queno niyarqan: nunacuna mañacuyaptin juc presuta
—4DPTDUDVRQSDPSHZDQSXULVKTDQ‫ێ‬ libri cachariyaq. 7੅Tsepinmi Barrabas
qui. Galilea nunam canqui, ੍\SHFXQD‫ێ‬ nishqan nuna yanaqincunawan
QRPLSDUODQTXLSLV੏—nir. carselcho llawirëcayarqan. Pecunam
71੅Tsenam Pedroqa allapa pësacur *Roma gobiernupa contran carnin,
jurarnin queno nerqan: nunacunata wanicatsishqa cayarqan.
—¡Manam ari tse nunata reqïtsu! —nir. 8੅Tsemi Pilatuman atscaq nunacuna
72੅Tseno nicaptinllanam, yape gallu ewecur, costumbrinmanno rurananpaq
cantarerqan. Pedroqa yarpäcurcorqan, mañacuyarqan. 9੅Pilatunam taporqan
“Manaraq gallu ishque cuti cantaptinmi, queno nishpa:
quima cuti negamanqui” nir, Jesus —¿Israel nunacunapa reynintacu
nenqantam. Tseta yarpäcurcurmi, Pedru cacharinäta munayanqui?
allapa llaquicurnin waqaquicorqan. 10੅Tseno nerqan Pilatu, WVHVDVHUGRWLFX‫ێ‬

QDSDPDQGDFRTQLQFXQD-HVXVWDFKLTXLU‫ێ‬
*Pilatuman Jesusta apatsiyan nin, acusar peman entregayanqanta
(Mateo 27.1–2, 11–14; Lucas 23.1–5; cuentata qocurninmi. 11੅3HUXVDVHUGRWL‫ێ‬
Juan 18.28–38)
cunapa mandacoqnincunam nunacunata

15
1੅Patsa atsicyärëcaptinnam, \DFKDWVL\DUTDQ´%DUUDEDVWDFDFKDULQH‫ێ‬
Corti Supremacho caqcuna: quitam munayä” niyänanpaq. 12੅Tseno
*saserdoticunapa mandacoqnincunaqa, niyaptinnam, Pilatu queno nerqan:
respetashqa auquincunawan, *ley —,VUDHOQXQDFXQDSDUH\QLQQL\DQTH‫ێ‬
\DFKDWVLFRTFXQDZDQ\OODSDQDXWRULGD‫ێ‬ quitaqa ¿imatataq rurashaq?
cunawan sesiunarir, Jesuspa maquinta 13੅Nunacunanam qayaripa niyarqan:

pancarcur gobernador Pilatuman apar —¡Petaqa *cruscho wanutsï! —nir.


entregariyarqan. 2੅Chäratsiyaptinnam, 14੅Tseno niyaptinnam, Pilatu queno

Jesusta Pilatu queno taporqan: nerqan:


—¿Qamcu canqui *israel nunacunapa —¿Ima mana allitataq rurashqa?
reynin? —nir. —nir.
105 6$10$5&26੄15

Peru nunacunanam “¡Cruscho sortiyayarqan, “Mä, ¿meqantsictash


wanutsun!” nishpa, qaparicachäyarqan. tocamäshun?” nishpa.
15੅Tsenam israel nunacunawan alli 25੅Jesusta crusman clabayanqan öraqa

quedeta munarnin, %DUUDEDVWDFDFKDUHU‫ێ‬ carqan qoya las nuebinonam. 26੅Imanir


qan, \-HVXVWDQDPDOOLEXHQXDVWDUDWVLU‫ێ‬ crusiɹcayanqanta nunacuna
nin, entregarerqan crusiɹcayänanpaq. musyayänanpaqmi, cruspa puntanman
juc letreruta churayarqan, “Quemi israel
Jesusta maqarnin, burlacuyan nunacunapa reynin” nir. 27੅Petawan
16੅Tsenam soldaducuna Jesusta juntum ishcaq suwacunatapis crusiɹca‫ێ‬
jeqaratsiyarqan palasiupa “Pretorio” yarqan, jucta derechu ladunman,
nishqan patiunman. Tsechonam llapan jucnintana itsoq ladunman. ੍28੅Tsenomi
soldaducuna juntacariyarqan. 17੅-HVXVWD‫ێ‬ cumplicärerqan *Diospa palabran queno
nam puca mantuta੆j aqshuratsiyarqan, y escribirëcanqan: “Jutsasapacunatawan
FDVKDSLWDFRURQDWDDZDULUWVXFXUDWVL\DU‫ێ‬ iwalmi Diospa tsurinta tratayanqa”੆k nir.੏
qan. 18੅Tsepitanam burlacurnin, queno 29੅7VHSDSDVDTQXQDFXQDQDPSHTDQFX‫ێ‬

niyarqan: nata awir cushipäyarqan, queno nishpa:


—¡Biba israel nunacunapa reynin! “¡Qamqa, ‘Diospa *templunta
—nir. juchurirmi, TXLPDMXQDTOODWDVKDUFDWVL‫ێ‬
19੅Tsepitanam shucshuwan peqan shaq’ nishpataq, nerqequi! 30੅Tseno
peqan wilur ushayarqan, toqapuyarqan nicarqa, mä, salbacurirnin cruspita
y qonqurïcuryan adoraq tucuyarqan. yarparamï.”
20੅Tseno allapa maltratarirnam, DTVKXWVL‫ێ‬ 31੅Tsenollam jina saserdoticunapa

yanqan granati mantuta qoturatsir PDQGDFRTQLQFXQDSLV\OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬


quiquinpa ropantana yacarcatsir, cunapis Jesusta burlacurnin, queno
apayarqan crusiɹcayänanpaq. niyarqan:
—¡Juccunataqa salbashqam; peru
Jesusta crusman clabayan quiquenqa salbaquita manataq puedintsu!
(Mateo 27.32–44; Lucas 23.26–43; 32੅Israel nunacunapaq *Dios Acrashqan
Juan 19.17–27) rey carnenqa, cruspita yarpamï, tseta
21੅Tseno aparëcarninnam, WRSDUL\DU‫ێ‬ ricarnin creyiyänäpaq —nir.
qan chacrapita shamicaq juc nunawan. Y laduncho crusiɹcarëcaqcunapis
Pepam shutin carqan Simon. Tse tsenollam burlacuyarqan.
nunatam Jesus apecanqan crusta malas
Jesuspa wanïnin
catätsiyarqan. Tse nunaqa Cirene
(Mateo 27.45–56; Lucas 23.44–49;
marcacho yuricoqmi carqan, $OHMDQG‫ێ‬
Juan 19.28–30)
rupa y Rufupa papänin. 22੅Tsepitanam
Golgota niyashqan sitiuman Jesusta 33੅Tseöraqa pullan junaqnam carqan.
chäratsiyarqan. (Golgotaqa calabera Tse örapitam asta lastrescamayaqmi patsa
ninanmi). 23੅Tsechonam *mirra nishqan pasepa paqasyäcurcorqan. 34੅Tse öram
jampita binuman awayarqan Jesusta Jesus fuertipa queno nir qaparïcorqan:
uputsiyänanpaq, SHUXPDQDPXSRUTDQ‫ێ‬ —Eloi, Eloi ¿lama sabactani? (Tse
tsu. 24੅Crusman clabarirnam, VROGDGX‫ێ‬ ninanqa carqan “Dios, Dios, ¿imanirtaq
cuna Jesuspa ropanta apacuyänanpaq noqata jaqiramarqonqui?” ninanmi.)

j¬15.17 Reycunaqa tsepin yacaräyarqan puca capatam. k¬15.28 Is 53.12.


6$10$5&26੄15੄16 106

35੅Tseta wiyarnam, tsecho quecaq napa capitanninta qayarir queno


waquin nunacuna queno niyarqan: taporqan:
—Une *profeta Eliastam qayecan —¿Wanurishqanacu tse nuna? —nir.
—nir. 45੅Capitan “Aumi” niptinnam, Jesuspa
36੅Juc nunanam coripa ewar esponjata ayanta apacunanpaq Joseta änirerqan.
puchqoq binuman tullpurcur shoqushpa 46੅Tse öram Jose linu sabanasta rantirir

puntanman watarcur, Jesuspa Jesuspa ayanta cruspita yarparatsirnin,


shiminman churarqan shoqunanpaq tse sabanaswan pitorqan, y apacurnam
queno nishpa: pampecorqan qaqacho uchcushqa
—Mä, ¿rasonpacush Elias shamonqa *sepulturaman. Tsepitanam sepulturapa
cruspita yarputsinanpaq? —nir. SXQFXQWDTDTDZDQDOOLEXHQXWVDSHFRU‫ێ‬
37੅Tsellanam fuertipa qayaricur, Jesus qan. 47੅Meman pampayashqantapis
wanurerqan. 38੅Tse öram templu Maria Magdalenam y Josepa maman
rurincho tsaparaq cortina umapita Mariam ricarëcayarqan.
urepa ishqueman qashqacärerqan.
39੅Soldaducunapa capitanninnam Jesus Cawarimonqan
Jesuspa frentincho quecarqan. Tseno (Mateo 28.1–10; Lucas 24.1–12;
qayarir wanoqta riquecurnam, queno Juan 20.1–10)

16
nerqan: 1੅*Jamaqui junaq pasariptinnam,

—¡Que nunaqa rasonpam Diospa Maria Magdalena, Santiagupa


Tsurin cashqa! maman Maria, y Salome nishqan warmi
40੅Waquin warmicunapis carullapitam pucutaq perfumi ranteq ewayarqan
ricarëcayarqan. 3HFXQDZDQPLTXHFD\DU‫ێ‬ Jesuspa ayanta llushiyänanpaq.
qan Maria Magdalena y menor caq 2੅Domingu qoyanam inti tseraq

Santiagupa y Josepa maman Mariapis y yarqarëcamuptin tse warmicuna


Salomepis 41੅Tse warmicunam Jesusta ewayarqan Jesus pamparanqanman.
qatimushqa cayarqan, y Galileachopis 3੅Yecurëcarnam, queno ninacuyarqan:

Jesusta pecunam yanapayarqan. Jina —¿Canan piraq wititsimonqa


pecunawanmi atscaq warmicunapis *sepultura tsaparaq qaqata? —nishpa.
Jerusalenman shayämushqa cayarqan 4੅Peru chärirnam, taririyarqan

Jesusta qatirnin. qaqataqa juc laduchona quecaqta.


5੅Sepultura ruriman yecurirnam,
Jesusta pampayan
riquecuyarqan chaquincamayaq yulaq
(Mateo 27.57–61; Lucas 23.50–56;
püru bistishqa derechu laducho jobin
Juan 19.38–42)
tëcaqta. 7VHQDPDOODSDPDQWVDTXHFX‫ێ‬
42੅Tse tardeqa carqan *jamacuyänan yarqan. 6੅Jobinnam queno nerqan:
junaqpa dispirannam. 43੅Tse tardim —Ama mantsacäyëtsu. ¿*Cruscho
Arimatea marcapita Jose jutiyoq wanutsiyanqan Nazaretpita Jesustacu
autorida balorta tsarïcur Pilatuman ashiyanqui? Pëqa cawarimushqanam;
ewarqan, Jesuspa ayanta mañananpaq. mananam quechonatsu. Masqui ricayë,
Pëqa *Sanhedrin nisqhan corticho churayashqancho mananam cannatsu.
allapa presisaq autoridami carqan, y 7੅Masbien canan ewarnin, Pedruta y

Diospa mandaquinintam shuyararqan. waquin *disipuluncunata willayë Jesus


44੅Pilatunam “ Wanurishqanatsuraq?” cawarenqanta; y qamcunapitapis mas
¿
nir, yarpacacharqan. 7VHPLVROGDGXFX‫ێ‬ puntatash ewan Galilea marcata.
107 6$10$5&26੄16

Tsechoshi ricayanqui. Tseno cananpaq qan cawarimushqanta ricaqcuna


caqtaqa pecunata willarqannam cutïcuryan willecayaptinpis, rumi
—nishpa. shonqu carnin mana creyiyanqanta.
8੅Tseno nïcuptinnam, warmicunaqa 15੅Tsepitanam queno nerqan:

VHSXOWXUDSHTFRULSD\DUFXUHZDFX\DU‫ێ‬ —Jinantin marcacunapa ewarnin,


qan. Tulluncunapis carcaryaquicarqam, llapan nunacunata que alli
y manam pitapis tse ricayanqanta willaquinïta willayanqui. 16੅Pipis tseta
willacuyarqantsu mantsacurnin. creyirnin, bautisacorqa salbaconqam;
mana creyicoq caqqa condenaconqam.
Jesus yuripun Maria Magdalenata y 17੅Noqaman creyicoqcunaqa que
ishcaq qatiraqnincunata milagrucunatam rurayanqa:
(Juan 20.11–18) Podernïwanmi supëpa munenincho
9੅੍7VHFDZDULPRQTDQGRPLQJXTR\DTD caquicaq nunacunata librayanqa, mana
SXQWDWD\XULSRUTDQ0DULD0DJGDOHQD‫ێ‬ yachayanqan parlecunatam
tam. Petam qanchis *supëcunapa parlayanqa, 18੅biborapis tsariyaptin
munenincho caquicaptin Jesus librashqa manam imanayanqatsu, y benenuta
carqan. 10੅Tse Mariam ewar Jesuspa upurcatsiyaptinpis, PDQDPZDQX\DQ‫ێ‬
qatiraqnincunata willarqan Jesus qatsu. Tsenollam qeshyaqcunaman
cawarishqanta. Pecunaqa llaquishqam maquincunata churarnin
waqaquicayarqan. 11੅-HVXVFDZDULVK‫ێ‬ cachacäratsiyanqa.
qanta ricashqanta Maria willacuptinpis,
pecunaqa manam creyiyarqantsu. Sieluman Teyta Jesus cuticun
12੅Tsepitanam ishcaq qatiraqnincunata (Lucas 24.50–53)
FKDFUDPDQHXTXLFD\DSWLQMDOODWXFXULVK‫ێ‬ 19੅Disipuluncunatatseno llapanta
qalla Jesus yuriporqan. 13੅<XULSLFXSWLQ‫ێ‬ encargariptinnam, Teyta Jesusta
nam, Jerusalenman cuticuyarqan sieluman Dios apacorqan. Tsepitanam
waquincunatapis willayänanpaq, y tärätserqan derechu caq ladunman
manam pecunatapis creyiyarqantsu. juntu mandacuyänapaq. 20੅Tsepitanam
apostolcuna eucur mecho tsechopis alli
Yachatsicur puriyänanpaq Jesus willaquininta willapäcuyarqan. Pecuna
disipuluncunata willapan willacuyaptinmi, *-HVXFULVWX\DQDSDU‫ێ‬
(Mateo 28.16–20; Lucas 24.36–49; qan milagrucunatapis rurayänanpaq.
Juan 20.19–23) Tseta ricarmi, nunacuna cuentata
14੅Tsepitanam chunca juc (11) qocuyarqan tse willacuyashqan Teyta
disipuluncunatana micur tëcayaptin Diospa rasonpa willaquinin cashqanta.
Jesus yuriporqan, \SLxDSlFDFKDUFRU‫ێ‬ Tseno catsun.੏੆l

l¬16.20 Bersiculu isqonpita asta ishque chuncayaq mas une caq copiacunacho manam cantsu.
SAN LUCAS
Jesucristupaq escribenqan
Lucasqa Jesucristuman creyicoq nunam carqan. Pemi escriberqan Jesucristu
rurashqancunata y yachatsicushqancunata musyanantsicpaq. Pëqa jampicoq
doctormi carqan. Apostol Pablu Jesuspa alli willaquininta willacur puriptinmi,
Lucaspis pewan purerqan. Tsemi Jesucristuta mana ricashqa carpis, cösa
musyapacorqan y tapupäcorqan que libruta escribinanpaq.
Lucasqa manam *israel nunatsu carqan, sinoqa juc castam carqan. Amigun
Teoɹluman escribishqa captinpis, manam pellapaqtsu escriberqan, sinoqa llapan
nunacuna Jesuspaq yachacuyänanpaqmi escriberqan.
Lucasqa escriberqan “San Lucas” nishqan libruta y “Hechos” nishqan librutapis
juc librunolla cayänanpaqmi. Lucaspita masta musyanequipaq leyinqui
Hechos libruta 16.10-17; 20.5-15; 21.1-18; 27.1-28.16; Colosenses 4.14;
Filemon 24; 2 Timoteu 4.11.

Zacarias jutiyoq; y warminnam carqan


San Lucas escribin Teyta Isabel. Ishcanpis cayänaq Dios sirweq
Jesuspaq willacur saserdoticunapa castan: Zacarias

1 Abiaspa, Isabelnam Aaronpa. 6੅Ishcanpis


1-3੅Cuyë reqishqa Teoɹlo, Diosnintsic

TXHWLHPSXFKRLPDSLVUXUDVKTDQFX‫ێ‬ Diospaq alli ruraqllam cayarqan, Dios


natam atscaq nunacuna escribiyashqana mandacushqancunata imachopis
cayänaq. Tse escribiyashqanqa Jesuspa cäsucurnin. 7੅Manam wamrancuna
*GLVLSXOXQFXQD\DFKDWVLPDVKTDQWVLFQR‫ێ‬ carqantsu, Isabel qolloq car; mana
llam. Pecunam Jesuswan qallanqanpita wawata reqiptin, y tsatsayäcushqanam
purir, wiyashqa y ricashqa car, rasonpa cayarqan.
testigoqa cayan. Tsenollam noqapis 8੅Juc cutinam Zacariasta saserdoti

\DFKDWVLFX\DQTDQWDZL\DULU\HVFULEL\DVK‫ێ‬ mayincunatawan tocayarqan Jerusalen


qancunata leyirir, qallananpita llapanta *templucho Diosta sirwiyänan.
alleq musyarir, qamman escribimü. 9੅&RVWXPEULQFXQDPDQQRPLVDVHUGRWL‫ێ‬
4੅Tsemi qampis queta leyirirnin, PXV\DQ‫ێ‬ cuna sortiyayarqan, y Zacariastam
qui yachaconqequi rasonpa canqanta. tocarerqan *altarcho *insiensiuta
qoyätsinanpaq. Tsenam templu ruri
Zacariasta juc *anjel yuripun sagradu cuartuman yecurerqan.
5੅Judeamarcacho *Herodis nishqan 10੅*Insiensiuta qoyätsenqanyaqnam

rey quecaptinmi, carqan juc *saserdoti waqtacho atscaq nunacuna Diosman

108
109 6$1/8&$6੄1

mañaquicayarqan. 11੅7VHQRTXHFDSWLQ‫ێ‬ Nunacunanam ninacuyarqan:


nam, insiensiuta qoyätsiyänan altarpa —¡Ruri templuchochi Dios imatapis
derechu laduncho Dios cachamushqan ricatsishqa!
anjel yuripïcorqan. 12੅$QMHOWDULTXHFXU‫ێ‬ Zacariasnam muduyashqa carnin,
ninnam, Zacarias allapa mantsacar, señasllawan parlarqan.
imano quetapis puederqantsu. 13੅$QMHO‫ێ‬ 23੅Templucho sirwir ushapäcurirnam,

nam queno nerqan: wayinman cuticorqan. 24੅Tsepitanam


—Zacarias, ama mantsaquëtsu. Dios warmin Isabel qeshyaq tucurerqan.
wiyashqam mañaconqequicunata; Pitsqa quillam wayinllacho cacorqan.
warmiqui Isabelchomi ollqu tsuriqui 25੅Tsemi queno nerqan:

yurenqa. Pepa jutinmi churanqui —Dios yanapamaptinmi, queno


“Juanta”. 14੅Pe yuririptinmi, allapa quecä. Cananqa mananam nunacuna
cushicunqui; y waquincunapis allapam penqapäyämanqanatsu, “mana
cushicuyanqa. 15੅Diospa nopanchopis wachacoq warmi” nirnin.
baleq nunam canqa. Manam imepis
binuta ni washcucunata uponqatsu, Anjel yuripun Mariata
manaraq yuricushqanpita *Santu 26੅Isabel joqta quillayoqna qeshyaq
Espirituwan carnin. 16੅Perecurmi Diosta quecaptinnam, anjel Gabrielta Dios
atscaq *LVUDHOQXQDFXQD\DSHFlVXFX‫ێ‬ cacharqan Galileacho Nazaret
yanqa. 17੅Teytallantsic shamunanpaqmi marcaman 27੅0DULDQLVKTDQGRQVHOOD‫ێ‬
Santu Espiritupa poderninwan Eliasno man. Tse warmeqa casacuyänanpaq
yachatsiconqa. Tseno yachatsicuptinmi, parlashqanam cayarqan une rey
SDSlQLQFXQDWVXULQFXQDZDQDPLVKWD‫ێ‬ *Davidpa castan Jose jutiyoq nunawan.
yanqa. <SXQWDWD'LRVWDPDQDFlVXFRT‫ێ‬ 28੅Anjelnam Maria quecanqanman

cunam cäsucuyanqa. Tsenam nunacuna yurircur, nerqan:


listuna cayanqa Teytallantsicta —¡Cushiquï, Maria! Dios acrashqanmi
chasquiyänanpaq. canqui. Pemi qamwan quecan. ੍:DTXLQ
18੅Zacariasnam anjelta queno taporqan: warmicunapitam qamtaqa Dios
—¿Imanotaq nimanqequeqa canqa? acrashorqonqui.੏
Noqaqa allapa auquinnam cä, y 29੅Anjel tseno niptinnam, Maria

warmïpis tsatsanam. mantsacar shonquncho, queno nerqan:


19੅Tsenam anjel queno nerqan: —¡Imanirraq anjel tseno niman!
—Noqaqa Gabrielmi cä, Diospa 30੅Anjelnam nerqan:

sirweqnin. Pemi cachamashqa que alli —Maria, ama mantsaquëtsu. Diosmi


notisiata willanaqpaq. 20੅:LOODVKTDTQR‫ێ‬ qamta acrashorqonqui. 31੅Tsemi qeshyaq
llam pasaconqa, \PDQDFUH\LPDQTHTXL‫ێ‬ tucunqui. Y ollqum wamrequi canqa.
recurmi, pe yuriconqanyaq mudu Yuricuriptinmi, jutin churanqui
ticrarinqui. “Jesusta”. 32੅Pemi allapa puedeq canqa,
21੅Anjel parlapanqanyaqnam, y sielucho Diospa tsurin nishqam canqa.
waqtacho nunacuna Zacariasta Pepa une awilitun Davidta mandacoq
shuyaräyarqan, queno nishpa: cananpaq churashqannollam, Jesusta
—¿Imanirraq templupita Dios churanqa mandacunanpaq. 33੅Israel
yarqamuntsu? nunacunapa mandacoqninmi canqa
22੅Zacarias yarqurirnam, parleta imecamayaqpis; y pepa mandaquinenqa
puederqantsu. manam ushacanqatsu.
6$1/8&$6੄1 110

34੅Tsenam anjelta Maria taporqan: 49 Diosmi puedeq queninwan, noqapaq


—¿Imanotaq tse nimanqequi canqa? allicunata rurashqa.
Noqaqa donsellam cacü. Pëqa santu carmi, allapa alli.
35੅Anjelnam nerqan: 50 0DQGDFXVKTDQFXQDWDZL\DFRTFXQD‫ێ‬

—Santu Espiritu qamman shamurninmi, tam Dios ancupan;


camanqa juc wamrata, sielucho quecaq castancunatapis ancupanqam.
'LRVSDSRGHUQLQZDQTHVK\DTWXFXULQHTXL‫ێ‬ 51 Puedeq queninwanmi ima sasa

paq. Santu wawequinam Diospa tsurin caqcunatapis ruran.


canqa. 36੅Musyë, primequi Isabelpis tsatsa Alli tucoqcunatam mana baleqpaq
TXHQLQFKRPL´PDQDZDFKDFRTµQLFD\DS‫ێ‬ churan.
tinpis joqta quillayoqna qeshyaq quecan. 52 0DQGDFRTFXQDWDPPDQGDFX\DQ‫ێ‬
37੅Porqui Diospaqqa manam imapis sasatsu. qanpita qarqurerqa,
38੅Tsenam Maria nerqan: qollmi shonquyoqcunatanam
—Noqaqa Diospa sirweqninmi cä. mandacuyänanpaq churarerqan.
Qam nimanqequino callätsun. 53 Wactsacunatanam imecanpis

Tsenam anjel eucorqan. qoycorqan.


Ricucunapataqa llapannintam
Maria ewan Isabelta watucaq ushacäratserqan.
39੅Tsepeqnam Maria ajalla alistacurir, 54 Sirweqnin israel nunacunatam

Judea marcapa jallqanman Isabel caqta ancuparnin,


eucorqan. 40੅Zacariaspa wayinman 55 une awiluntsic *Abrahamta

yecurirnam, Isabelta taririr, VDOXGDUHU‫ێ‬ castancunatawan änerqan,


qan. 41੅Maria tseno saludariptinnam, imecamayaqpis ancupänanpaq” nir.
Isabelpa pachancho wamra cushicurnin 56੅Tsecho Maria Isabelwan quima

cuyorqan. Isabelnam Santu Espiritupa quilla täcurirnam, wayinman


poderninwan 42੅fuertipa queno nerqan: cuticorqan.
—Waquin warmicunapitapis qamtam
Dios bendisishorqonqui, y wawequipis Bautisacoq Juanpa yuriquinin
benditum. 43੅¿Pitaq noqallä cä, Dioslläpa 57੅Isabelpa quillan tincuriptinnam,
mamänin watuquecamänequipaq! 44੅6DOXGD‫ێ‬ qeshpicurerqan juc ollqu wamrata.
manqequita wiyariptïmi, pachächo wamra 58੅Tseta besinuncuna castancunawan

cushicurnin cuyushqa. 45੅Dios nishonqequi musyarirninnam, Isabelman ewar allapa


cumplicänanpaq caqta creyinqequirecurmi, cushicuyarqan, “Diosmi ancuparnin,
bendisishqa canqui, nir. wawan qoycushqa” nirnin. 59੅Wamra
semanayoq quecaptinnam, shayämorqan
Maria Teyta Diosta alaban *señalatseq. Tsechonam papänin
46੅Tsenam Maria queno nerqan: Zacariaspa jutinta chureta munayarqan.
“Diostam noqa allapa alabecü. 60੅Peru mamäninnam queno nerqan:
47 Salbamaqnï Diospaqmi shonqullä —¡Ama! ¡Jutenqa Juanmi canqa!
allapa cushicun. —nir.
48 Qollmi shonqu sirweqnin canqätam, 61੅Nunacunanam niyarqan:

pe ricamashqa. —¿Imanir? ¡Castequicunacho


Cananpita witsepanam llapan manataq pipis cantsu Juan jutiyoq!
nunacuna willanacuyanqa Dios 62੅Tseno nirninnam, Zacariasta

bendisimashqanta. señasllapa tapuyarqan:


111 6$1/8&$6੄1੄2

—Tsuriquipa jutin ¿LPDWDWDTFKXUDQ‫ێ‬ 75 Tsemi pellapaqna car allicunata


qui? —nishpa. rurarnin,
63੅Tsenam ichic tablata mañacurir, cawenintsiccho sirwishun.
escribirerqan queno: “Jutenqa Juanmi 76 Y qam llullu wamra, sielucho

canqa” nishpa. Tseta leyirirnam, quecaq Diospa profetanmi


nunacuna mantsacashqa quedariyarqan. canqui.
64੅Tsellanam Zacarias parlar qallecorqan, Diospa tsurin shamunanpaqmi
Diosta alabarnin. 65੅Jinantin Judea jirca puntata ewar, nunacunata
PDUFDFXQDFKRPLQXQDFXQDPDQWVD‫ێ‬ willapanqui,
cashqa willacuyarqan tse llapan 77 queno nishpa: ‘Israel nunacuna

pasacushqanta. 66੅Tseta wiyarirnam, jutsa rurayashqequicunapitam,


yarpacacharnin queno ninacuyarqan: Dios perdonayäshurniqui,
—Tse wamraqa ¿imano caqraq canqa, salbayäshunqui’ nir.
Diospa muneninwan quecarnin? —nir. 78 Diosmi allapa ancupämarnintsic,

imeca inti qoyapa yarqamoqtano


Zacarias willacun salbador cachamonqa actsimänantsicpaq.
shamunanta 79 Tsemi paqascho
67੅Papänin Zacariasnam Santu cawaquicaqcunapaq,
Espiritupa poderninwan queno nerqan: y wanita mantsaquicaqcunapaq
68 “Israel marca mayicuna, llapantsic actsin canqa.
grasiasta qor, ¡alabashun ¡Tsenam shumaq cawacushun
Diosnintsicta! Diospa cushiqui nänincho!”
Pemi noqantsicta rescatamarnintsic, Quecunatam Zacarias willacorqan
salbamäshun. salbadorpaq.
69 Salbamänantsicpaqmi Diospa 80੅Tsepitanam jentiyarnin, Juan allita

sirweqnin une rey Davidpa ruraq carqan. Tsunyaqcunachomi


castancho, täcorqan, manaraq israel nunacunata
juc puedeq salbador yuricunanpaq willapar.
quecan.
70 Que salbador yuricunanpaqmi Jesus yuricun Belen marcacho
Diosnintsic änicurnin, (Mateo 1.18–25)

2
une *SURIHWDQFXQDWDZDQZLOODFDWVL‫ێ‬ 1੅Tsejunaqcunam, Augustu *cesar
morqan, queno nishpa: mandacorqan jinantin munducho
71 ‘Chiquiyäshoqniquicunapitam noqa llapan nunacuna sensashqa cayänanpaq.
jorquyashqequi y salbayashqequi’ 2੅Que sensutam rurayarqan Siria

nir. SURELQVLDFKR6LUHQLRQLVKTDQJREHUQD‫ێ‬
72 Une castantsiccunata ancuparninmi, dor quecaptin. 3੅Llapan nunacunam
tse änenqanta Dios canan HZD\DUTDQXQHFDVWDQFXQDSDPDUFDQFX‫ێ‬
cumplenqa. naman sensashqa cayänanpaq.
73 Une awiluntsic Abrahamtam Dios 4੅Tsemi Galileacho Nazaret marcapita

änerqan Josepis allapa caruta ewarqan,


74 chiquimaqnintsiccunapita Judeacho Belen marcaman. Porqui une
salbamänantsicpaq, awilun rey *Davidmi tsecho yuricushqa
y pellatana mana mantsacushpa carqan. 5੅Mariatapis pusharqanmi Belen
sirwinantsicpaq. marcaman sensacoq, casacuyänanpaq
6$1/8&$6੄2 112

parlashqana carnin. 0DULDTDTHVKSLFX‫ێ‬ 16੅Jicutellapa ewarnam, taririyarqan

nanpaqnam quecarqan. 6੅Tsecho Joseta, 0DULDWD\OOXOOXWDQDPDQLPDOFX‫ێ‬


quecayaptinnam, Mariapa qeshpicunan napa micucuyänanllacho iscarëcaqta.
quilla tincuriptin, pachan tsaripïcorqan. 17੅Tseta ricarirnam mitsicoqcuna
7੅Posadacuyänanpaq wayita mana willacuyarqan llullupaq anjel llapan
tarirninmi, animalcuna wataränan nenqanta. 18੅Niyanqanta wiyecurnam,
rämadallacho wamaqshu wawanta nunacuna espantacuyarqan. 19੅Peru
qeshpiquïcorqan. Ayurirnam, DQLPDOFX‫ێ‬ Mariaqa shonqunllachomi tsecunapaq
napa micucuyänanllaman iscaratserqan. llapanta yarpacachar cacorqan.
20੅0LWVHTFXQDQDPDQMHOZLOODFRQTDQQR‫ێ‬
Anjelcuna yuripuyan lla llulluta ricarir, queno nishpa
üsha mitseqcunata cushishqa cuticuyarqan: “¡Diosqa allapa
8੅Tse paqasmi Belen marcapa wac allim! ¡Grasiastam qonantsic!” nir.
ODGXQFKRVKDQFXQDWDPLWVHTQXQDFX‫ێ‬
napis täpaquicayarqan. 9੅Tsemanmi Jesusta apayan
illaqpita *anjel yurircuptin, y Diospa Jerusalen *templuman
poderninwan imeca relampaguno limpu 21੅Wamra semanayoq quecaptinnam,
actsïcuptin, WlSDFRTFXQDPDQWVDTXHFX‫ێ‬ papänin mamäninwan *señalatsiyarqan.
yarqan. 10੅Anjelnam queno nerqan: Jutinnam churayarqan Jesusta,
—Ama mantsacäyëtsu. Llapan manaraq qeshyaq captin anjel yuripur
nunacunawan cushicuyänequipaqmi, nenqannolla. 22੅Moises mandacushqan
canan willayashqequi: 11੅Une rey ley nenqanno limpiu cayänanpaq
Davidpa marcan Belenchomi junaqcuna tincuriptinnam, Josewan
salbayäshoqniquicuna canan Mariapis ewayarqan Jerusalencho
yuricurishqa. ¡Pëqa Teytantsic *Dios templuman llullunta Diosman
Acrashqanmi! 12੅Diospita rasonpa presentayänanpaq. 23੅Tseno
canqanta musyayänequipaqmi, canan rurayänanpaqqa *Diospa palabranmi
ewar, OOXOOXZDPUDWDWDUL\DQTXLDQLPDO‫ێ‬ queno escribirëcan: “Wamaqshu ollqu
cunapa micucuyänancho ayuwan tsuriqueqa Diosllapaqmi canqa”੆a nir.
pitushqa iscarëcaqta. 24੅Dios mandacushqan *leymi
13੅Anjel tseno nicaptinnam, juclla escribirëcan: “Ishque cullcuta o ishque
atscaq anjelcuna yurircur, Diosta llullu palumacunata qarayämanqui”੆b
alabarnin, queno niyarqan: nishpa. Que leytapis cumpleqmi Jose
14੅— Sielucho Dios, alabecuyaqmi! Mariawan ewayarqan.
¡
Cananpitam que patsacho Dios 25੅Jerusalenchomi juc nuna tärarqan,
¡
cushitseqcuna alli pasaquichona Simeon jutiyoq, Diosta allapa cuyaq
cayanqa! —nir. nuna. Pemi allillata rurar, shuyararqan
15੅Tseno nirirninnam, anjelcuna Israel nasion librashqa cananta, y Teyta
sieluman cuticuyarqan. Mitseqcunanam Diospa *Santu Espiritunmi pewan
queno ninacuyarqan: carqan. 26੅Tsemi Santu Espiritu jucpin
—¡Dios willatsimanqantsicno acu musyatserqan: “Dios Acrashqanta
jinallacho Belen marcaman ewar, ricarirninran, wanunqui” nirnin.
ricamushun! 27੅Tsenam Santu Espiritu pushaptin, tse

a¬2.23 Ex 13.2, 12. b¬2.24 Lv 12.6-8.


113 6$1/8&$6੄2

junaq templuman ewarqan. Tsemannam —Dios, qamtam allapa agradisicoq


Jesusta chäratsiyarqan Jose Mariawan que wamrapaq —nir.
ley mandacushqanno rurayänanpaq. Nunacunatanam nerqan:
28੅Wamrata ricarirninnam, mellqarcur —Que wamram noqantsic israel
Diosta alabarnin, queno nerqan: nunacuna unepita shuyaconqantsic, y
29 “Diosllä, noqa sirweqniquita pemi rescatamarnintsic salbamäshun
änillämashqequitam canan —nir.
cumplirillarqonqui. 39੅Tsepitanam Dios mandacushqan

Canan si, cushishqana OH\FXQDWD-RVH0DULDZDQUXUDUXVKDULU‫ێ‬


wanuculläshaq. nin, *DOLOHDFKR1D]DUHWPDUFDQFXQD‫ێ‬
30 Salbayämaqnïta ricarillätaq! man cuticuyarqan. 40੅Wamranam
¡
31 Qam nenqequinomi jinantincho winarnin, allapa yacheyoq carqan, y
nunacunata pe salbanqa. Diosmi imecachopis peta yanaparqan.
32 Jinantin nasion nunacunapaqpis

actsi cuentam canqa. Jerusalen templucho Jesus parlan


Perecurmi, sirwishoqniqui *israel ley yachatsicoqcunawan
nunacunapis allapa reqishqa 41੅Cada watam Jerusalenman Jose
cayanqa.” Mariawan ewayaq *Pascua ɹesta pasaq.
33੅Llullupaq Simeon nishqanta papänin 42੅Jesus chunca ishque (12) watayoq

mamäninwan wiyarninnam, HVSDQWDFX‫ێ‬ quecaptinnam, israel nunacunapa


yarqan. 34੅Tsenam pecunata Simeon costumbrincunamanno Pascua ɹestaman
nerqan: ewayarqan. 43੅Tse Pascua ɹesta ushariptin‫ێ‬
—Dios qamcunata bendisicuyäshi. nam, marcancunaman cuticuyarqan.
Jesuspa mamänintanam nerqan: Jesusnam Jerusalencho quedacushqa
—Que wawequirecurmi, waquin israel canaq, -RVH\0DULDPDQDPlFX\DQTDQ‫ێ‬
nunacuna condenacuyanqa; waquin yaq. 44੅Pecuna pensayänaq: “Que atscaq
caqcunanam allicho yarquriyanqa. nunacunawanchi shamican” nishpash.
3sFKR'LRVPLODJUXQWDULFDWVLTXLFDSWLQ‫ێ‬ Qanyasninpi ewecarnam, pullan nänicho
pis, manam chasquiyanqatsu. 35੅Tsenomi tardiyäquicuptinna, Jesusta ashiyarqan,
QXQDFXQDPXV\DWVLFX\DQTDVKRQTXQFX‫ێ‬ castancunata y reqinacuyashqancunata
nacho imanopis cayanqanta. Peru tapucurnin. 45੅Mana tarirninnam, tsellapeq
qamnam Maria, perecur jipanqui imeca Jerusalenman cuticuyarqan ashirnin.
cutsilluwan shonqiquita 46੅Quima junaq ashiyanqanchonam,

tucsicayämuptin nanatsicoqno. Jesusta templucho taririyarqan, ley


36੅Tsechomi juc tsatsa warmipis carqan yachatsicoqcunapa chopincho pecunata
Diospa *profetan, Ana. Pëqa carqan une wiyar, tapuparnin tëcaqta. 47੅Jesus alli
awilun Aserpa willcanmi. Papäninnam yachaq car, tapuyanqancunata imano
carqan Fanuel. 6KLSDVKOODFDVDFRQTDQSL‫ێ‬ shumaq yasquiptinmi, wiyaqnin llapan
tam qanchis watalla qowanwan nunacunapis espantacur, imano
täräyarqan. 37੅Qowan wanuriptinnam, quetapis puediyarqantsu. 48੅Jesusta
japallan täcorqan y puwaq chunca ricarirnam, papänin y mamänin
chuscu (84) watayoqmi carqan. *7HPS‫ێ‬ espantacuyarqan. Mamäninnam nerqan:
lullachomi paqaspa junaqpa ayunar, —Ä, wawä, ¿LPDQLUWDTTXHWDUXUD\D‫ێ‬
Diosman mañacur cacoq. 38੅Tseman Ana manqui? $OODSDOODTXLVKTDPSDSlQLTXL‫ێ‬
chärirnam, wamrata ricarir, nerqan: wan ashiyarqoq.
6$1/8&$6੄2੄3 114

49੅Tsenam Jesus nerqan: 5 feyu nänicunata parejaqno, MLUFDFX‫ێ‬


—¿Imanirtaq ashiyämarqonqui? nata pampatsaqno,
¿Manacu musyayanqui Papänïpa wicsu nänicunata derechaqno, rumi
munenincho quecanä presisanqanta? rumi nänicunata limpiaqno,
50੅Tseno nenqanta pecuna manam prebinicuyë chasquiyänequipaq.
ichicllapis cäyiyarqantsu. 6 Jinantin marcacunachomi llapan
51੅Tsepitanam pecunawan Nazaretman nunacuna musyayanqa,
cuticorqan, mandayanqancunata Diospita salbasion chämushqanta.·੅µ੆c
rurarmi carqan. 0DPlQLQQDPVKRQTXQ‫ێ‬ 7੅Tsenam bautisacuyänanpaq

OODFKROODSDQSDVDQTDQFXQDWD\DUSDFD‫ێ‬ nunacuna Juanman ewayaptin, ZDTXLQ‫ێ‬


charqan. 52੅Jesusnam winar jentiyarnin, cunata nerqan:
alli yachaq carqan. 'LRVSDT\QXQDFXQD‫ێ‬ —Ä, bibora cuenta nunacuna,
paqpis allapa allim carqan. ¿imanopataq allapa feyu castigupita
salbacuyanqui! 8੅Jutsa rureniquicunata
Bautisacoq Juan rasonpa jaqirïcur, allicunatana rurayë.
tsunyaqcunacho yachatsicun Ama nicachäyëtsu: ‘*Abrahampa castan
(Mateo 3.1–12; Marcos 1.1–8; FDQTDQWVLFUHFXUPLFDVWLJXSLWDVDOEDFX‫ێ‬
Juan 1.19–28) shun’ nir. Porqui niyaqmi: Diosqa que

3
1੅Tiberio jutiyoq *cesar chunca rumicunatapis Abrahampa castanqa
pitsqa (15) watana *Romacho ticraratsinmanmi. 9੅Imanomi juc nuna
mandacoq quecaptinmi, *Poncio Pilatu jachanwan mana wayücoq montita
Judea probinsiacho mandacoq siquipita wallurir, ninacho ushacäratsin,
quecarqan, Galilea probinsiachonam WVHQRPLOODSDQPDQDDOOLUXUDTFXQD‫ێ‬
*Herodis, ,WXUHD\7UDFRQLWHSURELQVLD‫ێ‬ paqqa Dios listu quecan
cunachonam Herodispa wauqin Felipi, ushacäratsinanpaq.
Abilinia probinsiachonam Lisanias. 10੅Tseno niptinnam, nunacuna
2੅Jerusalenchonam Anas y Caifas mas tapuyarqan:
mandacoq *saserdoticuna quecayarqan. —Tseno captenqa, ¿imatataq
Tsepinmi tsunyaqcho Zacariaspa tsurin rurayäshaq? —nir.
Juan quecaptin Dios palabranta peta 11੅Juannam nerqan:

rebelar qallarqan. 3੅Tsemi Jordan mayu —,VKTXHFDPVHTXLFD\lSXVKXSWL‫ێ‬


cuchun marcacunapa purirnin, QXQDFX‫ێ‬ queqa, mana capoqta qoycuyë. 0LFXQH‫ێ‬
nata willaparqan jutsancunata jaqirir, quicuna captinpis, mallaqecaqcunata
bautisacuyänanpaq, y tsenopa qarecuyë.
perdonashqa cayänanpaq. 12੅Impuestu cobraqcunanam Juanman
4੅Tseno Juan willacunanpaqmi Diospa witiyarqan bautisacoq, queno tapurnin:
une *profetan Isaias queno escribishqa —Mayestru, ¿imatataq noqacunaqa
carqan: rurayäshaq?
“Tsunyaqchomi juc nuna qayaripa 13੅Tsenam Juan nerqan:

queno willaconqa: —Contribusionllata cobrayanqui. Ama


‘Nänicunata derechar limpiaq cuenta mastaqa cobracuyanquitsu.
prebinicuyë Teytata 14੅Tsenollam soldaducunapis ewar,

chasquiyänequipaq, tapuyarqan:

c¬3.6 Is 40.3-5.
115 6$1/8&$6੄3

—Noqacunaqa, ¿imatataq rurayäshaq?


Pecunatanam nerqan: Jesuspa castancuna
—Ama nunacunapa imancunatapis (Mateo 1.1–17)
malas qochiyanquitsu, ni ulicurcur 23੅Jesusquima chunca (30) watayoq
lebantacuyanquitsu. 3DJD\lVKXVKTHTXL‫ێ‬ quecarninnam, pepa willaquinincunata
wan conformi cayanqui. nunacunata willapar qallecorqan.
15੅Tsenam nunacuna cushishqa Tsenam parlayarqan queno: “Jesusqa
quiquincunallacho queno niyarqan: Josepa tsurinmi.” Joseqa Elipa tsurinmi.
—Shuyaconqantsic *'LRV$FUDVKTDQ‫ێ‬ 24੅Eleqa Matatpa tsurinmi. Matatqa

chi pëqa —nir. Levipa tsurinmi. Leveqa Melquipa


16੅Tsenam, Juan queno nerqan: tsurinmi. Melqueqa Janaipa tsurinmi.
—Noqaqa yacullawanmi bautisayaq; Janaeqa Josepa tsurinmi. 25੅Joseqa
peru jucmi shamun noqapita mas Matatiaspa tsurinmi. Matatiasqa
puedeq. Noqaqa manam sirwïtsu Amospa tsurinmi. Amosqa Nahumpa
qonqurïcur pepa llanqinpa watunta tsurinmi. Nahumqa Eslipa tsurinmi.
pascarillatapis. 3sTDQLQDQRUXSHFDT‫ێ‬ Esleqa Nagaipa tsurinmi. 26੅Nagaeqa
wan bautisayäshurniquim, *Santu Mahatpa tsurinmi. Mahatqa Matatiaspa
Espiritunta qoyäshunqui. 17੅Ichicllanam tsurinmi. Matatiasqa Semeipa tsurinmi.
pishin, imeca eracho triguta wauyaqno Semeeqa Josecpa tsurinmi. Josecqa
nunacunata pe acrananpaq. Trigutam Joiadapa tsurinmi. 27੅Joiadaqa Joananpa
wardacunanman wardanqa y pajatanam tsurinmi. Joananqa Resapa tsurinmi.
mana upeq ninacho cayeconqa. Resaqa Zorobabelpa tsurinmi. =RURED‫ێ‬
18੅Tseno nirninnam, tuquilayapa belqa Salatielpa tsurinmi. Salatielqa
nunacunata yachatserqan Diospa alli Neripa tsurinmi. 28੅Nereqa Melquipa
willaquininta. 19੅Tsepitanam mandacoq tsurinmi. Melqueqa Adipa tsurinmi.
+HURGLVWDOODSDQPDQDDOOLUXUHQLQFXQD‫ێ‬ Adeqa Cosampa tsurinmi. Cosamqa
pita Juan piñaparnin nerqan: Elmadampa tsurinmi. Elmadamqa Erpa
—$PDZDXTLTXLSDZDUPLQ+HURGLDV‫ێ‬ tsurinmi. 29੅Erqa Jesuspa tsurinmi.
wan wätanaquïtsu. ¡Tseqa manam Jesusqa Eliezerpa tsurinmi. Eliezerqa
allitsu! —nir. Jorimpa tsurinmi. Jorimqa Matatpa
20੅Tseno niptinmi, PDQDDOOLUXUDQTDQ‫ێ‬ tsurinmi. 30੅Matatqa Levipa tsurinmi.
cunapita mas mana allita rurar Herodis Leveqa Simeonpa tsurinmi. Simeonqa
carselman Juanta llawiratserqan. Judapa tsurinmi. Judaqa Josepa
tsurinmi. Joseqa Jonampa tsurinmi.
Juan Jesusta bautisan Jonamqa Eliaquimpa tsurinmi.
(Mateo 3.13–17; Marcos 1.9–11) 31੅Eliaquimqa Meleapa tsurinmi.
21੅੍3HUXPDQDUDT-XDQWD+HURGLVSUHVX Meleaqa Menapa tsurinmi. Menaqa
tsaritsiptinmi,੏OODSDQQXQDFXQDEDXWLVD‫ێ‬ Matatapa tsurinmi. Matataqa Natanpa
cuyanqancho Jesuspis bautisacorqan. tsurinmi. 32੅Natanqa *Davidpa tsurinmi.
Tsechonam Diosman Jesus mañacuptin, Davidqa Jesepa tsurinmi. Isaeqa Obedpa
sielupita 22੅imeca palumano Santu tsurinmi. Obedqa Boozpa tsurinmi.
Espiritu urämur, Jesusman chämorqan. Boozqa Selahpa tsurinmi. Selahqa
Sielupeqnam Dios queno nimorqan: Nahasonpa tsurinmi. 33੅Nahasonqa
—Qammi cuyë tsurï canqui. 4DPUH‫ێ‬ Aminadabpa tsurinmi. Aminadabqa
curmi allapa cushicü —nir. Arampa tsurinmi. Aramqa Hesronpa
6$1/8&$6੄3੄4 116

tsurinmi. Hesronqa Farespa tsurinmi. jinantin munducho nasioncunata,


Faresqa Judapa tsurinmi. 34੅Judaqa 6੅queno nishpa:
Jacobpa tsurinmi. Jacobqa Isaacpa —Que llapan nasioncunaqa
tsurinmi. Isaacqa Abrahampa tsurinmi. maquïchomi quecan. Munarqa pitapis
Abrahamqa Terahpa tsurinmi. Terahqa qoycümanmi. Tsemi shumaq queninta
Nahorpa tsurinmi. 35੅Nahorqa Serugpa ricacunequipaq y tsecho mandacoq
tsurinmi. Serugqa Ragaupa tsurinmi. canequipaq qoycushqequi. 7੅Peru que
Ragaoqa Pelegpa tsurinmi. Pelegqa llapanta qoycunaqpaqqa; puntäman
Eberpa tsurinmi. Eberqa Selahpa qonqurïcur, adorecamë.
tsurinmi. 36੅Selahqa Cainanpa tsurinmi. 8੅Tsenam Jesus nerqan:

Cainanqa Arfaxadpa tsurinmi. ੍—¡Quepeq yarqï, diablu!੏'LRVSD


Arfaxadqa Sempa tsurinmi. Semqa palabranmi escribirëcan: ‘Diosllatam
Noepa tsurinmi. Noeqa Lamecpa adoranequeqa y sirwinequeqa’੆e nir.
tsurinmi. 37੅Lamecqa Matusalenpa 9੅7VHSLWDQDPGLDEORTD-HVXVWDSXVKDU‫ێ‬

tsurinmi. Matusalenqa Henocpa qan Jerusalen marcaman. Tsechonam


tsurinmi. Henocqa Jeredpa tsurinmi. *WHPSOXSDPDVDOWXQFDTPDQOORTDUFD‫ێ‬
Jeredqa Mahalaleelpa tsurinmi. 0DKDOD‫ێ‬ tsir, queno nerqan:
leelqa Cainanpa tsurinmi. 38੅Cainanqa —Rasonpa Diospa tsurin carnenqa,
Enospa tsurinmi. Enosqa Setpa tsurinmi. mä, quepita jeqacurquï. 10੅Porqui Diospa
Setqa Adanpa tsurinmi. Adanqa Dios palabranmi queno escribirëcan:
camashqanmi carqan. ‘Anjelnincunatam Dios cachamonqa
cuidayäshunequipaq,
Jesusta tenteta munan diablu 11 manaraq rumicunaman jeqaptiqui
(Mateo 4.1–11; Marcos 1.12–13) juclla tsaricuyäshunequipaq’੆f nir.

4
1੅Bautisacurirnam Jesus *Santu 12੅Jesusnam nerqan:

Espiritupa poderninwan Jordan —Diospa palabranmi jina queno


mayupita cuticorqan. Tsenam Santu escribirëcan: ¶$PD'LRVQLTXLWDSUREDQ‫ێ‬
Espiritu pusharqan tsunyaq jircaman. quitsu’੆g —nir.
2੅Tsechonam diablu chuscu chunca (40) 13੅7VHQR-HVXVWDWHQWHWDPDQDSXHGLU‫ێ‬

junaqninpi Jesusta tenteta munarqan. ninnam, GLDEOXHXFRUTDQ\DSHFXWLQDQ‫ێ‬


7VHMXQDTFXQDPDQDLPDWDSLVPLFXUQLQ‫ێ‬ paq caqta yarparar.
nam, mallaqarqan. 3੅Tsenam diablu
Galileacho Jesus
nerqan:
yachatsicur qallarcun
—Diospa tsurin rasonpa carqa, mä
(Mateo 4.12–17; Marcos 1.14–15)
que rumita mandariquï tantaman
ticrarinanpaq, nir. 14੅Tsepitanam Santu Espiritupa
4੅Jesusnam nerqan: poderninwan Jesus Galileaman
—*Diospa palabranmi queno cuticorqan. Tsenam nunacuna
escribirëcan: ¶0DQDPWDQWDWDPLFXUOOD‫ێ‬ jinantincho musyariyarqan Jesuspa
tsu nunacuna cawayanqa; ੍VLQRTD'LRV rurenincunata. 15੅Llapan marca
OODSDQQHQTDQWDFlVXFXUQLQPL੏·੆d —nir. chanqanchomi *ellucayänan wayicho
5੅Tsepitanam rara jirca puntanman Jesus yachatsicoq. Tsemi nunacuna
Jesusta pushar, juclla riquecatserqan alabayaq.

d¬4.4 Dt 8.3. e¬4.8 Dt 6.13. f¬4.10-11 Sal 91.11-12. g¬4.12 Dt 6.16.


117 6$1/8&$6੄4

marquequichopis tseno ruramï’


Jesus Nazaretcho —nishpa.
(Mateo 13.53–58; Marcos 6.1–6) 24੅“Rasonpam niyaq: Manam Diospa ni
16੅Tsenam winaconqan marcan meqan profetantapis marcanchoqa
Nazaretman Jesus cuticur, FRVWXPEULQ‫ێ‬ cäsuyantsu. 25-26੅Masqui yarpäyë imano
manno *jamaqui junaq ellucayänan Eliaspa tiempuncho pasaconqanta.
wayiman ewarqan. Tsechonam Diospa ¿Manacu quima wata y joqta quilla
palabranta leyinanpaq sharcurerqan. pasepa tamyarqantsu? Tsemi jinantin
17੅Tsenam Diospa *profetan Isaias ,VUDHOFKRQXQDFXQDPDOODTHZDQMLSD\DU‫ێ‬
escribishqan libruta qoriyarqan. qan. Israelcho atsca biudacuna
Jesusnam libruta quicharir, queno jipecayaptinpis, Eliastam Dios
escribirëcaqta taririr, leyerqan: cacharqan caru Sidonpa ladun Sarepta
18 “Diospa Espiritunmi noqacho. marcacho täraq biudallaman. 27੅Jina
Pemi acramashqa wactsacunata alli yarpäyë imano profeta Eliseopa
willaquita willapänäpaq, tiempuncho pasaconqanta. Tsepinmi
੍OODTXLVKTDFXQDWDFXVKLWVLQlSDT,੏ Israel marcancho atscaq nunacuna
presu cuenta caquicaqcunata *leprawan qeshyayarqan. Peru tseno
libranäpaq, TXHFDSWLQSLV6LULDQDVLRQSHT1DDPDQ‫ێ‬
wiscucunata cachacätsinäpaq, llatam Eliseo cachacätserqan, manam
y ancupëpaq sirwipacoqcunata Israel marca mayincunatatsu.”
libranäpaq. 28੅Jesus tseno niptinnam, ellucayänan
19 Y tsenolla que tiempucho Diospa wayicho llapan nunacuna allapa
ancupäquininta willayänaqpaq.”੆h piñacurcuyarqan. 29੅Tsenam llapancuna
20੅Tseno leyirirnam, OLEUXWDZLFKTDU‫ێ‬ sharcur, Jesusta Nazaretpita cumar,
cur, ellucayänan wayicho yanapacoq cumar apacuyarqan tse marcapa feyu
nunata cutiratsirnin, täcurerqan. Tsecho sanjanman cumarcuyänanpaq. 30੅Peru
quecaqcunanam Jesusta ricaräyarqan. pëqa chopincunapitam ullurïcur,
21੅Jesusnam nerqan: eucorqan.
—Wiyecayanqequi öram
cumplicärerqon librucho Supëta juc nunapita Jesus qarqun
escribirëcanqan. (Marcos 1.21–28)
22੅Tsecho llapan nunacunanam 31੅Tsepitanam Galileacho Capernaum
cushicur, queno ninacuyarqan: marcaman eucorqan. *Jamacuyänan
—Jesusqa allapa allim. Peru, ¡LPDQR‫ێ‬ junaqcunanam ellucayänan wayicho
raq Josepa tsurinlla quecar, tselaya nunacunata yachatseq. 32੅Llapan
shumaqta parlan! —nishpa, nunacunam allapa espantacur
espantacuyarqan. PDQWVDFlFX\DUTDQWVH\DFKDWVLTXLQLQ‫ێ‬
23੅Tsenam nunacunata Jesus nerqan: pita, porqui puedeq queninwanmi
—Qamcuna capas que parlaquita tsecunata yachatsicorqan.
niyämanqui: ‘Jampicoq carqa, 33੅Tse ellucayänan wayichomi supëyoq

quiquiquiraq jampicunquiman’ nir. nuna qayaripa queno nerqan:


‘Cafarnaumchoqa qeshyaqcunata 34੅— Au, Jesus Nazaret marcapeq
¡
cachacätserqonquish. Mä, canan que nuna! ¿Imananquitaq noqacunawan?

h¬4.19 Is 61.1-2.
6$1/8&$6੄4੄5 118

¿Ushacätsiyämaqnïcu shamorqonqui? —¡Qamqa Diospa tsurinmi canqui!


¡Noqa reqeqmi, qam *Dios Acrashqan Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan:
canqequita! —¡Upälla cayë!
35੅-HVXVQDPVXSs\RTQXQDWDSLxDSDU‫ێ‬ Porqui manam munarqantsu *Diospa
nin, nerqan: Acrashqan canqanta musyatsicuyänanta.
—¡Upälla quë! ¡Canan que nunapita
yarqï! —nir. Jesus willapäcun
Niptinnam, nopancho patsaman ellucayänan wayicunacho
nunata mana imanashpa seqirirnin, (Marcos 1.35–39)
eucorqan. 36੅Tseta riquecurnam, llapan 42੅Patsa atsicyäriptinnam, Jesus

nunacuna mantsacäcur queno japallan eucorqan tsunyaqman. Tsenam


ninacuyarqan: atscaq nunacuna ashiyarqan. Taririrnam,
—¡Imano poderyoqtaq que parlanqan! munayarqantsu tsepeq eucunanta.
43੅Jesusnam nerqan:
¡Mandariptinllataq, VXSs\RTQXQDFXQD‫ێ‬
pita *supëcunapis yarquyan! —Jinantin marcacunachomi alli
37੅7VHSLWDQDPMLQDQWLQ*DOLOHDSURELQ‫ێ‬ willaquita yachatsicunä presisan. Que
siacho Jesus rurashqanta patsamanmi Dios cachamashqa, pepa
musyariyarqan. mandaquinincho nunacuna imano
cayänanpaq canqanta willacunäpaq.
Pedrupa suegranta 44੅Tsepitanam Judea probinsiacho
Jesus cachacätsin jinantinpa purir, HOOXFD\lQDQZD\LFXQD‫ێ‬
(Mateo 8.14–15; Marcos 1.29–31) man ewar, yachatsicorqan.
38੅Ellucayänan wayipita Jesus

yarqurirnam, *disipuluncunawan Simon Jesus acran Pedruta


Pedrupa wayinman ewayarqan. *disipulun cananpaq
Simonpa suegranmi ɹebriwan feyupa (Mateo 4.18–22; Marcos 1.16–20)

5
qeshyecarqan. Jesus chäriptinnam, 1੅Juc cutinam Genesaret nishqan

rogayarqan: Lamar cuchuncho quecar *Diospa


—¡Cachaquecatsillämï! —nishpa. palabranta Jesus yachatsiquicarqan.
39੅Jesusnam qeshyaqman cuquicur, Wiyeta munarninnam, atscaq nunacuna
queno nerqan: ellucarnin, quichquinacur Jesusta
—Amana ɹebrïnatsu. tanqayarqan. 2੅Tsenam yacucho ishque
Jinallachomi ɹebrenqanpita warmi lancha tëcaqta ricarerqan. Pescadu
cachacärerqan. Tse öram sharcur, tsareqcunanam lanchancunapita
pecunata sirwerqan. yarqurir, atarayancunata playacho
paqecayarqan. 3੅Tsenam Simonpa
Qeshyaqcunata Jesus cachacätsin
lanchanman Jesus lloqarcur nerqan:
(Mateo 8.16–17; Marcos 1.32–34)
—Simon, que yacu cuchunpita mas
40੅Inti jeqecaptinnam, tuquilaya ruriman yecushun —nir.
qeshyaqcunata Jesusman apayämorqan. Yecuriyaptinnam, täcurir, nunacunata
Jesusnam jucllellapayan pecunaman lanchapita yachatsicorqan. 4੅Yachatsicur
maquinta churar, OODSDQWDFDFKDFlWVHU‫ێ‬ usharirnam, Simonta nerqan:
qan. 41੅Supëyoq nunacunapitam —&DQDQPDVUXULPDQ\HFX\sDWDUD\H‫ێ‬
supëcuna yarquyarqan qayaripa, queno quicunata jitaq, pescaduta
niräcur: tsariyänequipaq.
119 6$1/8&$6੄5

5੅Simonnam nerqan: 14੅Tsenam nunata Jesus nerqan:


—Mayestru, waraqninpim noqacuna —Ama ni pitapis willacunquitsu
nacayarqö. Manam ni jucllellatapis cachacätsenqaqta. Peru si, ewë *saserdoti
tsariyarqötsu. 3HUXFDQDQTDPQLPDQTH‫ێ‬ bendisishunequipaq, 0RLVHVPDQGDFXVK‫ێ‬
quirecurmi, atarayäta jitashaq —nir. qanno Diospaq qarenin aparcur
6੅Jitarirnam, allapa atsca pescaduta cachacashqequita musyayänanpaq.
tsaricuyarqan, FDVLDWDUD\DSLVUDFKHQ‫ێ‬ 15੅Tseno nicaptinpis, masran nunacuna

qanyaq. 7੅Tsenam jucnin lanchacho musyariyarqan Jesus ruranqancunata.


yanaqincunata señaswan qayarqan 7VHQDPDWVFDTHOOXTXHFX\DUTDQ\DFKDWVL‫ێ‬
yanapayänanpaq. 3HFXQDFKlUL\DSWLQ‫ێ‬ cushqancunata wiyayänanpaq, \THVK\DT‫ێ‬
nam, pescaduta ishcan lanchaman cunatapis cachacätsinanpaq. 16੅Peru
winayarqan. Tselaya atsca captinmi, Jesusqa imepis pecunapita raquicarmi,
LVKFDQODQFKDFXQDSLVFDVLMXQGLFD\DU‫ێ‬ tsunyaqcunata ewar, Diosman mañacoq.
qan. 8੅Tseta Simon Pedru riquecurnam,
Jesuspa nopanman qonqurïcur, nerqan: Jesus cachacätsin imbalidu nunata
—Noqalläqa jutsasapa nunam callä, (Mateo 9.1–8; Marcos 2.1–12)
Tëte. Noqallapita witicurillë. 17੅-XFMXQDT-HVXV\DFKDWVLTXLFDSWLQ‫ێ‬
9੅Yanaqincunawan tselaya atsca nam, *fariseucuna y *OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬
SHVFDGXWDWVDUL\DQTDQSLWDPDQWVD‫ێ‬ cuna Galileacho jinantin marcacunapita,
cashqa carninmi, Pedru tseno nerqan. Judeapita y Jerusalenpita ewar,
10੅Zebedeupa tsurincuna Santiagu y ellucarir tëcur, wiyayarqan. Diospa
Juanmi Simonpa yanaqincuna cayarqan. SRGHUQLQPL-HVXVFKRFDUTDQTHVK\DFRT‫ێ‬
Pecunapis mantsacäyarqanmi. Tsenam cunata cachacätsinanpaq. 18੅Tsemannam
Pedruta Jesus nerqan: nunacuna apayarqan imbalidu nunata
—Ama mantsaquëtsu. Cananpitam quirmapa wanturishqa. Chäratsirnam,
nunacunata noqapaq pescamunqui. ruri wayiman Jesuspa nopanman
11੅3HFXQDQDPSOD\DPDQODQFKDQFX‫ێ‬ yecatsita munayarqan. 19੅Nunacuna
nata jorqarïcur, tsecho llapanta jaqirir, pasepa quichquishqa cayaptinmi,
Jesusta qatircur eucuyarqan. yecatsita puediyarqantsu. Tsenam wayi
jananman lloqarcur, tse wayi qataraqta
Jesus cachacätsin *leprawan quicharicur, qeshyaq nunata quirmantin
qeshyaq nunata shumaqlla cacharpuyarqan Jesuspa
(Mateo 8.1–4; Marcos 1.40–45) nopanman. 20੅Tseno rurayaptinnam,
12੅Juc marcacho Jesus quecaptinnam, -HVXVTDSHPDQDOODSDPDUFlFX\DVK‫ێ‬
leprawan qeshyaq nuna chärerqan. qanta musyarirnin, qeshyaqta nerqan:
Jesusta ricarirnam, patsaman urcunpis —Au, amigu, jutsequicunapitam
chanqanyaq qonquriquicur rogacur, perdonecoq.
queno nerqan: 21੅7VHQDPIDULVHXFXQD\OH\\DFKDWVL‫ێ‬

—Tëte, munarnenqa, FDFKDTXHFD‫ێ‬ coqcuna quiquincunacho


tsillämë —nir. yarpacachäyarqan: “Que nunaqa
13੅Tsenam Jesus nunata yatecur queno
¡imanirraq Diospita burlacun! Diosllam
nerqan: jutsantsicpitaqa perdonamantsic” nir.
—Munämi, cachacänequita. 22੅Peru Jesusqa tseno

Tseno niptinnam, jinallacho leprapita yarpacachäyanqanta musyarirmi,


cachacärerqan. pecunata queno taporqan:
6$1/8&$6੄5੄6 120

—¿Imanirtaq shonqiquicunacho tseno 32੅Tseno caqmi noqaqa que patsaman

yarpacachäyanqui! 23੅¿Meqantaq mas alli shamushqa cä alli ruraqcunamantsu,


ninäpaq canman: ‘Jutsequicunapita sinoqa jutsasapacunata Diosman
perdonashqanam canqui’ ninäcu, o cutitsinäpaqmi.
‘¡Sharquï! ¡Canan purï!’ ninäcu! 24੅Cananmi
musyatsiyashqequi *Diospita Shamushqa Jesusta tapuyan ayunupaq
Nuna, SXHGHTFDUTXHSDWVDFKRQXQDFX‫ێ‬ (Mateo 9.14–17; Marcos 2.18–22)
napa jutsancunata perdoneta puedenqanta. 33੅Nunacunanam Jesusta queno
Tseno nirirnam, imbalidu nunatana tapuyarqan:
nerqan: —Bautisacoq Juanpa y fariseucunapa
—Qamtam neq: Sharcur quirmequita disipuluncunaqa imepis ayunashpam
aparcur wayiquita euquï. Diosman mañacuyan; peru qampa
25੅Tsenam jinallacho llapan disipuliquicunaqa ¡manataq ayunayantsu,
ricarëcayaptin, sharcur, quirmanta antis imepis micucuyantaq y upucuyantaq!
ellurir aparcur, wayinman eucorqan, 34੅Jesusnam iwalatsiquipa queno nerqan:

“Diosqa allapa allim” nirnin. —$FDVXFDVDPLHQWXPDQFRPELGDVK‫ێ‬


26੅Tsenam nunacuna allapa espantacur qacuna nobiuwan juntu quecar, ¿D\XQD‫ێ‬
y mantsacäcur, alabayarqan: yancu? 35੅Peru chämonqanam nobiuta
—¡Diosqa allapa puedeqmi! ¡Manam apacuyänan junaq. Tsenam si,
QLLPHSLVTXHQRDOOLUXUDTWDTDULFDVKTD‫ێ‬ ayunayanqa.
tsu cantsic! —nishpa. 36੅Tseno nirirnam, iwalatsiquipa

yachatsicorqan queno:
Jesus willacun —Mushoq ropapita ratashta capchurir,
picunaman shamonqanta manam remendashwantsu macwa
(Mateo 9.9–13; Marcos 2.13–17) ropaman. Tseno rurarqa, mushoq ropatapis
27੅Tsepita Jesus eucurninnam, ULFDUHU‫ێ‬ uchcurirmi perdiratsintsic, y macwa
qan Levi jutiyoq nunata *Romapaq ropacho manam tse mushoq ratash
impuestucunata cobracuyänan wayicho tsaraconqatsu. 37੅Tsenollam jina pipis
cobracur tëcaqta. Petam Jesus nerqan: macwa qara bolsachoqa llullullaraq binuta
—¡Acu eucushun! —nir. poqutsinmantsu. Tseno ruraptenqa, binu
28੅Levinam sharcur, llapanta jaqirïcur, poqurmi, tse bolsata pashtaratsinman, y
Jesuswan eucorqan. binupis bolsapis ushacärinmanmi.
29੅Tsepitanam Jesuspaq Levi wayincho 38੅Tseraq rurashqa binutaqa mushoq qara

ruratserqan juc banquetita. Tsechonam bolsamanmi winantsic. 39੅Pipis poqushqa


impuestuta cobraqcuna atscaq y mas binuta upurerqa, tseraq rurashqa binuta
nunacunapis Jesuswan ellucarir, manam upita munantsu, ‘Poqushqa caq
miquicayarqan. 30੅Tsenam, fariseucuna y binum mas alleqa’ nirnin.
OH\\DFKDWVLFRTFXQD-HVXVSDGLVLSXOXQ‫ێ‬
cunata penqaparnin, niyarqan: Jesus yachatsicun alli rureta
—¿,PDQLUWDTLPSXHVWXFREUDFRTFXQD‫ێ‬ *jamaqui junaqcho
wan y que jutsasapacunawan qamcuna (Mateo 12.1–8; Marcos 2.23–28)

6
micuyanqui! 1੅Jucpinnam *jamacuyänan
31੅Jesusnam nerqan: junaqcho *disipuluncunawan Jesus
—Qeshyaqcunallam medicutaqa ewecayarqan trigu murushqacuna
nesitayan; sanu caqcunaqa manam. cuchunpa. Disipuluncunanam espigata
121 6$1/8&$6੄6

quipchurir, maquincunacho qaqurir, Maquinta nuna pallarcuptinnam,


uchuyarqan. 2੅*Fariseucunanam tseta cachacärerqan. 11੅Fariseucunanam
ricarnin, piñacur queno niyarqan: piñacurcurnin, quiquincuna pura queno
—¿Imanirtaq jamaqui junaqcho ninacuyarqan:
*leynintsicpa contran tseno rurayanqui! —¿Imanecuntsictaq que Jesusta! —nir.
—nir.
3੅Jesusnam nerqan: Jesus acran chunca ishcaqta (12)
—¿Qamcuna manacu *Diospa apostolnin cayänanpaq
palabranta leyishqa cayanqui, rey (Mateo 10.1–4; Marcos 3.13–19)
*David yanaqincunawan mallaqar, 12੅Tsepitanam jircaman Jesus eucorqan,

rurayanqanta? 4੅Pemi Dios adorana y waraqninpim tsecho Diosman


wayiman yecurirnin, Diospaq churashqa mañacorqan. 13੅Patsa waräriptinnam,
WDQWDWD\DQDTLQFXQDZDQPLFXFXUFX\DU‫ێ‬ disipuluncunata qayarqan, y chunca
qan, *saserdoticunalla tse tantata ishcaqtam (12) acrarqan apostolnin
micuyänan quecaptinpis. 5੅Tsemi cayänanpaq. Pecunam cayarqan:
*'LRVSLWD6KDPXVKTD1XQDSDPXQHQLQ‫ێ‬ 14੅Simon (petam Jesus jutitserqan

cho jamaqui junaqpis quecan. “Pedru” nishpa), wauqin Andres,


Santiagu, Juan, Felipi, Bartolome,
Jamacuyänan junaqcho juc 15੅Mateo, Tomas, Alfeupa tsurin
qeshyaqta Jesus cachacätsin Santiagu, *Seloti grupupita Simon,
(Mateo 12.9–14; Marcos 3.1–6) 16੅Santiagupa tsurin *Judas, y Judas
6੅Tsepitanam jina jamaqui junaqcho Iscariote. Pemi Jesusta ranticorqan.
*ellucayänan wayiman Jesus ewar,
yachatsiquicarqan. Tsechomi juc nuna Atscaq nunacunata Jesus yachatsin
quecarqan derechu caq maquin (Mateo 4.23–25)
tsaquishqa. 7੅Fariseucunanam ley 17੅Pecunawan Jesus urämurnam,

yachatsicoqcunawan Jesusta acuseta WDUHUTDQSDPSDFKRDWVFDTTDWLUDTQLQ‫ێ‬


munarnin, qawarëcayarqan: cuna quecayaqta. Tsemanmi jinantin
—Mä, ¿canan jamaqui junaqcho que Judea probinsiacunapita, Jerusalenpita,
nunata cachacätsenqacush! —nir. ODPDUFXFKXQFKR7LUR\6LGRQPDUFDFX‫ێ‬
8੅Pecuna tseno niyanqanta Jesus napita atscaq nunacuna shamushqa
musyarirninnam, tsaquishqa maquiyoq cayarqan, ੍-HVXV\DFKDWVLFXVKTDQWD
nunata nerqan: wiyeta munar, y qeshyaqcunata
—Sharcur, que chopiman shamï. FDFKDFlWVLQDQWDPXQDUQLQ੏.
1LSWLQQDPFKRSLQFXQDPDQVKDFXUHU‫ێ‬ 18੅*Supëcunawan jipaqcunatam Jesus

qan. 9੅Tsenam fariseucunata Jesus queno cachacätserqan. 19੅Llapan nunacunam


nerqan: Jesusta yateta munayarqan, puedeq
—Jucta tapuyashqequi: ¿Imanotaq queninwan llapan qeshyaqcunata
leynintsic mandacun? Jamaqui cachacätsiptin.
junaqcho ¿allita rurashwancu o
manacu! ¿Nunacunata salbecushwancu Jesus willapäcun cushiquicunapaq
o wanuratsishwancu! y llaquiquicunapaq
10੅Tsenam llapancunata ricarir, tse (Mateo 5.1–12)
nunata queno nerqan: 20੅Tsechonam disipuluncunata Jesus
—Maquiquita pallarï. riquecur, iwalatsiquipa queno nerqan:
6$1/8&$6੄6 122

“Cushicuyë, noqaman creyicoq camsequitapis qoycuyanqui. 30੅Imatapis


waqtsacuna. Qamcunaqa Diospa mañayäshonqequita qoycuyanqui.
Muneninchonam cayanqui. Sitsun imequitapis qochiyäshunqui, ama
21੅“Cushicuyë, canan mallaqepano ‘Cutitsimë’ niyanquitsu. 31੅Imanomi
Diosta asheqcuna. Qamcunatam Diosqa munayanqui qamcunapaq nuna
pacha juntata wätayäshunqui. mayiquicuna allita rurayänanta, tsenolla
“Cushicuyë, canan waqacoqcuna. qamcunapis pecunapaq rurayë.
Porqui shoqashqanam cayanqui. 32੅“Cuyayäshoqniquicunallata cuyarqa,
22੅“Cushicuyë, nunacuna manam allitatsu rurayanqui. ¡-XWVDVDSD‫ێ‬
chiquiyäshuptiqui, qarquyäshuptiqui y cunapis tsenollaqa rurayantaq! 33੅Allipa
allqutsayäshuptiqui, mana alli ricayäshoqniquicunallapaq allita
ruraqtano lebantayäshuptiqui, tseqa rurarqa, PDQDPLPDDOOLWDWVXUXUD\DQ‫ێ‬
'LRVSLWD6KDPXVKTD1XQDPDQFUH\LFX‫ێ‬ qui. ¡Jutsasapacunapis tsenollaqa
yanqequirecurmi. 23੅7VHQRUXUD\lVKXSWL‫ێ‬ rurayantaq! 34੅Sitsun prestacuyanqui,
queqa allapa cushicuyanqui. &XVKLTXL‫ێ‬ ‘Pëqa imachopis paguta ruramanqam’
wanpis pinticachäyanqui. Wac nishpa, ¿ima allitataq rurayanqui?
bidachomi Dios allapa shumaq premiuta 7VHQROODTDMXWVDVDSDFXQDSLVSUHVWDQDFX‫ێ‬
qoyäshunqui. Tsenollam pecunapa une yantaq, cutitsiyänanta shuyarar. 35੅Antis
awiluncuna maltratayarqan Diospa chiquiyäshoqniquicunata allita rurar,
*profetancunata. cuyayanqui. Mana ni imata
24੅“Peru Allau, ricucuna! 4XHELGDOOD‫ێ‬ cutitsiyäshunequita shuyarashpa,
¡
chomi cushiquicho cayanqui. imatapis qoycuyanqui. 7VHQRUXUD\DSWL‫ێ‬
25੅“ Allau, FDQDQSDFKDMXQWDTXHFDT‫ێ‬ queqa, Diosmi tsepita masta
¡
cuna! ¡Chämonqam mallaqueniquicuna! cutitsiyäshunqui. 3sTDPDQDDJUDGHVL‫ێ‬
“¡Allau, cushicur asicachäcoqcuna! coqcunata y jutsasapacunatapis
¡Chämonqanam waqaquiniquicuna! ancupanmi. Qamcunapis tseno
26੅“ Allau, OODSDQQXQDFXQDOODDODEDVK‫ێ‬ rurarnenqa, sielucho quecaq Diospa
¡
qacuna! 7VHQROODPSHFXQDSDDZLOXQFX‫ێ‬ wamrancunanam cayanqui. 36੅Tsemi
napis alabayarqan une tiempucho uli *Dios Yaya ancupäcoq canqannolla,
profeta tucoqcunata. qamcunapis ancupäcoq cayänequi.

Chiquiyäshoqniquicunatapis Nuna mayiquicunata


cuyayanqui ama jusgayëtsu
(Mateo 5.38–48; 7.12) (Mateo 7.1–5)
27੅´&DQDQOODSHTXLZL\HFDPDTQwFXQD‫ێ‬ 37੅“Ama nuna mayiquicunata

tam niyaq: Chiquiyäshoqniquicunata jusgayëtsu, qamcunapis mana jusgashqa


cuyayanqui. Melanäyäshoqniquicunata cayänequipaq. Ama lebantanacuyëtsu,
ancupar, yanapayanqui. 28੅Llutan qamcunapis mana lebantashqa
camanta niyäshoqniquitapis qamcunaqa cayänequipaq. Antis perdonanacuyë,
allipa parlapäyë; DOOTXWVD\lVKRTQLTXLFX‫ێ‬ TDPFXQDWDSLV'LRVSHUGRQD\lVKXQHTXL‫ێ‬
napaqpis, Diosman mañacuyë. 29੅Sitsun paq. 38੅1XQDPD\LTXLWDTDUHFX\DSWL‫ێ‬
juc ladu qaqllequicunacho queqa, Diosmi qamcunatapis mas
laqyecuyäshunqui, jucnin ladu atscata qoycuyäshunqui, tupuman junta
qaqllequicunatapis camapïcuyanqui. junta tapsïcur, rame rame qaracoq
Ponchiquitatsun qochiyäshunqui, cuenta. Imanollam qamcunapis nuna
123 6$1/8&$6੄6੄7

mayiquicunata tratayanqui, tsenollam qaqta mana cäsuquicar? 47੅Cananmi


qamcunatapis Dios tratayäshunqui.” iwalatsiquipa cäyitsiyashqequi: Pipis
39੅Tseno nirninnam, iwalatsiquïpa que yachatsiconqäta wiyacur, FlVXFRT‫ێ‬
Jesus yachatsicorqan, queno nishpa: cunaqa, 48੅imeca juc nuna wayinta
—¿Acasu juc wiscu nunata wiscu shäritsinanpaq alli jondu oqtirïcurnin,
mayin pushanmancu! Tseno carqa, TDTDMDQDQFKRVLPLHQWXWDSDWVlWVHT‫ێ‬
¡ishcanchi sanjaman jeqacurcuyanman! nomi. Tsenam atsca lloqlla tse wayita
40੅0DQDPQLPHTDQGLVLSXOXSLVPD\HVW‫ێ‬ wacwarninpis, cuyutsintsu, alli rurashqa
runpita mas presisaqtsu. Tse captin. 49੅Peru yachatsicushqäcunata
yachacoqqa yachacur usharir, PD\HVW‫ێ‬ wiyar, mana cäsucoq nunaqa allpa
runnollam canqa. jananllacho simientunnaq wayita
41੅“Qamcunaqa nuna mayiquicunapa sharcatseqnomi cayan. Tsenam atsca
nawincho saqwata ricarëcaq cuentallam lloqlla tse wayita wacwar, juchur
cayanqui; ¡peru manam cuentata ushacäratsin.”
qocuyanquitsu quiquiquicunapa
nawiquicunacho troncu quecanqantaqa! Jesus cachacätsin *Roma
42੅Tseno quecaptin imanopam nuna capitanpa wäteninta
¿
mayiquita ‘Nawiquicho saqwata (Mateo 8.5–13; Juan 4.43–54)

7
jorqaramushaq’ ninquiman, quiquiquipa 1੅Nunacunata yachatsir usharirnam,

nawiquicho troncu quecaptin! ¡Alli Capernaum marcaman Jesus


tucoqcuna, puntataraq nawiquipita tse ewarqan. 2੅Tsechomi Roma capitanpa
troncuta jorquyë! Tseran alli ricayanqui cuyë wätenin nuna lastima qeshyarqan.
nuna mayiquicunapa nawincunacho 3੅Tse capitannam Jesus rurashqancunata

saqwata jorqayänequipaq. musyarirnin, *israel nunacunapa


autoridanincunata Jesusman cacharqan
Wayïninpeqmi montitaqa reqintsic
tse wäteninman ewar
(Mateo 7.17–20; 12.34–35)
cachaquecatsinanpaq.
43੅“Jina tsenomi alli monti, alli frutata 4੅Pecunanam ewarnin, Jesusta queno

wayun; y mana alli caq monteqa, mana niyarqan:


alli frutatam wayun. 44੅Wayïninpitam —Tse capitan allapa alli canqanrecur,
reqintsic imano monti canqantapis. rogaquillanta rurecullë —nir. 5੅Pëqa
Manam casha montipitatsu igusta allapam cuyan nasionnintsicta, y pemi
pallantsic. Y manam cashacunapitatsu ruratsimushqa ellucanantsic wayitapis.
ubasta pallantsic. 45੅Tse cuentanollam 6੅Tseno rogayaptinnam, pecunawan

alli caq nuna shonqun alli captin, Jesus ewarqan. Peru wayiman naqana
allicunallata parlan; mana alli caq chëcayaptinnam, amiguncunata capitan
nunanam shonqun mana alli captin, cacharqan Jesusta queno niyänanpaq:
mana allicunata parlecan. Porqui —Tëte, manash meresintsu wayinman
nunaqa parlan shonquncho imatapis ewar afanacullanequita. 7੅Penqacurshi
yarpanqantam. quiquenqa shallämorqontsu. Tseshi
quellapita mandecullanqui wätenin
Ishquelaya simientu cachacärinanpaq. 8੅Porqui pepis
(Mateo 7.24–27) mandaqninpa poderninchoshi quecan. Y
46੅“
¿Imanirtaq qamcuna niyämanqui pepa poderninchoshi soldaduncunapis
‘Teytallä, Teytallä’ nishpa, PDQGD\DVK‫ێ‬ quecayan. Jucninta ‘Ewë’ niptinshi,
6$1/8&$6੄7 124

ewayan; jucninta ‘Shamï’ niptinpis,


ewanshi; sirweqninta ‘Queta rurë’ Bautisacoq Juanpa
niptinpis, ruranshi —nir. disipuluncuna ewayan Jesusman
9੅Capitan tseno willacatsenqanta (Mateo 11.2–19)
wiyecurnam, Jesus espantacur, TDWLUDT‫ێ‬ 18੅Bautisacoq Juanpa disipuluncunanam

nincunata queno nerqan: Jesus rurashqancunata Juanta willayarqan.


—Rasontam niyaq: Diosman que Tsenam ishcaq disipuluncunata qayarir,
nuna marcäcoqtanoqa manam 19੅Jesusman cacharqan tapucoq, “ Qamcush
¿
tarishqatsu cä que israel shamunanpaq caq salbadorlläcuna callanqui,
nunacunacho. o juctacush shuyalläyäshaq?” niyänanpaq.
10੅Capitanpa wayinman cutirirnam, tse 20੅Jesusman chärirnam, queno niyarqan:

FDFKDVKTDQFXQDZlWHQLQWDFDFKDFlULVK‫ێ‬ —Bautisacoq Juanmi cachayämarqon.


qatana taririyarqan. ¿Qamcush shamunanpaq caq
salbadorlläcuna callanqui, o juctacush
Jesus cawaritsin biudapa wawanta shuyalläyäshaq?
11੅Tsepitanam Jesus ewarqan Nain 21੅Tse öranam Jesusqa cachacätserqan,

nishqan marcaman. *'LVLSXOXQFXQD‫ێ‬ tuquilayawan qeshyacoqcunata, y


nam atscaq nunacunawan qatiyarqan. supëyoq nunacunapita *supëcunata
12੅Tse marcaman yequicarnam, Jesus qarqorqan; y wiscucunatapis
WRSDUTDQZDQXVKTDWDSDPSDTDSHFDT‫ێ‬ cachacätserqan. 22੅Tsenam Juanpa
cunawan. Tse wanushqaqa carqan disipuluncunata Jesus queno nerqan:
biuda warmipa japallanlla ollqu —Canan cutirnin, bautisacoq Juanta
wawanmi, y atscaq nunacunam quecho wiyayashqequita y ricayashqequita
pampacoq yanaqëcayarqan. 13੅-HVXV‫ێ‬ queno willayanqui: wiscucuna ricayanqanta,
nam warmita ricarir ancuparnin, cojucuna puriyanqanta, *OHSUDZDQTHVK\DT‫ێ‬
nerqan: cuna cachacäyanqanta, VRUGXFXQDZL\D\DQ‫ێ‬
—Ama waqallëtsu. qanta, wanushqacuna cawariyanqanta y
14੅Tseno nirirnam, ewar cajata ZDFWVDFXQD'LRVSDDOOLZLOODTXLQLQWDZL\DTXL‫ێ‬
yatarerqan, wantïcaqcunanam cayanqanta, nishpa. 23੅Y pi mepis cushicutsun
shäräriyarqan. Tsenam ayata Jesus mana ajayashpa noqaman marcäcoqcuna.
queno nerqan: 24੅-XDQSDGLVLSXOXQFXQDHXFX\DSWLQ‫ێ‬

—Jobin, qamtam neq: Sharquï. nam, tsecho ellucashqa nunacunata


15੅Jesus tseno niptinnam, cawarircur Jesus willaparqan Juanpaq:
tarcamur, nunacunawan parlarqan, y —Tsunyaqcho quecaptin, ¿Imaqtaq
biudatanam cawarishqatana wawanta Juanman caruta ewayarqequi! ¿Bientuwan
qoycorqan. 16੅Tsenam llapan nunacuna shoqush cuyoqllata ricaqcu! 25੅¡Niyämë!
mantsacäyarqan, y Diosta alabayarqan ¿Imaqtaq ewayarqequi, alli shumaq ropan
queno: yacashqa nuna ricaqcu! 0XV\D\DQTHTXLQR‫ێ‬
—Diosnintsicpa juc alli *profetanmi pis shumaq ropan yacashqa nunacunaqa
yurimushqa noqantsicman, y allapa micur, upur, WXVKXUUH\SDZD\LQFXQDOOD‫ێ‬
ancupämarnintsicmi, FDQDQTD'LRVQLQ‫ێ‬ chomi cayan. 26੅Tsepenqa, ¿Imaqtaq
tsic yanapamäshun. ewayarqequi! ¿‘Diospa profetanchi’ nircu?
17੅Nunacunanam Judea probinsiacho
¡Claru parlaquichoqa! 3sTDWVHSURIHWDFX‫ێ‬
jinantin marcacunapa ewar, ZLOODFX\DU‫ێ‬ napitapis mas presisaqmi. 27੅Juanpaqmi
qan Jesus rurashqancunata. *Diospa palabran escribirëcan queno:
125 6$1/8&$6੄7

‘Puntequitam willacoqnïta cachashaq, yecurerqan alabastrupita botellacho


nänita alistaq cuenta nunacunata perfumin tsararishqa. 38੅Chärirnam,
willapänanpaq’੆i nir. Jesuspa qepanpa chaquinyaq witïcur,
28੅Rasontam niyaq: Juanno presisaq nunaqa waqarqan. :HTLQFXQDZDQQDPFKDTXLQFX‫ێ‬
manam imepis cashqaraqtsu. Tseno nata paqaporqan, \DTWVDQZDQWVDTXLWVLU‫ێ‬
captinpis, Diospa mandaquinincho quecaq nam, chaquinta mutsecuryan, perfumita
qollmi shonqucunam mas presisaqqa cayan. jicharqan. 39੅Tseta riquecurnam, Jesusta
29੅/ODSDQQXQDFXQDP-XDQ\DFKDWVLFXVK‫ێ‬ combidaq Simon shonqunllacho queno
TDQWDZL\DFRTFXQD\LPSXHVWXFREUDTFX‫ێ‬ nerqan: “Que nuna Diospa rasonpa
napis, “¡Diosqa allapa allim!” nir, tse öra profetan carnenqa, musyanmanmi que
bautisacuyarqan. 30੅Peru *fariseucunawan yataqnin warmi imano canqanta, y allapa
*ley yachatsicoqcunaqa Dios munashqanta mana alli ruraq canqanta.”
mana cäsurninmi, mana 40੅Tsenam Jesus nerqan:

bautisacuyarqanpistsu. —Simon, jucta willashqequi —nir.


31੅Tsepitanam nerqan: Penam queno nerqan:
“¿Canan tiempu nunacunata imawanraq —Mayestru, willecallämë —nir.
iwalaratsiman? ¿Imanotaq cayan? 41੅Tsenam Jesus nerqan:
32੅Pecunaqa imeca plasacunacho —Ishcaq nunacunam juc nunapa jaqan
wamracuna pucllacur, ZDPUDPD\LQFXQD‫ێ‬ cayarqan. Jucninmi ishque quilla uryanan
wan qayaripa queno ninacoqnomi cayan: tincu, y jucninman ishque wata uryanan
‘Flautawan shumaq bersuta tocayaptïpis, tincu. 42੅Ishcantapis mana pagaquita
manam qatswayanquitsu; ni llaquiquipaqta puediyaptinmi, tse nuna pecunata
qotsuyaptïpis, manam waqayanquitsu.’ perdonecorqan. Mä, canan nimë, Simon,
33੅Tsenomi bautisacoq Juan shamur, mana
¿meqan nunataq mas cuyanqa tse nunata?
binuta upuptin, y tantata mana micuptin, 43੅Tsenam Simon nerqan:

niyanqui ‘Pëqa supëyoqmi’ nishpa. —Mas atsca jaqanta perdonayanqan


34੅*Diospita Shamushqa Nuna micoq upoq caqchi —nir.
captinnam, qamcuna niyanqui: ‘Queqa Tsenam Jesus nerqan:
allapa micoqmi y upoqmi, impuestu —Rasontam ninqui.
cobraqcunapa y jutsasapacunapa 44੅Tseno nirninnam, warmita

amigunmi’ nishpa. 35੅Peru Diospa ricarëcur, Simonta nerqan:


DFUDVKTDQFXQDTDULFDWVLFX\DQDOOLUXUHQLQ‫ێ‬ —¿4XHZDUPLUXUDVKTDQWDULFDUTRQ‫ێ‬
cunawanmi Diospa yacheninta.” quicu? Que wayiquiman chämuptï, qam
manam saludamarnï, \DFXWDTRPDUTRQ‫ێ‬
Jesus micun fariseu quitsu chaquïta paqarinäpaq; peru que
Simonpa wayincho warmeqa chaquïcunata weqinwan
36੅TsepitanamSimon fariseu wayinman paqamurmi, aqtsanwan tsaquitsimorqon.
Jesusta combidarqan pewan 45੅Qam manam costumbrintsicmanno

micuyänanpaq. Jesusnam wayiman saludamarnï, mutsamarqonquitsu; peru


yecurir, mesaman täcurerqan. 37੅Tse pëqa wayiquiman yecamushqäpitam
marcachomi lluta pulicoq warmi tärarqan. chaquïta mutsamushqa. 46੅Qamqa manam
Tse warmim fariseupa wayincho Jesus costumbrintsicmanno peqäman aseitita
miquicanqanta musyarir, ewar juclla jichamorqonquitsu; pemi si, perfumita

i¬7.27 Mal 3.1.


6$1/8&$6੄7੄8 126

chaquïman jichamushqa. 47੅Tsemi qamta waquin muru pintiyarqan näniman.


neq: Que warmeqa llapan jutsanpita Tsetanam nunacuna jalucuyarqan, y
perdonecuptïmi, allapa cuyamarnï, pishqucunanam ushpacurcuyarqan.
queno ruramarqon; peru waquincunaqa 6੅:DTXLQFXQDQDPUDQUDPDQSLQWL\DU‫ێ‬

‘ichiclla jutsätam perdonamashqa’ nirmi, qan. Tsecho mana allpan captinnam,


ichiclla cuyayäman. jeqaramur tsaquiriyarqan. 7੅Waquinnam
48੅Warmitanam Jesus nerqan: pintiyarqan cashacuna rurinman.
—Llapan jutsequicuna perdonashqanam. Cashacunanam winar, SDVHSDWVDSDFXU‫ێ‬
49੅7VHFKRTXHFDTFRPELGDVKTDFXQD‫ێ‬ cuyarqan. 8੅Peru waquin murunam alli
nam quiquincuna pura ninacuyarqan: allpaman ishquirnin, jeqaramur, winar
—¿Pitaq que nuna, jutsacunapita cada espigacho jitecorqan asta pachaq
perdonacunanpaq? granupayan.
50੅Peru Jesusnam warmita nerqan: Tseno Jesus yachatsicur usharirnam,
—Noqaman marcäcurninmi, FRQGHQD‫ێ‬ fuertipa queno nerqan:
sionpeq salbacorqonqui. Canan euquï —¡Tsemi rinriyoq carqa, wiyacur
shumaq cawacunequipaq. cäsucuyë!

Jesus yachatsin *disipuluncunata Imanir iwalatsiquicunawan Jesus


yachatsiconqan
8
1੅Tsepitanam chunca ishque (12)
(Mateo 13.10–17; Marcos 4.10–12)
disipuluncunawan Jesus jinantinpa
marcan, marcan estansiacunapa ewar, 9੅Disipuluncunanam tapuyarqan:
willacur yachatsicorqan Diospa —¿Ima ninantaq tse iwalatsiquipa
mandaquinincho cayänapaq alli yachatsicushqequi?
willaquicunata. 2੅Qeshyayanqanpita y 10੅Jesusnam queno nerqan:

supëyoq cayanqanpita Jesus —Qamcunataqa Diosmi


FDFKDFlWVLVKTDQZDUPLFXQDSLVTDWL\DU‫ێ‬ cäyitsiyäshunqui mandaquinin imano
qanmi. Jucninmi carqan Magdalena canqanta; peru waquincunaqa manam
niyashqan Maria. Pepitam qanchis musyayantsu. Tsemi pecunaqa
*supëcunata Jesus qarqushqa carqan. LZDODWVLTXwSD\DFKDWVLFRTWDULTXHFD‫ێ‬
3੅Waquincunanam cayarqan: Susana y marnï y wiyecamarnïpis, mana
*Herodispa mayuralnin Cusa jutiyoq cäyiyantsu.੆j
nunapa warmin Juana y mas warmicuna.
Pecunam cayäponqancunawan Jesusta y Jesus cäyitsicun murucoq
disipuluncunata yanapayarqan. nunatawan iwalatsiquipa
(Mateo 13.18–23; Marcos 4.13–20)
Jesus yachatsicun murucoq 11੅“Tseqa queno ninanmi: muroqa
nunatawan iwalatsiquipa Diospa alli willaquininmi. 12੅Näni
(Mateo 13.1–9; Marcos 4.1–9) cuentam waquin nunacuna cayan.
4੅Tsenam jinantinpita atscaq nunacuna 6KRQTXQFXQDPDQDOOLZLOODTXLFKDVTXL‫ێ‬
peman elluquecuyaptin, iwalatsiquipa yashqantam diablu pasepa qonqaratsin
Jesus yachatsicorqan, queno nishpa: mana creyicur salbacuyänanpaq.
5੅—Juc nunam ewarqan chacranman 13੅Waquin nunacunanam ranraman

murucoq. Muruta maqtsiptinnam, muru pinteq cuenta cayan. Pecunam alli

j¬8.10 Is 6.9-10.
127 6$1/8&$6੄8

ZLOODTXLWDZL\DFXUFXVKLVKTDFKDVTXLUL‫ێ‬ 21੅Penamnerqan:
yan. Peru mana alli watsiyoq plantano —Dios palabranta wiyar cäsucoqmi,
carninmi, desgrasiacuna pasayaptin, noqapa mamänïqa y wauqïcunaqa
jaqiricuyan. 14੅Waquincunanam cayan cayan.
casha, casha rurinman muru pinteq
cuenta. 3HFXQDPDOOLZLOODTXLWDZL\DULU‫ێ‬ Jesus paratsin tselaya bientuwan
nin creyicuyan. Peru tsepita unetanam lamar laqcheqsaqta
capoqyoq quepaq yarpacacharnin, y (Mateo 8.23–27; Marcos 4.35–41)
cushiquillacho cawaquita munarnin, 22੅Juc junaqnam disipuluncunawan
imeca wamracunanolla cacuyan ni lanchaman Jesus lloqarir, nerqan:
imata Diospaqqa rurayantsu. 15੅Peru —Acu lamarpa wac tsimpanman.
waquin nunacunanam alli allpaman Tseno niptinnam, eucuyarqan.
muru pintishqa cuenta cayan. Allapa alli 23੅Ewarëcayaptinnam, Jesus

shonquncunawan alli willaquita punucärerqan. Tsemannam llutepa


wiyarmi, creyicuyan. Tseno carmi, bientur qallaquicorqan lamarta
imata sufrirninpis tsaracuyan, y allapa laqcheqsätsirnin. Lanchancunaman yacu
allicunata Diospaq rurayan. winacaptinnam undicäyänanpaqna
quecayarqan. 24੅Tsenam Jesusta
Actsino cashun riyatsiyarqan, queno nishpa:
(Marcos 4.21–25) —¡Mayestru, Mayestru, riyaquï!
16੅“Lamparinta sendircur, manam manca ¡Ushacärintsicnam! —nir.
rurinmantsu ni catripa rurinmantsu Tseno niyaptinnam, sharcur bientuta
churantsic; sinoqa raramanmi churantsic, mandarqan mana bientunanpaq yacuta
wayiman yecoqcunata actsinanpaq. 17੅Tse mana laqcheqsänanpaq. Y llapanmi
cuentanollam *Diospa palabran shumaq tranquilu ticrarerqan. 25੅Tsenam
SDFDUsFDTFXQDWD\PDQDPXV\D\DQTDQFX‫ێ‬ disipuluncunata queno nerqan:
nata imecarpis musyayanqa. —¿Imanirtaq noqaman
18੅“Tsemi canan alleq wiyayämë: marcäcuyarqonquitsu?
Wiyacoq caqcunaqa mas allim 'LVLSXOXQFXQDQDPDOODSDPDQWVD‫ێ‬
cäyicuyanqa, peru mana wiyacoq cashqa y espantashqa, quiquincuna pura
caqcunaqa, ichiclla wiyayanqantapis queno ninacuyarqan:
qonqariyanqam.” —¡Queqa imano nunataq, tselaya
bientupis yacupis mandadunta
Jesusta ashiyan mamänin y cäsuyänanpaq!
wauqincuna
(Mateo 12.46–50; Marcos 3.31–35) Jesus qarqun supëcunata
19੅Tsemannam juc nunapita
Jesuspa mamänin
(Mateo 8.28–34; Marcos 5.1–20)
wauqincunawan ashirnin chäriyarqan.
Atscaq nunacuna ellucayashqa 26੅Galilea probinsiapita eucurnam,

cayaptinmi, Jesus canqanman yequita lamarpa wac tsimpan Gadara nishqan


puediyarqantsu. 20੅Juc nunanam Jesusta marcaman chäriyarqan. 27੅Lanchapita
queno willarerqan: yarpurirnam, tarerqan tse marcapeq
—Mamäniquim wauqiquicunawan supëyoq juc nunata. Tse nunam unena
shuyarëcayäshunqui waqtacho. qalapachu puricorqan. Y mana
Menistiyäshunquish —nir. wayincho yachashpam, SDQWLXQFXQDOOD‫ێ‬
6$1/8&$6੄8 128

cho paracorqan. 28੅-HVXVWDULTXHFXUQLQ‫ێ‬ supëyoq nunata Jesus cachacätsishqanta.


nam, corillapa ewar, nopanman 37੅Tsenam tse Gadarapita nunacuna allapa

qoncuriquicorqan. Tsenam nunapa mantsacur, Jesusta rogayarqan:


shiminpa supë qaparipa queno nerqan: —Que marcalläcunapita eucullë
—Puedeq Diospa tsurin Jesus, ¿LPDWD‫ێ‬ —nishpa.
taq noqacunawan munanqui! ¡Qamtam 7VHQDPODQFKDPDQ-HVXVGLVLSXOXQFX‫ێ‬
rogacoq ama imanecayämëtsu! nawan lloqarcur, eucorqan. 38੅Supëpita
29੅Tseno supë nerqan, Jesus “ Que libracushqa nunanam Jesusta rogarqan
¡
nunapeq yarqï!” nishqa captinmi. Tse pewan eucunanpaq. Peru Jesusnam
nunapa shonqunchomi unepita supë nunata despidirnin, nerqan:
cacorqan. Cadenacunawan nunacuna 39੅—Quedacur, wayiquiman cutiquï.

tsareta munar, chaquinta, maquinta Tsecho willacunqui Dios llapanta


pancayaptinpis, rachicacharcurmi, supëpa qampaq rurashqanta.
muneninwan tsunyaqcunata eucoq. Tsenam cutirnin, jinantinpa ewar, ZLOODFRU‫ێ‬
30੅Tsenam supëta Jesus taporqan: qan Jesus pepaq llapanta rurashqanta.
—¿Imataq jutiqui? —nir.
Tsenam nerqan: Jesus disipuluncunata ricatsin
—Noqapa jutïqa juc tropam. milagru rurashqanta
Tseno nerqan, tse nunacho atscaq (Mateo 9.18–26; Marcos 5.21–43)
supëcuna carninmi. 31੅Jesustam 40੅Galileamarcaman cutiriyaptinnam,
supëcuna yapecuryan rogayarqan queno: atscaq nunacuna shuyarëcayarqan,
—Ama inɹernuman qarpulläyämëtsu cushishqa chasquiyänanpaq. 41੅7VHPDQ‫ێ‬
—nishpa. nam *ellucayänan wayicho mandacoq
32੅Tse jircachomi atsca cuchicunata Jairu jutiyoq nunapis chärerqan, y
mitsiquicayarqan. Tsenam supëcuna Jesuspa nopanman qonquriquicurnam,
mañepa, queno niyarqan: rogarqan:
—&DFKHFDOOl\lPsWDTHFXFKLFXQDOOD‫ێ‬ —Acu, wayïta eweculläshun —nishpa.
man yecuquiculläyänäpaq —nir. 42੅Tse nunapam jucllella chunca

Jesus “ewayë” niptinnam, 33੅nunapeq ishque (12) watayoq warmi tsurin,


yarqurir, FXFKLFXQDPDQ\HFXTXLFX\DU‫ێ‬ pasëpa lastima qeshyar, wanuquicarqan.
qan. Tsenam, coripa ewar cuchicunaqa Jesus ewarëcaptinnam, atsca
jircapita qochaman jeqacurcuyarqan, y QXQDFXQDTDWLUQLQTXLFKTXLSDTXLFKTXL‫ێ‬
shenqacar, wanuriyarqan. yarqan. 43੅&KRSLQFXQDFKRQDPHZHFDU‫ێ‬
34੅Tse cuchi mitseqcunanam tse llapan qan juc warmi, chunca ishque (12)
pasaconqancunata riquecur, jinantin watana yawar ewewan qeshyacoq. Tse
marcapa estansiancunapa coripa ewacur, warmim imecancunatapis pasepa
llapanta willacuyarqan. 35੅Tsenam ranticur, usharqan jampicunanpaq; peru
nunacuna shayämorqan, “Mä, ¿imash PHTDQMDPSLFRTSLVPDQDPFDFKDFlWVHU‫ێ‬
pasacushqa?” nirnin. Jesus quecanqanman qantsu. 44੅Pemi Jesuspa qepanman
chärirnam, taririyarqan supëyoq nunata witïcur, PDQWXQSDFXFKXQWD\DWHFDSRU‫ێ‬
pasepa sanutana, roparishqana y qan. Yateconqan öram yawar ewenin
juisiunchona, Jesuspa laduncho tëcaqta. paqwepa tsaquirerqan. 45੅Jesusnam
Tseta riquecurninmi, allapa tapucorqan:
mantsacäyarqan. 36੅Y ricashqa caqcunanam —¿Pitaq ropäta yatamorqon?
tseman chaqcunata willayarqan imano tse —nishpa.
129 6$1/8&$6੄8੄9

Llapan nunacuna “Manam noqatsu” 55੅Wamranam jänin cutiriptin, cawarir

niyaptinnam, 3HGUXZDTXLQ\DQDTLQFX‫ێ‬ sharcaramorqan. Jesusnam nerqan:


nawan niyarqan: —Wamrata miquinin qarayë
—¡Mayestru, quelaya nunachoqa —nishpa.
jucnin jucnintaq tanqayäshunqui! 56੅Wamrapa papänin mamäninnam

੍¿Tsecu qam ninqui, ‘Pitaq ropäta pasepa espantashqa cayarqan. Jesusnam


yatamorqon?੏· nunacunata notiɹcarqan pitapis tseta
46੅Yapenam Jesus nerqan: mana willacuyänanpaq.
—¡Pi carpis yatamashqam! Podernï
yarqoqtam mäcorqö. Chunca ishque (12)
47੅Tseno yatashqanta mäcuriptinnam, apostolnincunata Jesus cachan
mana imano queta puedir, tse warmi (Mateo 10.5–15; Marcos 6.7–13)

9
allapa mantsacushpa Jesuspa nopanman 1੅Tsenam chunca ishque (12)
qonquriquïcorqan. Y willarqan llapan apostolnincunata Jesus qayarir,
nunacuna wiyarëcayaptin, imanir poderninta qorqan, VXSs\RTQXQDFXQD‫ێ‬
yatashqanta y cachacärishqanta. pita *supëcunata qarquyänanpaq, y
48੅Tsenam Jesus queno nerqan: qeshyaqcunata cachacätsiyänanpaq.
—Ija, noqaman marcäcurmi 2੅Pecunatam cacharqan Diospa

cachacärerqonqui. Canan cushishqana mandaquinincho imano nunacuna


euquï. cayänanpaq caqta willacuyänanpaq y
49੅Jesus tseno parlecaptinmi, qeshyaqcunata cachacätsiyänanpaq. 3੅Y
ellucayänan wayicho mandacoq Jairupa nerqanmi:
ZD\LQSLWDQXQDFXQDVKDPXUFKlUL\DU‫ێ‬ —Ewarnin, DPDLPDWDSLVDSD\DQTXL‫ێ‬
qan queno nirnin: tsu: ni tucruta, ni alporjata, ni
—Tëte Jairu, ¡WVXULTXHTDZDQXULVKTD‫ێ‬ mircapata, ni qelleta, ni
nam! ¡Amana Jesusta afanënatsu! trocacuyänequipaq ropata. 4੅Me
50੅Jesusnam tseta wiyarirnin, Jairuta wayichopis posadacurir, tsellacho
nerqan: FDFX\DQTXLWVHPDUFDSLWDHXFX\DQTH‫ێ‬
—Ama mantsaquëtsu. Noqallaman quiyaq. 5੅6LWVXQMXFPDUFDPDQFKl\DSWL‫ێ‬
marcäquï; wamrequeqa cachacanqam. qui nunacuna chasquiyäshunquitsu,
51੅Wayiman chärirnam, disipuluncuna tsepita eucuyanqui. Yarqurirna, FKDTXL‫ێ‬
Pedruta, Juanta, Santiaguta y wamrapa quicunacho polbutapis tapsicuriyanqui.
papäninta y mamäninllata ruriman Tseqa Diospa castigun janancunachona
yecatserqan. Manam waquincuna quecanqan señalmi canqa.
yecuyänantaqa munarqantsu. 52੅:DTWD‫ێ‬ 6੅Tsenam apostolnincunana jinantinpa

chonam nunacuna qaparipa qayaripa marcan marcan ewar, mushoq alli


waqaquicayarqan, wamra wanushqa willaquita yachatsicuyarqan, \THVK\DT‫ێ‬
captin. Tsenam Jesus nerqan: cunatapis cachacätsiyarqan.
—Ama waqayëtsu. :DPUDTDSXQLFDQ‫ێ‬
llam. Manam wanushqatsu. Rey *Herodis imano
53੅Wamra wanushqanta musyarninmi, quetapis puedintsu
Jesusta llapan nunacuna asipäyarqan. (Mateo 14.1–12; Marcos 6.14–29)
54੅3HUX-HVXVQDPPDTXLQSLWDWVDULUFXU‫ێ‬ 7੅Tse llapan rurayashqancunatam rey

nin, wamrata queno nerqan: Herodis musyarerqan. Y manam imano


—Wamra, sharcamï. quetapis puederqantsu, porqui waquin
6$1/8&$6੄9 130

QXQDFXQDP-HVXVSDTQL\DUTDQ´%DXWLVD‫ێ‬ *disipuluncunata nerqan nunacunata


coq Juanmi cawarimushqa” nir. pitsqa chuncapayan patsaman
8੅Y waquin caqcunanam niyarqan: tätsiyänanpaq. 15੅Jesus nenqannomi
—Diospa une *profetan Eliasmi pecuna llapan nunacunata tätsiyarqan.
yurimur purican —nir. 16੅Jesusnam tse pitsqa tantata y ishque

Mas waquincunanam niyarqan: pescaduta tsarircur sieluman riquecur,


—Diospa une tiempu profetanchi Diosta “Grasias” nicurerqan. Tsepitanam
meqan carpis cawarimushqa —nir. tse tantata paquirir disipuluncunata
9੅Peru Herodisnam nerqan: qorqan nunacunata qarayänanpaq.
—Bautisacoq Juanpa peqantaqa 17੅Llapancunam micuyarqan asta

quiquïmi roqutserqä. ¿Pipaqtaq wiyä teqñayanqanyaq, \VREUDWDSLVHOOXUL\DU‫ێ‬


TXHOD\DLPHFDFXQDWDSLVUXUDQTDQFXQD‫ێ‬ qan chunca ishque (12) canasta
paq? —nishpam, allapa Jesusta reqita juntataran.
munarqan.
Pedru nin Jesusta Diospa
Pitsqa waranqa nunacunata tsurin canqanta
Jesus qaran (Mateo 16.13–19; Marcos 8.27–29)
(Mateo 14.13–21; Marcos 6.30–44; 18੅-XFFXWLQDP-HVXVGLVLSXOXQFXQD‫ێ‬
Juan 6.1–14) wan quecar, 'LRVPDQMDSDOODQPDxDFRU‫ێ‬
10੅7VHSLWDQDPDSRVWROQLQFXQDSXUL\DQ‫ێ‬ qan. Tsepitanam disipuluncunata queno
qanpita cutirirnin, rurayashqancunata taporqan:
Jesusta willayarqan. -HVXVQDPSHFXQD‫ێ‬ —¿Pi canqätataq nunacuna niyan
llata pusharcur, Betsaida marcapa noqapaq?
eucorqan. 11੅Nunacunanam tseta 19੅Pecunanam queno niyarqan:

musyarirnin, qatiyarqan. Pecunata —Waquinmi niyan qamqa bautisacoq


chasquirirnam, Diospa mandaquinincho Juanshi canqui. Waquinnam niyan
LPDQRFD\lQDQSDT-HVXV\DFKDWVLFRU‫ێ‬ Diospa profetan Eliasshi qamqa canqui.
qan, y qeshyaqcunata cachacätserqan. Waquincunanam niyan Diospa une
12੅Tardiyäquicuptinnam, chunca tiempu profetanshi cawarimushqa
ishque (12) apostolnincuna Jesusman canqui.
witirirnin, queno niyarqan: 20੅Tsenam Jesus nerqan:

—Tëte, tardiyäquicunnam. Que —Qamcunaqa, ¿imataq niyanqui?


tsunyaqchoqa manam ni imapis cantsu. ¿Pitaq cä?
Que nunacunata witsiratsina tse ure Tsenam Pedru queno nerqan:
marcacunapa y estansiacunapa ewcur, —¡Qamqa *Dios Acrashqanmi canqui!
miquinincuna y posadancuna —nishpa.
ashiyänanpaq.
13੅Jesusnam nerqan: Wanutsiyänanpaq caqta
—Qamcunam pachanqa qarayänequi. Jesus willacun
Apostolnincunanam niyarqan: (Mateo 16.20–28; Marcos 8.30–9.1)
—¡Pitsqa tantawan ishque pescadullam 21੅Peru Jesusnam alli buenu
capamantsic! Que tsica nunacunapaqqa notiɹcarqan:
rantimur, ¿imaraqchi tincutsishwanpis! —Ama tseta pitapis willacuyanquitsu
14੅Tsechomi pitsqa waranqano (5,000) —nir.
nunacuna quecayarqan. Tsenam 22੅Tsepitanam nerqan:
131 6$1/8&$6੄9

—Presisanmi *Diospita Shamushqa punïsa ricarcuyarqan Jesus Diospa


Nunata jipatsiyänan, autoridacuna, poderninwan chipapëcaqta y pewan
*saserdoticunapa mandacoqnincuna y ishcaq nuna quecayaqta. 33੅Tse ishcaq
*ley yachatsicoqcuna chiquir nunacuna eucoqno cayaptinnam,
wanutsiyänan. Peru quima junaqllatam Jesusta Pedru queno nerqan:
cawarimonqa. —Mayestru, ¡imalaya allim quecho
23੅Tseno nirninnam, nunacunata quecantsic! ¡Quima tsucllata
yachatserqan queno: rurecushun: jucta qampaq, MXFWD0RLVHV‫ێ‬
—3LSLVTDWLUlPDTQwTXHWDPXQDU‫ێ‬ paq y juctana Eliaspaq!
nenqa, quiquinpa muneninta jaqiricur, Mana imanopis queta puedirninmi,
*crus apaqno noqata qatimätsun. 24੅Pipis Pedru tseno nïcorqan. 34੅7VHQRQLFDSWLQ‫ێ‬
FDZHQLQOODSDT\DUSDUDTFDTTDXVKDFDQ‫ێ‬ nam, pucute yurircur, llapancunata
qam; peru noqarecur caweninta oqraq tsaparerqan. 3XFXWHUXULQFKRTXHFDUQLQ‫ێ‬
caqqa wiñe cawetam tarenqa. 25੅Porqui nam, disipuluncuna mantsacäyarqan.
35੅Pucute rurinpitanam queno
¿imapaqraq juc nunata sirwenqa
jinantin mundupa dueñun canqanpis, parlamoqta wiyayarqan:
wiñe caweta mana lobraptin! 26੅Sitsun —Queqa noqa acrashqä cuyë tsurïmi.
pipis noqapita y alli willaquinïpita Peta cäsucuyë —nir.
penqaconqa, tsenollam Diospita 36੅Tseno parlar ushariptinnam,

Shamushqa Nunapis pepita penqaconqa, Jesusllatana disipuluncuna ricariyarqan.


*Dios Yayapa, y santu *anjelnincunapa Peru manam ni pitapis willacuyarqantsu
chipapëcaq poderninwan cutimurnin. jircacho ricayashqancunata Jesus que
27੅Quetapis shumaq cäyirayämë: Canan patsachoraq quecaptin.
TXHFKRTXHFDTFXQDSLWDTDZDTXLQQLTXL‫ێ‬
cuna manaran wanuyanquiraqtsu, asta Jesus juc wamrata cachacätsin
Diospa mandaquininta ricayanqequiyaq. (Mateo 17.14–21; Marcos 9.14–29)
37੅Waräninnam jircapita
Jesus jircacho cutiriyänanpaq, atscaq nunacuna
chipapäquïcaq ticracurin shuyarëcayarqan. 38੅Tse atscaq nuna
(Mateo 17.1–8; Marcos 9.2–8) rurinpitanam juc nuna qayaripa queno
28੅Tseno willapäcurirnam, puwaq nerqan:
junaqtana Pedruta, Juanta y Santiaguta —Mayestru, rogacullashqequi.
pusharcur, Diosman mañacoq jircaman Japallan tsurilläta riquecallämï. 39੅Que
Jesus ewarqan. 29੅'LRVPDQPDxDTXLFDS‫ێ‬ WVXULOOlPLVXSsWVDUHQTDQ|UDMLQDQOOD‫ێ‬
tinnam, -HVXVSDTDTOODQMXFOD\DWLFUDFX‫ێ‬ cho qaparir ishquirin. Tsepitanam
rerqan, URSDQQlTDLPHFDUHODPSDJXQR‫ێ‬ tapsicacharcun, shiminchopis pushoqata
ran tillapyäcorqan. 30੅Tse öram ishcaq cachutsirnin. Imepis allapam maltratan,
nunacuna yurircur, pewan parlayarqan. manam ajallaqa cacharintsu. 40੅'LVLSXOL‫ێ‬
Pecunam cayarqan Moises y Elias. quicunatam rogacullarqö supëta
31੅Tselaya chipapäquicaqchomi Jesusta qarquyänanpaq, peru pecunaqa manam
parlapar, queno niyarqan: puediyashqatsu.
—'LRVXQHGLVSXQLVKTDQQRPL-HUXVD‫ێ‬ 41੅Jesusnam nerqan:

len marcacho wanunqui —nir. —¡Allau, mana marcäcoq llutan


32੅Pedrunam ishcan yanaqincunawan ruraqcuna! ¡,PHFDPD\DTUDTTDPFXQD‫ێ‬
pasepa pununewan quecarnin, punïsa wan quecashaq! ¡Imecamayaqraq
6$1/8&$6੄9 132

awantayashqequi! ¡Wamrata queman supëcunata jutiquicho qarqoqta. Peru


apayämï! —nir. mana noqantsicwan puriptinmi,
42੅Papänin wamranta aparëcaptinnam, michäyarqö.
ataquino tsarircur, supëqa patsaman 50੅Tsenam Jesus queno nerqan:

ishquiratsir, tapsicacharcorqan. Tsenam —Ama michäyanquimantsu carqan.


supëta Jesus nerqan: Pipis mana contrantsic carqa, QRTDQWVLF‫ێ‬
—Que wamrapita yarqï —nirnin. wanmi quecan.
7VHSLWDQDPZDPUDWDFDFKDFDVKTD‫ێ‬
tana, papäninta qoycorqan. 43੅Tseta *Samaria marca nunacuna
ricarninnam, Diospa allapa puedeq Jesusta chasquiyantsu
queninta llapancuna espantacuyarqan. 51੅Sieluman Jesus cuticunanpaq

ichicllana pishicaptinnam, eucorqan


Jesus yape willacun wanucunanta balorta tsarïcur Jerusalen marcaman.
(Mateo 17.22–23; Marcos 9.30–32) 52੅Tsenam willacoqcunata cacharqan

Jesus rurashqancunapita nunacuna puntata ewayänanpaq. Pecunanam


espantashqa quecayaptinnam, Samaria marcaman chäriyarqan,
disipuluncunata Jesus nerqan: Jesuspaq posadata ashirnin. 53੅Peru
44੅—Canan willayashqaqta wiyar, alleq 6DPDULDQXQDFXQDPDQDPFKDVTXL\DU‫ێ‬
cäyiyämë. Diospita Shamushqa Nunatam qantsu, Jerusalenman pe ewashqanta
chiqueqnincunapa maquinman entregayanqa. mäquicur. 54੅Tseta ricarninnam,
45੅Peru disipuluncunaqa Jesus nishqanta disipuluncuna Santiagu y Juan queno
manam cäyiyarqantsu, cäyiquinincuna niyarqan:
pishiptin. Y mantsacuyarqanmi tapiquita —Teyta Jesus, ¿munanquicu sielupita
tse nenqam ima ninan canqanta. nina shamur, que nunacunata
ushacäratsinanpaq, Diosman
¿Pitaq mas presisaq? mañaquicuyänäta?
(Mateo 18.1–5; Marcos 9.33–37) 55੅Tseno niyaptinnam, -HVXVSHFXQD‫ێ‬
46੅7VHSLWDQDPGLVLSXOXQFXQDTXLTXLQ‫ێ‬ man tumecur piñaparqan. 56੅Tsepitanam
cuna pura piñatsinacuyarqan, llapanpita juc marca nänipa eucuyarqan.
mas presisaq queta munarnin.
47-48੅Tseno pensayanqanta Jesus Jesusta qatirnenqa,
musyarirninnam, juc wamrata imecatapis jaqirishwanmi
nopanman shäratsirnin, queno nerqan: (Mateo 8.19–22)
—Pipis queno wamrata jutïcho 57੅Nänipa ewarëcayaptinnam, Jesusta

chasquerqa, noqatam chasquiman. Y noqata juc nuna queno nerqan:


chasquimarneqa, FDFKDPDTQwWDSLVFKDVTXHQ‫ێ‬ —Mayestru, meta tseta ewaptiquipis,
qam. Porqui qamcunacho mas qollmi shonqu noqaqa qatishqequim.
caqmi, llapequipitapis mas presisaq canqa. 58੅Jesusnam nerqan:

—Atoqcunapa machenin canmi.


Pipis mana noqantsicpa contran Pishqucunapapis qeshun canmi. Peru
carqa, noqantsicwanmi quecan Diospita Shamushqa Nunapaqa manam
(Marcos 9.38–40) ni iman cantsu jamarinanllapaqpis.
49੅Juannamqueno nerqan: 59੅Juc nunatanam Jesus nerqan:

—Mayestru, noqacunam ricayarqö juc —Noqata qatimë.


nunata supëyoq nunacunapita Tse nunanam nerqan:
133 6$1/8&$6੄9੄10

—Teyta Jesus, qamwan eucunapaq 7੅Posadacur, WVHZD\LFKRTDUD\lVKRQTH‫ێ‬

papänïtaraq pampamushaq. quita micuyanqui upuyanqui, porqui


60੅Tsenam Jesus nerqan: uryaqtaqa combieninmi pachan
—:DQXVKTDQRFDTFXQDZDQXVKTDFX‫ێ‬ qarayänan. Tsemi ama wayin wayin
nataqa pampacuyätsun. Peru qamqa puriyanquitsu. 8੅Me marcamanpis
ewar, willaquï Diospa mandaquinincho chäriyaptiqui, wayiyoq cushishqa
imano canantsicpaq caqta. chasquiyäshuptiqueqa, TDUD\lVKRQTH‫ێ‬
61੅Juc nunanam nerqan: quita micuyanqui. 9੅Tse marcacho
—Teyta Jesus, noqaqa qatishqequim, qeshyaqcunata cachacätsiyanqui. Y
peru ewä wayïcho caqcunataraq QXQDFXQDWDZLOODSl\DQTXL¶'LRVPDQGD‫ێ‬
despidicaramushaq. coqniquicuna cananpaq tiempu
62੅Tsenam Jesus nerqan: chäramunnam’ nishpa. 10੅Sitsun juc
—3LSLVTHSDPDQULFDUsFDU\DS\DTXL‫ێ‬ marcaman chäyaptiqui, nunacuna
caqno caqqa manam sirwintsu Diospa chasquiyäshunquitsu, callincunapa
mandaquinincho queta. ewar, queno niyanqui: 11੅‘Quiquiquicuna
FXOSD\RTFD\DQTHTXLWDPXV\D\lQHTXL‫ێ‬
Qanchis chunca ishque paqmi, marquequicunapa polbun
willacoqcunata Jesus cachan OODQTwFXQDFKRODTDFDVKTDWDSLVWDSVLFX‫ێ‬

10
1੅Tsepitanam Jesus, qanchis riyä. Peru musyayë: 'LRVPDQGDFRTQL‫ێ‬
chunca ishque (72) nunacunata TXLFXQDFDQDQSDTWLHPSXFKlUDPXQ‫ێ‬
acrarirnin, ishquepayan cacharqan pepa nam’ nishpa. 12੅Niyaqmi, que mundu
puntanta me tse marcacunamanpis ushacänan junaqmi, Sodoma marca
chänan caqmanqa ewayänanpaq, nunacuna castigashqa cayanqanpitapis
2੅queno nishpa: mas feyupa pecuna castigashqa
—Cosecha poqicaqnomi nunacuna cayanqa.
ellipaq quecayan. Tseno captinpis,
Mana cäsucoq marcacuna
wallcallam elloqcuna cayan. Tsemi
(Mateo 11.20–24)
Teyta Diosman mañacuyë elloqcuna
mas atscaq cayänanpaq. 3੅Canan ewayë. 13੅“
¡Allau, Corasin marcacho y
Qamcunatam cachayaq imeca achcas Betsaida marcacho täraq nunacuna!
atoqcunapa੆k chopinpa ewaq cuentatano. Sitsun marquequicunachono Tiro y
4੅Ewar ama qelleta ni mircapata ni Sidon marcacho milagrucunata ruräman
WURFDFX\lQHTXLSDTOODQTLWDDSD\DQTXL‫ێ‬ carqan; menam tse nunacuna yana
tsu. Nänipa ewarnin, ama pitapis jacuncunata yacacurcur, uchpawan
parlaparnin, shäcuyanquitsu. 5੅Me pichucur, jutsancunata jaqirïcur
marcaman charninpis, wayincunaman Diosman cuticushqa cayanman carqan.
chasquiyäshuptiqui, napacuriyanqui, 14੅Tsemi juisiu junaqcho Tiro y Sidon

¶4XHFKRTXHFDTFXQDVKXPDTFDZDTXL‫ێ‬ PDUFDQXQDFXQDFDVWLJDVKTDFD\DQTDQ‫ێ‬
cho cacuyë’ nishpa. 6੅Tsecho juc nuna pitapis, mas feyupa castigashqa
shumaq cawaquicho captenqa, ZLOODFX‫ێ‬ cayanqui. 15੅Y qamcuna, Capernaum
yanqequi bendisionmi pecunacho marcacho täraq nunacuna, ‘Sielumanmi
quedanqa. Mana tseno captenqa, ewayäshaq’ ¿niyanquicu? ¡Manam,
qamcunawanmi tse bendision cuticonqa. inɹernuman qarpushqam cayanqui!”

k¬10.3 Tse animalqa carqan atoq ricoqmi peru mas jatun, y shutin carqan lobum.
6$1/8&$6੄10 134

16੅Tsepitanam *disipuluncunata 22੅´'LRV<D\lPLOODSDQLPHFDFXQDFKR‫ێ‬

nerqan: pis mandacunäpaq podernï qomashqa.


—4DPFXQDWDSLSLVZL\D\lVKXUQL‫ێ‬ Dios Yayallam noqata reqiman, y
queqa, noqatam wiyecayäman. 4DPFX‫ێ‬ noqallam Dios Yayäta reqï y noqa
nata mana cäsuyäshurniqueqa, QRTDWD‫ێ‬ reqitsiptïllam waquincunapis Dios
pis mana cäsumaq cuentam quecayan, y Yayata reqiyanqa.”
noqata mana cäsumaqcunaqa, 23੅Tsepitanam disipuluncunaman

cachamaqnïtapis mana cäsoq cuentam witïcur, pecunallata queno nerqan:


quecayan —nir. —&XVKLFX\lWVXQTDPFXQDULFD\DQTH‫ێ‬
quita ricaqcuna. 24੅Tsemi niyaq: Diospa
Tse cachacuna une *profetancuna y reycuna que
ewayanqanpita cutiriyan ricayanqequicunata riqueta munecarpis,
17੅Tsepitanam qanchis chunca ishque manam ricayarqantsu; \FDQDQZL\D\DQ‫ێ‬
(72) ewaqcuna allapa cushishqa qequicunata wiyeta munecarpis, manam
cutirirnin, Jesusta willayarqan: wiyayarqantsu.
—Teyta Jesus, asta *supëcunapis
cäsuyämashqam jutiquicho mandayaptï Ancupäcoq *Samaria nuna
—nir. 25੅Tsenam *ley yachatsicoq juc
18੅Jesusnam nerqan: mayestru yachecarnin, arde upa tucur,
—Aumi, imeca rayunoraq rara Jesusman chärir queno taporqan:
sielupita diablu jeqamoqtam ricarqö. —Mayestru, ¿imatataq rurashaq wac
19੅Noqam podernïta qoyarqoq diablupa bidacho wiñepa cawanäpaq? —nir.
OODSDQSXHGHTTXHQLQWDEHQVL\lQHTXL‫ێ‬ 26੅Jesusnam nerqan:

paq, tsenolla culebracunatapis, atoq —¿Imanotaq *Moises escribishqan ley


curucunatapis jalucacharcuyänequipaq; yachatsicun? ¿Imatataq cäyinqui?
y manam ni ima pasayäshunquitsu 27੅Ley yachatsicoqnam nerqan:

qamcunata. 20੅Peru supëcuna tseno —Tsechoqa quenomi yachatsicun:


cäsuyäshonqequitaqa, ama cushiyëtsu; ‘Teyta Diosniquita cuyanqui llapan
antis sielucho jutiquicuna apuntashqa shonqiquiwan, llapan boluntaniquiwan,
canqanta masqa cushicuyë. llapan callpequiwan, \OODSDQ\DFKHQL‫ێ‬
quiwan. Y nuna mayiquita cuyanqui
Tsurinllam reqin *Dios Yayata quiquiquitano’੆l ninmi, nir.
(Mateo 11.25–27; 13.16–17) 28੅Tsenam Jesus nerqan:
21੅Tse öranam *Santu Espiritupa —Nenqequeqa allim. Tsecunata
SRGHUQLQZDQVKRQTXQDOODSDFXVKLFXS‫ێ‬ rurarnenqa, wac bidachomi wiñepa
tin, Jesus queno nerqan: cawanqui.
—Sieluchopis patsachopis mandacoq 29੅Ley yachatsicoq mayestrunam

Dios Yaya, qamtam alabecoq. Porqui quiquincho alli tucur, taporqan queno:
yachaq tucoqcunataqa y musyaq —¿Pitaq tse nuna mayïqa? —nir.
tucoqcunataqa manam boluntaniquita 30੅Jesusnam queno nerqan:

cäyiratserqonquitsu; peru qollmi shonqu —-XFQXQDP-HUXVDOHQSLWDHZHFDU‫ێ‬


nunacunataqa cäyiratserqonquim. Aumi, qan Jerico marcaman. Nänichonam
Dios Yaya, tseno canantam munarqonqui. suwacuna llapan apanqancunata asta

l¬10.27 Dt 6.5; Lv 19.18.


135 6$1/8&$6੄10੄11

ropancunatapis limpu qochir, allapa 41੅Tsenam Jesus nerqan:


maqacacharcur, wanuquicaqta jaqirïcur, —Ä Marta, Marta. Tuqui rurecunapaq
eucuyarqan. 31੅Tse nänipam juc yarpacacharmi, qam tranquilutsu
*saserdoti pasarnin, WVHQXQDWDULTXHFDU‫ێ‬ canqui. 42੅Peru jucllellam can mas
pis, juc ladupa pasacorqan. 32੅Tsenollam presisu rurayänequipaq. Tse alli caqtam
Levitapis nuna jitarëcaqta riquecur, jina nanequi Mariaqa acrashqa, y manam
juc ladupa pasacorqan. 33੅Peru Samaria pipis tseta qochenqatsu.
nuna tsepa euquicarnam, nunata taririr,
allapa ancuparqan. 34੅Nopanman Jesus yachatsicun imano
witicurnam, eridancunata aseitiwan y mañacunapaq
binuwan jampirir, VKXPDTZDWDUDSRU‫ێ‬ (Mateo 6.9–15; 7.7–11)

11
qan. 7VHSLWDQDPDVKQXQPDQPRQWDUFD‫ێ‬ 1੅Juc cutim Diosman Jesus
tsir, juc posadaman apecur, tsecho mañaquicarqan. Mañacur
täpararqan. 35੅Waränin qoyanam ishque ushariptinnam, jucnin caq *disipulun
qelleta੆m posadatsicoq nunata pagarqan, queno nerqan:
queno nishpa: ‘Que nunata shumaq —Teyta Jesus, Diosman
jampipecullanqui. Masta gastaptiquipis, mañacuyänäpaq, noqacunatapis
cutïcamurmi paguecullashqequi’ —nir. yachecatsiyämë, bautisacoq Juan
36੅‘Canan tapushqequi: Que quimanpeq disipuluncunata yachatsishqanno.
2੅Jesusnam nerqan:
¿meqan caqtaq nuna mayintano
tratarqan tse suwacuna golpiquicushqa —Mañacurnin queno niyanqui:
nunata?’ ‘Sielucho quecaq *Dios Yayalläcuna,
37੅Ley yachatsicoqnam nerqan: jutillequi allapa respetuwan
—Tse ancupaq caqchi —nir. alabashqa catsun.
Tsenam Jesus nerqan: Llapan nunacuna mandadiquicho
—Canan qampis ewar, tsenolla catsun.
ancupäcoq canqui —nir. ੍¡6LHOXFKRFDTFXQDTDPPDQGDFRQ‫ێ‬
qequita rurayanqannolla, que
Jesus ewan Martapa
patsachopis nunacuna rurayätsun!੏
y Mariapa wayinman 3 Miquilläcuna cada junaq
38੅Tsepitanam Jesus disipuluncunawan qoycalläyämë.
eucurëcarnin, chärerqan juc marcaman. 4 Mana alli rurayämaqnïcunata

Tsechonam Marta niyashqan warmi perdonayanqänollä, MXWVDOOlFXQD‫ێ‬


combidarqan wayinman. 39੅Martapa pita perdonecalläyämë.
nananmi carqan Maria. Pemi Jesus -XWVDUXUHPDQGLDEOXLVKTXL‫ێ‬
yachatsiconqancunata wiyacurnin, tsiyämeta munaptin ama
nopancho täquicorqan. 40੅Peru Martanam jaqiralläyämëtsu;
imecapis rurecunawan ocupadu carnin, ੍DQWLVOLEUHFDOOl\lPsMXWVDPDQ
Jesusman witicur nerqan: mana ishquilläyänäpaq.੏·
—Teyta Jesus, ¿manacu 5੅Tsepitanam Jesus queno

DQFXSlPDQTXLTXHFKRQDQlWlFRQTDQ‫ێ‬ yachatsicorqan:
yaq japallä imecatapis ruranqäta? —Masqui, jucniquicunapa amiguiqui
¡Nïquï yanapamänanpaq! catsun, y pepa wayinman pullan paqas

m¬10.35 Tse ishque qelle carqan ishque junaq uryapucur ganayanqan qelle.
6$1/8&$6੄11 136

ewar, queno niyë: ‘Amigu, quima —Que nunaqa *VXSsFXQDSDPDQGD‫ێ‬


tantallä mañecamë. 6੅Juc amigümi coqnin Beelzebupa poderninwanmi
carupita chämushqa, y manam ni nunacunapita supëcunata qarqun.
imällapis cantsu qararinäpaq.’ 7੅Peru 16੅Waquincunanam Jesusta pantatsita

ruri wayinpitanam yasquiyäshunqui: munarnin, munayarqan Diospa


‘Que öraqa ¿imaqtaq shamunqui poderninwan juc milagruta rurananta.
puninïtapis chawätsimarnï? Puncüpis 17੅3HQDPWVHQRSHQVD\DQTDQWDPXV\DU‫ێ‬

trancashqanam. Wamräcunapis y nin, queno nerqan:


noqapis punuquicayänam. Manam —Sitsun juc nasioncho nunacuna
shärimunätsu mañamanqequita quiquincuna pura chiquinacuyanqa,
qonaqpaq’ nishpa. 8੅Noqam niyaq: raquicarmi, ushacäriyanqa. Jina juc
Manam chunca amiguiqui carpis, wayicho yachaqcuna chiquinaquillacho
sharcamunmantsu mañaconqequita cacorqa, tse wayicho ushacäriyanqam.
qoshunequipaq; peru sitsun seguidu 18੅Tse cuentanollam diablu quiquin pura

tsactacuyanqui, sharcamurmi contranacur, mandaquininta


mañacuyanqequita qoycuyäshunqui. ushacäratsinman. 7VHWDQL\DT¶%HHO]H‫ێ‬
9੅Tsemi noqa niyaq: Imatapis bupa poderninwanmi supëcunata
¡
mañacuyaptiqueqa, Dios qoyäshunquim! qarqun’ niyämaptiquim. 19੅Tseno
¡Asherqa, tariyanquim; puncuta Beelzebupa poderninwan supëcunata
tsactacuyaptiquipis, TXLFKDSX\lVKXQ‫ێ‬ qarquptïqa, ¿pipa poderninwannataq
quim! 10੅Porqui mañacoq caqqa qamcunapa qatiräshoqniquicunaqa
chasquinmi; asheq caqqa tarinmi; supëcunata qarquyan? 3HFXQDUXUD\DVK‫ێ‬
puncuta tacacoq caqtaqa qancunam cäyitsiyäshunqui mana caqta
quichapuyanqam. parlayanqequita. 20੅Peru sitsun Diospa
11੅“Acasu meqequipis tsuriquicuna poderninwan supëcunata noqa qarqicä,
੍WDQWDWDPDxD\lVKXSWLTXL, ¿rumincu musyariyanquim Diospa puedeq quenin
qoyanqui?੏<SHVFDGXWDPDxDFX\lVKXS‫ێ‬ qamcunaman chäramonqanta.
tiqui, ¿culebrancu qoycuyanqui! 12੅Jina 21੅“Masqui juc nuna callpayoq car,

ruruta mañayäshuptiqui, ¿atoq wayinta garuntinwan täpatsun, manam


curuntsuraq qoycuyanquiman? 13੅Si ni pi imancunatapis suwayanmantsu.
qamcuna mana alli ruraq quecarpis 22੅Peru pepeq mas wapun caq nuna

tsuriquicunata allicunata qoyanqui, chärerqa, WVHSXHGHTQXQDWDPDTDFD‫ێ‬


sielucho quecaq Dios Yayanäqa mas alli charcurmi, JDUXWLQPDQPDUFlTXLFDSWLQ‫ێ‬
carmi, mañacoqcunataqa *Santu pis qochirir, llapan imancunatapis
Espiritunta qoyconqa.” apacurnin, munashqanta ruraconqa.
23੅“Pipis mana noqawan caqqa,
Jesuspa contran noqapa conträmi quecan, y noqawan
nunacuna parlayan mana elloq caqqa, masmi nunacunata
(Mateo 12.22–30; Marcos 3.20–27) ramacacharcur ushacäratsin.
14੅Juccutim Jesus mudu nunapita
supëta qarqorqan. Tsenam supë Supë cutin nunaman
yarquriptin, tse nuna parlar qallecorqan, (Mateo 12.43–45)
y nunacunanam allapa espantashqa 24੅“Supëyoq nunapita supë yarqurirmi,

cayarqan. 15੅Peru waquinnam queno tsunyaqcunapa ewar, PHFKRSLVMDPDFX‫ێ‬


niyarqan: nanpaq ashirnin purican. 0DQDWDULUQLQ‫ێ‬
137 6$1/8&$6੄11

nam, queno nin: ‘Yarqamonqä shamorqan, y Salomonpitaqa canan


nunamanmi cuticushaq täraq’ nir. qamcunawan quecho quecaqmi mas
25੅Cutïcurnam, tse nunapa shonqunta poderyoq. 32੅Tsenollam jina juisiu
tarin imeca shumaq pitsapäcushqa junaqcho que tiempu nunacunata
jayaquicaq wayitano. 26੅Tsenam tse supë 1LQLYHPDUFDQXQDFXQDVKLPSL\lVKXQ‫ێ‬
ewar pepitapis mas mana alli ruraq qui, SRUTXLSHFXQDTD-RQDVZLOODFRQ‫ێ‬
qanchis supëcunata mincaquicur qanta wiyar cäsucurmi, jutsancunata
cutïcun, y llapanmi yecuriyan nunapa jaqiriyarqan, y Jonaspitaqa canan
shonqunman. Tsenam tse nuna nopa qamcunawan quecaqmi mas puedeq,
canqanpitapis mas peor ticracurin.” peru manam cäsuyämanquitsu.

Mas presisaq caq Nawintsicqa actsinomi


27੅Jesus (Mateo 5.15; 6.22–23)
tseno yachatsiquicaptinnam,
nunacunapa chopinpita juc warmi 33੅“Lamparinta sendircur, manam

qayaripa queno nerqan: manca rurinmantsu, ni memanpis


—¡$OODSDFXVKLTXL\RTFKLZDFKDVKRT‫ێ‬ pacapamantsu churantsic; sinoqa
niqui y chichishoqniqui mamequi! raramanmi churantsic, wayiman
—nir. yecoqcunata actsinanpaq. 34੅1DZLTXLFX‫ێ‬
28੅Tsenam Jesus yasquerqan queno: nam imeca chiuchino qamcunapaq.
—Antis *Diospa palabranta wiyar Tsemi nawiquicuna alli captenqa,
cäsucoqcunam, mas cushishqaqa cayan. actsicho cayanqui; peru mana alli
captenqa, paqaschomi cayanqui.
Mana alli nunacuna Jesusta 35੅ Paqtaraq yö! Qamcunacho rasonpa
¡
mañayan milagruta rurananpaq FDTTXHFDTWDDFWVLXSLUHTQRXVKDFlUDWVL‫ێ‬
(Mateo 12.38–42; Marcos 8.12) yanquiman. 36੅Sitsun qamcuna
29੅$OODSDDWVFDTQXQDFXQDHOOXTXHFX‫ێ‬ actsichono cawayanqui, \SDTDVFKRQR‫ێ‬
yaptinnam, Jesus queno nerqan: tsu cawayanqui; llapantam alli
—Que tiempu nunacunaqa allapa cäyiriyanqui, imeca actsi llapanta
mana alli ruraqmi cayanqui. ¡Juc actseqno.”
milagru ruranätaran munayanqui! Peru
qamcuna munayanqequinoqa manam Jesus piñapan *fariseucunata y *ley
ima milagrutapis rurashaqtsu. Tsepa yachatsicoqcunata
rantenqa Teyta Diosmi juc milagruta (Mateo 23.1–36; Marcos 12.38–40;
noqacho ruranqa *profeta Jonascho Lucas 20.45–47)
ruranqantano. 30੅Imanomi Jonascho Dios 37੅Jesus yachatsicur ushariptinnam,

ricatsicorqan juc milagruta Ninive juc fariseu wayinman pusharqan


marcacho, tsenomi pe ricatsiconqa juc micuyänanpaq. Yecurirnam, Jesus
milagruta, *Diospita Shamushqa täcurerqan. 38੅3HUXFRVWXPEULQFXQD‫ێ‬
Nunacho canan tiempu nunacuna manno maquinta mana paqacurir,
ricayänanpaq. 31੅Juisiu junaqchomi, micuptinnam, tse fariseu allapa
Shebapita reinapis Diospa nopancho espantashqa carqan. 39੅Teyta Jesusnam
shimpir condenayäshunqui canan nerqan:
tiempu nunacunata. Porqui tse —Qamcuna fariseucuna, tasacunata,
warmeqa Salomon allapa yacheninwan platucunata jananllata paqarishqa
parlaqta wiyaqmi allapa caru marcapita cuentam janallapa limpiu quecayanqui,
6$1/8&$6੄11੄12 138

peru shonqiquicunachoqa codisiosu y 49 Tsemi Dios allapa yachaq carnin,


suwam quecayanqui. 40੅Upa nunacuna, queno nerqan: ‘Pecunamanmi
¿manacu musyayanqui janequicunatapis cachashaq profetacunata y
ruraq Dioslla shonqiquicunatapis apostolcunata. Pecunapitam
ruranqanta? 41੅Tsemi wactsacunata waquinta wanutsiyanqa, y
llapan shonqiquicunawan ancuparnin, waquincunatanam mana alli
imanllapis qarayë. Tsenopam janapapis ruraqtano chiquir
y ruripapis limpiu cayanqui. qaticachäyanqa.’
42੅“ Allau, fariseucuna! Qamcunam 50੅“Tsemi que patsa qallanqanpita
¡
mentapita, rudapita y waquin qorapita Diospa profetancunata castancuna
diesmipaqtä yarparaquicayanqui, peru wanutsiyanqanta, canan tiempu
Diospaq alli cawaquitaqa y rasonpa nunacuna pagacuyanqa, 51੅$EHOZDQXVK‫ێ‬
cuyaquïnintaqa qonqaquicuyarqonquim. TDQSLWDDVWD=DFDULDVZDQXVKTDQFDPD‫ێ‬
Tsecunatam mas rurayanquiman carqan, yaq. Zacariastam wanutsiyarqan
*diesmu qoyta mana qonqashpa. *altarpa y santisimupa nopancho.
43੅“ Allau, qamcuna fariseucuna! Rasonpam niyaq: 3HFXQDSD\DZDUQLQFX‫ێ‬
¡
*(OOXFD\lQDQZD\LFKRSLVPDVSUHVLVDT‫ێ‬ napitam canan tiempu nunacuna
FXQDWlFX\lQDQPDQPLWlTXLWDPXQD\DQ‫ێ‬ pagacuyanqa.
qui. Callicunachopis puriyanqui, nunacuna 52੅“ Allau, ley yachatsicoqcuna!
¡
respetar saludayäshunequita munarmi. Nunacuna yachaquita munayaptinpis,
44੅“ Allau, qamcuna! Mana ricacoq aya manam yachatsiyanquitsu. ¡Manataq
¡
pamparaq cuentam cayanqui. Tse aya 7H\WD'LRVWDFlVX\DQTXLWVX\ZDTXLQ‫ێ‬
pamparaq jananpam nunacuna puriyan, cuna cäsuquita munayaptinpis, atajaq
rurincho ima canqantapis mana cuentataq quecayanqui!”
musyashpa.” 53੅Jesus eucuptinnam fariseucuna y ley
45੅Jesus tseno niptinnam, OH\\DFKDWVL‫ێ‬ yachatsicoqcuna allapa piñarcurnin,
coq nuna queno nerqan: qatiyarqan tuquilayapa tapupar
—Mayestru, tseno parlarnenqa, achäquita ashipäyänanpaq. 54੅Tsemi
noqacunatapis ofendiyämanquim. pantatsita munar, imatapis parlananta
46੅Tsenam Jesus nerqan: munayarqan.
—¡Allau, qamcunapis, OH\\DFKDWVL‫ێ‬
coqcuna! Allapa mana rurepaqtanomi Jesus yachatsin *disipuluncunata
mandacuyanqui nunacuna cuidacuyänanpaq
rurayänanpaq; SHUXWVHPDQGDFX\DQTH‫ێ‬ (Mateo 10.26–27)

12
TXLWDPDQDPTXLTXLTXLFXQDTDGHGLTXL‫ێ‬ 1੅Tsenam allapa atscaq nunacuna

cunallawanpis yatariyanquitsu. waranqa waranqapayan ellucar,


47੅“ Allau, qamcuna! 'LRVSDSURIHWDQ‫ێ‬ TXLTXLQFXQDSXUDFXPDQDFXUMDOXQDFX‫ێ‬
¡
cunatam awiliquicuna wanutsiyarqan, yarqan. Tsechonam disipuluncunallata
peru qamcunanam pamparëcanqan puntata yachatsirnin, Jesus queno
*VHSXOWXUDQFXQDWDVKXPDTUXUHFDWVL\DQ‫ێ‬ nerqan, “Alli tucoq *fariseucunaqa imeca
qui. 48੅Tseno rurayanqequiwanmi testigu lebaduranomi cayan. Tsemi pecunapita
cuenta, XQHDZLOLTXLFXQDUXUD\DQTDQ‫ێ‬ cuidacuyë. 2੅Porqui imapis pacallapa
wan acuerdu cayanqui. Porqui pecunam UXUD\DQTDQPDQDPSDFDUsFDUTDTXHGDQ‫ێ‬
wanutsiyarqan; TDPFXQDQDPVHSXOWX‫ێ‬ qatsu; sinoqa llapanmi musyacashqa
rancunata shumaq rurecatsiyanqui. canqa. 3੅Paqaspa parlayanqequitam
139 6$1/8&$6੄12

junaqpana wiyayanqa; y paquellapa demandayäshuptiqui, DPDOODTXLQD\DQ‫ێ‬


wayi rurincho parlayanqequitanam, quitsu ‘¿Imanoraq parlashaq? ¿,PDQR‫ێ‬
wayicunapa jananman lloqarcur raq defendicunäpaq parlashaq?’ nirnin.
qayaripa willapäcuyanqa. 12੅Tse parlayänequi öram Santu Espiritu

yachatsiyäshunqui imatapis
Pitapis mana mantsacuyänanpaq niyänequipaq.”
*Jesucristu willaconqan
(Mateo 10.28–31) ¡Allau, ricu nunacuna!
4੅“Amigücuna, qamcunatam niyaq: 13੅Nunacunapa chopinpitanam Jesusta
Ama wanutsicoqcunata mantsayëtsu, juc nuna queno nerqan:
porqui wanuratsiyäshurniqui, mananam —Mayestru, QLTXwZDXTwWDWRFDPDQ‫ێ‬
ni imata rurayäshunquinatsu. 5੅Peru qan erensiata raquimänanpaq.
noqam yachatsiyashqequi pita 14੅Tsenam Jesus nerqan:

mantsayänequipaqpis: Mantsacuyëqa —Tëte, noqaqa manam juestsu cä tse


wanuratsiyäshurniqui, SXHGHTTXHQLQ‫ێ‬ erensiata raquiyänaqpaq.
wan inɹernuman qarpuyäshoqniquita. 15੅Tsepitanam llapan nunacunatana

Tsemi willayaq pellatana Jesus queno nerqan:


mantsacuyänequipaq. —¡Paqtaraq yö! 0DOODTlFRTFD\DQTXL‫ێ‬
6੅“ Manacu pitsqa pishqupa ishque man, tsepita cuidacuyë. Nunacuna alli
¿
sentabulla chanin! Tseno quecaptinpis, cawayänanpaqqa manam presisantsu
pecunapaqqa Dios imepis yarparëcanmi. capoqyoqraq cayänan —nir.
7੅<TDPFXQDSDWDQlTDOODSDQDTWVHTXLFX‫ێ‬ 16੅Tseno nirirnam iwalatsiquiwan

natapis jucllellapayan yupashqam Jesus queno yachatsicorqan, “Juc ricu


quecatsin. Tseno quecaptenqa, ama nunapam chacrancho allapa atsca
imatapis mantsacuyëtsu. Porqui atsca cosechan carqan. 17੅7VHQDP\DUSDFD‫ێ‬
pishqocunapitapis qamcunaqa masmi char, queno nerqan, ‘¿Imataraq
baliyanqui. rurashaq? ¿Memanraq cosechäcunata
churashaq?’ nir. 18੅Tseno pensarirnam
Jesucristupa favornin parlacunapaq ‘Quenomi rurashaq’ nerqan.
(Mateo 10.32–33; 12.32; 10.19–20) ‘Churanäcunata shoqllirirninmi, mas
8੅“Noqam niyaq: Pipis nunacunapa jatusaqtana rurashaq. Tseman
QRSDQFKRQRTDSDIDERUQwZLOODFXS‫ێ‬ cosechäcunata y llapan capamaqnïta
tenqa, *Diospita Shamushqa Nunapis churanäpaq.’ 19੅Tsenam shonqücho
*anjelcunapa nopanchomi pepa nishaq, ‘Atsca watapaqmi capaman
fabornin willaconqa. 9੅Peru nunacunapa imecapis. &DQDQTDPDQDPDIDQDFXVKDT‫ێ‬
nopancho negamaqtaqa, noqapis natsu uryeta. Micucur upucur, FXVKLVK‫ێ‬
negashaqmi Diospa anjelnincunapa qanam cacushaq’ nirnin.
nopancho. 10੅Diospita Shamushqa 20੅“Peru Diosnam queno nerqan,

Nunapaq, pipis contran mana allicunata ‘¡Qamqa upam canqui! ¡Canan


parlaptenqa, Dios perdoneconqam; peru paqastämi wanunqui! ¿Llapan
*Santu Espiritupa contran mana churashqequicunapis pipaqraq canqa?’
allicunata parlayaptenqa, Dios manam nir.
perdonanqatsu. 21੅´7VHQRPL'LRVSDTPDQD\DUSDFD‫ێ‬
11੅“*(OOXFD\lQDQZD\LPDQRMXHVFXQD‫ێ‬ chashpa imecatapis quiquinllapaq elloq
man o meqan autoridacunaman nunataqa pasan.”
6$1/8&$6੄12 140

cushishqa qamcunata churayäshunqui


Teyta Diosmi cuidamantsic pepa mandaquinincho cayänequipaq.
(Mateo 6.25–34) 33੅Imequicunatapis rantiquicur, ZDFWVD‫ێ‬
22੅Jesus tseno yachatsiquicarnam, cunata qellenincuna raquicuyë. Mana
disipuluncunata nerqan “Tsemi niyaq: Ama ushacäcoq riquesata rurayë, y sielucho
yarpacachäyëtsu, queno nirnin ‘¿Imataraq mana ushacaq fortunata ashiyë.
micurishaq? ¿Imataraq yacacushaq?’ Tsemanqa manam suwapis chantsu, ni
nishpa. 23੅3RUTXLPLTXLSLWDTDFDZHQLTXLFX‫ێ‬ tsechoqa puyupis ushantsu. 34੅Porqui
nam mas balin, y ropapitaqa qamcunam mechomi fortunequi canqa, tsellamanmi
mas baleq cayanqui. 24੅Cuentata qocuyë. shonqiquipis niräquicanqa.
Pishqucuna manam murucuyantsu, ni
miquicunata ellupäcuyantsu, QLFKXUDQDQ‫ێ‬ Jesus cutimunanta mäcoq
cuna cayäpuntsu. Peru Diosmi pacha mäcoq quecashun
juntata wätan, y pishqucunapitaqa 35੅“Qamcuna tseqllequicunata alli

qamcunam mas baleq cayanqui. 25੅¿0HTH‫ێ‬ watarcur, actsiquicunapis rupecaq cuenta


quicunataq tse yarpacachëniquicunawan listu quecayë. 36੅Imeca sirwipacoq
juc junaq maslla cawarcuyanquiman! nunacuna patronnin casaqui ɹestapita
26੅Mana ni tse ichicllatapis rureta puedicar, cutirinanta shuyaraqno cayë. Pecunam
¿imapaqtaq que bidacho caqcunallapaq patronnin chärir, puncuta tsactacuriptin,
yarpacachäyanqui! jinallacho quichariyan. 37੅7VHQRVLUZLSD‫ێ‬
27੅“Ricayë jircacunacho wetacuna imano coqcuna allapa cushicuyätsun, patronnin
winaqta. Pecuna manam uryayantsu ni chärir, shuyaquicaqta tarenqanrecur.
putscayantsu. Peru tseno quecaptinpis, Rasontam niyaq: Quiquin patronmi
wetacunapa colorninwanqa manam puedeq mandilnin churacurcur, WVHVLUZHTQLQFX‫ێ‬
UH\6DORPRQSDFKDQL\RTURSDQSLVLZDODUTDQ‫ێ‬ nata tëcatsir, micunancuna qaranqa.
tsu. 28੅Si ware waratin ninacho cayacar 38੅Capaschi pullan paqas o madrugadu

ushacäreqlla qoracunata Teyta Diosnintsic patronnin chärenqa, y mäcoq mäcoq


tseno shumaq bistitsin, qamcunatanäqa quecaqta tarenqa. Tseno captenqa, allapa
masran bistitsiyäshunqui. ¡&ODUXSDUODTXL‫ێ‬ cushicuyätsun. 39੅Masqui queta cäyiyë:
choqa marcäquiniquicunam pishin! 29੅Tseno Ime öra suwa ewananta musyarqa,
quecaptin, ama yarpacachar llaquinashqa wayiyoq nuna manam wayinman
puriyanquitsu ‘¡Imataraq upushun y suwacoq yecuyänanta jaqirinmantsu.
micushun!’ nirnin. 30੅Porqui Diosman mana 40੅Tsemi qamcunapis mäcoq, mäcoq

marcäcoq nunacunam tsecunallata quecayänequi; porqui Diospita


yarpacachar, ashiyan. Peru *Dios Yayaqa Shamushqa Nunaqa cutircamonqa
musyanmi qamcunapa imequicuna qamcuna mana yarpäyanqequi öram.”
pishenqantapis. 31੅Tsemi qamcunaqa
yarpacachar, DVKL\lQHTXL'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬ Alli sirwipacoq y mana
nincho cayänequipaq, y tsellamannam ima alli sirwipacoq
pishipuyäshonqequicunatapis chasquiyanqui. (Mateo 24.45–51)
41੅Jesustseno niptinnam, Pedru queno
Mana ushacäcoq riquesacuna taporqan:
(Mateo 6.19–21) —Teyta Jesus, ¿noqacunallatacu tse
32੅“Qatirämaqnïcuna,
wallcalla carpis, iwalatsiquiwan yachatsiyämanqui, o
ama mantsacuyëtsu, porqui Dios Yayam llapan nunacunatawancu?
141 6$1/8&$6੄12੄13

42੅Jesusnam nerqan: apamonqätacu? Manam tsenotsu. 1RTDUH‫ێ‬


—Pim mäcoq, mäcoq, cumplidu curmi nunacuna quiquincuna pura
mayural canqa, petam patronnin raquicacuriyanqa. 52੅Cananpita witsepam
conɹacur churanqa wayinman, tsecho juc wayicho pitsqaq quecar, UDTXLFD‫ێ‬
caqcunata miquinincuna örancho yanqa. Quimaq caqmi ishcaqpa contran
qarananpaq. 43੅7VHQRUXUDTVLUZLSD‫ێ‬ cayanqa. Ishcaqnam tse quimanpa
coqqa patronnin illanqanpita cutirir, contran cayanqa. 53੅Tsurinpa contranmi
llapan encargashqanta rurecaqta papänin canqa, papäninpa contrannam
taririptin allapa cushicutsun. 44੅Masqui tsurin, warmi wawanpa contranmi
cäyiyë: Tseno cumplidu sirweqnintaqa mamänin, mamäninpa contrannam
¿manatsuraq tse patronnin llapan wawan, llumtsininpa contranmi suegran y
imecancunamanpis conɹadu cananpaq suegranpa contranmi llumtsinin canqa.”
churecunman! 45੅3HUXVLWVXQWVHVLUZLSD‫ێ‬
FRT¶3DWURQQwPDQDUDQFXWLPRQTDUDT‫ێ‬ Cäyicur, alli caqta rurashun
tsu’ nir, sirwipacoq mayincunata (Mateo 16.1–4; Marcos 8.11–13)
warmitapis ollqutapis maqar 54੅Quetapis nunacunata Jesus nerqanmi:
allqutsanqa, y micucur upyacur “Inti jeqanan laducho pucute shäreqta
machacur caconqa; 46੅WVHQRFDTXLFDS‫ێ‬ ricarninmi, niyanqui: ‘Tamyamonqanam’
tenqa, manaraq alistacur shuyaptinmi, nishpa. Tse niyanqequinollam tamyan.
patronnin illaqpita chëcur, tse mana alli 55੅Wacpita bienturamuptinnam, niyanqui

ruraq sirweqninta feyupa castiganqa, ‘Achachämonqam’ nishpa. 7VHQL\DQTH‫ێ‬


mana cäsucoqcunatawan iwal. quinollam achachan. 56੅¡Tsecunataqa
47੅“Meqan sirwipacoqpis patronnin allim musyayanqui, alli tucoqcuna! ¡Peru
munashqanta musyecarnin, mana manam musyayanquitsu que tiempucuna
cäsuptenqa, y mana mäcoq mäcoq ima señal pasaquicanqanta!
quecaptenqa, tse sirweqninta allapa
maqarmi feyupa castiganqa. 48੅Peru Chiquimaqnintsicwan
mandacushqancunata mana musyar shumaq cawacunapaq
mana allita ruraptenqa, ancupashllapam (Mateo 5.25–26)
patronnin maqanqa. Tsemi pitapis 57੅“ Imanirtaq quiquiquicuna
¿
atscata qoycorqa, atscatam cutitsinanta yarpacachäyanquitsu allita o mana allita
munanqa; y pitapis mas marcäcorqa, rurayanqequita! 58੅6LWVXQSLSLVGHPDQGD‫ێ‬
mastam pepeq munanqa. shurniqui, juesman apatsiyäshunqui,
manaraq juespa puncunman char
Jesusrecurmi nunacuna
amishtaquita tïrayë. Porqui juesqa capas
raquicacuriyanqa
pasaratsiyäshunqui wardiacunaman, y
(Mateo 10.34–36)
pecunanam carselman llawiriyäshunqui.
49੅“Noqa shamushqa cä que patsaman 59੅Noqam niyaq: Llapan jaqa queniquita

imeca nina rupecaqno mana allita manaraq pagacorqa, manam tse


ushacätsinäpaqmi. Ojala menapis carselpita yarquyanquitsu” nir.
cumplicärinman. 50੅Peru noqa allapa
jipaquicunata pasanäran presisan. Tsetam Jutsata amana rurayënatsu

13
allapa llaquicur, shuyarä asta 1੅Tsechonam waquin nunacuna

cumplicärenqanyaq. 51੅¿Qamcuna Jesusta willayarqan Galilea


pensayanqui que patsaman alli cawaqui nunacunata *Pilatupa cachancuna
6$1/8&$6੄13 142

wanutsiyanqanta. Wanutsiyänan örash Jesus yachatsiquicarqan. 11੅Tsechomi juc


tse nunacuna animalcunata wanutsir warmi quecarqan chunca puwaq (18)
Diospaq presentecayänaq. watana qoruyashqa. Tse warmi manam
2੅Tseta willayaptinnam, Jesus nerqan, derechaqueta puedeqtsu, supë peta
“Qamcunaqa pensayanqui tse wanoq jipatsiptin. 12੅Jesusnam tse warmita
nunacuna tseno sufrir wanuyanqanrecur, ricarirnin, qayecur queno nerqan:
¿waquin marca mayincunapitapis mas —Mame, cachacashqanam canqui
jutsayoq cayanqantacu? 3੅Peru manam —nir.
tsenotsu. 6LWVXQTDPFXQDSLVMXWVHTXLFX‫ێ‬ 13੅Tseno nirninnam, warmiman

nata jaqiyanquitsu, tse nunacuna maquinta churarqan. Tse öram warmi


ushacäyanqannollam, qamcunapis derechacärir, Diosta grasiasta qor
ushacäyanqui. 4੅Puntatam Jerusalencho alabarqan. 14੅Tsenam tse ellucayänan
Siloe nishqan torri juchur, chunca puwaq wayicho mandacoq nuna piñacorqan,
(18) nunacunata wanutserqan. Qamcuna jamaqui sabadu junaqcho Jesus
pensayanqui tseno wanuyanqanrecur, cachacätsishqa captin; \QXQDFXQDWD‫ێ‬
¿marca mayincunapitapis mas jutsasapa nam nerqan:
cayanqantacu? 5੅Peru manam tsenotsu. —Joqta junaqllam uryantsic. ¿,PDQLU‫ێ‬
Sitsun qamcunapis jutsequicunata mana taq jamaqui sabadu junaqchoraq
jaqiyanquitsu, SHFXQDXVKDFl\DQTDQQR‫ێ‬ shayämunqui cachacätsiyäshunequipaq!
llam, qamcunapis ushacäyanqui.” ¿Manacu tse uryanantsic junaqcunacho
shayämunquiman! —nir.
Mana wayoq igus monti 15੅Tsenam Jesus nerqan:
6੅Tseno nirninnam, iwalatsiquipa Jesus —¡Alli tucoqcuna! ¿0DQDFXPHTHTXL‫ێ‬
yachatsicorqan queno: “Juc nunapam pis *jamaqui junaqcho toriquicunata o
caporqan igus montin chacrancho. Juc ashniquicunata pascarir, yacutseq
cutinam tse nuna ewarqan ricaq ‘Mä, apayanqui! 16੅Que warmeqa une
¿igusnï wayuncush?’ nir, peru manam ni *Abrahampita castantsicmi. ¡Allau!
jucllellatapis tarerqantsu frutanta. Chunca puwaq (18) watam diablu
7੅Tsenam chacra nunanta tse chacrayoq qeshyatsir jipatsishqa. ¿Manacu jamaqui
queno nerqan: ‘Quima watanam que junaqchoqa qeshyëninpita
montïman shamü frutan asheq, peru cachacätsïman! —nir.
manam tarïtsu. Wallurïquï. ¡Imapaqmi 17੅Tseno niptinnam, -HVXVFKLTXHT‫ێ‬

mana wayïcar chacrächo canqa!’ nir. cuna penqacuyarqan. Peru waquin


8੅Peru nunanam queno nerqan: ‘Tëte mä, nunacunanam allapa cushicuyarqan,
que watallana caritsun. Oqtipärirmi, espantepaq rurashqancunata ricarnin.
wanun jicharishaq. 9੅Tsenopa itsa que
wata wayurinman. 0DQDZD\XSWLQQD‫ێ‬ Mostasa murutawan
chi, wallurishun’ nir.” Jesus iwalatsicun
Tseno nishpam, Jesus *israel nunacunata (Mateo 13.31–32; Marcos 4.30–32)
igus montitawan iwalatsir, yachatsicorqan. 18੅Tsenamnunacunata Jesus nerqan,
“Diospa mandaquinin, ¿imawanraq
Jesus cachacätsin qoru iwalanman? ¿Imatawanraq
waqta warmita iwalatsïman? 19੅Tseqa imeca mostasa
10੅Jamaquisabadu junaqchonam, murunomi. Tse murutam juc nuna
*ellucayänan wayicho quecayaptin, wertanman murun. Jeqaramurnam,
143 6$1/8&$6੄13

winar jatun monti ticrarin. Tse porqui Abrahamtam, Isaactam, Jacobtam,


montimannam pishqucuna shamur y Diospa une *profetancunatam sielucho
rämancunacho qeshuncuna rurayan.” quecaqta riquecuyanqui. 29੅Diospa
mandaquinincho quecaq nunacunam inti
Lebaduratawan iwalatsicur yarqamunanpita y inti jeqanan caru
Jesus yachatsicun nasioncunapita shamurnin, Diospa
(Mateo 13.33) mesancho micupäcuyanqa. 30੅Tsemi
20੅Tseno nirirnam, queno nerqan: qepacho waquin quecaqcuna puntacho
“Diospa mandaquinincho cawaquita cayanqa, y puntacho quecaqcunanam
¿imawanraq iwalatsïman? 21੅Tseqa qepacho quedariyanqa.
imeca juc warmi quima tupu jarinaman
ichiclla lebadurata winarcur pichuriptin Jerusalencho nunacunata
masata poqucaratseqnomi.” ancupar, Jesus waqan
(Mateo 23.37–39)
Quichqui puncu 31੅Tsechonam *fariseucuna Jesusman
(Mateo 7.13–14, 21–23) chärir, niyarqan:
22੅Tsepitanam Jerusalenman Jesus —Rey *Herodisshi wanutsishiniquita
ewar marcan marcan pasarnin, QXQDFX‫ێ‬ munan. Canan quepita euquï.
nata yachatserqan. 23੅Tsechonam juc 32੅Tsenam Jesus queno nerqan:

nuna taporqan queno nishpa: —Qamcuna ewar, tse atoqno musyaq


—Tëte, ¿wallcaqllacu nunacuna nunata queno willayë: ‘Canan y ware
salbacuyanqa? *VXSsFXQDWDTDUTXVKDTUDQQXQDFXQD‫ێ‬
Jesusnam yasquerqan: SLWD\THVK\DTFXQDWDSLVFDFKDFlWVLVKDT‫ێ‬
24੅—Callpata tsariyë. Imeca quichqui ran. :DUlWLQUDQOODSDQUXUDQlWDFXPSOL‫ێ‬
puncupa yecoqno imanopapis Diospa shaq.’ 33੅Peru imano captinpis,
mandaquininman yequita tïrayë. Noqam siguishaqmi Jerusalenman ewarnin
niyaq: Atscaqmi ashiyanqa yequita munar, canan, ware, warätin; porqui Diospa
peru manam puediyanqatsu. 25੅Wayiyoq une profetancunatanomi presisan
nunam sharcur puncunta wichqarenqa. noqatapis wanutsiyämänan.
Jaqchonam qamcuna tsactacur rogacur 34੅“ Ä, Jerusalen, Jerusalen nunacuna!
¡
queno niyanqui: ‘Tëte, quicharalläyämë.’ ¡Qamcunam profetacunata wanutsiyanqui
Ruripitanam wayiyoq queno niyäshunqui: \'LRVSDFDFKDQTDPFXQDPDQVKDPRTFX‫ێ‬
‘¡Qamcunataqa manam reqiyaqtsu! natam chiquirnin, rumiwan qompayanqui!
¿Mëpitaraq cayanqui!’ 26੅Tsenam qamcuna Atsca cutim munarqä qamcunata imeca
niyanqui: ‘Qamwanmi micuyashqa y wallpa chipshancunata ripran rurinman
upuyashqa cayä. Marcäcunachomi elloqno elluyeniquita; ¡Peru manam
yachatsicorqequi.’ 27੅Peru wayiyoqnam munayarqonquitsu! 35੅Tsemi niyaq:
niyäshunqui: ¶4DPFXQDPHQXQDFD\DQTH‫ێ‬ Cananpita witsepam Templiquicunapis
quitapis manam reqiyaqtsu. ¡Llapequi tsunyecar quedarenqa. Y niyaqmi:
mana alli ruraqcuna, nopäpita yarquyë!’ Cananpita witsepa mananam
nir. 28੅Tsenam tsecho allapa llaquicur ricayämanquinatsu asta ‘¡Alabashqa
waqaquicuyanqui quiriquicunatapis catsun Diospa jutincho shamoq
ruchuchutsirraq, Dios qarquyäshuptiqui, reynintsic!’ niyamanqequi tiempuyaq.”੆n

n¬13.35 Sal 118.26.


6$1/8&$6੄14 144

nir. Tsenam penqacushqa qepaman


Jesus cachacätsin ewar täcuriyanqui. 10੅Tsemi
jacapäcushqa nunata combidayäshuptiqueqa, HZDUTHSDOOD‫ێ‬

14
1੅Tsepitanam *jamaqui junaqcho cho täcuyanqui. Tsenam wayiyoq nuna
Jesus ewarqan mandacoq shamicur, queno niyäshunqui: ‘Amigu,
fariseupa wayinman micoq. Tsechonam eucamï que nopällaman’ nir. Tsenam
waquin caqcunana Jesusta combidashqa mayiquicuna musyayanqa
qawaräyarqan, “Mä, canan ¿imatash alli presisaq nuna cayanqequita.
ruranqa?” nishpa. 2੅-HVXVSDQRSDQFKR‫ێ‬ 11੅Porqui musyaq tucoqqa, SHQTDFXVK‫ێ‬

nam quecarqan pasepa jacapäquiwan qam canqa; y qollmi shonquqa, alli


qeshyaq nuna. 3੅Jesusnam *IDULVHXFX‫ێ‬ presisaqmi canqa.
nata y *ley yachatsicoqcunata queno 12੅Tsenam combidaqnin fariseutana

taporqan: Jesus queno nerqan:


—Canan jamaqui junaqcho, ¿allicu —Qampis, wayiquicho qaracurnenqa,
qeshyaq nunata cachacätsïman, o ama presisaq amiguiquicunallataqa,
manacu? Leynintsic, ¿imanotaq wauqiquicunallataqa, FDVWHTXLFXQDOOD‫ێ‬
mandacun? —nishpa. WDTDRFDSRT\RTPDUFDPD\LTXLFXQDOOD‫ێ‬
4੅3HUXSHFXQDQDPXSlOODOODFDFX\DU‫ێ‬ taqa combidanquitsu. Pecunallata
qan. Tsenam qeshyaqta Jesus yatarirnin, combidaptiqueqa, rantintanam qamtapis
cachacäratserqan, y nerqan eucunanpaq. combidayäshunqui. 13੅6LQRTDZD\LTXL‫ێ‬
5੅Tsepitanam fariseucunata y ley cho qaracurnenqa, wactsacunata,
yachatsicoqcunata Jesus nerqan: imbaliducunata, FRMXFXQDWD\ZLVFXFX‫ێ‬
—6LWVXQMDPDTXLMXQDTFKRWVXULTXL‫ێ‬ nata qayatsinqui. 14੅Tsemi wactsacuna
cuna੆oRWRULTXLFXQDSRVXPDQMHTD\DQ‫ێ‬ mana cutitsiyäshiniquita puediyaptinpis
man, ¿manacu meqequicunapis tse öra shonqiquicho cushishqa canqui. Porqui
jorquriyanquiman? WVHQRUXUDQTHTXLSLWDP'LRVFXWLWVLVKXQ‫ێ‬
6੅Pecunanam mana ni ima nitapis qui alli ruraq nunacuna cawariyänan
puediyarqantsu. junaqcho.

Qollmi shonqu Qaraquïman combidashqacuna


canantsicmi mas alleqa (Mateo 22.1–10)
7੅Tsenam combidaducuna alli 15੅Jesus
nishqanta wiyarirninnam,
silletacunata täcuyänanpaq acraqta laduncho tëcaq nuna queno nerqan:
riquecurnin, Jesus iwalatsiquipa —¡Diospa nopancho micoq caqqa
yachatsicorqan queno nishpa: allapa cushiquichochi canqa!
8੅—Casaqui ɹestaman combidayäshup‫ێ‬ 16੅Tsenam Jesus nerqan:

tiqui, DPDSUHVLVDTFXQDSDWlFX\DQDQ‫ێ‬ —Juc nunam atsca nunacunata


man täcuyanquitsu. 7DOEHVTDTDPFXQD‫ێ‬ ZD\LQPDQFRPELGDUTDQDOOLPLTXLFX‫ێ‬
pita mas presisaq nunacunata nata micuyänanpaq. 17੅Micuyänan öra
combidashqa canman. 9੅Tseman chäriptinnam, sirweqninta cacharqan
täcuyaptiqueqa, wayiyoq nunam combidaduncunata qayamunanpaq:
shamicur niyäshunqui, ‘Sharquï, que ‘Llapanpis listunam; jina öra
presisaq nuna tseman täcamunanpaq’ eucalläyämïna’ nir. 18੅´7VHFRPELGDGXFX‫ێ‬

o¬14.5 Waquin bersioncuna niyan “ashniquicuna” nir.


145 6$1/8&$6੄14੄15

QDQDPOODSDQSLVGLVFXOSDWDPDxDFX\DU‫ێ‬ caqqa, manam disipulütsu. 28੅Tsenollam


qan. Juc caqmi queno nerqan: ‘Manam meqequicunapis jatun wayita
puedillätsu shamita. Chacratam tseraq sharcatsita munarqa, manaraq qallarnin,
rantirerqö; cananmi ewä ricanäpaq. tëcur llapan gastuta tantiyayanqui, ‘Mä,
Perdonecallämë.’ 19੅Jucninnam queno ¿qellenï tinconqacush ushatsinäpaq?’
nerqan: ‘Pitsqa par yuntatam tseraq nirnin. 29੅Tseno puntata mana
rantirerqö; cananmi ewä mansaq. Tsemi tantiyarqa, simientullata rurarirmi,
puedillätsu shamita. Perdonecallämë.’ wayita ushatsita puediyanquitsu.
20੅Juc caqnam jina nerqan, ‘Tsellaran Tsenam nunacuna asicurnin
casacurerqö. Tsemi mana puedillätsu penqapäyäshunqui, 30੅‘¡Que nunaqa
shamita.’ 21੅Sirweqnin cutirirnam, wayita qallecur, manam ushatsïta
patronninta willarqan combidaduncuna puedintsu!’ nishpa. 31੅Masqui juc rey
tseno niyanqanta. Patronninnam allapa yarqutsun jucpa contran guerata
piñacurnin, sirweqninta nerqan, ¶-LQDOOD‫ێ‬ rurananpaq. Manaraq ewarmi, tëcur
cho callicunapa y plasacunapa ewar, tantiyanqa, ‘Noqapa soldadücuna
wactsacunata, wiscucunata y cojucunata chunca waranqallam (10,000), peru
ajalla pushamï’ nir. 22੅Tsenam chiquimaqnïpaqa ishque chunca
sirweqnenqa nishqanno rurarir nerqan, waranqam (20,000), y ¿noqa wallcaqlla
‘Mandamashqequinomi rurarqö, peru soldadücunawan bensishaqtsuraq?’
jayëcanran wayi’ 23੅Tsenam sirweqninta nirnin. 32੅Mana puedeqno carqa, jucnin
patronnin nerqan, ‘Nänicunapa y rey carullachoraq quecaptinmi, juc
estansiacunapa ewar, PDODVSLVQXQDFX‫ێ‬ willacoqta cachanqa manana
nata pushamï wayïcho junta pelyayänanpaq. 33੅7VHQROODPPHTHTXL‫ێ‬
cayänanpaq.’ 24੅Rasonpam niyaq: Nopata pis imequicunatapis mana baleqpaqno
imbitashqa caqcunaqa mananam churarqa, noqapa disipulütsu cayanqui.
wayïcho micuyanqanatsu.”
Cachi qamläcurin
Jesuspa *disipulun queqa tseqllan (Mateo 5.13; Marcos 9.50)
alli watashqapaqmi 34੅´&DFKHTDPLTXLFXQDWDPLVKTXLWVL‫ێ‬
(Mateo 10.37–38) nanpaqmi alli. Peru cachi qamläcurerqa,
25੅Jesusnänipa eucurëcaptinnam, ¿imanepanaraq yape mishquinta
atscaq nunacuna qatiyarqan. Pecunaman cutitsinman!੆p 35੅Tse cacheqa mananam
tumecurninnam, queno yachatsicorqan: sirwintsu ni allpapaq, ni wanupaqpis;
26੅—3LSLVQRTDWDTDWLUlPHWDPXQDU‫ێ‬ jitarintsicllanam. ¡Tsemi rinriyoq carqa,
nenqa, noqatam mas cuyamanman wiyacur cäsucuyë!”
papäninta, mamäninta, warminta,
tsurincunata, wauqincunata, SDQLQFX‫ێ‬ Imeca oqracashqa üshanomi
QDWD\TXLTXLQSDFDZHQLQWDFX\DQTDQ‫ێ‬ nunacuna cayan
peqpis. Mana tseno carqa, manam (Mateo 18.10–14)
noqapa disipulütsu cayanqui. 27੅Tsemi
15
1੅Tsenam Jesus quecanqanman
noqarecorqa, wanunanpaq *crus apaqno HOOXFD\DUTDQLPSXHVWXFREUDT‫ێ‬
jiparninpis, qatirämänan. Mana tseno cuna y jutsasapa nunacuna, peta wiyeta

p¬14.34 Tse tiempu cacheqa manam canan cachintsicnotsu carqan. Tsemi alale tiempucho
qamläcureq.
6$1/8&$6੄15 146

munarnin. 2੅Tseta riquecurninnam, tocamanqan erensiäta qoycamë.’


*fariseucuna y *ley yachatsicoqcuna Tsenam papänin ishcan tsurinta
penqapar queno niyarqan: erensiancuna raquïcorqan.
—¡4XHQXQDTDMXWVDVDSDQXQDFXQDWD‫ێ‬ 13੅“Tse waränincunanam qepa caq

taq chasquin, y pecunawantaq micun! tsurin llapan erensiancunata ellurcur,


3੅Tsenam iwalatsiquipa Jesus caru marcata eucorqan. Tseman
willapäcorqan, queno nishpa: 4੅“Masqui, chärirnam, llapan apanqanta pasëpa
meqequicunapapis juc pachaq (100) usharerqan, allapa mana allicunata
üshequicuna cayäpushï, y jucnin caq rurarnin. 14੅7VHQRXVKDSXFDVKTDTXHFDS‫ێ‬
oqracäcuritsun, ¿manacu isqon chunca tinnam, tse marcacho allapa mallaqäqui
isqon (99) caqta mitsicuyanqequicho wata carqan. 7VHQDPWVHMRELQPDOODTH‫ێ‬
jaqirïcur, tse oqracashqa caqta asheqnin wan allapa jiparqan. 15੅Uryapuquita
ewayanquiman tariyanqequiyaq! ashirninnam, chärerqan tse marcacho
5੅Taririrninnam, allapa cushishqa täraq nunaman. Penam churarerqan
catarcur apacuyanqui. 6੅Wayiquiman cuchincunata mitsinanpaq. 16੅7VHFKR‫ێ‬
chäratsirnam, amiguiquicunata y nam allapa mallaqewan cuchipa
besiniquicunata qayarir, queno micunanta miquita munaptinpis, ni tse
niyanqui: ‘Llapantsic cushicushun, miquillatapis qarecuyarqantsu.
porqui oqracashqa üshätam tarïcorqö’ 17੅Tsenam cuentata qocurir, queno

nishpa. 7੅Tsemi niyaq: Tse cuentanollam nerqan, ‘Papänïpa wayinchoqa canan


juc jutsasapa juclaya ticrariptenqa, örachi sirweqnincuna atscaq carpis,
sieluchopis masraq cushicuyan tse isqon ¡pacha junta quecayan! ¡Peru noqaqa
chunca isqon (99) DOOLUXUDTQXQDFXQD‫ێ‬ quecho mallaqewan wanurïna!’
paq cushicuyanqanpitapis. 18੅Cananmi si, papänïman cutïcur, queno

nishaq: ‘Papä, jutsatam rurarqö, Diospa


Imeca oqrashqa qellenomi contran y qampa contrequi. 19੅Amana
nunacuna cayan tsuriquitanoqa ricamëtsu; sinoqa juc
8੅“Masqui, juc warmipa chunca baleq sirweqniquitanollana chasquicallämë.’
qellenin caputsun, y jucnin caqtana 20੅Tseno yarpärirnam, WVHMRELQFXWLFRU‫ێ‬

oqrecutsun. ¿Manacu chiuchita qan papäninpa wayinman.


sendircur, wayinta pitsecuryan ´:D\LQSLWDFDUXOODFKRUDTTXHFDSWLQ‫ێ‬
ashinman tarenqanyaq! 9੅Tarïcurnam, nam, SDSlQLQULTXHFXUDOODSDDQFXSDU‫ێ‬
yanasancunata y besinuncunata qayarir, qan. Tsenam coripa ewar, waqurcur
queno nenqa: ‘Noqawan cushicuyë; que mutsecur chasquirerqan. 21੅Tsurinnam
oqrashqä qellenïtam tarïcorqö.’ 10੅Tse nerqan, ‘Papä, allapa jutsatam
cuentanollam juc jutsasapa jutsancunata rurecorqö, Diospa contran y qampa
jaqiriptenqa, sielucho Diospa *DQMHOQLQ‫ێ‬ contrequi. Ama tsuriquitanoqa
cunapis allapa cushicuyanqa.” ricamënatsu’ nir. 22੅Peru papänenqa
sirweqnincunata quenomi nerqan:
Imeca oqracashqa wamranomi ‘Jinallacho alli caq ropan apamur, que
nunacuna cayan tsurïta yacatsiyë; shumaq sortijata
11੅Jina quenopis Jesus yacatsiyë; y mushoq llanqita llanqitsiyë.
willapäcorqanmi, “Juc nunapam 23੅Alli wira caq toruta apamur pishtayë,

caporqan ishque tsurincuna. 12੅Qepa llapantsic cushishqa micunapaq.


caqmi papäninta nerqan: ‘Papä, 24੅Porqui que tsurïqa wanushqa cuentam
147 6$1/8&$6੄15੄16

cacorqon; peru cananmi cutimur juc mayuralnin carqan. 7VHPD\XUDO‫ێ‬


cawarishqa cuentano quecamun. paqmi patronninta willayarqan llutanpa
Oqracashqam carqon, peru cananqa imecancunatapis ushaconqanta.
yurimorqonmi’ nir. Tsenomi ɹestata 2੅Tsenam mayuralninta qayaratsir queno

rurar qallaquicuyarqan. nerqan: ‘Nunacunam willayämashqa


25੅“Fiestacho tseno caquicayaptinnam, TDPOOXWDQWDLPHFDFXQDWDSLVUXUDFRQTH‫ێ‬
mayor caq tsurenqa chacracho quita. Cananpita witsepanam
quecarqan. Wayinman cuticarnam, mayuralnïnatsu canqui. Llapanta
naqana yequicar, WRQDGDFKRWXVKRTFX‫ێ‬ cuentata qomänequipaq prebiniquï.’
nata wiyecorqan. 26੅Tsenam juc 3੅Mayuralnam shonqunllacho queno

sirweqninta qayecur, taporqan, ‘¿Imataq nerqan: ‘Cananqa ¿imataraq rurashaq?


pasacun quecho?’ nir. 27੅Sirweqninnam Patronnïmi qarqaman mayural quepita.
nerqan, ‘Wauqiquim cutimushqa Manam cantsu callpä chacracho
yamella. Tse cushiquitam papäniqui uryanäpaq, y llimushnaquitaqa
pishtatsishqa alli wira caq toruta’ nir. penqacümi. 4੅¡Ajä! ¡Quenomi rurashaq
28੅Tseta wiyecurnam, mayor caq patronnï qarqaramaptin, wayincunaman
tsurenqa allapa piñacurcur, wayiman nunacuna chasquiyämänanpaq!’
yequitapis munarqantsu. Tsenam 5੅Tsenam patronninpa jaqan nunacunata

papänin yarqurir, rogarqan wayiman jucllellapayan qayarqan. Punta caqtam


yecunanpaq. 29੅Penam papäninta nerqan: ‘Patronnïpa jaqan, ¿ecataq
nerqan, ‘¡Qam musyanquim atsca canqui?’ nir. 6੅Tse nunanam nerqan:
watana allapa uryarnin, TDPWDVLUZLUQL‫ێ‬ ‘Puwaq pachac (800) galon aseitim’ nir.
qui, mandamashqequicunata ruranqäta! Mayuralnam nerqan: ‘Queman tëcur,
¡Tseno quecaptïpis, manam ni juc que resibucho churamï chuscu pachaq
chiwallatapis noqataqa qomashqatsu (400) galonllata paganequipaq’ nir.
canqui amigücunawan micuriyänäpaq! 7੅Jucnin caqtanam jina taporqan:
30੅Peru taqe tsuriqueqa llapanniquitam ‘Qamqa, ¿ecataq jaqan canqui?’ nir. Tse
chipyepa usharerqon, UDFFKDZDUPLFX‫ێ‬ nunanam nerqan: ‘Pachac chuscu
nawan puricurnin. Y cananqa pe chunca (140) sacu trigum’ nir. Tsenam
cutiramuptin, ¡alli wira caq toruta mayural nerqan: ‘Que resibucho pachaq
pishtatserqonqui!’ nir. juc chunca (110) sacullapaq churamï’
31੅“Tsenam papanin nerqan, ‘Iju, nir. 8੅Tseno suwa mayural allapa
qamqa noqawan juntum quecanqui, y musyaq cashqantam patronnin
llapan imecacunapis qampam. 32੅Peru alabarqan. Porqui Diosta chasquishqa
que wauqillequi cutimonqantaqa nunacunapitaqa, Diosta mana cäsoq
presisanmi cushicunantsic; porqui nunacunam allapa musyaq cayan,
wanushqa cuentanomi pëqa cacorqon, y quiquincuna pura negosiuta rurarnin.
cananqa cutimur cawarimushqa 9੅“Noqam niyaq: Que patsacho

cuentam quecan. Oqracashqam carqon, ushacäreqlla qelleniquicunawan allita


y cananqa tarerqontsicmi’ nir.” rurar, amishtata ashiyë. Tsemi tse
qelleniquicuna ushacäriptinpis, wanucur
Allapa musyaq mayural sieluman chasquishqa cayanqui mana

16
1੅4XHQRSLVMLQD-HVXVZLOODSDU‫ێ‬ ushacäcoq wayicho cawayänequipaq.
qanmi *disipuluncunata, “Juc 10੅“Pipis ichicllacho onradu caqqa,

nunam carqan allapa ricu. Tse nunapam tsenollam onradu canqa mas atscachopis;
6$1/8&$6੄16 148

peru pipis ichicllacho suwacoqqa, caq warminta jalucurmi jutsaman


tsenollam mas atscachopis suwaconqa. ishquirin; y qowanpita raquicashqa
11੅Sitsun que patsacho ushacäreqlla warmiwan pipis casacorqa, jina
qelleniquitapis mana allicunata rurar jutsamanmi ishquirin.”
gastanqui, ¿imanoparaq Diospis
marcäcushunquiman rasonpa caqnincho? Juc ricu nuna y wactsa Lazaro
12੅Jucpa imecantapis maquiquicho 19੅Tsepitanam nerqan, “Juc nunam

quecaqta ushacäratsiptiqui, ¿piraq carqan allapa ricu. Pemi ropatapis


qamman marcäcunman imatapis allapa chaniyoq caqllata yacacoq.
quiquiquipaq qoycushunequipaq? Waran waranmi micupäquillacho
13੅“Manam pipis ishcaq patrontaqa cacuyaq, imecanpis atsca capuptin.
sirwinmantsu. Tseno carqa, jucnin 20੅Tse capoqyoq nunapa puncunchonam

patronta cuyarninmi, jucnintaqa mana juc wactsa nuna Lazaro imepis täcoq.
caqpaq churanqa; jucninta sirwirninmi, Tse Lazarotam enteru cuerpunta qeri
jucnintaqa mana cäsonqatsu. Tsemi limpu usharishqa carqan. 21੅Pemi
Diosta cuyarqa, ama riquesacunata mallaqarnin, tse capoqyoq nuna
cuyayanquitsu.” miconqanpita shicwapicunallatapis
14੅Tse llapan nenqanta wiyarninnam, miquita munaq. Allqucunapis asta
*fariseucuna qellepaq allapa erayashqa qerinta laqwayaqmi. 22੅7VHQRTXHFDUQLQ‫ێ‬
carnin, Jesusta asipäyarqan. 15੅Tsenam nam, tse wactsa nuna wanuquicorqan.
pecunata Jesus nerqan, “Nunacunapa Almantanam *anjelcuna apacuyarqan
nopancunallachomi qamcuna alli tucoq sielucho une *Abrahampa nopanman.
cayanqui, peru Diosmi shonqiquicunata Tsenomi jina capoqyoq nunatapis
reqïcan. Nunacuna imatapis allapa wanuriptin, pampariyarqan.
EDOHTSDTTXHSDWVDFKRFKXUD\DQTDQ‫ێ‬ 23੅“Tsenam inɹernucho allapa jipecar,

tam, Diosqa allapa melanan. riquecorqan Abrahamta carucho


quecaqta, y Lazarotapis Abrahampa
Tuquilayapa Jesus yachatsicun nopancho quecaqta. 24੅Tsenam qayaripa
16੅“Diospa une *SURIHWDQFXQDHVFULEL‫ێ‬ qayacorqan, ‘Tetä Abraham,
yashqanqa y *Moises escribishqan ¡ancupëcallämëri! Queman Lazarota
leyqa, asta bautisacoq Juan willacur cachecallämï, dedunta yacucho
qallanqanyaqmi, carqan. Peru cananqa tenqircatsir, TDOOXOOlWDDUZlUDWVLPXQDQ‫ێ‬
noqanam Diospa mandaquinincho paq. Que ninachomi allapa jipaquicällä’
cayänanpaq alli willaquita willapäcü, y nir. 25੅Peru Abrahamnam yasquerqan,
atscaqmi pepa mandaquininman ‘Iju, yarpë qammi caweniquicho quecar,
imanopapis yequita munayan. OODSDQQLTXLZDQFXVKLTXLOODFKRFDFRUTH‫ێ‬
17੅“Tseno quecaptinpis, sieloqa, patsaqa qui; peru Lazaroqa wactsa carninmi,
mas alerim ushacärinman, peru tse cawenincho allapa jipacorqan. Tsemi
*leycunaqa llapanmi pasepa cumplirenqa. cananqa quecho cushishqa quecan, y
qamnam tsecho jipecanqui. 26੅Masqui
*Jesucristu yachatsicun casaducuna quetapis nishqequi: Noqacunapita qam
mana raquicayänanpaq quecanqequiman allapa feyu sanjam
(Mateo 19.1–12; Marcos 10.1–12) can. Tsemi quepita tsimpayämita
18੅“Meqan nunapis warminpita puediyätsu. Ni pipis queman tsimpamita
diborsiacurir jucwan casacorqa, punta puediyantsu’ nir.
149 6$1/8&$6੄16੄17

27੅“Tsenam capoqyoq nuna nerqan,

‘Tetä Abraham, tseno captenqa, allapam Diosman alli marcäcushun


rogallaq Lazarota papänïpa wayinman 5੅Tsenam apostolnincuna Teyta

cachecullänequipaq. 28੅Tsecho pitsqan Jesusta queno mañacuyarqan:


wauqïcunata willecamutsun que —Yanapecalläyämë mas
MLSDTXLPDQSHFXQDPDQDVKD\lPXQDQ‫ێ‬ marcäcalläyämunäpaq —nir.
paq’ nir. 29੅Abrahamnam yasquerqan: 6੅Teyta Jesusnam nerqan:

‘*Moisespa y Diospa une profetancuna —Sitsun marcäquiniquicuna canman


escribishqancunata pecuna mostasa muruno ichicllanllapis, que
musyayanmi. Tseta cäsucuyätsun’ nir. sicomoro nishqan montita ‘Quepita
30੅Capoqyoq nunanam yasquerqan: ‘Tëta sipintin yarqur lamarpa chopinman
Abraham, manam cäsucuyanqatsu; peru jawicärï’ niyaptiquipis, tse monti
juc wanushqa nuna cawarircur, SHFXQD‫ێ‬ cäsuyäshunquimanmi.
man cutïcur willacuptenqa, quisa
jutsancunata jaqirïcuyanman’ nir. Sirwipacoq nunano cashun
31੅Abrahamnam nerqan. ‘*Moisespa 7੅“Masqui, meqequicunapapis
leynincunata y Diospa une profetancuna \DS\DSlFRTRPLWVLSlFRTVLUZLVKRTQL‫ێ‬
HVFULEL\DVKTDQFXQDWDPDQDFlVXFXU‫ێ‬ qui cayäpushï, chacrapita cutiramuptin,
nenqa, wanushqanpita nuna cawarircur ¿acasu ‘Pasacaramï. 7lFXUwTXwPLFXULQH‫ێ‬
willacuptinpis, manam cäsucuyanqatsu’ quipaq’ niyanquicu! 8੅Sinoqa quenomi
nir.” niyanqui: ‘Alistaqui miquinïraq
arumunequipaq. Micur upur
¡Allau, jutsaman ushanqäyaq sirwimë; tsepeqnam qamqa
ishquitsicoq nunacuna!
micucunqui’ nir. 9੅7VHQRPDQGDVKTH‫ێ‬
(Mateo 18.6–7, 21–22; Marcos 9.42)
quita rurariptinpis, ¿acasu tse

17
1੅Tsepitanam *disipuluncunata sirwishoqniquita agradesicunquicu!
Jesus nerqan, “Nuna mayinta ¡Manam! 10੅7VHFXHQWDQROODPTDPFXQD‫ێ‬
jutsaman ishquitseqcunaqa siemprim pis Dios mandayäshonqequicunata rurar
cayanqa. Peru ¡allau, tseno pitapis usharir niyanquiman, ¶3LVKLSDTVLUZLSD‫ێ‬
jutsaman ishquitseq nunacuna! 2੅Mas coqllam cantsic. 0DQGDPDVKTDQWVLFFX‫ێ‬
allim canman tse nunapa cuncanman nallatam rurashqa cantsic’ nir.”
jatun mulinu rumin watarcur lamarman
jitarcuyänan, nushpi wamrano qollmi Jesus cachacätsin
shonqucunata manaraq jutsaman *leprawan qeshyaqcunata
ishquitsiptin. 3੅Tsemi ¡qamcunaqa 11੅Jerusalen marcaman Jesus

cuidacuyänequi! disipuluncunawan euquicarnam, Galilea


“Sitsun nuna mayiqui mana allita probinsiapa y *Samaria probinsiapa
rurashunqui, tseno rurashonqequipita linderun nänipa pasarqan. 12੅Tsepitanam
piñapequï. Y jutsanta yarparcur juc marcaman chäriptin, leprawan
‘Perdonecallämë’ nishuptiqueqa, qeshyaq chuncaq nunacuna Jesusta
perdonecunqui. 4੅Sitsun juc junaqcho taripaq ewayarqan. Peru Jesusman
qanchis cuti contrequi mana allita manaraq charninmi, FDUXOODFKRVKlFXUL‫ێ‬
rurecur, qanchis cuti ‘Mananam yarqan. 13੅Tse nunacunam qayaripa
ruralläshaqnatsu; perdonecallämë’ queno niyarqan:
nishpa shamonqa, jina perdonecunqui.” —Mayestru Jesus, ¡ancupëcalläyämeri!
6$1/8&$6੄17 150

14੅Pecunata riquecurnam, Jesus qatiyanquitsu. 24੅Porqui imeca rayu


nerqan: sielucho juc ladupita wac laduman
—*Saserdoticunaman ewayë tillapyecoqnomi Diospita Shamushqa
FDFKDFDVKTDFD\DQTHTXLWDULFD\lVKXQH‫ێ‬ Nunaqa que patsaman cutimonqa.
quipaq —nir. 25੅Peru tseno cananpaqqa puntataran

Ewarëcarnam, SHFXQDFDFKDFlUL\DU‫ێ‬ que tiempu nunacuna chiquirnin allapa


qan. 15੅Tsenam jucnin caqqa, jipatsiyanqa. 26੅Imanomi Noepa
cachacärishqa canqanta mäcurirnin, WLHPSXQFKRQXQDFXQDFDZDTXLFD\DU‫ێ‬
Jesusman cutiquicorqan qaparipa qan; tsenomi Diospita Shamushqa Nuna
qayaripa Diosta alabarnin. 16੅Jesuspa FXWLPXQDQMXQDTFXQDSLVFDZDTXLFD‫ێ‬
nopanman chärirnam, TRQTXULTXLFRU‫ێ‬ yanqa. 27੅Arca nishqan barcuman Noe
qan urqunpis patsaman chanqanyaq yeconqan junaqyaqmi, nunacuna
“Grasiasllä” nicurnin. Pëqa Samaria micupäcur, upyacur, FDVDFXUFDTXLFD‫ێ‬
marca nunam carqan. 17੅Tsenam Jesus yarqan. Tsemannam *apäqui tamya
nerqan: chëcur, OODSDQQXQDFXQDWDXVKDFlUDWVHU‫ێ‬
—¿0DQDFXFKXQFDQSLFDFKDFl\DUTRQ‫ێ‬ qan. 28੅Tsenollam jina une Lot nunapa
qui! ¿Waquincunaqa metaq? 18੅Que caru tiempunchopis carqan. Nunacunam
marca nunallam cutimushqa, Diosta micupäcur, upyapäcur, imatapis
‘Grasiasllä’ nicurnin. rantirnin ranticur, murupäcur y
19੅Tsepitanam nunata Jesus nerqan: wayincuna rurar caquicayarqan. 29੅Peru
—Canan sharcur euquï. 0DUFlTXLQL‫ێ‬ Sodoma marcapita Lot yarquriptinnam,
quirecurmi cachacärerqonqui —nir. tse junaq sielupita asufri y nina runtu
tamyamur, llapan nunacunata
Jesus yachatsicun Diospa ushacäratserqan. 30੅Tsenomi jina
mandaquininman nunacuna ime pasaconqa Diospita Shamushqa Nuna
yecuyänanpaq caqta cutimunan junaqpis.
(Mateo 24.23–28, 37–41) 31੅“Tse junaqcho altuscho quecaqcuna
20੅*)DULVHXFXQDQDP-HVXVWDWDSX\DU‫ێ‬ ama wayi ruriman yarpuyanqatsu
qan ime que patsacho Dios mandacur imancunatapis jorqoq. 1LFKDFUDQFXQD‫ێ‬
qallananpaq caqta. Jesusnam cho quecaqcunapis ama cutiyanqatsu
yasquerqan: wayincunaman. 32੅Yarpäyë Lotpa
—Dios mandacur qallanqantaqa warminta ima pasanqanta. 33੅Jina pipis
manam ricayanquitsu. 21੅Manam que bidallapaq yarpacachaqqa, FDZHQLQ‫ێ‬
nunacunaraqtsu niyäshunqui, ¶4XHFKR‫ێ‬ tam oqranqa. Peru pipis noqarecur asta
nam’ o ‘Washachonam quecan’ nir. wanonqanyaq tsaracoqqa salbaconqam.
'LRVSDPDQGDTXLQHQTDTDPFXQDZDQ‫ێ‬ 34੅“Noqam niyaq: Tse paqasmi juc

nam quecan. cämallacho ishcaq punuquicayaptin,


22੅Disipuluncunatanam nerqan: jucnin apacushqa canqa, y jucninnam
—Chämonqam junaqcuna *Diospita jaqirishqa canqa. 35੅Ishcaq warmicunam
Shamushqa Nuna cutimunanta ichic juntu aqaquicayanqa. Tsepitam jucnin
ratullapis riqueta munariyänequi; peru apacushqa canqa, y jucninnam
manam ricayanquitsu. 23੅Nunacunam jaqirishqa canqa. ੍36੅Chacrachomi
niyäshunqui: ‘Washachomi quecan’ o ishcaq nunacuna uryecayanqa. Jucnin
‘Quechomi quecan’ nishpa. Peru ama caqmi apacushqa canqa, y jucninnam
ricaq ewayanquitsu; ni pecunata MDTLULVKTDFDQTD੏µQLU.
151 6$1/8&$6੄17੄18

37੅TsenamJesusta tapuyarqan: tucoq quecar, peru nuna mayincunataqa


—Tëte, ¿mechotaq tsenoqa canqa? despresyaqcunapaq, queno nishpa:
Jesusnam yasquerqan: 10੅“Ishcaq nunacunam Diosman

—0HFKRLPDSLVZDQXVKTDMLWDUDVK‫ێ‬ mañacoq ewayarqan jatun *templuman:


qanmanmi wiscurcuna ellucayan.੆q Jucmi carqan fariseu; jucninnam carqan
*Romapaq impuestu cobraq. 11੅Tse
Juc biuda ewan juesman fariseu caqmi shëcar, shonquncho
justisia mañacoq queno mañacorqan: ‘Dioslla, grasiastam

18
1੅7VHSLWDQDP-HVXV\DFKDWVLFRU‫ێ‬ qoq noqa mana waquin nunacunano
qan iwalatsiquipa pecuna imepis, canqäta. Waquincunaqa suwam, MXWVDVD‫ێ‬
mana qelanashpa Diosman pam, jucwan jucwan yachacoqmi cayan.
mañacuyänanpaq. 2੅Quenomi nerqan: Ni manam taqe impuestu cobraqnotsu
“Juc marcachomi juc jues carqan, Diosta cä. 12੅Noqaqa cada semanam ishque cuti
mana cäsucoq, y nuna mayincunatapis ayunar micütsu; y llapan gananqätam
mana respetaq. 3੅Jina tse marcachomi juc chuncaman raquirir, juc caqta qoycoq’
biuda warmi carqan. Pemi waran waran nir. 13੅Peru impuestu cobraq caqnam
tse juesman cutiraq queno nishpa: carullacho shacur, peqantapis sieluman
‘Demandamaqnïtawan justisiallequita mana pallarerqantsu. Sinoqa allapa
rurecamï’ nir. 4੅Tseno cutilla cutiraptinpis, llaquicushpam pechuntapis cutar,
unenam tse biudata tse jues casorqantsu. nerqan: ‘Diosllä, ancupëcallämë.
Peru tsepitanam shonquncho queno Noqalläqa allapa jutsasapa nunam callä’
nerqan: ‘Noqaqa manam Diosta cäsütsu, nishpa. 14੅Tsemi noqa niyaq: &RQWULEX‫ێ‬
ni nunatapis quecho respetätsu; 5੅peru que VLRQFREUDTQXQDPZD\LQPDQFXWLFRU‫ێ‬
biudataqa peqäta nanatsimonqanrecurmi, qan jutsanpita perdonashqana; peru
justisiata rurar atendicushaq, manana fariseoqa, manam. Porqui pipis alli
shonqüta puwatsir cutirämunanpaq.·੅µ tucoq caqqa, penqacushqan canqa; y
6੅Tseno willapäcurirnam, Teyta Jesus qollmi shonqu caqqa, alli presisaqmi
nerqan: “¿Cäyiyarqonquicu tse mana alli canqa.”
jues nenqanta? 7੅Tseno quecaptin,
Jesus cuyan wamracunata
¿manatsuraq Dios justisiata ruranqa
(Mateo 19.13–15; Marcos 10.13–16)
acrashqancunapaq, paqaspa junaqpa
mañaquicayaptin! ¿Shuyarätsenqatsuraq 15੅Tsepitanam nunacuna ñushpi
mañacuyashqanta casicunanpaq? 8੅Noqam wamrancunata Jesusman apayarqan
niyaq: Diosqa mana shuyarätsicushpam, yatar bendisinanpaq. Peru tseta
justisianta ruranqa pecunapaq. Peru riquecurnam, *disipuluncuna wamra
*Diospita Shamushqa Nuna que patsaman apaqcunata piñapäyarqan. 16੅Tsenam
cutimur, ¿tarenqaraqtsuraq nunacunapa wamracunata qayecur, Jesus nerqan:
marcäquinincunata?” —¡Noqaman wamracuna shayämutsun!
Ama michäyëtsu. Que wamracunano
Juc *fariseu y juc impuestu cobraq caqcunapaqmi Diospa mandaquinenqa.
9੅Jinaque iwalatsiquiwanmi Jesus 17੅Rasonpam niyaq: Sitsun Diospa

yachatsicorqan, quiquincunacho alli mandaquininta que wamracunano mana

q¬17.37 Tseno nirmi, Jesus cäyitsicorqan nunacuna aleru tse tiempucuna pasaconqanta
musyayänanpaq.
6$1/8&$6੄18 152

chasquiyanquitsu, manam pepa —Tseno captenqa, ¿pillanataq


mandaquininman yecuyanquitsu. salbaconqa! —nirnin.
27੅Jesusnam nerqan:
Juc capoqyoq wiraqtsa —1XQDFXQDUXUHWDPDQDSXHGL\DQ‫ێ‬
Jesusta tapucun qantam Diosqa ruran —nir.
(Mateo 19.16–30; Marcos 10.17–31) 28੅Tsenam Pedru nerqan:
18੅Tsechonam Jesusta juc wiraqtsa —Tëte, noqalläcunaqa llapantam
queno taporqan: jaqiriyarqö, qamta qatiyänaqpaq —nir.
—Alli mayestru, wac bidacho wiñepa 29੅Jesusnam pecunata nerqan:

cawanäpaq, ¿imatataq rurashaq? —nir. —Rasonpam niyaq: Pim jaqirenqa


19੅Jesusnam yasquerqan: wayinta, warminta, wauqinta,
—¿Imanirtaq ‘Alli nuna’ nimanqui? papäninta, mamäninta, tsurincunata
Jucllellam alleqa, y tseqa Diosllam. Diospa mandaquinincho cananrecur,
20੅Dios mandacushqancunata qamqa 30੅que cawenincho jaqiriyanqanpita mas

musyanquim: ‘Majayoq quecar, ama atscatam Dios qoyconqa; y wac


jucwan jucwanqa yachacunquitsu; nuna bidachoqa wiñepam cawanqa —nir.
mayiquita ama wanutsinquitsu; ama
suwacunquitsu; ama nuna mayiquipaq Jesus yapë willacun wanutsiyänanta
ulicurcur mana caqta parlanquitsu; (Mateo 20.17–19; Marcos 10.32–34)
tëtequita, mamequita respetanqui’.੆r 31੅Tsenam Jesus chunca ishque (12)
21੅Tsenam tse capoqyoq nuna nerqan: disipuluncunallata juc laduman qayarir
—Wamra quenïpitam tsecunataqa nerqan:
llapanta cumplicä —nir. —Cananmi Jerusalen marcaman ewantsic.
22੅Tseno niptinnam, Jesus queno Tsechomi llapan cumplicanqa Diospa
nerqan: *profetancuna willacuyashqanno, Diospita
—Tseno captenqa, jucran pishin: Shamushqa Nunawan. 32੅Diosman mana
Canan ewar llapan imequicunatapis marcäcoq nunacunapa maquinmanmi
rantiquicur, tse qelleta wactsacunata marca mayincuna entregayanqa.
qoyquï. Tseno ruraptiquim, sielucho Pecunanam toqapur tuquïta asharnin,
mana ushacäcoq fortunequi canqa. burlacuyanqa. 33੅Allapa maqarninnam,
Tseno rurarïcur, cutimur qatimë —nir. wanutsiyanqa; peru quima junaqllatam
23੅Tseta wiyecurnam, tse presisaq cawarimonqa —nir.
nuna pasepa llaquicorqan, allapa ricu 34੅Tseno niptinpis, disipuluncunaqa manam

carnin. 24੅-HVXVQDPWVHQXQDWDOODTXLVK‫ێ‬ ni imata cäyiyarqantsu; ni musyayarqantsu


qata riquecur, queno nerqan: imapaq Jesus parlashqanta “¿Imataraq
—¡$OODSDVDVDP'LRVSDPDQGDTXLQLQ‫ێ‬ queno parlar nimantsic?” nishpam, niyarqan.
man capoqyoq nunacuna yecuyänan!
25੅ Porqui mas alerim awjapa uchcunpa Juc wiscuta Jesus cachacätsin
¡
juc *camellu pasarinman, juc capoqyoq (Mateo 20.29–34; Marcos 10.46–52)
QXQD'LRVSDPDQGDTXLQLQPDQ\HFXQDQ‫ێ‬ 35੅-HULFRPDUFDPDQ-HVXVGLVLSXOXQFX‫ێ‬

pitaqa! —nir. nawan yecurëcayaptinnam, näni


26੅Jesus nishqanta wiyecurnam, cuchuncho juc wiscu llimushnata
nunacuna tapuyarqan: mañacur tëcarqan. 36੅Atsca nunacuna

r¬18.20 Ex 20.12-16; Dt 5.16-20.


153 6$1/8&$6੄18੄19

pasaqta mäcurirnam, tse wiscoqa tsapayaptin. 4੅Tsenam corillapa puntärir,


tapucorqan: VLFRPRURQLVKTDQPRQWLPDQOORTDFXU‫ێ‬
—¿Imataq pasacun? —nir. corqan Jesus pasaqta ricananpaq;
37੅Nunacunanam willayarqan: porqui tsepam pasanan carqan. 5੅Tse
—Jesus Nazaret marca nunam que monti caqman Jesus chärirnam, xXTXLU‫ێ‬
nänipa sharëcamun —nir. cur nerqan:
38੅7VHQDPZLVFRTDIXHUWLSDTD\DTXL‫ێ‬ —Zaqueo, jinallacho yarpamï.
corqan queno nishpa: Cananmi wayiquicho posadacushaq.
—¡*Davidpa castan Jesus, 6੅Zaqueonam jinallacho montipita

ancupëcallämëri! —nir. yarparamur, allapa cushishqa


39੅Tsenam puntancunata ewaq wayinman Jesusta pusharqan. 7੅Tseta
nunacuna upällatsita munar wiscuta riquecurnam, nunacuna Jesusta
piñapäyarqan, peru wiscoqa masran penqapar, queno niyarqan:
queno nir, qayaricachäcorqan: —¡Jutsasapa nunapa wayinmantaq
—¡Davidpa castan Jesus, posadacoq ewan! —nir.
ancupëcallämëri! —nir. 8੅Zaqueonam sharcurir, Jesusta
40੅Jesusnam tseta wiyecur, shäcurir, nerqan:
“Taqe nunata pushayämï” nerqan. —Tëte, llapan capamaqnïpa
Pushariyaptinnam, Jesus taporqan pullannintam wactsacunata qoycushaq.
queno nishpa: Y pitapis ulicurcur masta
41੅— Imata ruranätataq qampaq cobranqäpitam, chuscu cuti masta
¿
munanqui? —nir. cutïcatsishaq.
Wiscunam nerqan: 9੅Jesusnam queno nishpa yasquerqan:

—¡Ricachaquitam munallä, Teyta! —&DQDQPLTXHZD\LFKR\DFKDTFXQD‫ێ‬


—nir. man salbasion chämushqa, pepis
42੅Jesusnam nerqan: awilituntsic *Abrahampa rasonpa
—Canan riquë. Noqaman castanmi.੆s 10੅Porqui *Diospita
marcäcamurmi, cachacärerqonqui. Shamushqa Nunam que patsaman
43੅Tse öram wiscu ricachacurerqan, y FKlPXVKTDRTUDFDVKTDFXQDWDDVKLQDQ‫ێ‬
Jesuspa qepanta eucorqan, Diosta paq y salbananpaq.
alabarnin. 1XQDFXQDSLVWVHWDULTXHFXU‫ێ‬
ninmi, Diosta alabayarqan. Jesus yachatsicun
qellewan iwalatsiquipa
Zaqueo creyicun Jesusman 11੅-HVXVWVHQRSDUODQTDQWDZL\DULUQLQ‫ێ‬

19
1੅Jerico marcaman Jesus nam, nunacuna shonquncunacho
*disipuluncunawan chärirnam, pensayarqan, “Canantächi Diospa
tse marcapa pasacurëcayarqan. 2੅Tse mandaquinin qallanqa noqantsiccho”
marcachomi Zaqueo jutiyoq nuna nishpa. Porqui Jerusalenmannam
yacharqan. Pemi carqan capoqyoq y yecurëcayarqan. Tseta musyarirnam,
LPSXHVWXFREUDFRTFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬ iwalatsiquïpa Jesus yachatsicorqan
nin. 3੅Tse nunam Jesusta reqita 12੅queno nirnin: “Juc nunam carqan,

munarqan. Peru ichicllanlla carninmi, allapa reqishqa nunapa tsurin. Tse


riqueta puederqantsu, atscaq nunacuna nunam caru marcata eucorqan queno

s¬19.9 Quecho nican Abrahampa castacunapis rasonpa marcäquiyoq cayanqantam.


6$1/8&$6੄19 154

nirnin: ‘Juc marcatam eucü, y tse wachenintawan chasquinäpaq?’ nir.


marcacho rey churarayämaptinmi, 24੅Tseno nirirninnam, tsecho quecaq
queman cutiramushaq’ nir. 13੅Tseno nunacunata nerqan, ‘Tse qelleta
HXFXQDQSDTQDPFKXQFDVLUZHTQLQFX‫ێ‬ qochirïcur, qoycuyë chunca cuti mas
nata qayecatsir, qellenincuna qorqan: qellenï miratseq caqta’ nir. 25੅3HFXQD‫ێ‬
‘Cutimonqäyaq que qellewan nam niyarqan, ‘Peru Tëte, pepaqa
negosiarëcayë’ nirnin. chuncanam capun qellenin’ nir.
14੅“Peru tse marca nunacunanam 26੅Patronnam nerqan, ‘Niyaqmi:

chiquirnin, THSDQWDZLOODFRTQXQDFX‫ێ‬ Nenqäno ruraq caqcunaqa mastam


nata cachayarqan queno niyänanpaq: chasquiyanqa; peru mandanqäta mana
‘Manam munayätsu que nuna reynïcuna ruraq caqcunataqa, LFKLFOODFD\lSRQTDQ‫ێ‬
cananta’ nir. tapis qochiyanqam. 27੅&KLTXL‫ێ‬
15੅“Peru imano captinpis, petaqa rey PDTQwFXQDPPXQD\DUTDQWVXPDQGD‫ێ‬
cananpaqmi churariyarqan. Tsepita tse coqnincuna canäta. Canan pecunata
marcaman cutïcurnam, qelle chasqueq apamur nopächo wanutsiyë’ nir.”
sirweqnincunata qayatsir, jucllellapayan
cuentata mañarqan, ‘¿(FDWDWDTJDQD\DU‫ێ‬ Jesus yecun Jerusalenman
qonqui?’ nirnin. 16੅Tsenam punta caq (Mateo 21.1–11; Marcos 11.1–11;
chärir nerqan: ‘Tëte, qelleniquiwan Juan 12.12–19)
chunca cuti mastam ganashqa cä.’ 28੅Tseno yachatsïcurirnam, Jesus
17੅Tseno niptinnam, patronnin nerqan, disipuluncunawan Jerusalen marcaman
‘Allichomi. Qam alli sirwimaqnïmi llapancunapa puntanta ewarqan.
canqui. Wallcallachopis onradu nuna 29੅%HWIDJH\%HWDQLDPDUFDSDHZHFDU‫ێ‬

canqequirecurmi, canan churaq chunca nam, Olibus jircapa chaquinman


marcacho nunacunapa mandacoqnin chäriyarqan. Tsepitanam ishcaq
canequipaq.’ 18੅Tsepeqnam jucnin caq disipuluncunata cacharqan, 30੅queno
sirweqnin chärir nerqan, ‘Wiraqtsa, nirnin:
qelleniqui pitsqa cuti mastam —Ewayë taqe ricaquecamoq
wachashqa’ nir. 19੅Patronninnam petapis marcaman. Chärirnam, tariyanqui
nerqan, ‘Qamtam churaq pitsqa manaraq pipis montashqan maltun
marcacho nunacunapa mandacoqnin ashnu watarëcaqta. Tse ashnuta pascarir
canequipaq’ nir. apayämunqui. 31੅6LWVXQSLSLVQL\lVKXQ‫ێ‬
20੅“Jucninnam chärir nerqan, ‘Tëte, qui ‘¿Imapaqtaq ashnuta pascayanqui?’
quemi qelleniqui. Pañuwan piturcurmi, nir, ‘Teytam nesitan’ niyanqui.
paquecorqö. 21੅Porqui qamqa allapa 32੅Pecunanam ewar Jesus nishqannolla

acsemi canqui. 0DQDFKXUDVKTHTXLSL‫ێ‬ tariyarqan. 33੅$VKQXWDSDVFDUsFD\DSWLQ‫ێ‬


tam y mana murushqequipitam nam, ashnuyoqcuna niyarqan:
ellunqui. Tsemi noqa mantsarqoq’ nir. —¿Imapaqtaq ashnüta pascayanqui?
22੅Patronninnam nerqan: ‘ Qamqa mana —nir.
¡
imapaqpis sirweqmi canqui! Quiquiqui 34੅Pecunanam “Teytam nesitan”

parlashqequim condenashunqui. niyarqan.


Nenqequinollam noqa acse cä, mana 35੅Tsenam ashnuta aparcur Jesus

churashqäpita mana murushqäpita caqman cuticuyarqan. Chäratsirnam,


elloq. 23੅Tsepenqa ¿imanirtaq bancuman aqshunancunata carunarcur Jesusta
qellenïta churecorqequitsu, cutimur montatsiyarqan. 36੅Tseno ewaptinnam,
155 6$1/8&$6੄19੄20

atscaq nunacuna aqshunancunata qatucoqcunata qarqacacharcamorqan,


qoturicur näniman mashtayarqan. 46੅queno nishpa:
37੅Olibus jircapa urämur qallecurnam, —Escribishqam quecan ‘Wayïqa
llapan qatiraqnincunaqa Jesus llapan Diosman mañacunallapaqmi.’੆u4DPFX‫ێ‬
milagrucuna rurashqanta ricashqa nanam ticratsiyarqonqui suwacunapa
carnin, allapa cushishqa qaparipa machenintano.
Diosta, queno nishpa alabayarqan: 47੅Tsepitanam waran waran Jesus
38੅— Alabashqa catsun Teyta Dios yachatsicorqan tse templucho. *6DVHUGR‫ێ‬
¡
cachamushqan reynintsic! ¡Cananqa ticunapa mandacoqnincunanam, *ley
Dioswan shumaq cawaquichonam \DFKDWVLFRTFXQDQDP\SXHGHTQXQDFX‫ێ‬
cashun! ¡Sieluchopis alabashqa catsun!੆t nanam munayarqan imanopapis Jesusta
39੅Tsenam nunacunapa chopincho wanicatsita. 48੅3HUX-HVXV\DFKDWVLFXVK‫ێ‬
ewaq *fariseucuna Jesusta niyarqan: qanta llapan nunacuna cushishqa
—Mayestru, qatishoqniquicunata wiyacuyaptinmi, ni imanopapis
piñapë upälla cayänanpaq. wanutsita puediyarqantsu.
40੅Jesusnam nerqan:

—Niyaqmi: 6LWVXQSHFXQDXSlOODFXUL‫ێ‬ Jesusta pantatsita munayan


yanqa, asta rumicunapis qapariyanqam. (Mateo 21.23–27; Marcos 11.27–33)

20
41੅Jerusalenman yecurëcarnam, tse 1੅Juc junaqmi Jerusalen

marcata Jesus ricarir, ancuparnin *templucho Jesus yachatsicur,


waqarqan. 42੅Quenomi nerqan: VKXPDTDOOLZLOODTXLWDZLOODSlTXLFDU‫ێ‬
—Jerusalencho täraqcuna, ¡imanomi qan. Tsemannam *saserdoticunapa
munä canan junaqllapis Dioswan alli mandacoqnincuna, *OH\\DFKDWVLFRT‫ێ‬
pasaqui canqanta cäyicuyänequita, peru cuna, autoridacunawan chäriyarqan.
tsetaqa manam cäyiyanquitsu! 43੅Porqui 2੅Pecunam Jesusta niyarqan:

chämonqam mana alli tiempucuna —¿Ima puedeq queniquiwantaq


qamcunapaq. Tse junaqcunam quecunata rurarqonqui! ¿Pitaq
chiquiyäshoqniquicuna shamicur, alli altu FDFKDPXVKRUTRQTXLWVHQRUXUDQHTXL‫ێ‬
perqequicuna qepanpa allpawan paq! —nir.
pampatsärirnin, jinantin ladupa 3੅Jesusnam nerqan:

yecayämonqa. 44੅Marquequicunatam pasepa —1RTDSLVTDPFXQDWDMXFWDWDSX\DVK‫ێ‬


ushacätsiyanqa, y tse perqequicuna rurincho qequi. Mä, niyämë: 4੅¿Pitaq cachamorqan
yachaqcunatapis tsenollam ushacätsiyanqa. EDXWLVDFRT-XDQWDQXQDFXQDWDEDXWLVD‫ێ‬
Manam ni juc rumillapis perqarëcarqa nanpaq, Dioscu o nunacunallacu?
quedanqatsu. Tsenomi canqa, Diosniquicuna 5੅Tseno tapicuptinnam, quiquincuna

chämoqta mana chasquiyanqequirecur. pura queno ninacuyarqan:


—¿Imataq nishun? ‘Diosmi
*Templucho ranticoqcunata
cachamushqa’ nishqaqa, tsepenqa
Jesus qarqun
‘¿Imanirtaq peman creyiyarqequitsu!’
(Mateo 21.12–17; Marcos 11.15–19;
nimäshunmi. 6੅6LWVXQQLVKXQ¶1XQDFX‫ێ‬
Juan 2.13–22)
nam’ nir, tseqa nunacunanam tsampir
45੅Jerusalenman Jesus chëcurnam, wanutsimäshun, porqui Juanpaqqa
*templuman yequicur, patiucho *profeta canqantam creyiyarqan —nir.

t¬19.38 Sal 118.26. u¬19.46 Is 56.7.


6$1/8&$6੄20 156

7੅Tsenam Jesusta queno niyarqan: tsaraqcunata wanicatsir, juccunatana


—Manam musyayätsu bautisananpaq chacranta qoyconqa” nir.
ni pi cachamushqantapis —nir. Tseta wiyecurnam, niyarqan:
8੅Tseno niyaptinnam, Jesuspis nerqan: —¡Ama tsenoqa quecullanmantsu!
—7VHSHQTDQRTDSLVPDQDPZLOOD\DT‫ێ‬ —nir.
tsu quecunata ruranäpaq pi 17੅Peru Jesusnam pecunata alli

mandamanqanta. ricarëcur nerqan:


—Tseno cananpaqmi *Diospa
Presisaq caqta despresyayan palabran noqapaq queno escribirëcan:
(Mateo 21.33–44; Marcos 12.1–11) ‘Wayi perqaqcuna: “Que rumeqa
9੅7VHSLWDQDPQXQDFXQDWDTXHLZDODWVL‫ێ‬ manam allitsu” nir,
quiwan Jesus yachatsicorqan, queno jitariyanqanmi, cananqa mayestra
nishpa: “Juc nunam chacrancho ubasta rumi ticrarishqa.’੆v
plantarqan. Tsepitanam tse chacranta 18੅Pipis tse rumiman ishqueq caqqa,

pullan pura muruyänanpaq nunacunata allpa mancanomi ushacärenqa. Jina tse


qoquicur, caru marcapa eucorqan. rumi pimanpis jeqarqa, allpamanmi
10੅Tsepitanam cosecha tiempu ticraratsenqa.
chäriptinna, chacrayoqqa juc 19੅Tsenam ley yachatsicoqcuna y

sirweqninta cacharqan, pullan pura saserdoticunapa mandacoqnincuna


muroqnincunaman pepa partinta SHFXQDSDFRQWUDQFXQDTXHLZDODWVLTXL‫ێ‬
raquiyänanpaq. 3HUXFKDFUDQWVDUDTFX‫ێ‬ wan Jesus parlashqanta cäyicurcurnin,
nanam maqacacharcur, jinallata presu tsarïta munayarqan. 3HUXWVDUL\DU‫ێ‬
qarquriyarqan. 11੅Tsenam jucnin qantsu, nunacunata mantsarmi.
sirweqnintana chacrayoq cacharqan.
-LQDSHWDSLVPDTDUDOODSDPDOWUDWDU‫ێ‬ Jesusta tapupäyan impuestucunapaq
ninmi, jinallata qarquriyarqan. 12੅7VHSL‫ێ‬ (Mateo 22.15–22; Marcos 12.13–17)
tanam chacrayoq juctana cacharqan. 20੅Tse mandacoqcunanam achäquita

Jina petanäqa maqacacharcurmi, ashir, Jesusman musyapacoqcunata


yawarllatana qarquriyarqan. cachayarqan, alli tucushllapa ewarnin,
13੅“Tsenam chacrayoq nerqan, tapur Jesusta mana allita
‘Cananqa ¿imatataq rurashaq? Mejorqa parlatsiyänanpaq; \OOXWDQWDSDUOHFXS‫ێ‬
allapa cuyë tsurïtachi cachashaq. Petaqa tenqa, acusarnin gobernadorman
respetayanqam’ nir. 14੅Peru peta entreguecuyänanpaq. 21੅Tsenam tse
ricarirnam, pullan pura chacra tsaraq musyapacoqcuna tapuyarqan, queno
nunacuna quiquincuna pura queno nishpa:
yachatsinacuriyarqan: ‘Queqa —Mayestru, musyayämi rasonpa
chacrayoqpa tsurinmi y erederum caqllata parlar yachatsicunqequita;
canqa; mejor wanicatsishun chacranwan manam ni meqan nunapa gustunta
quedacunantsicpaq’ nir. 15੅Tsenomi ruranquitsu. Y rason caqllatam Dios
chacranpita jaqman jorqurir munashqanno cawayänäpaq
wanuratsiyarqan. yachatsiyämanqui. 22੅¿Allicu *Roma
“Cananqa ¿imatataq chacrayoq mandacoq *cesarpaq impuestuta
pecunata ruranqa? 16੅Ewarmi, chacran pagashwan o manacu?

v¬20.17 Sal 118.22.


157 6$1/8&$6੄20

23੅Jesusnam yachellapa mana allita wanuquicunaq. 33੅Mä, canan niyämë:


parlatsiyänanpaq tapupäyanqanta Cawarimi junaqcho que warmi ¿meqan
cuentata qocurir queno nerqan: caqpataq lejitimu warmin canqa,
24੅—Mä, tse qelleta ricatsiyämë. Que TDQFKLVZDXTLZDQFDVDFXVKTDTXHFDS‫ێ‬
qellecho ¿pipa retratuntaq quecan? tin! —nir.
34੅Jesusnam nerqan:
¿Pipa jutintaq escribirëcan?
Pecunanam niyarqan: —2OOTXSLVZDUPLSLVTXHSDWVDOOD‫ێ‬
—Mandacoq cesarpam —nir. chomi casacuyan. 35੅Peru wac bidaman
25੅Tsenam Jesus nerqan: chäyänanpaq acrashqa caqcunaqa
—Tsepenqa mandacoq cesarpa cawarimur mananam casacuyanqanatsu.
caqtaqa mandacoq cesarta qoycuyë; y 36੅Porqui tsechoqa *anjelcunano

Diospa caqtaqa Diosta qoycuyë —nir. carninmi, manana wanuyanqapistsu.


26੅Nunacunapa janancho Jesus tseno Diospa wamrancunanam cayanqa, pe
nïcuptinnam, tse musyachacuna ni cawaritsishqa captin. 37੅7VHQRPL0RLVHV‫ێ‬
imano pantatsïtapis puediyarqantsu, pis yachatsimantsic wanuyashqanpita
sinoqa mantsacashqam upällana nunacuna cawariyämunanta. Petam
quedariyarqan. shira casha rupecaqcho yuripur, Dios
queno nerqan: ‘Noqaqa *Abrahampa,
Wanushqacuna cawariyämunan Isaacpa y Jacobpa Diosninmi cä’੆x nir.
(Mateo 22.23–33; Marcos 12.18–27) 38੅Tsemi Diosqa wanushqacunapa
27੅Tsepitanam *saduseu nishqan Diosnintsu; sinoqa cawecaqcunapam,
JUXSXSLWD-HVXVPDQWDSXFRTHZD\DU‫ێ‬ porqui pepaqqa llapanpis cawecayanmi.
qan. Pecunaqa manam creyiyarqantsu 39੅Tseno niptinnam, ley yachatsicoq

wanushqacuna cawariyämunan waquin nunacuna queno niyarqan:


cashqanta. Tsemi queno tapuyarqan: —Mayestru, ¡allapa allitam
28੅—Mayestru, *Moises escribishqan niyämarqonqui! —nir.
leychomi queno willacun: ‘Sitsun juc 40੅Y mananam ni meqanpis tapupeta

casadu nuna manaraq tsurin captin almitiyarqantsu.


wanuconqa, tse biudanwan jucnin
wauqin casacutsun. 7VHQRSDPZDPUDQ‫ێ‬ ¿Meqan castapitataq
cuna captin tse wanucushqa wauqinpa *Dios Acrashqan?
tsurin cuenta canqa’੆w nir. 29੅Masqui (Mateo 22.41–46; Marcos 12.35–37)
wiyarämë: &D\lQDTTDQFKLVZDXTLFX‫ێ‬ 41੅Tsepitanam nunacunatana queno
nash. Mayor caqshi casacunaq, y nirnin, Jesus taporqan:
PDQDUDTWVXULQFDSWLQVKLSHZDQXTXLFX‫ێ‬ —¿Imanirtan niyanqui, ¶'LRV$FUDVK‫ێ‬
naq. 30੅Tseshi qepan caq wauqinna qanqa une rey *Davidpa castanmi’
biudawan casacunaq. Pepis jina tsurin nishpa? 42੅Porqui quiquin Davidpis
manaraq captinshi, wanuquicunaq. Salmu libruncho quenomi escribishqa:
31੅Tsepitanash jucnin caqna jina ‘Diosmi nerqan Teyta Diosnïta:
biudawan casacunaq. 7VHQRVKLTDQFKLV‫ێ‬ Que derechu ladüman täcamï
ninpi casacur casacur, manaraq 43 llapan chiquiyäshoqniquicunata

tsurincuna captin, llapanpis muneniquiman churamonqäyaq’੆y


wanucuyänaq. 32੅Tsepitanash warmipis nishpa.

w¬20.28 Dt 25.5-10. x¬20.37 Ex 3.6. y¬20.43 Sal 110.1.


6$1/8&$6੄20੄21 158

44੅Davidpis‘Teyta Diosnïmi’ nicaptenqa, rurashqa canqanta, \'LRVSDTDUHQLQFX‫ێ‬


¿,PDQRSDWDT&ULVWRTD'DYLGSDPLUHQLQ‫ێ‬ nawan alajashqa canqanta. Tsenam
pitaraq canman! Jesus nerqan:
6੅—Que riquecayanqequi ime junaq
Ley yachatsicoqcunapita cuidacuyë carpis pasepam ushacanqa, y manam ni
(Mateo 23.1–36; Marcos 12.38–40; juc rumillapis perqarëcarqa
Lucas 11.37–54) quedanqatsu.
45੅Llapan nunacuna wiyarëcayaptinnam,

*disipuluncunata Jesus queno nerqan: Que patsa ushacänanpaq señacuna


46੅“Cuidacuyë ley yachatsicoqcunapita, (Mateo 24.3–28; Marcos 13.3–23)
porqui pecunaqa chaqui puntanyaq shumaq 7੅Tsenam disipuluncuna tapuyarqan:
ropancunata yacacurcurmi, callicunacho —Tëte, ¿imetaq nenqequinoqa canqa?
puriyan, nunacuna respetar saludayänanta ¿Ima señaltataq ricayäshaq que llapan
munarnin. *Ellucayänan wayichopis mas nenqequi cumplicänanpaq? —nir.
presisaqcuna täcuyänanmanmi täquita 8੅Jesusnam nerqan:

munayan. Micupäquiman qayatsiyaptinpis, —¡3DTWDUDTSLSLVHQJDxD\lVKXQTXL‫ێ‬


punta puntaman täquitam gustayan. man! Atscaq nunacunam ‘¡Noqam *Dios
47੅Biudacunapatanäqa wayincunacho Acrashqan cä!’ y ‘¡Dispunishqa tiempu
imancunapis caqtam qochipäyan. chämonqanam!’ nir, atscaq nunacunata
1XQDFXQDDOOLFD\DQTDQWDSHQVD\lQDQSDT‫ێ‬ engañar puriyanqa. Ama pecunata
nam, alli tucushpa unepa Diosman creyir, qatiräyanquitsu. 9੅Sitsun
mañacuyan. Tseno rurayanqanpitam wiyayanqui juc marcacho quiquincuna
waquincunapitapis allapa feyupa Dios pura maqanacoqpaq y gueracunapaq,
castiganqa.” ama mantsacäyanquitsu. Tsenomi
susedicunan presisan. Tsecunaqa
Wactsa biudapa qarenin qallananllaran; manaran que patsa
(Marcos 12.41–44) ushacanqaraqtsu.

21
1੅Tse *templuchonam Jesus 10੅Tsepitanam nerqan:

ricarerqan qelle winana cajaman —Juc nasionmi juc nasionwan


Diospaq qelleta capoqyoq nunacuna guerata rurayanqa. <MXFPDUFDQXQDFX‫ێ‬
winayaqta. 2੅Tsechomi jina ricarerqan wactsa QDPMXFPDUFDQXQDFXQDZDQZDQXWVL‫ێ‬
biudatapis ishquella sentabunta winareqta. nacuyanqa. 11੅Mecho tsechopis allapa
3੅Tseta ricarninnam, Jesus nerqan: feyupam temblorwan patsa cuyonqa;
—Rasontam niyaq: Llapancunapitapis mallaqemi canqa; y pesti qeshyawanmi
taqe wactsa biudam masta winarcushqa. wanuyanqa. Sieluchopis espantepaq
4੅:DTXLQFXQDTDZLQD\DQVREUDSXFX\DQ‫ێ‬ señalcunata ricarninmi, nunacuna
qanllatam; peru taqe warmeqa wactsa allapa mantsacäyanqa.
quecarpis cawarcunanpaq tsella 12੅“Peru manaraq quecuna pasacuptinmi,

quecaponqantam llapanta qoycushqa. qatïcachäyäshurniqui tsariyäshunqui.


*Ellucayänan wayicunamanmi apayäshunqui
Jesus willacun Jerusalen jusgayäshunequipaq. Tsepitanam
marca ushacänanta pasatsiyäshunqui carselman. Puedeq
(Mateo 24.1–2; Marcos 13.1–2) UH\FXQDSD\DXWRULGDFXQDSDQRSDQFXQD‫ێ‬
5੅*Disipuluncunanamparlecayarqan manmi noqarecur apayäshunqui. 13੅7VHFX‫ێ‬
tse templu shumaq rumicunawan naqa pasayäshunqui noqapaq
159 6$1/8&$6੄21

willacuyänequipaqmi. 14੅7VHPLVKRQTLTXLFX‫ێ‬ allapa feyupa qayarir cuyuptinmi,


nacho ama yarpacachäyëtsu imano MLQDQWLQSDWVDFKRQXQDFXQDPDQWVDTXH‫ێ‬
defendicuyänequipaqpis. 15੅Porqui noqam alli wan ni imano quetapis puediyanqatsu.
yacheniquicuna qoyashqequi parlayänequi 26੅Tsenam nunacuna mantsaquewan

öra. Y chiquiyäshoqniquicunapis manam ni desmayariyanqa que patsa ushacänanta


ima masta niyäshiniquita puediyanqatsu. pensarnin; porqui llapan sielucho
16੅Autoridacunamanmi quiquiquicunapa quecaqcunam cuyucurenqa. 27੅Tse öram
tëtequicuna, mamequicuna, wauqiquicuna, llapan nunacuna ricayanqa Diospita
castequicuna, amiguiquicuna apayäshunqui; Shamushqa Nunata pucutecho intino
y waquinniquicunatanam wanutsiyäshunqui. chipapäquicar, OODSDQSXHGHTTXHQLQ‫ێ‬
17੅Noqarecurmi llapan nunacuna wan shamicaqta.੆z 28੅Que llapan
chiquiyäshunqui. 18੅Peru canqanllam niyashqaqcuna cumplicaptin, qamcuna
quecayanqui, manam juc aqtsequicunallapis balorta tsarir, cushishqa cayë; porqui
oqracanqatsu. 19੅Tsemi alli ɹrmi librayänaqpaq ichicllanam pishenqa.”
tsaracuyänequi almequicuna salbacunanpaq. 29੅Tsenam Jesus monticunatawan
20੅“Imemi Jerusalen marcata soldaducuna iwalatsicur yachatsicorqan, queno
rodearishqa täparaqta ricariyanqui, tsemi nishpa: “Igus montipita o waquin
musyariyanqui Jerusalenpa ushaquenin monticunapita yachacuyë. 30੅Qamcunam
junaq chämushqanta. 21੅Tseta riquecorqa, monticunapa rapran tseqllimoqta
Judea marcacunacho täraqcuna qeshpir, ricarnin, musyayanqui achache tiempu
ewacuyätsun jircacunapa. 4XLTXLQ-HUXVDOHQ‫ێ‬ chämonqanta.੆a 31੅Tsenollam canan
cho yachaqcunapis tsepeq safacuyätsun, y willayanqaqcuna susedicuptin,
chacracunapa yarqushqa caqcunaqa ama musyayanqui Diospa mandaquinin
cutiyätsuntsu. 22੅Porqui *Diospa palabran chämunanpaq ichicllana pishicanqanta.
escribirëcanqan cumplicänanpaqmi, tse 32੅“Rasontam niyaq: Canan tiempu

junaqcuna allapa castigu canqa. 23੅¡Allau, tse nunacuna manaraq wanuyaptinmi,


junaqcunacho qeshyaq tucushqa warmicuna llapan willaconqäcuna susediconqa.
y llulluta chichicaqcuna! Porqui allapa 33੅Sielupis patsapis ushacäriyanqam,

jipaquimi tse marcacho canqa, y allapa peru niyashqaq palabräqa manam


feyupam castigu canqa tse pueblupaq. ushacanqatsu; cumplicanqam.
24੅Waquincunatam wanutsiyanqa sabliwan; 34੅´&XLGDFX\sVKRQTLTXLFXQDPXQDQ‫ێ‬

waquincunatanam presu apayanqa jinantin qan mana alli bisiucunapita, PDFKDTXL‫ێ‬


nasioncunaman. Diosman mana marcäcoq cunapita, y que bidacho imecapaqpis
caru nunacunam Jerusalenta jalucuyanqa, yarpacachecunapita. 7VHQRTXHFD\DSWL‫ێ‬
asta Dios dispunishqan tiempucamayaq. qui, paqtataq tse junaqcuna 35੅imeca
WUDPSDDQLPDOWDWVDUHTQRWVDSX\lVKXQ‫ێ‬
*Diospita Shamushqa quiman. Porqui tsenollam jinantin
Nunapa cutiminin marcacho nunacunatapis tarenqa.
(Mateo 24.29–35; 42–44; 36੅Peru qamcunaqa shuyaquïcäyë imepis
Marcos 13.24–37) Diosman mañacurnin, WVHWLHPSXFXQD‫ێ‬
25੅“Señalcunam ricaconqa inticho, cho alli tsaracuyänequipaq. Tsemi
quillacho, qoyllurcunachopis. Lamar 'LRVSLWD6KDPXVKTD1XQDSDQRSDQFKR‫ێ‬

z¬21.27 Dn 7.13. a¬21.30 Tse nasioncho alale tiempu monticunapa raprancuna ushacan y
achache tiempu chämuptin tseqllimun.
6$1/8&$6੄21੄22 160

pis mana mantsacushpana —Qamcuna, ewayë Pascua miquita


shëcäyanqui.” micunantsicpaq alistapäcoq —nir.
37੅Tsenomi templucho junaqpa Jesus 9੅Pecunanam tapuyarqan:

yachatsicoq, y paqaspanam Olibus —¿Mechotan alistayämushaq


nishqan jircaman eucoq tsecho micunantsicpaq? —nishpa.
warärinanpaq. 38੅Y qoya qoyallanam 10੅Jesusnam nerqan:

jinantinpita templuman nunacuna —Jerusalenman chärirmi, juc nunata


ewayaq, Jesus yachatsicushqanta cuntuwan, yacuta apecaqta tariyanqui.
wiyacoq. Tse nunata qatiyanqui asta wayiman
yeconqanyaq. 11੅Tse wayiyoqta queno
Jesusta presuyänanpaq niyanqui: ‘Mayestrücunam queno nin:
yachatsinacuyan
¿Meqan cuartuchotaqshi Pascua miquita
(Mateo 26.1–5, 14–16; miconqa disipuluncunawan?’ 12੅:D\L‫ێ‬
Marcos 14.1–2, 10–11; Juan 11.45–53) yoqnam ricatsiyäshunqui rara altuscho

22
1੅*Lebadurannaq tantata jatun cuartu alistashqata. Tsecho
micuyänan *Pascua ɹestapaq micunantsicpaq alistayanqui.
ichicllanam pishicarqan. 2੅*6DVHUGRWLFX‫ێ‬ 13੅Pecunanam ewar Jesus nenqannolla

napa mandacoqnincunawan, *ley tarirnin, alistayarqan Pascua miquita


yachatsicoqcunanam, “¿imanotaq micuyänanpaq.
Jesusta wanicatsintsic?” ninacuyarqan, 14੅Miqui öranam apostolnincunawan

porqui mantsayarqanmi nunacuna Jesus micuyänanpaq täcuriyarqan


piñacurcuyänanta. mesaman. 15੅Tsechonam Jesus nerqan:
3੅Tsenam *-XGDV,VFDULRWLSDVKRQTXQ‫ێ‬ —Imanomi munarqö manaraq
man diablu yëcurerqan. Judasqa Jesuspa jiparnin que Pascua ɹesta miquita
chunca ishque (12) caq *GLVLSXOXQFXQD‫ێ‬ qamcunawan micurinantsicta.
pitam carqan. 4੅Pemi saserdoticunapa 16੅Niyaqmi: Mananam que miquita

mandacoqnincunaman y *templucho micushaqnatsu asta qamcunawan


wardiacunapa mayornincunaman ewar, Diospa mandaquinincho micunäcama.
pecunawan parlarqan Jesusta imano 17੅Tseno nirninnam, copata tsarircur,

entreguecunanpaq. 5੅Pecunanam allapa Diosta, “Grasias” nicurir, GLVLSXOXQFX‫ێ‬


cushicur Judasta qellenin qoyänanpaq nata queno nerqan:
äniriyarqan. 6੅Tsenam Judaspis —Queta llapequicuna uputsinacuyë.
änirerqan, y asherqan mana nunacuna 18੅Porqui niyaqmi: Binuta mananam

cayanqan öra Jesusta entreguecunanpaq. yapeqa upushaqnatsu asta Diospa


mandaquinincho llapantsic canqantsicyaq.
Disipuluncunawan Jesus micuyan 19੅Tsepitanam tantata Jesus tsarircur
Pascua miquita Diosta “Grasias” nicurir tantata paquirir,
(Mateo 26.17–29; Marcos 14.12–25; disipuluncunata qorqan, queno nishpa:
Juan 13.21–30; 1 Corintios 11.23–26) —Queqa noqapa cuerpümi. 4DPFXQD‫ێ‬
7੅Lebadurannaq tantata micuyänan paqrecurmi entregashqa canqa. Tsemi
Pascua ɹesta junaq chäriptinnam, queno imepis rurayanqui, noqata
costumbrincunamanno wata wata yarpäyämarnï.
*israel nunacuna üshacunata pishtayaq. 20੅Tsenollam jina senacuriyaptin,
8੅Tsenam Pedruta y Juanta Jesus binuwan quecaq copata tsarircur, queno
cacharqan, queno nishpa: nerqan:
161 6$1/8&$6੄22

—Que copacho quecaq binoqa yawarnïmi;


y tse yawarnïwanmi Dios mushoq *Jesucristu willacun disipulun
*contratuta patsacäratsin nunacunawan. Pedru negananpaq caqta
Tsemi qamcunapaqrecur ramashqa canqa. (Mateo 26.31–35; Marcos 14.27–31;
21੅Tseno quecaptinpis, que mesachomi quecan Juan 13.36–38)
traisionamaqnï nuna. 22੅*Diospita Shamushqa 31੅Tseno nirirnam, nerqan:
Nunaqa wanonqa Dios dispunishqannomi; —Simon, Simon, diablum Diosta
peru ¡allau, tse entregamaqnï nuna! mañacushqa, TDPFXQDSDPDUFlTXLQLTXLFX‫ێ‬
23੅Disipuluncunanam quiquincuna nata imeca trigu wauyaqno probananpaq.
pura tapunacuyarqan queno: 32੅Peru qampaqmi Diosman mañacorqö mana

—¿Meqantsicraq tse traisioneru qelanashpa noqaman marcäcamunequipaq.


cantsic? —nishpa. Tsenam noqaman yape marcäcamurnin,
disipulu mayiquicunata yanapëcunqui
Pitaq mas mandacoq noqaman marcäcur tsaracuyänanpaq.
24੅Tsechonam disipuluncuna 33੅Tsenam Pedru nerqan:

piñatsinacuyarqan: —Tëte Jesus, presuyämaptinpis,


—¿Meqantsictaq noqantsiccho wanutsiyämaptinpis, noqaqa qamwanmi
mandacoq canqa? —nishpa. ewashaq.
25੅Tsenam Jesus nerqan: “Diosman mana 34੅Jesusnam nerqan:

marcäcoq reqishqa mandacoqcunaqa —Pedru, willaqmi: Canantämi


nunacunatam allqutsayan; \TXLTXLQFXQD‫ێ‬ manaraq gallu cantaptin, UHTLPDQTH‫ێ‬
choqa ‘Alli mandacoqmi cä’ niyanmi. quita quima cuti negamanqui —nir.
26੅Qamcunaqa manam pecunanotsu

cayänequi. Antis meqequipis mayor Ichicllanam pishin pruebacuna


mandacoq queta munarnenqa, qollmi chämunan tiempupaq
shonqum cayänequi. Y mandacorqa, 35੅Tsepitanam disipuluncunata Jesus

sirwicoqnomi cayänequi. 27੅Tsepenqa taporqan:


¿meqantaq mas mayor mandacoq canman? —Puntata qellennaqta, PLUFDSDQ‫ێ‬
¿Mesacho tëcaq caqcu o miquinin sirweq naqta, llanqinnaqta cachayanqaqcho,
caqcu? Qamcuna pensayanqequinomi tse ¿imequicunataq pisherqan? —nir.
sirwicoq nunapitaqa mesacho täraq caq mas Pecunanam niyarqan:
mayor. Tseno quecaptinpis, noqaqa —Manam imacunapis pisherqantsu
qamcunacho imeca sirwicoqnomi quecamü. —nishpa.
28੅“Qamcuna noqawanmi ima 36੅Jesusnam nerqan:

nacaquinïcunachopis cayarqonqui. 29੅Tsemi —Cananqa qelleniquicuna y alporjequicuna


3DSlQwQRTDWDPDQGDFXQlSDTFKXUDPDQTDQ‫ێ‬ captenqa, apayë. Espadequicuna mana
nolla, qamcunatapis mandacuyänequipaq captenqa, ponchiquicunata rantiquicurpis,
churayashqequi. 30੅Tsenam noqapa rantiyë. 37੅Niyaqmi: Presisanmi *Diospa
mandaquinïcho qamcuna micuyanqui SDODEUDQQRTDSDTHVFULELUsFDQTDQFXPSOLFD‫ێ‬
upuyanqui mesächo. Tsechonam noqapa nan, ‘Jutsasapatanomi ricayanqa.’੆b Tsemi
nopächo alli täcunacunaman tëcur, chunca noqapaq escribirëcaqcunaqa llapanpis
ishque (12) israel casta nunacunata cumpliquecan.
jusgayanqui.” 38੅Tsenam disipuluncuna niyarqan:

b¬22.37 Is 53.12.
6$1/8&$6੄22 162

—Teyta Jesus, quecho ishque Jesusman witicurnam, qaqllancho


*espadallam cayäpaman —nir. mutsecorqan. 48੅Jesusnam nerqan:
Jesusnam nerqan: —Judas, ¿mutsequiwancu Diospita
—¡Tsellana! —nir. Shamushqa Nunata traisionarinqui?
49੅Tsecuna pasacoqta ricarninnam,
Jesus callpata tsarin wanunanpaq disipuluncuna queno niyarqan:
(Mateo 26.36–46; Marcos 14.32–42) —Teyta Jesus, ¿que espadawan
39੅Tsepita yarqurirnam, Jesus wallucacharcayämümancu? —nir.
costumbrinmanno eucorqan Olibus 50੅Tsenam jucnin caq *disipulun mas

nishqan jircaman. Disipuluncunanam mandacoq saserdotipa sirweqninpa


qatiyarqan. 40੅Tseman chärirnam, derechu caq rinrinta wallicorqan
nerqan: pintireqpaq. 51੅Jesusnam nerqan:
—Qamcuna Diosman mañacuyë —¡Tsellana! ¡Ama imanayëtsu!
diablu tenteta munayäshuptiqui, 7VHSLWDQDPQXQDSDULQULQWDFXWLUFD‫ێ‬
jutsaman mana ishquiyänequipaq. tsir, cachacäratserqan. 52੅Tsenam
41੅Tseno nirirnam, ichic mas saserdoticunapa mandacoqnincunata,
washanincunaman ewecur, TRQTXULTXL‫ێ‬ WHPSOXFKRZDUGLDFXQDSDPD\RUQLQFX‫ێ‬
cur, Diosman japallan mañacorqan nata, y waquin autoridacuna Jesusta
queno nirnin: presu apayänanpaq ewashqacunata
42੅—Papällä, qam munarnenqa, que Jesus queno nerqan:
jipar nacanäpaq quecaqcunapita —¿,PDQLUWDTVXZDFDSWwQRHVSDGHTXL‫ێ‬
salbecamë; peru noqa munashqänoqa cunawan garutiquicunawan
ama callätsuntsu, VLQRTDTDPPXQDVK‫ێ‬ shayämorqonqui? 53੅Noqaqa waran
qequino quecullätsun —nir. waranmi templucho qamcunawan
43੅Tsenam sielupita juc *anjel yurircur, quecarqä. Tsechoqa ¿imanirtaq
Jesusta baloratserqan. 44੅Tsenam tsariyämarqequitsu? Cananmi si, öra
shonquncho tselayapa nanatsicurnin, chäramushqa diablupa muneninta rurar,
masraq mañacorqan asta yawarnoraq tsariyämänequipaq.
sudorninpis patsaman shutonqanyaq.
45੅0DxDFXULUQDPFXWLUHUTDQGLVLSXOXQ‫ێ‬ Jesusta Pedru negan
cuna caqman, \WDULUHUTDQSXQXTXLFD‫ێ‬ (Mateo 26.57–58, 69–75;
yaqtam. Llaquishqa y utishqa Marcos 14.53–54, 66–72;
cayaptinmi, puni limpu bensiyarqan. Juan 18.12–18, 25–27)
46੅Tsenam Jesus nerqan: 54੅Tsenam Jesusta presu tsarïcur,

—¿Imanirtaq punucuyanqui? Riyacur apayarqan mayor caq saserdotipa


Diosman mañacuyë diablu tenteta wayinman. Pedrunam carullapa
munayäshuptiqui, jutsaman mana qaterqan. 55੅7VHZD\LSDSDWLXFKRSLQ‫ێ‬
ishquiyänequipaq. chonam quecayarqan nunacuna ninata
sendircur qoñucurnin. Tsenam Pedrupis
Jesusta presu tsariyan pecunaman witerqan tsecho qoñücoq.
(Mateo 26.47–56; Marcos 14.43–50; 56੅Ninapa actsinwannam saserdotipa
Juan 18.2–11) sirweqnin warmi Pedruta riquecorqan.
47੅Jesus manaraq parlar ushaptinmi, Tsenam alli ricapëcur nerqan:
tseman disipulun Judas chärerqan —Que nunapis taqe nunawanmi
atscaq nunacunata pusharishqa. purishqa.
163 6$1/8&$6੄22੄23

57੅Peru Pedrunam negarnin nerqan: yachatsicoqcuna Corti Supremaman


—Warmi, manam peta reqicütsu apayarqan. Pecunanam tsecho
—nishpa. tapupäyarqan:
58੅Tsepitanam jucna Pedruta ricarirnin 67੅—Mä, canan niyämë: *'LRV$FUDVK‫ێ‬
¿
nerqan: qancu qam canqui? —nishpa.
—Qampis taqe nunawanmi Tsenam Jesus nerqan:
purishqanqui —nishpa. —Niyapteqpis, manam
Pedrunam nerqan: creyiyämanquitsu; 68੅qamcunata
—Manam, tëte. Manam pewan tapuyapteqpis, PDQDP\DVTXL\lPDQTXL‫ێ‬
purishqätsu. tsu. 69੅Peru cananpita witsepam Diospita
59੅Juc öratanonam jina juc nunana Shamushqa Nuna tëcurenqa puedeq
nerqan: Diospa derechu caq ladunman.੆c
—Rasonpam que nunaqa qatirashqa. 70੅Tsenam llapan tsecho quecaqcuna

¡Ari, pepis Galilea nunataq! tapucurcuyarqan:


60੅Tsenam Pedru nerqan: —Tsepenqa ¿rasonpacu Diospa tsurin
—Qamqa, ¿imatachi parlanquipis? canqui? —nir.
¡Manam cäyïpistsu! Jesusnam yasquerqan:
Tseno manaraq parlar ushaptinmi, —¡Quiquiquicunam niyanqui noqa pe
gallu cantarerqan. 61੅Tsenam Pedruman canqäta!
Jesus tumecur, ricarerqan. Pedrunam 71੅Pecunanam niyarqan:

yarparcurcorqan Jesus queno nenqanta: —¿Imapaqnataq testigucunata


“Manaraq gallu cantaptinmi, quima cuti munantsic? ¡4XLTXLQWVLFQDWDTZL\HFDQ‫ێ‬
negamanqui.” 62੅Tsenam tsepita tsic shiminwan nimanqantsicta!
yarqurïcur allapa pësacur, llaquicur,
waqaquicorqan. Jesusta apayan
gobernador *Pilatuman
Jesusta maltratarnin (Mateo 27.1–2, 11–14; Marcos 15.1–5;
nunacuna burlacuyan Juan 18.28–38)
(Mateo 26.67–68; Marcos 14.65)
23
1੅7VHSLWDQDPOODSDQDXWRULGD‫ێ‬
63੅Tsenam Jesusta presu apaq cuna gobernador Pilatuman
nunacuna burlacurnin, maqayarqan. 64੅Y Jesusta apayarqan. 2੅Tsechonam Jesuspa
nawinta tsaparcurnam, tapuyarqan: contran parlar queno niyarqan:
—¿Mä, adibinë, SLODT\DVKRQTHTXLWD‫ێ‬ —Que nunatam tariyarqö marca
pis! —nishpa. mayintsiccunata queno llutanta
65੅Tsenomi mas llutancunata nirnin, willapäquicaqta: ‘Noqam *'LRV$FUDVK‫ێ‬
burlacuyarqan. qan rey cä’ nishpam, PLFKlFXQPDQGD‫ێ‬
coq *cesarta impuestucunata
Jesucristu llapan paganantsicta.
autoridacunapa nopancho 3੅Tsenam, Jesusta Pilatu queno
(Mateo 26.59–66; Marcos 14.55–64; taporqan:
Juan 18.19–24) —¿Qamcu canqui *israel nunacunapa
66੅Patsa waräriptinnam, autoridacuna, reynin? —nir.
mandacoq caq saserdoticuna y ley Jesusnam nerqan:

c¬22.69 Sal 110.1.


6$1/8&$6੄23 164

—¡Qammi nicanqui! —nishpa. —Que nunatam qamcuna noqaman


4੅Tsenam mandacoq caq *VDVHUGRWLFX‫ێ‬ apayämorqonqui ‘Nunacunatam bullaman
nata y llapan nunacunata Pilatu nerqan: churecan’ nir. Peru nopequicunacho
—Manam ni ima jutsantapis tarïtsu tapuparnin, manam ni ima jutsanta
que nunacho —nir. acusayanqequinoqa tarïtsu. 15੅Herodispis
5੅Tseno niptinnam, jina masraq jutsanta mana tarirmi, QRTDPDQFXWLUDWVL‫ێ‬
bullacurcuyarqan queno nishpa: morqon. ¡Que nunaqa wanunanpaqno
—Yachatsicuptinmi, nunacuna manam ni ima mana allita rurashqatsu!
piñarnin autoridacunapa contran 16੅Tsemi canan astecatsirlla, cacharishaq.

shäricurcuyan. Jinantin Judea 17੅੍*Pascua ɹestachomi costumbrincu‫ێ‬

probinsiachomi tseno yachatsicorqon. namanno cachariyänan caq juc presuta.੏


Galileapitam qallamushqa, y canannam 18੅Tsechonam nunacuna juc shimilla

quecho siguerqon yachatsicur. qayaripa niyarqan:


—¡Que nunaqa wanutsun! ¡Barrabasta
Jesusta Pilatu *Herodisman apatsin cachariqueqa! —nishpa.
6੅Tseno niyaptinnam, Pilatu tapucorqan: 19੅Barrabastaqa gobiernupa contran

—¿Queqa Galilea nunacu? —nishpa. nunacunata pelyatsiptinmi, \ZDQXWVL‫ێ‬


7੅“Aumi” niyaptinnam, Galileacho cushqa captinmi, llawirëcatsiyarqan.
mandacoq Herodisman Jesusta apatserqan 20੅Tsenam Jesusta cacharita munarnin,

jusgananpaq. Tsepinmi Jerusalencho nunacunata Pilatu yape parlaparqan.


Herodis quecarqan. 8੅-HVXVWDFKlUDWVL\DS‫ێ‬ 21੅3HUXQXQDFXQDQDPPDVUDTTD\DULFXU‫ێ‬

tinnam, *Herodis allapa cushïcorqan. cuyarqan queno nishpa:


Unepitam Jesusta reqita munarqan, pepaq —¡*Cruscho wanutsun! ¡Cruscho
allapa parlaqta wiyashqa car. Porqui wanutsun! —nishpa.
VKX\HFDUTDQQRSDQFKRLPDPLODJUXOODWD‫ێ‬ 22੅Tsenam quima cutichona Pilatu

pis ruranqanta riquetam. 9੅3HPLLPHFDFX‫ێ‬ queno nerqan:


natapis Jesusta tapupecorqan. Peru —¿Ima mana allitataq rurashqa?
manam Jesus yasquerqantsu. 10੅Tsecho Wanunanpaqnoqa manam ni ima
quecaq mandacoq caq saserdoticuna y jutsantapis tarïtsu. 7VHPLDVWDFDFKDUFD‫ێ‬
*ley yachatsicoqcunanam tuquilayapa tsirninlla cacharishaq.
Jesuspa contran parlar acusecuyarqan. 23-24੅Peru nunacunanam qayariparaq
11੅Tsenam Herodis soldaduncunawan niyarqan cruscho wanutsinanpaq. Mandacoq
allqutsarnin burlacuyarqan. Tsepitanam FDTVDVHUGRWLFXQD\QXQDFXQDWVHQREXOODFXU‫ێ‬
chipapaq mantuta aqshurcatsir, JREHUQD‫ێ‬ cuyaptinnam, mañacuyanqanno Pilatu
dor Pilatuman cutiratserqan. 12੅Tse rurarqan. 25੅Tsemi pelyatsiconqanpita, y
MXQDTPL+HURGLVZDQ3LODWXDPLVKWD\DU‫ێ‬ wanutsiconqanpita llawirëcaq Barrabasta
qan. Puntataqa chiquinacuyarqanmi. cacharerqan. Jesustanam pecunata qoycorqan
munayanqanno wanutsiyänanpaq.
Jesusta wanutsiyänanpaq Pilatu
qoycun nunacunata Jesusta apayan
(Mateo 27.15–26; Marcos 15.6–15; wanucunan jircaman
Juan 18.39–19.16) (Mateo 27.32–44; Marcos 15.21–32;
13੅7VHSLWDQDPPDQGDFRTFDTVDVHUGR‫ێ‬ Juan 19.17–27)
ticunata, autoridacunata y nunacunata 26੅Jesusta
crusiɹcaq apecarninnam,
qayaratsirnin, 14੅Pilatu queno nerqan: toparcayämorqan chacrapita shamicaq
165 6$1/8&$6੄23

Simon jutiyoq nunawan. Pëqa carqan 36੅Soldaducunapis witïcurmi, Jesusta

Cirene marcapitam. Tse nunatam burlapar puchqoq binuta uputsita


mandayarqan crusta catarcur, Jesuspa munar, queno niyarqan:
qepanta apananpaq. 37੅— Israel nunacunapa reynin
¡
27੅Atscaq nunacunam Jesuspa qepanta carnenqa, quiquiqui salbaquï!
ewayarqan. Warmicunanäqa allapa 38੅Cruspa puntanchomi juc letreru

llaquiquiwan pepaq waqarninmi queno escribirëcarqan: “Quemi israel


ewayarqan. 28੅Tsenam pecunaman nunacunapa reynin” nishpa. ੍*ULHJXSD,
tumecur Jesus nerqan: *romanupa y hebreupa parleninchomi
—Jerusalen marcapeq warmicuna, escribishqa carqan.੏
noqapaqqa ama waqayëtsu. 4XLTXLTXLFX‫ێ‬ 39੅Tsenam tsecho clabarëcaq jucnin

napaq y wamrequicunapaq waqayëqa. mana alli ruraq nunapis Jesuspita


29੅Porqui chämonqam junaqcuna nunacuna burlacurnin, queno nerqan:
queno niyänanpaq: ‘¡Cushiquicho cayätsun —Qamchi Dios Acrashqan canqui. Mä,
mana wachacoq qolloq warmicuna, y tseno carqa, quiquiqui salbacurïcur
mana llullu chicheqcuna.’ 30੅Tsepinmi noqacunatapis salbarayämë.
mantsaquewan jircacunata nunacuna 40੅Peru jucnin caqnam mana alli ruraq

niyanqa, ‘Juclla janäcunaman jeqamur mayinta piñaparnin, queno nerqan:


niticarcalläyämë mana jipalläyänäpaq!’੆d —¿Manacu Diosta mantsacunqui
nishpa. 31੅Si noqa, cawecaq montino condenashqa quecarninpis? 41੅1RTDQ‫ێ‬
quecaptï, queno rurayäman; LVUDHOQXQDFX‫ێ‬ tsicqa mana alli rurenintsicpitam
nanäqa tsaquishqa montinolla quecar, quecho jipecantsic. Peru que nunaqa
¿imanoraq jipayanqa? manam ni ima mana allitapis
32੅Jesustawanmi llutan ruraq ishcaq rurashqatsu.
nunacunatapis apayarqan 42੅Jesustanam queno nerqan:

crusiɹcayänanpaq. 33੅Calabera —Tëtalla, noqalläta yarpecamanqui


niyashqan sitiuman chäratsirnam, yö mandaquiniquicho quecar.
Jesusta crusman clabayarqan, ishcan 43੅Jesusnam nerqan:

mana alli ruraqcunatapis tsenolla, jucta —Rasontam neq: Canantämi noqawan


derechu ladunman, jucnintana itsoq canqui paraiso nishqan shumaq cawaqui
ladunman. ੍34੅Jesusnam nerqan: marcacho.
—Papällä, que nunacunata
perdonequï. Manam musyayantsu ima Jesus cruscho wanun
rurayanqantapis.੏ (Mateo 27.45–56; Marcos 15.33–41;
Tsepitanam soldaducuna Jesuspa Juan 19.28–30)
ropanta apacuyänanpaq sortiyayarqan. 44੅Tse öram pullan junaqpita asta
35੅Tsechonam nunacuna shëcar lastrescamayaq patsa pasepa
ricarëcayarqan. Y autoridacunanam paqasyäcurcorqan. 45੅Intipis manam
Jesusta burlaparnin niyarqan: atsicyarqantsu. *Templu rurincho
—Juccunataqa salbashqam. Mä FRUWLQDSLVWVH|UDPLVKTXHPDQUDFKLUHU‫ێ‬
rasonpa, Dios Acrashqan carnenqa, y qan. 46੅Jesusnam qayaricorqan queno
pepita shamushqa carnenqa, canan nishpa:
quiquinpis salbacutsun. —¡Diosllä, qamtam almalläta qoycoq!

d¬23.30 Os 10.8.
6$1/8&$6੄23੄24 166

Tseno nirirnam wanurerqan.


47੅Soldaducunapa capitanninnam Jesus cawarimun
tsecuna pasacoqta riquecur Diosta (Mateo 28.1–10; Marcos 16.1–8;
alabarnin, queno nerqan: Juan 20.1–10)

24
—Rasonpam que nunaqa alli ruraq 1੅'RPLQJXTR\DQDPSUHELQL\DQ‫ێ‬

cashqa. qan pucutaq perfumita aparcur,


48੅7VHPDQHOOXFDVKTDOODSDQQXQDFX‫ێ‬ Jesus pamparanqanman ewayarqan.
nanam tsecuna pasaconqanta riquecur, ੍:DTXLQZDUPLFXQDQDP
allapa llaquiquiwan pechuncunatapis yanaqäyarqan.੏2੅Chärirnam, WDULUL\DU‫ێ‬
cutarraq cuticuyarqan. 49੅Jesusta reqeq qan tsaparaq qaqataqa juc laduchona
nunacunanam y Galileapita qatimushqa quecaqta. 3੅Ruriman yecurirnam, Teyta
warmicunanam carullapita llapanta Jesuspa ayantaqa tariyarqantsu.
ricarar quecayarqan. 4੅7VHQDPLPDQRTXHWDSLVSXHGL\DUTDQ‫ێ‬

tsu. Tseno quecayaptinnam, ishcaq


Jesusta pampayan
nunacuna chipapëcaq bestishqa juclla
(Mateo 27.57–61; Marcos 15.42–47;
yuripicuyarqan. 5੅7VHQDPPDQWVDTXH‫ێ‬
Juan 19.38–42)
wan tse warmicuna qoncuriquicuyarqan
50੅Tsechomi carqan juc nuna Dios urcuncunapis patsaman chanqanyaq.
munashqanno cawaq, Jose jutiyoq. Tse nunacunanam niyarqan:
Pemi Judeacho quecaq Arimatea —¿Imanirtaq cawecaq nunata
marcapita carqan. Pepis carqan israel ashiyanqui wanushqacuna
nunacunapa autoridaninmi. Que nunam pamparäyanqancho? 6੅0DQDPTXHFKR‫ێ‬
allapa alli carnin, allicunallata ruraq. natsu; cawarimushqanam. ¿Manacu
51੅Autorida mayincuna Jesusta yarpäyanqui qamcunawan Galilea
wanutsiyänanpaq parlayaptinpis, pëqa marcacho quecar, queno nishpa
manam munarqantsu. Tse nunaqa Teyta willayäshonqequita? 7੅‘Presisanmi
Diospa mandaquinintam shuyararqan. *'LRVSLWD6KDPXVKTD1XQDWDMXWVDVDSD‫ێ‬
52੅Pemi Pilatuman ewar, mañarqan cunaman entregayänan *cruscho
Jesuspa ayanta pampecunanpaq. wanutsiyänanpaq. Y wanushqanpitam
53੅Tsenam Jesuspa ayanta cruspita quima junaqllata cawarimonqa’ nir.
yarpäratsir, ɹnu sabanaswan piturcur, 8੅Tseta wiyarirninnam, warmicuna

aparqan qaqacho uchcushqa *VHSXOWXUD‫ێ‬ \DUSlUL\DUTDQ-HVXVWVHQRZLOODFXVK‫ێ‬


man pampaq. Tsechoqa manaran pitapis qanta. 9੅Tsepita cutirirnam, chunca juc
pampayarqanraqtsu. 54੅Tse junaqqa (11) apostolcunata y tsecho llapan
biernis dispira tardinam carqan, y quecaqcunata willayarqan *VHSXOWXUD‫ێ‬
qallecorqannam *jamacuyänan junaq. cho ricayanqanta y wiyayanqanta. 10੅Tse
55੅Galileapita Jesusta qatir shamushqa apostolcunata willaqcunaqa cayarqan
warmicunanam ewayarqan Josepa Maria Magdalenam, Juanam,
qepanta. Pecunam ricayarqan Jesuspa Santiagupa mamänin Mariam y mas
sepulturanta y imano pampayanqanta. warmicunam. 11੅Willacuyanqanta
56੅Tsepita wayincunaman cutirirnam, wiyarirninnam, DSRVWROQLQFXQDEXIXQD‫ێ‬
VKXPDTSXFXWDTSHUIXPLWDSUHELQL\DU‫ێ‬ dapaq churar creyiyarqantsu.
qan Jesuspa ayanta llushiyänanpaq. 12੅Imano captinpis, Pedroqa sharcurmi

Peru ley mandacushqanno, *jamaqui FRULSDHZDUTDQ-HVXVSDPSDUDVKTDQ‫ێ‬


junaq captinnam, jamacuyarqan. man. Sepulturaman chärirnam, puctïcur
167 6$1/8&$6੄24

qawecorqan y ricarerqan Jesus willacayämushqa. 23੅Jesuspa ayanta


wancurashqan sabanasllatana. Tseta mana tarirninmi, wayiman
ricarirnam, yarpacachar wayiman cutiyämorqon. Y niyämarqon *DQMHOFX‫ێ‬
mantsacashqa cuticorqan. nash pecunata yuripur, ‘Jesusqa
cawanmi’ niyarqonaq. 24੅Tseno
Jesus yuripun Emaus marcaman willayämaptinnam, waquin yanaqicuna
ewaqcunata ewayarqon sepulturaman, y warmicuna
(Marcos 16.12–13) willacuyanqannollash tariyarqonaq.
13੅Tse tardinam, ishcaq qatiraqnincuna 3HUX-HVXVWDTDPDQDVKULFD\DUTRQDT‫ێ‬
euquicayarqan Emaus nishqan tsu” nir.
marcaman. Tse marcaqa Jerusalenpita 25੅Tsenam Jesus nerqan:

pitsqa quilometruchomi carqan. —¡Qamcunaqa imalaya upataq y rumi


14੅Euquicarninnam, Jerusalencho llapan VKRQTXWDTFD\DQTXL'LRVSDSURIHWDQ‫ێ‬
pasacushqancunata parlayarqan. cuna willacuyanqanta mana
15੅7VHQRSDUODUFl\LWVLQDFXUHZHFD\DS‫ێ‬ creyicuyänequipaq! 26੅¿Manacu *Dios
tinnam, Jesus yurircur pecunawan juntu $FUDVKTDQWVHQRVXIULUMLSDQDQSUHVLVDU‫ێ‬
ewarqan. 16੅Peru riquecarpis, manam qan, manaraq glorianman cuticur!
reqiyarqantsu Jesus canqanta. 17੅Tsenam —nir.
Jesus taporqan: 27੅Tseno nirnam, pecunata cäyitserqan

—¿Imata parlartaq euquicayanqui? *Diospa palabran escribirëcaq pepaq


—nir. willaconqanta. Moises escribishqanpita
Pecunanam llaquishqa shäcuriyarqan. qallecur, asta Diospa profetancuna
18੅Tsenam Cleofas jutiyoq caqna nerqan: HVFULEL\DVKTDQ\DTTXLTXLQSDTSDUOHFDQ‫ێ‬
—Qamllachi Jerusalencho quecar, qanta cäyitsirnin.
28੅(PDXVPDUFDPDQ\HFXUsFD\DSWLQ‫ێ‬
¿que junaqcuna imapis pasaconqanta
musyanquitsu? nam, Jesusqa nänipa pasacoqno carqan.
19੅Jesusnam nerqan: 29੅Peru pecunanam mañepa queno

—¿Imataq pasacushqa? niyarqan:


Pecunanam niyarqan: —Noqacunawan quedacushun. Allapa
—Juc nunam carqan Nazaret tardinam, patsapis paqasyärinnam.
marcapita Jesus jutiyoq. Pemi carqan 7VHQDP-HVXVSHFXQDZDQTXHGDFRU‫ێ‬
Diosnintsicpa *profetan. Rureninwanpis qan. 30੅Micuyänanpaq mesaman
y parleninwanpis allapa puedeqmi täcuriyaptinnam, tantata Jesus tsarircur,
carqan Diospa y nunacunapa nopancho. Diosman mañacurir, paquirïcur
20੅Petam *VDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬ pecunata qorerqan. 31੅Tse öram
nincuna y autoridacuna entregayarqan nawincuna quichacäreq cuenta
condenar cruscho wanutsiyänanpaq. reqiriyarqan Jesus cashqanta. Tsenam
21੅“Imanomi noqacuna peman juclla tsincarerqan. 32੅Pecunanam
marcäcuyarqä, ‘pechi *LVUDHOQXQDFX‫ێ‬ parlayarqan:
nata libramäshun’ nishpa. Peru tseno —Jesus captinchi, nänichoqa
marcäquicayaptïpis, quima junaqnam shonquntsic allapa cushicorqon, Diospa
peta wanutsiyanqan. 22੅Manam tsepis palabranta willapar cäyitsimashqa
tsellatsu. 1RTDFXQDZDQSXUHTZDUPLFX‫ێ‬ —nir.
QDPFDQDQTR\DTR\DOOD-HVXVSDPSD‫ێ‬ 33੅Tsenam jinallacho Jerusalenman

rashqanman ewar, espantaquipaqta cuticuyarqan. Chärirnam, taririyarqan


6$1/8&$6੄24 168

chunca juc (11) apostolcunata y waquin 44੅Tsepitanam nerqan:


qatiraqnincunatawan ellucashqa —Queno pasamänantaqa, TDPFXQD‫ێ‬
quecayaqta. 34੅Tse ellucashqacunanam wan quecarmi, willayarqaq Diospa
niyarqan: profetancuna, *Moises escribishqan
—5DVRQSDP7H\WD-HVXVTDFDZDUL‫ێ‬ leycuna, y salmu libruchopis noqapaq
mushqa. Simontam yuripushqa. escribirëcanqan cumplicänan cashqanta.
35੅7VHQDP(PDXVSLWDLVKFDQFXWHTFX‫ێ‬ 45੅Tsepitanam Diospa palabranta

napis willacuyarqan nänicho ima pecunata alli cäyitserqan. 46੅Tsemi


pasayanqanta, y tantata paquenqan öra nerqan:
reqiriyanqanta. —Quenomi Diospa palabran noqapaq
escribirëcan: ‘Dios Acrashqantam
Jesus yuripun *disipuluncunata wanutsiyanqa. Y quima junaqllatam
(Mateo 28.16–20; Marcos 16.14–18; cawarimonqa.’ 47੅Y noqapa jutïcho
Juan 20.19–23) Jerusalenpita qallecur jinantin
36੅Tseno parlecayaptinmi, FKRSLQFXQD‫ێ‬ nasioncunapa ewar, nunacunata
man yurircur Jesus napacurerqan queno willapäyätsun jutsa rurayanqancunata
nishpa: jaqiriyaptin perdonashqa cayänanpaq.
—Alli pasaquicho cayë —nir. 48੅Qamcunam llapanta ricashqa carnin,
37੅Tsenam limpu mantsaquecuyarqan testigoqa cayanqui. 49੅Qamcunamanmi
“¡Queqa almatsun o imam!” nishpa. cachamushaq Papänï änicushqan
38੅Jesusnam nerqan: *Santu Espirituta. Tsemi quecäyë
—¿Imanirtaq mantsacäyanqui? Jerusalenllachoraq asta Diospa
¿Imanirtaq mana creyiyanquitsu noqa podernin chämoqta
canqäta? 39੅Que maquïta, chaquïta chasquiyanqequiyaq.
ricayë. Yatayämë, noqa canqäta
musyayänequipaq. Almapaqa manam Jesus sieluman cuticun
etsan ni tullun cantsu. 5LFD\lPDQTHTXL‫ێ‬ (Marcos 16.19–20)
nomi noqapaqa can —nir. 50੅Tsepitanam disipuluncunata
40੅Tseno nirmi, ULTXHWVLFRUTDQPDTXLQ‫ێ‬ pusharqan Betania jircaman. 7VHFKR‫ێ‬
cunata y chaquincunata. 41੅Tsenam nam maquinta raraman pallarcur,
FXVKLTXLZDQ\PDQWVDTXHZDQFUH\L\DU‫ێ‬ pecunata bendisicorqan. 51੅Tseno
qanraqtsu pe cashqanta. Jesusnam bendisicarninnam, pecunapita
nerqan: pallaricar, sieluman eucorqan. 52੅3HFX‫ێ‬
—¿Micurinäpaq imallapis nanam qonqurïcur adorarirnin,
cayäpushunquicu? —nir. Jerusalenman allapa cushishqa
42੅7VHQDPSHVFDGXFDQFDVKTDWD੍\ cutïcuyarqan. 53੅Imepis tse *WHPSOXOOD‫ێ‬
DEHMDSDPLVKTXLQWD੏TRUL\DUTDQ. 43੅&KDV‫ێ‬ chomi Diosta alabarnin, cacuyarqan.
quirirninnam, nopancunacho micorqan. ੍7VHQRFDWVXQ.੏
SAN JUAN
Jesucristupaq escribenqan
Apostol Juanmi que libruta escriberqan. Pëqa puntatanam bautisacoq Juanpa
*disipulun carqan. Tsepitaran Jesuspa allapa cuyë disipulun carqan. Jesuswan
purirmi rurashqancunata y parlashqancunata ricarqan y wiyarqan. Tseno purirmi
cäyerqan salbamänantsicpaq *Jesucristuta Teyta Dios cachamushqanta. Tsenollam
escriberqan Jesucristuman marcäcurlla sielucho imeyaqpis wiñepa
cawacunantsicpaq cashqanta musyanantsicpaq. Sieluman eucushqan ishque chunca
(20) watapita asta qanchis chunca (70) watana quecaptintsunchi, que librutaqa
escriberqan.
*Israel nunacunaqa creyiyarqanmi camacoq *Dios Yayaman, peru tseno
quecaptinpis atscaqmi mandacoqcunanäqa creyiyarqantsu Jesucristu Diospa tsurin
cashqanta. Pecunaqa “*Abrahampa mirenincunam cayä” nirmi, pensayarqan Teyta
Dioswan alli quecayanqanta. Tsemi imepis pecunaqa Jesucristuwan tincur liryayaq.
Apostol Juan quiquinmi yachatsin pecuna y llapan nunacuna Jesucristuman
creyicurlla wiñe caweyoq cayanqanta.

6੅Juc nunam carqan Juan jutiyoq;


Teyta Jesucristoqa quiquin Diosmi petam Dios cachamorqan. 7੅Tse nunam

1
1੅Manaraq imapis captinmi, ZLOODFD‫ێ‬ shamorqan tse actsicoqpaq willacurnin,
moqqa quecarqanna. 7VHZLOODFD‫ێ‬ llapantsic pe willapäconqanman
moqqa Dioswanmi quecarqan, y Pëqa creyicunapaq. 8੅-XDQTDPDQDPDFWVLFRT‫ێ‬
quiquin Diosmi carqan. 2੅3sTDLPHSLWD‫ێ‬ tsu carqan, VLQRTDWVHDFWVLPDTQLQWVLF‫ێ‬
pis Dioswan juntum quecan. paq willacoqmi shamorqan. 9੅Jesusllam
3੅Pewanmi Dios camarqan imecatapis, rasonpa actsicoq cuenta carnin, que
y mana pewan camaptenqa, manam ni patsaman shamushqa llapan nunacunata
imapis canmantsu carqan. 4੅Pellachomi cäyitsinanpaq.
wiñe cawaqueqa. Pemi imeca actsino 10੅3HTXHPXQGXWDFDPDVKTDTXHFDS‫ێ‬

musyatsimantsic Diosnintsicwan alli tinpis, que patsaman chämuptin,


cawacunapaq. 5੅Pëqa paqascho actsi nunacuna manam consientiyarqantsu.
cuentam quecan, y manam tse paqas 11੅0DUFDPD\LQFXQDPDQFKsFDPXSWLQ‫ێ‬

actsita ushacätsita puedenqatsu.੆a pis, PDQDPSHFXQDOODSLVFKDVTXL\DUTDQ‫ێ‬

a¬1.5 Paqascho cuentam mana allicunata ruracur cawaquicayan. Tsemanmi Jesucristu actsi
cuenta chämorqan, y manam chasquiyarqantsu.

169
6$1-8$1੄1 170

tsu. 12੅3HUXSHPDQPDUFlFXUFKDVTXHT‫ێ‬ qan waquin *saserdoticunata y


cunataqa llapancunatam Diospa yanapaqnin levitacunata੆b “¿Qamqa,
tsurincunana cayänanpaq ticraratsishqa. pitaq canqui?” nir, Juanta
13੅Pepa tsurin queqa manam nunacuna tapuyänanpaq.
mirayashqannotsu, ni etsancunapa 20੅Juannam rasonpa caqta willacur,

PXQHQLQWDUXUDULUZDPUDWD\XULUDWVHT‫ێ‬ mana mantsacushpa queno


notsu, ni nunacuna munashqannotsu, declarecorqan:
sinoqa Diospa poderninwanmi pepa —Noqaqa manam *Dios Acrashqantsu
tsurincunana ticrariyan. cä —nir.
14੅Jesusmi nunaman ticrarir, que 21੅Tsenam yape tapuyarqan:

patsacho noqacunawan tärarqan. —Tsepenqa ¿pitaq canqui? ¿Profeta


Noqacunam ricayarqä pepa allapa alli Eliascu੆c canqui? —nir.
queninta. Tseno alleqa carqan pella Juannam nerqan:
*Dios Yayapa tsurin carmi. Pëqa allapa —Manam Eliastsu cä —nir.
cuyacoqmi y yanapacoqmi carqan, y Pecunanam jina queno tapuyarqan:
rasonpa caqllatam Diospaq parlarqan. —¿Tsepenqa shuyacuyanqä
15੅Pepaqmi Juan qayaripa queno *profetacu੆d canqui? —nir.
willacorqan: “Pepaqmi puntata Juannam nerqan:
willayarqaq: ‘Qepätaraq yuricoqqa —Manam tsepistsu cä —nishpa.
noqapitapis mas puedeqmi, porqui 22੅Tsenam pecuna niyarqan:

manaraq noqa captïmi pëqa imepitapis —Sinoqa ¿pitaq canqui?


TXHFDUTDQQD·੅µQLU. 16੅Tsemi noqapis Cachayämaqnïta willayänäpaq pi
niyaq: Pëqa allapa alli queninwanmi canqequitapis willecayämë —nir.
imepis yanapecamantsic. 17੅Une 23੅Juannam nerqan:

tiempum Dios mandanqan *leyllata —Profeta Isaiasmi queno escriberqan:


Moises yachatsicorqan. Peru cananqa ‘Tsunyaqchomi juc nuna qayaripa queno
Teyta Jesucristunam rasonpa caqta y willaconqa, “Nänicunata derechar
alli queninta musyatsimashqantsic. limpiaq cuenta prebinicuyë Teytantsicta
18੅0DQDPSLSLVQLLPH'LRVWDULFDVKTD‫ێ‬ chasquiyänequipaq” ’੆e —nir. Tse
tsu. Peru tsurin Jesucristullam Dios willacoqqa noqam cä.
carnin, y Dios Yayawan jucnolla carnin, 24੅Tse tapucoq ewaqcunaqa *fariseu

musyatsimantsic imano Dios canqanta. grupupitam cayarqan. 25੅Pecunam queno


niyarqan:
Bautisacoq Juan —Dios Acrashqan mana carqa, ni
willacun pi canqanta Elias mana carqa, ni shuyacuyanqä
(Mateo 3.11–12; Marcos 1.7–8; Profeta mana carqa, ¿Ima puedeq
Lucas 3.15–17) queniquiwantaq nunacunata qam
19੅Juc junaqmi Jerusalen marcacho bautisanqui? —nir.
LVUDHODXWRULGDFXQD-XDQPDQFDFKD\DU‫ێ‬ 26੅Tsenam Juan queno nerqan:

b¬1.19 Levitacunaqa cayarqan Levipa mirenincunam. Pecunallapitam saserdoticunapis cayaq.


Pecunam *templucho yanapacuyaq. c¬1.21 Eliasqa carqan une tiempu profetam, y
pensayarqan cawarircur pe puricanqantam. d¬1.21 *Israel nunacuna shuyacuyarqan
salbador shamunanpaq caqta. Pepaqmi niyarqan “Profeta” nishpa. Dt 18.15-19.
e¬1.23 Is 40.3.
171 6$1-8$1੄1

—Noqaqa yacullawanmi nunacunata puricaqta riquecurninnam, Juan queno


bautisä, peru noqapita mas puedeqqa que nerqan:
marcantsicchonam quecan, y qamcuna —¡Ricayë! ¡Taqemi Dios acrashqan
manam peta reqiyanquitsu. 27੅Pëqa achcas! —nir.
shamicannam, y allapa puedeq captinmi, 37੅Tseta wiyecurnam, Juanta jaqiricur,

noqaqa sirwïtsu qonquricur pepa ishcan disipuluncuna Jesusta qatircurna


llanqinpa watunta pascarillatapis —nir. eucuyarqan. 38੅Tsenam Jesus tumecur,
28੅Jordan mayupa wac tsimpan qepanta ewayanqanta riquecurnin,
Betania marcacho nunacunata Juan queno nerqan:
bautisecaptinmi, tseno pasacorqan. —¿Imatataq ashiyanqui? —nir.
Pecunanam queno niyarqan:
Nunacunapa jutsanrecurmi —Rabi, ¿mechotaq yachanqui?
Jesus wanunqa —nishpa. (Rabeqa “yachatsicoq”
29੅Waräninnam, Juanqa peman Jesus ninanmi.)
yecurëcaqta riquecur, queno nerqan: 39੅Jesusnam queno nerqan:

“¡Ricayë, taqemi Diospa achcasnin. Pemi —Acu, ewashun. Reqitsiyashqequim


MLQDQWLQPXQGXFKRQXQDFXQDSDMXWVDQFX‫ێ‬ —nir.
narecur wanonqa!੆f 30੅Pepaqmi nopata Tsenam ewar, reqiriyarqan mecho
willayarqaq queno: ‘Juc nunam qepätaraq yachanqanta. Tardi lascuatrunona
shamonqa noqapita mas puedeq, porqui captinnam, tsecho pewan quedacuyarqan.
manaraq noqa yuricuptïmi, pëqa 40੅Juan nenqanta wiyarir, Jesusta

carqanna’ nishpa. 31੅Tsemi pi canqantapis qateqcunaqa cayarqan ishcaqmi; juc


manaraq musyashpa, qamcunata caqmi carqan Andres. Pëqa carqan
yacuwan bautisayarqaq llapantsic israel Simon Pedrupa wauqinmi. 41੅Tse
nunacuna peta reqinantsicpaq.” Andresnam wauqin Simon asheq
32੅Tsepitanam jina quenopis nerqan: eucorqan; taririrnam queno nerqan:
“Noqam ricarqä imeca palumano *Santu —¡Mesiastam noqacuna taricuyarqö!
Espiritu rara sielupita urämur peman —nishpa. (Mesiasqa Dios Acrashqan
tarpoqta. 33੅Noqaqa pe cashqanta manam ninanmi.)
reqïmantsu carqan, peru yacuwan 42੅Tsenam Andresqa wauqin Simonta

nunacunata bautisanäpaq cachamaqnï Jesusman pusharqan. Chäriyaptinnam,


Diosmi queno nimashqa carqan: ‘Imemi Simonta riquecur, Jesus queno nerqan:
Santu Espiritu rara sielupita urämurnin, —Qamqa Jonaspa tsurin Simonmi
juc nunaman tarpoqta ricanqui, pemi canqui. Cananpita witsepam jutiqui
nunacunata Santu Espirituwan bautisanqa’ Cefas canqa (Cefasqa ‘Pedru’ ninanmi).
nir. 34੅Noqam ricarqö, y rasonpa caqtam
willayaq pëqa rasonpam Diospa tsurin.” Jesus acran Felipita y Natanaelta
disipuluncuna cayänanpaq
Bautisacoq Juanpa *disipuluncuna 43੅Waräninnam Galilea marcaman
Jesusta qatir eucuyan Jesus eweta munarqan. Felipiwan
35੅Waräninnam ishcaq disipulunwan tarinacurirnam, queno nerqan:
Juan yape quecayarqan. 36੅Tsecho Jesus —Acu, eucushun —nir.

f¬1.29 Une tiempum israel nunacuna Dios mandaconqanno wanutsiyarqan juc mallwa üshata
jutsancunapita perdonashqa cayänanpaq. Tsemi Jesucristu achcas cuenta carqan.
6$1-8$1੄1੄2 172

44੅Betsaida marcacho yuricoqcunam Jesuspa mamäninpis tsechomi


Felipi, Andres y Simon Pedroqa cayarqan. quecarqan. 2੅Jina Jesuspis *GLVLSXOXQFX‫ێ‬
45੅Jesus tseno niptinnam, Felipi eucorqan nawan combidadum cayarqan tse
Natanael asheq. Taririrnam, queno nerqan: casaqui ɹestaman. 3੅Tsecho binuncuna
—0RLVHVHVFULELVKTDQFKRPL\3URIHWD‫ێ‬ ushacäquicuptinnam, Jesusta mamänin
cuna escribiyashqanchomi willacun juc queno nerqan:
nuna shamunanpaq caqta. ¡Petam —Binuncunam ushacäcurishqa
taricuyarqö! Mä, Nazaretcho täraq Josepa —nishpa.
tsurin Jesusmi carqonaq —nir. 4੅Jesusnam nerqan:
46੅Natanaelnam nerqan: —Mamä, shuyarämë, ama tsepaq
—¿Nazaretpita, Nazaret nunacunaqa yarpacachëtsu. Manaran orä
imellaqa alli nuna cayashqataq! —nir. chämunraqtsu —nir.
Felipinam nerqan: 5੅Mamäninnam tse ɹestacho yanapa‫ێ‬

—¡Masqui acu reqinequipaq! —nir. coqcunata nerqan:


47੅Peman yecurëcaqta riquecurnam, —Pe mandayäshonqequita rurayë
Natanaelpaq Jesus queno nerqan: —nir.
—Que nunaqa allapa cabal carmi, 6੅Tsechomi rumipita rurashqa chunca

rasonpa israel nunano manejacun —nir. baldi cabeqyan yacu winaränan joqta
48੅Natanaelnam queno nerqan: botjacuna quecarqan. Tse yacutam
—¿,PDQRSDWDTQRTDWDTDPUHTLPDQ‫ێ‬ *israel nunacuna costumbrincunamanno
qui? —nir. Diospaq limpiu cayänanpaq imatapis
Tsenam Jesus nerqan: paqar inishiyaq. 7੅-HVXVQDPWVH\DQDSD‫ێ‬
—Manaraq Felipi qayashuptiquim, coqcunata queno nerqan:
LJXVPRQWLSDFKDTXLQFKRLPDQRTXHFDQ‫ێ‬ —Que botjacunaman yacuta winayë
qequitapis ricarqoq —nir. —nir.
49੅Tsenam Natanael queno nerqan: 3HFXQDQDP\DFXWDMXQWDMXQWDZLQDUL‫ێ‬
—Mayestru, ¡cananmi si, musyarï yarqan. 8੅Jesusnam nerqan:
Diospa tsurin rasonpa canqequita, y israel —Canan si chaqarcur, camachicu
nunacunapa mandacoqnin canqequita! llaminanpaq apayë —nir.
50੅Jesusnam nerqan: Tsenam apayarqan. 9੅Camachicunam
—¿Igus montipa chaquinchomi llamirerqan yacupita binu ticrashqata,
ricarqö nipteqraqcu, qam creyinqui? peru manam musyarqantsu mepita
Antis que ricanqequipitapis mas jorquyanqanta. (Yanapacoqcunallam
espantepaqcunataran ricanqui —nir. PXV\D\DUTDQPHSLWD\DFXWDMRUTX\DVK‫ێ‬
51੅Tseno nirirnam queno nerqan: qanta.) &DPDFKLFXQDPQRELXWDTD\DULU‫ێ‬
—Rasontam rasontam niyaq. Cananpita nin, 10੅queno nerqan:
witsepam qamcuna ricayanqui sielu —Queno ɹestacunachoqa pipis alli
quicharëcaqta, y tsepitana *Diospita caq binutam puntata qaracun.
Shamushqa Nunaman Diospa *DQMHOQLQ‫ێ‬ Teqñariyaptinnam, lluta caqtana
cuna witsärir urärir pureqta —nir. qaracur qallan. ¡Peru qamqa que alli
FDTELQXWDWDTFDQDQ\DTFKXUDUlWVHUTRQ‫ێ‬
Jesus yacuta binuman ticratsin qui! —nir.

2
1੅Tsepita
quima junaqtanam Galilea 11੅Galilea probinsiacho quecaq Canä

probinsiacho quecaq Canä nishqan marcacho que milagruta primera bes


marcacho casaqui ɹesta carqan. Y rurarirmi, puedeq queninta Jesus
173 6$1-8$1੄2੄3

ricatsicorqan. Tsemi disipuluncuna 20੅Tsenam tse autoridacuna queno

pellamanna mas creyicuyarqan. niyarqan:


12੅Tsepitanam Capernaum marcaman —Que templutaqa chuscu chunca
Jesus ewarqan mamäninwan, ZDXTLQFX‫ێ‬ joqta (46) watachoran sharcatsiyashqa.
nawan, y disipuluncunawan. Tsechoqa ¿7VHWVXUDTTXLPDMXQDTOODWDTDVKDUFDUD‫ێ‬
manam quedayarqan unepatsu. tsimunqui? —nishpa.
21੅Peru Jesusqa parlecarqan quiquinpa
*Templucho qatucoqcunata cuerpun tse templu cuenta canqantam.
Jesus qarqun 22੅7VHPLZDQXVKTDQSLWD-HVXVFDZDULUD‫ێ‬
(Mateo 21.12–13; Marcos 11.15–18; muptin, disipuluncuna yarpäriyarqan
Lucas 19.45–46) Jesus tseno nenqanta. 7VHPLFUH\LUL\DU‫ێ‬
13੅Israel nunacunapa *Pascua ɹestan‫ێ‬ qan Diospa palabran pepaq
cunapaq ichicllana pishicaptinmi, escribirëcashqanta y Jesus
Jerusalenman Jesus witsarqan. parlanqancunata.
14੅Tseman chärirnam, tarirerqan

*templupa patiuncho toritucunata, Jesusqa ricanmi nunacunapa


üshacunata, \SDOXPDFXQDWDUDQWLTXLFD‫ێ‬ shonquncunata
yaqta. Waquincunanam qelleta 23੅Jerusalenchomi Pascua ɹestacho

trocarnin tëcayarqan. 15੅7VHWDULTXHFXU‫ێ‬ quecarnin, Jesus tuquilaya milagrucuna


nam, wascapita chicotita alistaricur, rurarqan. Tseta ricarninmi, atscaq
WHPSOXSLWDWVHUDQWLFRTFXQDWDVKDQFX‫ێ‬ nunacuna peman creyiquicuyarqan.
natawan toruncunatawan qarqorqan. Y 24੅Peru Jesusqa manam pecunaman

trocapäcoqcunapa qellenincunatanam marcäcorqantsu, SRUTXLOODSDQQXQDFX‫ێ‬


wictsicacharcur, mesancunatapis natam reqerqan. 25੅Pëqa manam pipis
jitacacharcorqan. 16੅3DOXPDUDQWLFRTFX‫ێ‬ willaptinraqtsu, PXV\DUTDQQXQDFXQD‫ێ‬
natanam nerqan: paq. Quiquinmi musyarqan nunacuna
—¡Quepita llapanta jorquyë! ¡Ama imanopis cayanqanta.
nunca Papänïpa wayinta mercadutano
inishiyanquitsu! —nishpa. Jesuswan Nicodemu parlan

3
17੅Tseta ricarmi, disipuluncuna 1੅*Fariseucunapitam carqan juc
yarpäriyarqan *Diospa palabrancho reqishqa nuna Nicodemu jutiyoq.
queno escribirëcanqanta: “Wanurpis Pemi carqan *israel nunacunapa
wanurishaqmi Diosta adorayänan autoridanin. 2੅Tse nunam paqasllapa
wayirecorqa”੆g nenqanta. Jesusman ewarnin, queno nerqan:
18੅Tsenam israel autoridacuna queno —Mayestru, noqacunam musyayä
niyarqan: 'LRV\DFKDWVL\lPlQHTXLSDTFDFKDPX‫ێ‬
—Mä, puedeq queniquita shonqequita, porqui manam pipis
musyayänäpaq jucllana milagruta qamnoqa milagrucunata ruranmantsu,
rurecamï —nir. Dios mana pewan captenqa —nir.
19੅Tsenam Jesus nerqan: 3੅Tsenam Jesus nerqan:

—Masqui que templuta ushacäratsiyë —Rasontam rasontam neq: Pipis yape


quima junaqllata sharcaratsimunäpaq mana yuricorqa, 'LRVSDPDQGDTXLQLQ‫ێ‬
—nir. man manam yeconqatsu —nir.

g¬2.17 Sal 69.9.


6$1-8$1੄3 174

4੅Nicodemunam nerqan: 7VHQROODP'LRVSLWD6KDPXVKTD1XQDWD‫ێ‬


—Juc auquis nunaqa ¿imanopataq pis *crusman clabarcurnin, VKDUFDUDWVL‫ێ‬
jucpita yuriconqa? ¡Acasu mamanpa yanqa.੆h 15੅Tsemi pipis peman
pachanman cuticur yapecu yuriconqa! marcäcoqqa wiñe caweyoq cayanqa.
—nir. 16੅“Porqui que patsacho nunacunata
5੅Tsenam Jesus queno nerqan: allapa cuyarninmi, Dios jucllella੆i
—Rasontam rasontam neq: Yacupita y tsurinta cachamorqan, peman
*Santu Espiritupita mana yuricorqa, marcäcoqcuna mana condenashqa
manam meqan nunapis Diospa cayänanpaq sinoqa wiñepa
mandaquininman yeconqatsu. 6੅0DPDQ‫ێ‬ cawayänanpaq. 17੅Teyta Diosqa tsurin
pita yuricoqcunaqa nunacunanollam Jesucristuta que patsaman cachamorqan
cayan. 3HUX6DQWX(VSLULWXSLWD\XULFRT‫ێ‬ manam nunacunata condenananpaqtsu,
cunaqa, juclaya caweyoqnam cayan. sinoqa salbananpaqmi. 18੅Pipis peman
7੅Ama mantsaquëtsu: ‘Presisanmi yape creyicurnenqa, manam condenadutsu.
yuricuyänan’ nenqaqta. 8੅Bientoqa 3HUXPDQDFUH\LFRTFXQDTDFRQGHQDGX‫ێ‬
mepeqpis jepeqpis shamunmi, y nam quecayan, Diospa jucllella tsurin
wiyantsicmi shiushiuyaqta, peru manam -HVXFULVWXPDQPDQDPDUFlFX\DQTDQUH‫ێ‬
musyantsictsu mepita shamonqanta ni cur. 19੅Pëqa imeca actsi cuentam que
meta ewanqanta. Tse cuentanollam patsaman shamorqan. 3HUXQXQDFXQD‫ێ‬
Santu Espiritupita yuricoqcunaqa cayan QDPSDTDVFKRQRPDQDDOOLUXUDTXLOOD‫ێ‬
—nir. cho caquita munar, SHWDFKDVTXL\DUTDQ‫ێ‬
9੅Tsenam Nicodemu nerqan: tsu, porqui mana alli ruretam mas
—Tëte, ¡Tsetaqa cäyilläpistsu! —nir. gustayarqan. Tsemi condenadu cayan.
10੅Jesusnam nerqan: 20੅Porqui mana alli ruraqcunaqa

—Israel nunacunapa yachatseqnin paqaschono mana allita rurarninmi


mayestru quecarninpis, ¿manacu actsita gustayantsu, tsemi actsiman
quecunata cäyinqui? 11੅Rasontam shayämuntsu, mana alli rurenincuna
rasontam neq. Noqacunam mana musyacashqa cananpaq. 21੅Peru
ricayashqäcunata y musyayashqäcunata alli cawacoqcunaqa, imeca alli
willayaq. Tseta nipteqpis, qam manam ruraqcuna actsita gustaqnomi, Jesusman
creyimanquitsu. 12੅Que fasillla shayämun, y Dios yanapayashqanta
caqcunata yachatsipteqpis, manataq musyayänanrecurmi alli rurenincunata
creyimanquitsu; ¿tsetsuraq rara sielucho ricatsicuyan.
caqcunapaq yachatsipteqnäqa
creyimanquiman? Bautisacoq Juan willacun
13੅“Manam pipis sieluman ewashqatsu, Jesustana qatiyänanpaq
sinoqa sielupita shamushqallam: tseqa 22੅Tsepitanam Jesus ewarqan *GLVLSX‫ێ‬
*Diospita Shamushqa Nunam. luncunawan Judea probinsiacho
14੅Imanomi culebrapa *imajinninta marcacunaman. Tsechonam pecunapis
shucshupa puntanman warcurcur, nunacunata bautisarnin cayarqan. 23੅Y
tsunyaqcho Moises sharcatserqan. Juanpis jina bautisecarqanmi, Enon

h¬3.14 Unenam Moises bronsipeq culebrata sharcatserqan. Tsemi nunacuna tseta ricarir
cachacäriyarqan. Tsenomi *Jesucristupis peman marcäcoqtaqa salbanqa. i¬3.16 Queqa
japallan quiquin Dios ricoq ninanmi.
175 6$1-8$1੄3੄4

nishqancho atsca yacu captin. Tseqa 35੅*Dios Yayaqa tsurin Jesucristuta

carqan Salim marcapa ladunllachomi. cuyarmi, que munducho imecatapis


7VHPDQSLVDWVFDTPLQXQDFXQDHZD\DU‫ێ‬ pepa poderninman qoycushqa. 36੅Pipis
qan bautisacoq. 24੅Tsepin manaran Diospa tsurinman marcäcurnenqa wiñe
Juanta carselman llawiyarqanraqtsu. cawayoqmi cayanqa. Peru peman mana
25੅Tse junaqcunanam Juanpa marcäcurnenqa, wiñe caweta manam
disipuluncuna israel autoridawan tarenqatsu antis pecunata Dios allapa
liryacurcuyarqan bautismu asuntu. feyupa castigananpaqmi quecan” nir.
26੅Tsenam Juanman ewarnin, GLVLSXOXQ‫ێ‬

cuna willayarqan queno nishpa: *Samaria marcapita


—Mayestru, Jordan mayupa wac warmiwan Jesus parlan

4
WVLPSDQFKRQXQDFXQDWDEDXWLVHFDSWL‫ێ‬ 1੅Juanpitapis mas atscaq Jesuspa
quim, tseman juc nuna shamorqan. *GLVLSXOXQFXQDPLUDFXUFX\DQTDQ‫ێ‬
Pepaqmi qam willapäyämarqequi. tam y atscaqta bautisayanqantam
&DQDQTDSHSLVQXQDFXQDWDEDXWLVHFDQ‫ێ‬ *fariseucuna musyariyarqan. 2੅(Quiquin
shi, y llapan nunacunash bautisacoq Jesustsu manam bautisarqan sinoqa
ewarnin, petana qatiräcuyan —nir. disipuluncunam.) 3੅Fariseucuna tseno
27੅Tsenam Juan queno nerqan: PXV\D\DQTDQWD-HVXVFXHQWDWDTRFXULU‫ێ‬
—Manam meqan nunapis tseno nam, Judea probinsiapita Galilea
presisaq queta puedinmantsu, quiquin probinsiaman yape cuticorqan.
Dios mana yanapaptenqa. 28੅Qamcuna 4੅Tseman chänanpaq presisarqan

wiyayarqequim: ‘Noqaqa manam *Dios Samaria marcapa pasanan. 5੅(XFXUQLQ‫ێ‬


Acrashqantsu cä’ nenqäta. ‘Sinoqa nam, Samaria probinsiapa Sicar nishqan
pepaq willacunäpaqmi puntata Dios marcanman chärerqan. Tse marcaqa
cachamarqon.’ 29੅Casariptenqa nobiaqa carqan tsurin Joseta Jacob chacran
nobiullapam. Y nobiupa amigunmi qoshqan nopanchomi. 6੅Tsechomi Jacob
pecuna parlapänacoqta wiyar, sellama posuta oqtishqa carqan yacupaq. Tse
cushicun. Tse cuentanollam noqa allapa posupa nopanchomi utishqa carnin,
cushicü canan. 30੅Porqui presisanmi Jesus jamacurerqan. Y pullan junaqnam
noqapita pe mas presisaq canan. carqan. 7੅Tse posuman Samaria warmi
yacuta jorqunanpaq chäriptinnam, Jesus
Sielupita Jesus shamushqan
queno nerqan:
31੅“Sielupita shamoqqa imecapitapis —Yacullä qarecamë upurinäpaq —nir.
mas puedeqmi. 1RTDTDTXHSDWVDOODSL‫ێ‬ 8੅Disipuluncunanam micuyänanpaq

tam cä, \SDUOlSLVQXQDTXHQwPDQQR‫ێ‬ miqui ranteq callita ewayashqa


llam. 3HUXVLHOXSLWDVKDPRTTDOODSDQSL‫ێ‬ cayarqan.
tapis mas puedeqmi. 32੅3sTDZL\DQTDQ‫ێ‬ 9੅Tse Samaria warminam queno

tam y ricanqantam willapämantsic. nerqan:


Tseno captinpis, nunacuna manam —¿Imanopataq qam *israel nuna
chasquiyantsu. 33੅Peru waquincunaqa quecar, noqata yacuta mañacamanqui?
creyicurninmi, cuentata qocuriyan Dios Noqaqa Samaria marcacho yuricoq
rason caq parlanqanta. 34੅Porqui Dios warmim cä. Y israel nunacunaqa
cachamushqanqa yachatsicun Dios Samaria nunacunawan manataq
parlashqancunatam. Petaqa Diosmi parlapänacuntsictsu —nir.
Santu Espiritunta paqwepa qoycushqa. 10੅Jesusnam nerqan:
6$1-8$1੄4 176

—Sitsun qam cäyinquiman Diospa —Creyimë, mamite. Chäramunnam


bendisionnin imano canqanta, y tiempu manam ni taqe jircallachotsu ni
musyanquiman yacu mañacushoqniqui Jerusalenllachotsu *Dios Yayata
pi canqätapis; TDPPLPDxDTXHFDPDQ‫ێ‬ adorayanqui. 22੅Diosta mana allipa
quiman, y noqaqa cawatsicoq yacutam reqirninmi, qamcuna mana allipa
qoycoqman —nir. adorayanqui. Noqacunaqa Diosta
11੅Warminam nerqan: reqirninmi, allipa adorayä, porqui
—Tëte, manataq chaqanequipaq nunacunata salbaqqa israel castapitam
imequipis capushunquitsu; ¡que posoqa shamonqa. 23੅3HUXFDQDQSLWDZLWVHSD‫ێ‬
ondutaq! ¿Mepitataq tse cawatsicoq nam nunacuna Dios Yayata adorayanqa
yacutaqa apamunqui? 12੅Une tëtantsic juclaya shonquncunawan, porqui tseno
Jacobmi que posuta rurarqan. adorayänantam Dios Yayaqa munan.
Quepeqmi yacuta upuyarqan tsurincuna 24੅Diosqa Espiritum, y mecho tsechopis

y animalnincunapis. ¿Acasu pepita mas quecanmi. Tsemi Diostaqa *Santu


puedeqcu qam canqui! —nir. Espiritu yanapamashqa rasonpa
13੅Jesusnam nerqan: adoranantsic —nir.
—Pipis que posupita yacuta upoq 25੅Warminam nerqan:

caqqa, yapemi yacunanqa. 14੅Peru pipis —Noqa musyämi que patsaman Mesias
noqa qonqä yacu upoq caqqa, mananam shamunanta. (Pëqa *Dios Acrashqanmi.)
imepis yacunanqanatsu. Antis imeca Pemi llapanta cäyitsimäshun —nir.
mana ushacaq pucyu cuentam wiñe 26੅Jesusnam nerqan:

caweyoq ticrarenqa —nir. —Noqam cä, canan qamwan parlecaq.


15੅Tsenam tse warmi nerqan: 27੅Jesus tseno nicaptinnam, GLVLSXOXQ‫ێ‬

—Tëte, mä tse yacullä qarecallämë cuna callipita chäriyarqan. Juc


manana imepis yacunänäpaq y manana warmiwan parlecaqta tarïcurnam
ni imepis yacu chaqaq queman espantacuyarqan. Peru Jesustaqa
shamunäpaq —nir. manam ni meqanlla tapuyarqantsu
16੅Jesusnam queno nerqan: “¿Imata tapicanqui?” y “¿Imapaq
—Ewë qowequita qayamunqui —nir. parlecayanqui?” nir. 28੅Warminam
17੅Warminam nerqan: puyñunta jaqiricur, tse marcaman
—Qowäqa manam cantsu —nir cuticur, nunacunata queno willarqan:
Jesusnam nerqan: 29੅— Coricayämï! Taqecho quecaq
¡ ¡
—Manam ulicorqonquitsu: ‘Qowä nunata riquecuyë! ¡Pemi noqata
cantsu’ nimarnï. 18੅Porqui pitsqaqmi nïcamashqa llapan rurashqäcunata!
qowequi capushorqonqui, y canan ¿Petsuraq Dios Acrashqan canman?
yachecanqequiwanqa manam casadutsu —nir.
cayanqui. 7VHWDTDUDVRQWDPQLPDUTRQ‫ێ‬ 30੅Tsenam, Jesusman nunacuna coripa

qui —nir. ewacuyarqan. 31੅Tseyaqnam Jesusta


19੅Warminam nerqan: disipuluncuna queno rogayarqan:
—Tëte, qamqa *profetatsunchi —Mayestru, micurillëri —nishpa.
canqui. 20੅Une awilücunam taqe jircacho 32੅Peru Jesusnam nerqan:

Diosta adorayarqan. Peru qamcunaqa —Noqapa miquinïqa qamcuna mana


niyanqui: ‘Jerusalenllachomi Diostaqa musyayanqequim —nir.
adoranantsic’ nishpataq. 33੅Tseno niptinnam, quiquincuna
21੅Jesusnam nerqan: puralla queno ninacuyarqan:
177 6$1-8$1੄4

—¿3LFDUSLVLPDOODWDSLVTDUD\DUTRQ‫ێ‬
tsuraq? —nishpa. Mandacoq soldadupa tsurinta
34੅Jesusnam nerqan: Jesus cachacätsin
—Noqapa miquinïqa cachamaqnïpa (Mateo 8.5–13; Lucas 7.1–10)
munenincunata ruranämi y llapan 43੅Ishque junaq Samariacho carirnam,

mandamashqancunata cumplinämi. Galileaman eucorqan. 44੅Porqui quiquin


35੅Qamcunam niyanqui: ‘Chuscu Jesusmi puntata queno nishqa carqan:
quillaran pishin cosechapaq’ nir. Peru “Marcanchoqa profetacunata manam
noqanam niyaq: Alleq cäyiyë. &KDFUDFX‫ێ‬ respetayantsu” nir. 45੅Peru Galilea
nacho miquicuna elluyänequipaq nunacunam *Pascua ɹesta pasaq
poqurishqa cuentam nunacuna Jerusalenman ewashqa car, Jesus
quecayan. 36੅Y cosechacho uryaqcuna poderninwan llapan milagrucunata
pagunta chasquir, cushicoq cuentam rurashqanta ricayashqa cayarqan.
wiñe cawepaq willapäcoqcunaqa Tserecurllam Jesus marcanman
cushicuyänanpaq quecayan. Tsenam chäriptin, cushishqa chasquiyarqan.
PXUXFRTFXQD\FRVHFKDTFXQDFXVKLFX‫ێ‬ 46੅Yapemi Jesus Galilea probinsiacho

yanqanno, pecunapis cushicuyanqa. Canä marcaman cuterqan. Tsechomi


37੅Tseno captinmi, rason caqllata yacuta binuman ticratsishqa carqan.
quenopis parlayanqui: ‘Jucmi murun, Capernaum marcachomi reypa
jucnam cosechan’ nishpa. 38੅Tsemi oɹsialnin nuna pärarqan. Pepa tsurinmi
TDPFXQDWDSLVPDQDZLOODSlFX\DVKTHTXL‫ێ‬ qeshyecarqan. 47੅Tse oɹsialmi Judea
man cachayaq. Puntatam waquincuna probinsiapita Galilea probinsiaman
PXUXFRTFXHQWD'LRVSDTZLOODSlFX\DVK‫ێ‬ Jesus chärishqanta musyarerqan. Pemi
qana cayarqan. Canannam listullamanna ewar Jesusta rogarqan wayinta ewarnin
noqaman creyicuyänanpaq willapäcoq tsurinta cachaquecatsinanpaq, porqui
yecuriyanqui —nir. tse tsurin wanichonam quecarqan.
39੅Tse warmim willacorqan queno: 48੅Tsenam Jesus nerqan:

“Jesusmi nicamarqon imeca —Señacunata y milagrucunata


rurashqäcunatapis” nir. Tseta ruraqta mana ricamarqa, manam
wiyarninmi, atscaq Samaria nunacuna noqaman creyicuyanquimantsu —nir.
Jesusman creyicuyarqan. 40੅Tsenam 49੅Tse reypa oɹsialninnam nerqan:

Samaria nunacuna Jesusman ewar —Tëte, manaraq tsurïlla wanuptin,


queno rogayarqan: “Cananllapis apurellapa eweculläshun —nir.
quedacurilläshunraq” nishpa. Tseno 50੅Jesusnam nerqan:

niyaptinnam, ishque junaq pecunawan —Wayiquita cutiquï. Tsuriqui manam


quedacorqan. 41੅Quiquin Jesus wanonqatsu —nir.
parlanqanta wiyecurnäqa, mas Tsenam Jesus nishqanta creyirnin, nuna
atscaqran peman creyiquicuyarqan. cuticorqan. 51੅:D\LQPDQFXWLFXUsFDSWLQ‫ێ‬
42੅Tsenam warmita queno niyarqan: nam, VLUZHTQLQFXQDWDULSDTQLQHZD\DU‫ێ‬
—0DQDPTDPZLOOD\lPDVKTHTXLUH‫ێ‬ qan. Toparirnam queno niyarqan:
curllatsu cananqa creyiyä. Sinoqa pe —Tëte, WVXULOOHTXHTDFDFKDFlULVKTD‫ێ‬
yachatsicushqanta quiquïcuna wiyarmi, nam —nir.
rasonpa musyayä llapan nunacunapa 52੅Tsenam sirweqnincunata taporqan

salbadornintsic Dios Acrashqan ime öra tsurin cachacärishqanta.


canqanta. Sirweqnincunanam niyarqan:
6$1-8$1੄4੄5 178

—Qanyan tardi launanomi ɹebrin 8੅Jesusnam nerqan:


tsincarerqan —nir. —Canan sharcur, qopiquita aparcur
53੅Tseno niyaptinnam, tse wamrapa euquï —nishpa.
papänin yarpärerqan tse öra Jesus 9੅Tse öram nuna cachacärerqan, y

“Tsuriqui manam wanonqatsu” qopinta aparcur, eucorqan. Tse junaqqa


nishqanta. Tsenam wayincho llapan *jamacuyänan junaqmi carqan. 10੅Tsemi
caqcunawan Jesusman creyicuyarqan. WVHFDFKDFDVKTDQXQDWDLVUDHODXWRULGD‫ێ‬
54੅-XGHDSURELQVLDSLWD*DOLOHDSURELQ‫ێ‬ cuna queno niyarqan:
siaman cutirirmi, yape que milagruta —¡Au nuna! ¿Imanirtan canan
Jesus rurarqan. Y punta ruranqanwanqa *jamaqui junaqcho qopiquita apanqui!
ishque milagrunam carqan. Tseqa *leynintsicpa contranmi —nir.
11੅Peru nunanam nerqan:
Betzatacho qeshyacoq nunata —Cachacätsimaqnï nunam nimashqa:
Jesus cachacätsin ‘Qopiquita aparcur euquï’ —nir.

5
1੅Tsepitanam *israel nunacunapa 12੅Tseno niptinnam tapuyarqan:

ɹestancuna chärerqan. Tse —¿Pitaq ‘Qopiquita aparcur euquï’


ɹestamanmi Jesuspis Jerusalenta nishoqniqui nunaqa? —nir.
ewarqan. 2੅Jerusalenchomi “üshacuna 13੅Peru cachacashqa nuna manam

yecuyänan” nishqan puncu laduncho juc PXV\DUTDQWVXQLSLFDFKDFlWVLVKTDQWD‫ێ‬


quita carqan, *hebreu idiomacho pis, porqui tsetsica nunacuna tsecho
Betzata nishqan. Tse quitaqa pitsqa captinmi, Jesus tsincarerqan. 14੅7VHSLWD‫ێ‬
alarpa chopinchomi carqan. 3੅Tse nam *templuchona tse nunata Jesus
alarcunachomi atscaq qeshyaqcuna taririrnin, queno nerqan:
iscaräcuyaq: wiscucuna, cojucuna, —¡Cananqa cachacashqanam canqui
inbaliducuna. ੍3HFXQDPWVHFKR yo! Amana yape jutsata ruranquinatsu
shuyayaq yacu cuyurcamoqta. 4੅Porqui imapis mas peor mana pasashunequipaq.
une unellatayanmi juc *anjel sielupita 15੅Tsenam tse israel autoridacunaman

urämur, yacuta cuyurcatseq. Tse öram ewar, willacorqan cachacätseqnin nuna


punta yecoq caqqa ima qeshyapitapis Jesus canqanta. 16੅Tseta jamaqui
cachacäreq.੏5੅Tsechomi juc nuna junaqcho rurecuptinmi, LVUDHODXWRULGD‫ێ‬
quecarqan quima chunca puwaq (38) cuna Jesusta wanutsita munarnin
watana qeshyacoq. 6੅Tsenam tse nuna chiquir qaticachäyarqan.੆j 17੅Peru
jitarëcaqta Jesus riquecurnin, y atsca Jesusqa pecunata quenomi nerqan:
watana qeshyaconqanta musyarirnin, —Papänïqa ime junaqpis uryecanmi.
queno taporqan: Tsemi cada junaq noqapis uryecä —nir.
—¿Cachaqueta munanquicu? —nishpa. 18੅Jesus tseno nicuptinnam, tse israel
7੅Qeshyaqnam nerqan: autoridacuna masraq wanutsita
—Tëte, quitacho yacu cuyurcuptin, tïrayarqan, manam jamaqui junaqcho
manam pinïpis cantsu tse öra yacuman nunata cachacätsenqanrecurllatsu,
yacarcamänanpaq. Nacaquicallaptïmi, sinoqa “Diosmi Papänï” nir, Dios
jucna llalliraman —nir. tuconqanrecurmi.

j¬5.16 Israel nunacunaqa pensayarqan jamaqui junaqcho imatapis rurecuyaptenqa jutsa


cashqantam, y Jesus tse nunata jamaqui junaqcho cachaquecatsiptinmi, “Jutsatam rurecun”
nir, qaticachäyarqan.
179 6$1-8$1੄5

porqui chämonqam junaqcuna


Jesus willacun poderyoq cashqanta SDUODVKTlFXQDWDZDQXVKTDFXQDZL\DULU‫ێ‬
19੅Tsenam Jesus queno nerqan: nin, 29੅cawariyämunan. Tsenam que
“Rasontam rasontam niyaq. Diospa patsacho cawecar, alli ruraq caqcuna
Tsurin manam quiquin munashqantatsu wiñepaq cawayanqa; peru mana alli
ruran, sinoqa Papänin rurashqancunata ruraq caqcunanam, cawariyämonqa
ricanqantam ruran. Porqui Papänin condenadu cayänanllapaqna.
llapan rurashqancunatam tsurinpis
ruranqa. 20੅Porqui *Dios Yayaqa Jesus willacun pi canqanta
Tsurinta cuyarmi, quiquin llapan 30੅“Noqaqa manam quiquï
ruranqanta ricatsin. Y tsepeq mas alli munashqätatsu rurä. 'LRV<D\lQHQTDQ‫ێ‬
caqcunataran ricatsenqa. Tseta nollam jusgashaq. Tsemi noqaqa
riquecurmi, qamcuna allapa MXVJDVKDTQXQDFXQDWDUXUHQLQFXQD‫ێ‬
mantsacäcuyanqui. 21੅Imanomi Dios manno, porqui cachamaqnï Dios Yaya
Yaya wanushqacunata cawariratsir, munashqantam rurä, manam quiquïpa
wiñe cawenin qoycun, tsenollam munenïtatsu. 31੅Sitsun quiquïpa
Tsurinpis munanqan caqcunata wiñe fabornïlla willacushaq, tse willaconqä
cawenin qoycun. 22੅Manam qamcuna manam ni imapaq sirwinmantsu.
pensayanqequinotsu quiquin Dios Yaya 32੅Jucmi noqapa fabornïqa willacushqa,

pitapis jusganqa, sinoqa Tsurintam y noqa musyämi pe willacushqanqa


SRGHUWDTRVKTDQXQDFXQDWDMXVJDQDQ‫ێ‬ noqapaq rasonpa cashqanta. 33੅4DPFX‫ێ‬
paq. 23੅Tserecurmi llapan nunacuna nam nunacunata cachayarqequi
Diospa Tsurintapis quiquin Dios Juanman tapucoq, y pepis rason
Yayatano respetayanqa. Meqan nunapis caqllatam noqapaq niyäshorqequi.
Diospa Tsurinta mana respetarnenqa, 34੅Tseno quecaptinpis, noqaqa manam

cachamoqnin Dios Yayatapis manam ZDQlIDERUQwQXQDFXQDZLOODFX\lQDQWD‫ێ‬


respetayanqatsu. raqtsu. Tsetaqa yarparatsiyaq
24੅“Rasontam rasontam niyaq. Pipis VDOEDFX\lQHTXLSDT੍-XDQSLV
willacushqäta wiyacur, cachamaqnï ZLOOD\lVKXVKTDFD\lVKXSWLTXLP੏.
Diosman marcäcorqa, ZLxHFDZH\RT‫ێ‬ 35੅Juanqa imeca actsi rupecaq cuentam

nam ticrarishqa, \PDQDPFRQGHQDVLXQ‫ێ‬ carqan, y willaconqanta wiyarirmi, juc


man ewanqanatsu. Pecunaqa imeca ratulla shonqiquicuna atsicyärerqan.
wanushqanpita cawarishqanonam 36੅Peru Juan willacushqanpitapis mas

quecayan. 25੅Rasontam rasontam niyaq. mejorcunaran can noqa pi canqätapis


Chäramunnam tiempu y öranam Diospa cäyitsiyäshoqniqui. Tseqa Dios Yaya
tsurin parlashqanta wanushqacuna mandamashqan milagrucunata
wiyayänan, y wiyacoqcunana wiñepa ruranqämi. Tse milagrucunam
cawayänan. 26੅Imanomi Dios Yaya musyatsiyäshunqui Dios Yaya rasonpa
puedeq queninwan imatapis cawatsin, cachamashqanta. 37੅Y cachamaqnï Dios
tsenollam dispunishqa Tsurinpis puedeq Yayapis noqapaqmi cäyitsiyäshunqui,
queninwan llapanta cawatsinanpaq. peru pe cäyitsiyäshuptiquipis, manam
27੅Tsenollam podernin qoshqa llapan cäsuyanquitsu, pe imano canqantapis
nunacunata jusgananpaq, porqui pëqa mana musyarnin. 38੅Ni willaquinintapis
*Diospita Shamushqa Nunam. 28੅Tse manam wiyeta munayanquitsu, porqui
nishqäcunata ama espantacuyëtsu, manam creyiyämanquitsu Dios Yayä
6$1-8$1੄5੄6 180

cachamanqanta 39੅Qamcunam *Diospa FXQDZDQWVHFKRWlFXUHUTDQ\DFKDWVLFX‫ێ‬


palabranta allapa leyiyanqui, nanpaq. 4੅*Israel nunacunapa *Pascua
‘Tsenopam wiñe cawetaqa tarishun’ ɹestancunapaq ichicllanam pishicar‫ێ‬
nishpa. Peru tsechoqa noqallapaqmi qan. 5੅Jesusnam tseman atscaq
willacun. 40੅Peru noqata qatimarnï wiñe nunacuna ewaqta riquecur, disipulun
caweyoq quetaqa, manam Felipita nerqan:
munayanquitsu. —Que nunacuna micuyänanpaq
41੅“Nunacunapita alabashqa quetatsu
¿mepitaraq tantata rantishun? —nir.
manam noqaqa ashï. 42੅Y musyämi Dios 6੅Peru tsenoqa nerqan “Mä, Imash
¿
Yayäpa cuyaquinin qamcunacho mana nenqa?” nirmi, SRUTXL-HVXVTDPXV\DU‫ێ‬
canqanta. 43੅Dios Yayä cachamashqa qannam imano ruranantapis. 7੅Felipinam
quecaptinpis, qamcuna manam nerqan:
chasquiyämanquitsu. Peru sitsun pipis —Juc nuna puwaq quilla uryapucur
quiquinllapeq shamunman, tsetam si JDQDQTDQTHOOHZDQWDQWDWDUDQWLUQLQ‫ێ‬
cushishqa chasquiriyanquiman. pis, manachi tincutsishwantsu cada
44੅Qamcunaqa quiquiquicuna purallam unu ichic ichic llamiriyänanllapaqpis
alabanaquita ashiyanqui, SHUX'LRVOOD‫ێ‬ —nir.
wan allicho quedetaqa manataq 8੅Tsenam disipulun Andres, Simon

ashiyanquitsu. Tseno quecar, ¿,PDQRSD‫ێ‬ Pedrupa wauqin, queno nerqan:


raq noqaman marcäcuyanquiman? 9੅—Quechomi juc wamrapa capun
45੅Ama pensayëtsu Dios Yayapa pitsqa tantan sebadapeq y ishque ichic
nopancho noqa shimpiyänaqta. Jucmi ichic pescadun; ¿Peru imatam que
can shimpiyäshoqniqueqa: tseqa tsicaqpaq tinconqa! —nir.
Moisesmi, y pe escribishqan leyman 10੅Tsenam disipuluncunata Jesus

marcäquicayanqequim. 46੅Sitsun *Moises nerqan:


escribishqancunata cäyiyanquiman, —Que nunacunata tätsiyë —nir.
noqamanmi marcäcuyanquiman, porqui Tse quecayanqanchoqa carqan atsca
pe escribishqancunachoqa noqapaqmi tsampam, tsemanmi jamacuriyarqan.
parlecan. 47੅3HUX0RLVHVHVFULELVKTDQ‫ێ‬ Pitsqa waranqanomi (5,000) ROOTXFX‫ێ‬
man mana creyiquicar, ¿imanoparaq nalla cayarqan. 11੅Jesusnam tse tantata
parlashqäcunaman creyicuyanquiman?” tsarircur, Diosta “Grasias” nicurir,
nir. disipuluncunata qorqan. Y pecunanam
tse jamecaqcunata qarayarqan.
Pitsqa tantallapeq y ishque Tsenollam pescadutapis qararqan.
pescadullapeq milagru Teqñayanqanyaqmi micuyarqan.
(Mateo 14.13–21; Marcos 6.30–44; 12੅Tecñaq micuriyaptinnam, GLVLSXOXQ‫ێ‬
Lucas 9.10–17) cunata Jesus queno nerqan:

6
1੅Tsepitanam Galilea Lamarpa wac —Catuyanqan paquipi tantacunata
tsimpanman *disipuluncunawan elluyë mana ujunanpaq —nishpa.
Jesus eucorqan. Tse lamarpa jucnin 13੅Pitsqa sebada tantallapitam tselaya

jutinmi carqan Tiberias. 2੅Qeshyaq miquicayaptinpis, paquipicunata


nunacunata cachacätsir milagru elluriyarqan chunca ishque (12)
rurashqanta riquecurmi, atscaq canasta juntata. 14੅Nunacunanam Jesus
nunacuna Jesusta qatiyarqan. 3੅Tsenam tse milagru rurashqanta riquecur,
Jesus juc jircaman witsarcur, GLVLSXOXQ‫ێ‬ queno niyarqan:
181 6$1-8$1੄6

—¡Que nunaqa rasonpam que


patsaman shamunanpaq caq *profeta!੆k Cawatsicoq tanta
—nir. 25੅Lamarpa wac tsimpanman
15੅Jesusqa musyarerqanmi nunacuna chärirnam, Jesusta tsecho taririr,
reynincuna cananpaq malas chureta espantacur queno niyarqan:
munayanqanta. Tsemi jircacunapa yape —Mayestru ¿Imetaq queman
cuticorqan japallan. chämorqonqui? —nir.
26੅Tsenam Jesus nerqan:
Yacu jananpa Jesus purin —Rasontam rasontam niyaq. Manam
(Mateo 14.22–27; Marcos 6.45–52) PLODJUXFXQDUXUDVKTlWDULFD\DQTHTXLUH‫ێ‬
16੅Tardiyäriptinnam, Jesuspa curtsu qatiräyämanqui; sinoqa pacha
disipuluncuna lamarman uräyarqan. junta micutsiyanqaqrecurllam, canan
17੅Lanchaman lloqacurcurnam, wac ashiyämanqui. 27੅Ama yarpacachäyëtsu
WVLPSD&DSHUQDXPPDUFDPDQHXFX\DU‫ێ‬ pacha miquillapaqqa. Tse miqueqa
qan. Tse öraqa paqasnam carqan, y ushacaqllam. Antis, yarpacachäyë wiñe
-HVXVTDPDQDPSHFXQDPDQVKDPRUTDQ‫ێ‬ caweman chätsicoq caq miquipaq.
raqtsu. 18੅Tseno euquicayaptinmi, feyupa Tsetam *Diospita Shamushqa Nuna
bientuptin, ODPDUODTFKHTVDUTDOODTXL‫ێ‬ qoyäshunqui, peta *Dios Yaya acrashqa
corqan. 19੅3LWVTDTXLORPHWUXWDQRHZHFDU‫ێ‬ captin —nir.
ninnam, Jesusta riquecuyarqan yacu 28੅Nunacunanam niyarqan:

jananpa ewar pecunaman yecurëcaqta. —¿Imacunatataq tsepenqa Dios


Tsenam mana reqirnin, PDQWVDTXHFX‫ێ‬ munan rurayänäta? —nir.
yarqan. 20੅Jesusnam nerqan: 29੅Tsenam Jesus queno nerqan:

—¡Noqam cä. Ama mantsacäyëtsu! —Diosqa munan cachamushqanman


21੅Tsenam lanchaman cushishqa creyicuyänequitam —nir.
lloqaratsiyarqan; \UDVPLHZHFD\DQTDQ‫ێ‬ 30੅Tseno niptinnam, nunacuna

man chäriyarqan. tapuyarqan:


—¿Ima milagrutataq ruraramunqui
Jesusta nunacuna ashiyan tseta ricarnin noqacuna qamman
22੅Waräninnam, ODPDUSDZDFWVLPSDQ‫ێ‬ creyicayämunäpaq? ¿Mä, Imallatapis
cho dejayanqan nunacunaqa cuentata ruraramï? 31੅Tsunyaqcho quecarmi, une
qocuriyarqan tse jucllella lanchawan castantsiccuna ‘*Manä’ nishqan tantata
disipuluncunalla eucuyanqanta, y micuyarqan. Tsemi *Diospa palabran
Jesusqa tse lanchaman mana queno escribirëcan: ‘Sielupita tantatam
lloqanqanta. 23੅Tseno quecayaptinnam, nunacunata qararqan’੆l nir.
7LEHULDVPDUFDSLWDZDTXLQODQFKDFX‫ێ‬ 32੅Tsenam Jesus nerqan:

nana chäriyarqan. Tsaq tsechomi Diosta —Rasontam rasontam niyaq: Manam


grasias nicurir, nunacunata Teyta Jesus 0RLVHVWVXVLHOXSLWDWDQWDWDTR\lVKRUTH‫ێ‬
tantancuna qarashqa carqan. 24੅Y tsecho qui, sinoqa Dios Yayämi rason caq
Jesusta ni disipuluncunata mana tantataqa sielupita cachamun. 33੅Dios
tarirmi, tse lanchacunaman lloqarcur, cachamushqan tantaqa sielupita
nunacuna Capernaum marcaman shamushqa carmi, jinantin patsacho
eucuyarqan Jesusta asheq. nunacunata cawatsenqa —nir.

k¬6.14 Tsenoqa niyarqan Dios une acrashqan Salbadorpaqmi. l¬6.31 Sal 78.24.
6$1-8$1੄6 182

34੅Nunacunaman niyarqan: escribiyarqan: ‘Diosmi llapancunata


—Tëte, cananpita witsepana tse yachatsenqa’੆m nir. Tsemi pipis Dios
tantalläcuna qarecalläyämë —nishpa. Yaya parlashqanta wiyar yachacorqa,
35੅Jesusnam nerqan: noqaman creyicuyan. 46੅Manam pipis
—Noqam tse cawatsicoq tantaqa cä. Dios Yayata ricashqatsu, sinoqa Diospita
Noqaman shamoq caqqa manam imepis Shamushqa Nunallam ricashqa.
mallaqanqatsu, y noqaman marcäcoq 47੅Rasontam rasontam niyaq. Noqaman

caqqa manam ni imepis yacunanqatsu. marcäcoqcunaqa wiñe cawayoqmi


36੅Peru niyashqaqnollam rurashqäcunata quecayan. 48੅Noqaqa cawatsicoq tantam
riquecarninpis, QRTDPDQFUH\L\DQTXL‫ێ‬ cä. 49੅Une castequicunam tsunyaqcho
tsu. 37੅Dios Yaya qomashqancunaqa pi quecar, ¶0DQl·QLVKTDQWDQWDWDPLFX\DU‫ێ‬
mepis noqamanmi shayämun y qan. Tse tanta micurninpis, WVHWVXQ\DT‫ێ‬
noqaman shamoqcunataqa manam llachomi wanuyarqan. 50੅Peru cananqa
qarqushaqtsu. 38੅Porqui noqaqa que sielupita shamoq tantapaqmi noqa
patsaman shamushqa cä manam quiquï willecayaq. Tse tanta micoq caqqa
munashqäcunata ruranäpaqtsu, sinoqa manam wiñepatsu wanonqa. 51੅Noqam
cachamaq Papänïpa muneninta sielupita shamoq tse cawecaq tanta cä.
ruranäpaqmi. 39੅Cachamaqnïqa manam Sitsun que tantata pipis miconqa,
munantsu qomashqan nunacuna ni wiñepam cawanqa. Tse tantaqa
jucllellapis inɹernuman ewayänanta. quiquïpa etsämi. Y jinantin patsacho
Antis pëqa munan juisiu junaqcho nunacuna wiñepa cawayänanpaqmi
OODSDQTRPDQTDQFDTFXQDWDFDZDULWVL‫ێ‬ etsäta entregashaq.
munätam. 40੅Y Papänïqa munan tsurin 52੅Jesus tseno niptinnam, tse israel

canqäta cuentata qocur, noqaman autoridacuna piñacurcur, quiquincuna


marcäcur, wiñepa cawayänantam. pura queno ninacuyarqan:
3HFXQDWDQDPMXLVLXMXQDTFKRFDZDULUD‫ێ‬ —¿Imanoraq que nuna etsanta
tsimushaq —nir. micutsimäshun! —nir.
41੅“Noqaqa sielupita shamushqa 53੅Tsenam Jesus nerqan:

tantam cä” nishqa, captinmi, Jesusta —Cäyiyämë. Rasontam rasontam


israel autoridacuna, pacallapa pepa niyaq. Diospita Shamushqa Nunapa
contran parlar, 42੅queno niyarqan: etsanta mana micorqa y yawarninta
—¡Que Jesusqa Josepa tsurintaq! mana uporqa, manam wiñe caweta
¡Papäninta mamäninta reqintsictaq! tariyanquitsu. 54੅Etsä micoq caqqa y
¿Imanirmi ‘Sielupitam shamushqa cä’ yawarnï upoq caqqa wiñepam cawanqa.
nimantsic! —nir. Tse nunataqa juisiu junaqchomi
43੅Tseno niyaptinnam, Jesus nerqan: cawaritsimushaq. 55੅Porqui noqapa
—Ama tseno niyanqaqrecur pacallapa etsämi rasonpa micunaqa, y yawarnïmi
conträ parlayëtsu. 44੅Cachamaq Dios rasonpa upunaqa. 56੅Noqapa etsä
Yaya nunacunata shonquncunacho micoqqa y yawarnï upoqqa, noqawanmi
mana cäyitsiptenqa, manam ni pipis jucnolla canqa y noqapis pewanmi
noqaman shamunmantsu; y noqam jucnolla cashaq. 57੅Noqaqa cawä wiñe
MXLVLXMXQDTFKRSHFXQDWDFDZDULWVLPX‫ێ‬ caweyoq cachamaq Dios Yayarecurmi,
shaq. 45੅Une profetacunam queno tsenollam noqapa etsä micoq caqqa

m¬6.45 Is 54.13.
183 6$1-8$1੄6੄7

noqarecur cawayanqa. 58੅Noqaqa —¿Qamcunapis jaqirayämanquicu?


sielupita shamoq rasonpa caq tantam cä. —nir.
Une castequicunam ‘Manä’ nishqan 68੅Tsenam Simon nishqan Pedru queno

tantata micur wanuyarqan, peru que nerqan:


tantata micoq caqqa wiñepam cawanqa —Teyta, ¿pimanraq ewallayäshaq?
—nir. ¡Qamllataq parlanqui wiñe cawaquipaq!
59੅Quecunatam Jesus nerqan 69੅Noqalläcunaqa qamllamanmi

Capernaum marcapa *ellucayänan marcäculläyä. Y musyayämi *Dios


wayincho yachatsicurnin. Acrashqan canqequita —nishpa.
70੅Jesusnam nerqan:
Jesusta qatiyannatsu —Qamcunatam chunca ishcaqta (12)
60੅Jesus tseno yachatsicushqanta DFUDVKTDFD\DTGLVLSXOFXQDFD\lQHTXL‫ێ‬
wiyarirnam, tse atscaq qatiraqnincuna paq, y tsepita jucniquim quecan diablu
niyarqan: —nir.
—Que yachatsiconqanqa allapa 71੅Judaspaqmi Jesus tseno nerqan.

sasataq. ¿Piraq tseta wiyarpis cäyinman! *Judasqa Simon Iscariotipa tsurinmi


—nishpa. carqan. Pëqa chunca ishque (12)
61੅Qatiraqnincuna tseno nir disipulunpita quecarninpis, WUDLVLRQD‫ێ‬
piñashqano cayanqanta musyarirnam, nanpaqnam quecarqan.
Jesus nerqan:
—¿7VHWDQL\DQTDTUHFXUFXSLxDFXUFX‫ێ‬ Jesus Jerusalenman ewan
yanqui? 62੅Y Diospita Shamushqa Nuna
7
1੅Tsepitanam jinantin Galilea
nopa canqanman cuticoqta probinsiapa Jesus purerqan. Israel
ricarninnäqa, ¿imaraq niyanquiman? autoridacuna wanutsita munayaptinmi,
63੅Diospa Espiritunmi nunataqa Judea probinsiamanqa ewarqantsu.
cawatsin. Etsanllapitaqa manam nuna 2੅*Israel nunacuna “rämada” niyashqan

cawantsu. 4XHQLFD\DQTDTTDDOPHTXL‫ێ‬ ɹestancunata selebrayänanpaq


FXQDSDTPL\ZLxHFDZH\RTFD\lQHTXL‫ێ‬ ichicllana pishicaptinnam, 3੅Jesusta
paqmi. 64੅Peru waquinniquicunaqa que wauqincuna queno niyarqan:
niyanqaqta manam creyiyämanquitsu —Quellachoqa ama caquïtsu. Judea
—nir. Tseno nerqan Jesus qallananpita probinsiamanpis ewecur milagruta rurë
patsa waquin qatiraqnincuna peman tsechopis qatiräshoqniquicuna
mana creyicuyanqanta musyarninmi, y ricayänanpaq; 4੅porqui pipis alli
meqan caq traisionananta musyarninmi. reqishqa queta munarqa, manam
65੅Tsepitanam Jesus nerqan: pacallapaqa imatapis rurantsu. <lTXLQD‫ێ‬
—Tsemi waquinniqui mana chi quecunata ruranqui; llapan
creyiyämaptiqui, niyarqoq, ‘Manam nunacuna ricarëcayäshuptiqui jucllana
pipis noqaman shamunmantsu, *Dios rurequï —nishpa.
<D\DVKRQTXQFXQDFKRPDQDFl\LWVLS‫ێ‬ 5੅Tsenomi wauqincunapis niyarqan,

tenqa’ —nir. Jesusman mana creyicur. 6੅Tsenam Jesus


66੅7VHMXQDTSLWDPDWVFDTTDWLUDTQLQ‫ێ‬ nerqan:
cuna Jesusta jaqiricur eucuyarqan. —0DQDUDQWVHPDQHZDQlSDT|UDUDT‫ێ‬
Pewan mananam puriyarqannatsu. tsu. Peru qamcuna ewayänequipaqqa
67੅Tsenam tse chunca ishque (12) ime örapis allim. 7੅Qamcunataqa
disipuluncunata Jesus nerqan: nunacuna manam chiquiyäshunquitsu,
6$1-8$1੄7 184

peru noqataqa chiquiyäman, mana alli tseno quecaptinpis, manam ni meqequi


ruraq cayanqanta niptïmi. 8੅Tse tse leyta cumpliyanquitsu. ¡<MDQDQPDQ‫ێ‬
ɹestaman qamcuna ewayë. Noqaqa pis, wanutsiyämetaran munayanqui!
manaran ewätsu, porqui manam orä —nir.
chämunraqtsu —nir. 20੅Jesus tseno niptinnam, tse
9੅Tseno nirmi, Galileacho nunacuna queno niyarqan:
quedacorqan. —¿Pitaq wanutsishiniquita munan?
Supëmi qamchoqa yachan —nishpa.
Fiestaman Jesus ewan 21੅Jesusnam nerqan:
10੅Peru wauqincuna tse ɹestaman —Claru parlaquichoqa, jucta
jeqariyaptinnam, mana pipis rureconqämi qamcunata
reqiyänanpaq, rataquillapa Jesuspis mantsacätsiyäshunqui. 22੅Masqui
ewarqan. 11੅Fiestachonam tsecho yarpäyë: Moisesmi mandayäshorqequi
autoridacuna Jesusta ashiyarqan: *señalacuyänequipaqqa y qamcunanam
—¿Mechoraq tse nuna quecan? ollqu wamrata señalayanqui *jamaqui
—nishpa. junaq quecaptinpis. Tse costumbreqa
12੅Y tsecho atscaq nunacunanam une awiliquicunapita patsam, manam
quiquincuna pura Jesuspaq parlarnin, Moisespitaraqtsu. 23੅Si qamcuna, tse
queno niyarqan: “Pëqa alli nunam” nir. mandamientuta cumplita munarnin,
Peru waquincunanam niyarqan: jamaqui junaqchopis llullu wamrata
“Manam allitsu. Nunacunatam ulipan” señalayanqui, ¿imanirtaq noqapita
nir. 13੅7VHFKRDXWRULGDFXQDWDPDQWVDU‫ێ‬ piñacurcuyanqui, qeshyaq nunata
ninmi, nunacuna pacallapa tseno jamaqui junaqcho cachacäratsiptï?
parlayarqan. 14੅Selebrecayanqan ɹesta 24੅Ama manaraq alli aberwashpa

pullancho quecaptinnam, *templuman acusayämëtsu, antis alli cuentata


-HVXVZLWVDUTDQQXQDFXQDWD\DFKDWVL‫ێ‬ qocuricur imatapis cabeqman jusgayë
nanpaq. 15੅<DFKDWVLFRQTDQWDZL\DUQLQ‫ێ‬ —nir.
nam, tse autoridacuna espantacur queno
niyarqan: *Jesucristu willacun
—¿Imanoparaq quelaya yachecun, mepita canqanta
mana estudiashqa quecar? —nishpa. 25੅Tsenam Jerusalencho täraq waquin
16੅Tsenam Jesus nerqan: nunacuna tapunacur, queno
—Manam quiquï munanqäcunatatsu ninacuyarqan:
yachatsicü, VLQRTDFDFKDPDTQwSDUODVK‫ێ‬ —¿Manacu que nunaqa
qancunatam. 17੅Diospa boluntaninta rure wanutsiyänanpaq ashicayanqan nuna?
munaq caqqa cuentatam qocurenqa 26੅ Cananqa mana mantsacushpataq
¡
\DFKDWVLFXVKTlFXQD'LRVSLWDVKDPXVK‫ێ‬ llapan nunacunata yachatsin, y manataq
qanta y mana quiquïllapita canqanta. ni pi ima nintsu! ¡Rasonpa *Dios
18੅Sitsun pipis quiquinpa muneninllata $FUDVKTDQFDQTDQWDWVXUDTDXWRULGDQLQ‫ێ‬
yachatsiconqa, tse nunaqa munanqa tsiccuna musyariyashqa! 27੅Peru
quiquinta alabayänantam. 3HUXFDFKDT‫ێ‬ noqantsicqa que Jesus me marcapita
ninllata alabayänanta munaq caqqa canqantapis musyantsicmi. Rasonpa
rasonpa caqta parlaqmi, y manam Dios Acrashqan captenqa, manam ni pi
pëchoqa ni ima uliqui cantsu. 19੅4DPFX‫ێ‬ musyanmantsu mepita canqantapis
natam Moises qoyäshorqequi *leyta. Y —nishpa.
185 6$1-8$1੄7

28੅Tseta wiyecurnam, templucho

yachatsiquicarnin fuertipa Jesus queno Fiesta ushanan junaq


nïcorqan: Jesus yachatsicun
—¡7VHSHQTDTDPFXQDUHTL\lPDQTXL‫ێ‬ 37੅Tse ɹestapa ushanan junaqmi mas
chi, \PHQXQDFDVKTlWDSLVPXV\D\DQ‫ێ‬ somätsishqa carqan. Tse junaqchonam
quichi! Manam noqaqa quiquïpa Jesus sharcur, fuertipa queno nerqan:
munenïpitatsu que patsaman shamorqö, —Pipis yacunarqa, QRTDPDQVKDPX‫ێ‬
sinoqa rasonpa caqta parlacoq Diosmi tsun yacu upoq. 38੅*Diospa palabran
noqataqa cachamashqa. Peru petaqa nenqannomi, noqaman marcäcoq
manam qamcuna reqiyanquitsu. shonqunpitaqa, imeca mayunoraq
29੅Noqaqa peta reqïmi, pepita cawatsicoq yacu yarqunqa —nir.
shamushqa car. Y pemi cachamashqa 39੅Tsetaqa Jesus nerqan *Santu

que patsaman shamunäpaq —nir. Espirituta peman creyicoqcuna


30੅Jesus tseno niptinnam, munayarqan chasquiyänanpaqmi, porqui sieluman
presu tsarita. Peru öran manaraq Jesus manaraq cutirninmi, FUH\LFRTFX‫ێ‬
chaptinmi, mana ni pi almitiyarqantsu naman Santu Espiritunta
tsarita. 31੅Tsenam tsecho atscaq nunacuna cachamorqanraqtsu.
Jesusman creyicur, queno niyarqan:
—Dios Acrashqan shamorqa, ¡PDQD‫ێ‬ Jesucristu yachatsiconqanta wiyar
nachi que nunapita mas milagrucunata nunacuna raquicacuriyan
ruranmannatsu! —nir. 40੅Jesus tseno nenqanta wiyarirnam,
nunacuna queno niyarqan:
Jesusta presu tsarita munayan
—¡4XHQXQDTDUDVRQSDPVKX\DFRQ‫ێ‬
32੅Nunacuna tseno niyashqanta qantsic *profeta! —nir.
*fariseucuna wiyarirninnam, mandacoq 41੅Waquincunanam niyarqan:

caq *saserdoticuna y fariseucuna —Queqa Dios Acrashqanmi —nir.


templupa wardiancunata cachayarqan Peru waquincunanam niyarqan:
Jesusta presuyänanpaq. 33੅Tsenam Jesus —¡Galilea marcapitaqa manachi *Dios
queno nerqan: Acrashqan canmantsu! 42੅¿Manacu Diospa
—Ichicllanam qamcunawan carishaq. palabran escribirëcan Dios Acrashqanqa
Tsepitanam cachamaqnïman cuticushaq. *Davidpa castanmi canqa, y pepa marcan
34੅Ashiyämanquim, peru manam Belenpitam canqa! —nishpa.
tariyämanquitsu; y noqa canqämanqa 43੅Perecurmi nunacuna mana acuerdu

manam shamita puediyanquitsu —nir. carnin, ishqueman raquicacuyarqan.


35੅Tseno niptinnam, tse autoridacuna 44੅Tsemi waquincuna munayarqan presu

tapunacur queno ninacuyarqan: apaquita, peru manam ni meqanpis


—¿0HWDUDTHZDQTDPDQDWDULQDQWVLF‫ێ‬ almitiyarqantsu tsarita.
paq? ¿Mana Israel caq marcancunacho
täraq marca mayintsiccunamantsuraq Autoridacuna
ewanqa tse mana israel caqcunata Jesusman creyiyantsu
yachatsinanpaq? 36੅‘Ashiyämarninpis, 45੅7VHSLWDQDPWHPSOXSDZDUGLDQFX‫ێ‬

manam tariyämanquitsu, y noqa naqa mandacoq caq saserdoticunaman y


canqämanqa manam chäyämunquitsu’ fariseucunaman cutiriyarqan. 3HFXQD‫ێ‬
nintaq. ¿Ima ninantaraq tseno nam tapuyarqan: —¿Imanirtaq
nimantsic? —nir. apayämorqonquitsu? —nishpa.
6$1-8$1੄7੄8 186

46੅Wardiacunanam niyarqan: parlecuptenqa, tsepa acusayänanpaq.


—¡0DQDPSLSLVWVHQXQDSDUODQTDQ‫ێ‬ Peru Jesusqa puctïcurmi allpacho
noqa parlantsu! —nir. dedunwan escribicorqan. 7੅Y allapa
47੅Tsenam fariseucuna niyarqan: tapupar acusecuyaptinnam,
—¿Qamcunapis ulicushqanmancu puctirëcanqanpita ñuquircur nerqan:
creyicuriyarqonqui? 48੅¿$FDVXPDQGD‫ێ‬ —Meqequipis mana jutsayoq caq, que
coqcuna o fariseucuna peman warmita puntata qompecuyë —nir.
creyiyancu! 49੅¡Upacunallam, 8੅Tseno nirirnam, yape puctircur,

leynintsicta mana alli musyar, pemanqa allpacho jina escribicorqan. 9੅Peru Jesus
creyir, maldisishqa quecayan! —nir. tseno nïcuptinnam, consensiancuna
50੅Puntata paqasllapa Jesusman ewaq acusaptin, DXTXLQSLWDTDOOHFXUMXFOOHOOD‫ێ‬
Nicodemupis tsechomi quecarqan. Pemi payan ullur ullur eucuyarqan. (XFX\DS‫ێ‬
queno nerqan: tinnam, chopincunaman shätsiyanqan
51੅— Manataq *Moises escribishqan warmillawanna Jesus quedarerqan.
¿
leynintsiccho nimantsictsu juc nunapa 10੅Tsenam Jesus sharcur warmita

rureninta y parleninta manaraq nerqan:


musyarqa condenanapaq! —nir. —Mame, ¿PHWDTDFXVD\lVKRTQLTXL‫ێ‬
52੅Tsenam nicurcuyarqan Nicodemuta: cuna! ¿Manacu ni meqan
—¿Qampis Galileapeqchi canqui! Masqui condenayäshorqonqui! —nir.
Diospa palabranta alleq leyï. Profetaqa 11੅Warminam nerqan:

manam Galileapeqtsu canqa —nir. —Manam, Tëte —nir.


੍53੅Tseno nirirnam, FDGDXQXZD\LQFX‫ێ‬ Jesusnam nerqan:
naman cuticuyarqan. —Ni noqapis manam condenaqtsu.
Canan eucur, amana yapeqa jutsata
Lluta pulicoq warmita ruranquinatsu —nir.੏
Jesus perdonan
Jesusqa actsi cuentam
8
1੅Peru Jesusqa Olibus nishqan
jircamanmi eucorqan. 2੅Waraninam 12੅Tsepitanam nunacunata Jesus yape
qoya qoyallana cutirerqan *templuman. yachatsirnin, nerqan:
Y tseman nunacuna ellucariyaptinnam, —1RTDTDDFWVLFXHQWDPFlQXQDFXQD‫ێ‬
Jesusqa tecur yachatsicorqan. paq. Noqata qatimaqcunaqa manam
3੅Tsemannam *ley yachatsicoqcuna y paqaschononatsu puriyanqa, sinoqa,
*fariseucuna ewayarqan, juc warmita actsicho pureqnomi cawayanqa —nir.
aparcur. Tse warmitash tariyashqa 13੅Tsenam fariseucuna queno

cayänaq jucpa qowanwan punuquicaqta. niyarqan:


Tsenam tse warmita chopincunaman —Qamqa quiquiquipa faborniquillam
shëcatsir, 4੅Jesusta niyarqan: parlanqui. Tsemi nenqequeqa mana ni
—Mayestru, que warmitam tariyarqon imapaq balintsu.
jucpa qowanwan punuquicaqta. 14੅Jesusnam nerqan:
5੅*Moises escribishqan leychomi —Quiquïpa fabornïlla parlaptïpis,
mandayäman tseno ruraqcunataqa nishqäqa rason caqmi. Porqui noqa
tsampir wanutsiyänäpaq. Y qamqa musyämi mepita shamonqäta y meman
¿imataq ninqui? —nir. eucunäta. Peru qamcunaqa manam
6੅Tsenoqa tapuyarqan Jesusta musyayanquitsu mepita shamushqäta ni
pantatsita munarninmi, llutanta meman eucunätapis. 15੅Qamcunaqa
187 6$1-8$1੄8

TXLTXLTXLFXQDSD\DUSHQLTXLFXQDOODSL‫ێ‬ 23੅Jesusnam nerqan:


tam jusgayanqui. Noqaqa manam ni —Qamcuna que patsallapitam
pitapis jusgätsu. 16੅Sitsun jusgacüman, cayanqui. Noqaqa sielupitam cä.
noqaqa nunacunapa rureninmannomi Qamcunaqa que patsacho caqllapaqmi
jusgaman, porqui noqaqa manam yarpacachäyanqui, peru noqaqa rara
japallätsu jusgä, sinoqa cachamaqnï sielupita caqcunapaqmi yarpacachä.
*Dios Yayawanmi jusgayä. 17੅/H\QLTXL‫ێ‬ 24੅Tsemi niyarqoq, ‘Jutsequicunachomi

cunachomi queno escribirëcan: “Ishcaq wanuyanqui.’ Y rasonpam, Noqa


testigucuna jucllellata parlayaptenqa, Canqäta੆o mana creyerqa, wanurnin
tse parlayashqancuna rasonpa caqmi”੆n condenadu cayanqui —nir.
nir. 18੅Noqaqa pi canqätapis rason 25੅Tsenam niyarqan:

caqllatam willayaq; y cachamaqnï —¿3LFDQTHTXLWDWDTTDPTDFUH\LFXQ‫ێ‬


Papänïpis pi canqätam rason caqllata qui? —nir.
musyatsiyäshunqui —nir. Jesusnam nerqan:
19੅Tsenam niyarqan: —Pi canqätapis niyarqoq qallanqäpita
—¿Mechotaq papäniqueqa quecan? patsam. 26੅Noqa jusgueta munayapteqqa
—nir. atscam can niyänaqpaq. Peru manaran
Jesusnam nerqan: tseno rurashaqraqtsu. Unicoqa rasonpa
—Noqata manam reqiyämanquitsu, ni FDT3DSlQwSLWDZL\DQTlOODWDPQXQDFX‫ێ‬
Papänïtapis manam reqiyanquitsu. nata willarishaq —nir.
Sitsun noqata reqiyämanquiman, 27੅Peru pecuna manam cäyiyarqantsu

Papänïtapis reqiyanquimanmi —nir. Dios Yayapaq Jesus tseno parlanqanta.


20੅Tseno nirmi, Jesus yachatsicorqan 28੅Tsemi Jesus nerqan:

templucho, qelle winana cajapa —*Diospita Shamushqa Nunata


laduncho quecar, y manam ni pi Jesusta sharcaratsirran,੆p cuentata qocuriyanqui
presu tsariyarqantsu, öran manaraq noqa pi canqäta, y quiquïllapita
chaptin. imatapis mana rurashqäta, sinoqa Dios
Yaya yachatsimashqanllata parlashqäta.
“Ewanqämanqa, manam eweta 29੅Cachamaq Papänïqa noqawanmi
puediyanquitsu” quecan, y manam japalläta jaqimantsu,
21੅Tsepitanam Jesus yape queno porqui pe gustanqantam noqaqa
nerqan: imatapis siempri rurä —nir.
—Noqa eucushaqnam, y 30੅Jesus tsecunata niptinnam, atscaq

ashiyämanquim, peru jutsequicunacho nunacuna peman creyicuyarqan.


wanucurmi condenadu cayanqui. Y
eucushqämanqa manam shamita Jesus cäyitsicun Diospa
puediyanquitsu. wamrancuna picuna cayanqanta
22੅7VHQDPWVHDXWRULGDFXQDTXLTXLQ‫ێ‬ 31੅Tsenam peman creyicushqa caq

cuna pura queno ninacuyarqan: autoridacunata Jesus queno nerqan:


—Eucushqanmanqa manash eweta —Sitsun yachatsicushqäcunata
puedishuntsu. ¿4XLTXLQWVXUDTZDQXWVL‫ێ‬ cäsucur siempri cacuyanqui, rasonpa
quiconqa! —nir. *disipulücunam ticrariyanqui. 32੅Tsenam

n¬8.17 Dt 19.15. o¬8.24 Tsenoqa nin ‘Noqa *Dios Acrashqan canqäta’ ninantam.
p¬8.28 Cruscho sharcaratsirran musyayanqa.
6$1-8$1੄8 188

rason caqta musyariyaptiqui, tse rason noqaqa Diospita shamushqa carmi, que
caq librariyäshunqui —nir. patsacho quecä. Manam quiquïpa
33੅Pecunanam queno niyarqan: munenïllapitatsu shamorqö, sinoqa
—Noqacunaqa une *Abrahampa Diosmi cachamashqa. 43੅¿Imanirtan
castancunam cacuyä, y manam imepis parlashqäcunata cäyiyanquitsu?
ni pipa esclabuntsu cayashqä. ¿,PDQLU‫ێ‬ Cäyiyanquitsoqa, yachatsicushqäta
taq qamqa niyämanqui ‘Librinam mana wiyarmi. 44੅4DPFXQDSDWsWHTXLFX‫ێ‬
cayanqui?’ —nishpa. naqa diablum. Pepa carmi, gustunta
34੅Tsenam Jesus queno nerqan: ruraquicayanqui. Unepita patsam
—Rasonpam rasonpam niyaq: Jutsa diabloqa asesinu carqan. Mana rasonpa
ruraqcunaqa jutsapa esclabunmi cayan. caqcuna gustaptinmi, pëchoqa ni ima
35੅Papäninpa wayinchoqa tsurinmi rasonpa caq cantsu. Uliquillata
mandacur imeyaqpis täran, esclaboqa parlarmi, imeca badulaqui nunano
eucoqllam. 36੅Tsemi Diospa Tsurin quecan. Pëqa allapa ulim; WVHPLQXQDFX‫ێ‬
librayäshuptiqueqa, rasonpa librina natapis ulicatsin. 45੅Tsemi noqataqa
ticrariyanqui. 37੅Musyämi une rasonpa caqta parlaptïpis,
$EUDKDPSDFDVWDQTDPFXQDFD\DQTH‫ێ‬ creyiyämanquitsu. 46੅¿Meqequicunapis
quita. Tseno quecarpis, yachatsicushqä noqa jutsa ruraq canqäta, mä nïcayämë?
mana qamcunapaqno captinmi, Rasonpa caqta parlecaptï, ¿Imanirtaq
wanutsiyämeta munayanqui. 38੅Noqaqa creyiyämanquitsu? 47੅Diospa caqcunaqa
Dios Yayapa nopancho wiyacuyan Dios parlashqantam; peru
yachacushqäcunatam willayaq. qamcunaqa manam wiyacuyanquitsu,
Tsenollam qamcunapis Tëtequicunapita porqui manam Diospatsu cayanqui
wiyayashqequillata rurayanqui —nir. —nir.
39੅Jesus tseno niptinnam, pecuna

niyarqan: Manaraq Abraham yuriptinmi,


—Une Abrahammi noqacunapa Cristoqa carqanna
tetäcunaqa —nir. 48੅Tsenam tse autoridacuna queno
Jesusnam nerqan: niyarqan:
—Abrahampa willcancuna carnenqa, —Qamqa *samaria nunam canqui.
SHSRUWDFRQTDQQRPLSRUWDFX\DQTXL‫ێ‬ Rasontam supëmi qamchoqa yachan
man. 40੅Peru qamcunaqa niyarqoq —nir.
wanutsiyämetam munayanqui, Diospita 49੅Jesusnam nerqan:

wiyashqä rason caqta willayapteqpis. —Manam supëyoqtsu cä. Antis noqaqa


Abrahamqa manam imepis tseno mana Papänïta respetarmi, presisaqpaq churä;
allita rurarqantsu. 41੅Tëtequicuna peru qamcunaqa noqata manam
UXUDVKTDQFXQDWDPTDPFXQDTDUXUD\DQ‫ێ‬ respetayämanquitsu. 50੅Manam quiquïqa
qui —nir. ashïtsu nunacuna alabayämänanta.
Tsenam pecuna niyarqan: Jucmi munan noqata alabayämänantaqa.
—Noqacunaqa manam jitapuqui Tseqa rasonpa caq jusgacoqmi. 51੅5DVRQ‫ێ‬
wamracunanotsu cayä. Noqacunapa tam rasontam niyaq: Yachatsicushqäta
Tetäcunaqa japallan Diosmi —nir. wiyacur cäsucoq caqqa, mananam
42੅Tsenam Jesus nerqan: imepis wanonqatsu —nir.
—Dios tëtequicuna captenqa, 52੅Tsenam tse autoridacuna queno

noqatam cuyayämanquiman; porqui niyarqan:


189 6$1-8$1੄8੄9

—¡Ä ya, cananmi si cuentata qocuriyä —Mayestru, ¿imanirtan que nuna


supëyoq caquicanqequita! Tëta Abrahampis wiscu yuricushqa? ¿Tëtanpa, mamanpa
y une *SURIHWDFXQDSLVOODSDQPLZDQX\DU‫ێ‬ jutsanrecurcu, o quiquinpa
qan. ¿,PDQRSDWDTTDPTDQLQTXL¶<DFKDWVL‫ێ‬ jutsanrecurcu?
cushqäta wiyar cäsucoq caqqa, manam 3੅Jesusnam nerqan:

imepis wanonqatsu!’ nishpa. 53੅¿Acasu une —Manam quiquinpa ni papäninpa ni


tëta Abrahampeq mas puedeqcu qam mamäninpa jutsanrecurtsu que nuna
canqui! Pëqa wanushqam, y profetacunapis wiscu yuricushqa, sinoqa Dios allapa
llapanmi wanuyashqa. ¿Qamqa pi SXHGHTFDQTDQWDTXHQXQDFKRULFDWVLFX‫ێ‬
canqequitataq creyicunqui! —nir. nanpaqmi 4੅Que patsacho canqäyaqqa
54੅Jesusnam nerqan: junaq cuentachono carmi, cachamaqnïpa
—Quiquilla puedeq cashqäta muneninta rurashaq. 3DTDVFKlUDPXSWLQ‫ێ‬
alabacuptïqa, manam ni imapaqpis nam, pipis ima ruretapis puedenqatsu.
balinmantsu. Noqapaqqa Papänïmi puedeq 5੅Que patsacho quecanqäyaqqa llapan

cashqäta musyatsicun. Pepaqmi qamcuna nunacunapa actsin cuentam cä —nir.


‘Diosnïmi’ niyanqui. 55੅Qamcunaqa manam 6੅Tseno nirirnam, patsaman toqarir,

peta reqiyanquitsu, peru noqaqa reqïmi. toqaninwan mituta rurarir wiscupa


‘Manam reqïtsu’ niyarniqueqa, qamcunano nawinta laqarerqan. 7੅Tsepitanam
ulichi cäman; peru noqaqa reqïmi, y nerqan:
parlashqantam cäsucü. 56੅Une tëtequicuna —Canan ewar Siloe nishqan quitacho
Abrahammi cushicorqan, que patsaman paqacaramï —nir. (“Siloe” ninanqa
shamunäta musyarnin. Y shamuptïnäqa, “Cachamushqa” ninanmi.)
masran cushicorqan —nir. Tseman ewar paqacurirnam,
57੅Tsenam tse autoridacuna queno riquecarna cutirerqan. 8੅0DUFDPD\LQFX‫ێ‬
niyarqan: nanam y wiscu੆rFDQTDQWDUHTHTQLQFXQD‫ێ‬
—Qamqa manaran pitsqa chunca (50) nam sanuna quecaqta ricarnin, queno
watayoqraqpistsu canqui. ¿Imanopataq tëta niyarqan:
Abrahamta reqinquiman carqan! —nir. —¿Manacu queqa llimushnata
58੅Jesusnam nerqan: mañacur täcoq nuna? —nir.
—Rasontam rasontam niyaq: Noqaqa 9੅Waquincunanam “Aumi, pemi”

Abrahampis manaraq captinmi quecarqäna.੆q niyarqan.


59੅Tseno nicuptinnam, piñacurcur Jesusta Juccunanam niyarqan:
wanutsita munarnin, UXPLFXQDWDWVDUL\DU‫ێ‬ —Manam petsu. Peru pe ricoqllam
qan, peru Jesusqa tsincarerqanmi. —nir.
Tsepitanam templupita yarqurir, eucorqan. Quiquin nunanam nerqan:
—Aumi. Noqam cä —nir.
Jesus cachacätsin 10੅Tsenam queno tapuyarqan:
yuriquininpita wiscuta —¿Imanopataq cananqa ricanquina?

9
1੅Callipa pasarëcarnam, \XULTXLQLQ‫ێ‬ —nir.
pita wiscuta Jesus tarerqan. 11੅Penam nerqan:
2੅Tsenam Jesusta *disipuluncuna —Jesus jutiyoq nunam mituta
tapuyarqan: rurecur, nawïman laqecamorqan.

q¬8.58 “Quecarqäna” ninanqa, “Diosmi cä” ninanmi *hebreu idiomacho. Ex 3.14.


r¬9.8 Mas une caq escribishqacunachomi “llimushneru” nin.
6$1-8$1੄9 190

Tsepitanam nimarqan, ‘Siloe quitaman —¿Que nuna wamrequicunacu?


ewecur, paqacuriquï’ nishpa. Ewar ¿Rasonpacu wiscu yuricorqan? ¿Y
paqacuriptïnam, QDZLOOlULFDFKDFDUD‫ێ‬ cananqa imanopataq rican? —nir.
morqan —nir. 20੅Tsenam tëtan y mamänin niyarqan:
12੅Nunacunanam queno tapuyarqan: —Aumi. Noqacunapa wamräcunam.
—¿Mechotan tse nunaqa quecan? Wiscum yurerqan. 21੅Peru cananqa
—nir. ¿imanoparaq nawinlläcuna rican?
Penam nerqan: Manam noqacunapis musyayätsu piraq
—Manam musyätsu —nishpa. cachacätsicushqa. Quiquinta tapulläyë;
pëqa poqushqa nunanam. Quiquin
*Fariseucuna tapupäyan tse willayäshï —nir.
cachacärishqa nunata 22੅Tse autoridacunata mantsarninmi
13੅Tsepitanam fariseucunaman tse tsenolla niyarqan, porqui puntatam tse
cachacärishqa wiscuta apacuyarqan, autoridacuna queno acuerduta rurashqa
14੅porqui mituta rurecur wiscuta Jesus FD\DUTDQ´੅¶-HVXVWD*Dios Acrashqanmi’
cachacätsishqan junaqqa *jamaqui neqtaqa pitapis ellucanantsic wayipitam
junaqmi carqan. 15੅Tsenam fariseucuna qarqurishun” nir. 23੅Tseno captinmi, tse
yape tapuyarqan imanopa cachacashqa cachacashqa nunapa papänin mamänin
canqanta. Nunanam queno nerqan: queno niyashqa cayarqan, “Poqu
—-HVXVPLPLWXWDQDZLPDQODTHFD‫ێ‬ nunanam; quiquinta tapulläyë” nir.
morqan. Paqacuriptïnam, QDZwULFDFKD‫ێ‬ 24੅Tsenam tse wiscu queninpita

caramorqan —nishpa. cachacashqa nunata yape qayarir,


16੅Tsenam waquin fariseucuna queno niyarqan:
niyarqan: —¡Diospaqrecur rason caqta willaquï!
—Tse cachacätsishoqniqui nunaqa Noqacunam musyayä tse nunaqa
manam Diospitatsu canman; porqui jutsasapa canqanta —nir.
Diospita carnenqa, jamacunantsic 25੅Nunanam nerqan:

junaqtam respetanman —nir. —¿Jutsasapatsuraq o manatsuraq?


Peru waquincunanam queno Manam musyätsu, peru imallatam
niyarqan: musyäqa wiscu quenïpita
—Jutsasapa nuna carnenqa, ¿LPDQR‫ێ‬ cachacätsimashqanllatam —nir.
pam tseno milagrucunata ruranman? 26੅Tseno niptinnam, “ Imatataq Jesus
¿
—nir. rurashorqonqui nawiqui
Tseno ninacurmi, quiquincuna pura cachacänanpaq?” nir, yape tapuyarqan.
mana acuerdutsu cayarqan. 17੅Y 27੅Penam queno nerqan:

yapenam tse nunata queno tapuyarqan: —Willayarqoqnam, peru manam


—Qamqa, ¿imataq ninqui nawiquita cäsuyämarqonquitsu. ¿Imanirtaq
cachacätsimoqpaq? —nir. yapecuryan tapupäyämanqui, o
Nunanam nerqan: qamcunapis pepa disipuluncuna
—Tse nunaqa *profetam —nir. quetacu munayanqui? —nir.
18੅7VHDXWRULGDFXQDPDQDPFUH\L\DU‫ێ‬ 28੅Tseno niptinnam, fariseucuna

qantsu tse nuna wiscu cashqanta y insultar niyarqan:


cachacashqana canqanta asta tëtanta —¡Qamchi pepa disipulonqa canqui!
mamanta qayatsiyanqanyaq. ¡Noqacunaqa Moisespa disipuluncunam
19੅Chäriyaptinnam, queno tapuyarqan: cacuyä! 29੅Noqacunaqa musyayämi
191 6$1-8$1੄9੄10

Moisesta Dios parlapashqanta. Tse 39੅Jesusnamnerqan:


nunaqa ¿piraq cacunpis? Manam —Noqam que patsaman shamushqa
musyayäpistsu mepita shamushqantapis cä nunacunata jusganäpaq. 1RTDUH‫ێ‬
—nir. curmi, wiscu cuenta quecaqcuna
30੅Tsenam queno nerqan: cäyicuyanqa, SHUX\DFKDTWXFRTFXQD‫ێ‬
—(VSDQWDFXOOlPLPHQXQDFDQTDQWD‫ێ‬ nam wiscu cuenta ticrariyanqa —nir.
pis mana musyayanqequita, peru 40੅7VHFKRSHZDQTXHFD\DTIDULVHXFX‫ێ‬

noqallätaqa pemi ricachacaratsimarqon. nanam Jesus nishqanta wiyarir, queno


31੅ Musyantsictaq jutsasapacunataqa niyarqan:
¡
Dios mana wiyanqanta! 0DQGDFXVKTDQ‫ێ‬ —¿Qamqa pensanqui noqacuna wiscu
FXQDWDUXUDTFXQDOODWDP\FX\DUDGRUDT‫ێ‬ cuenta cayanqätacu? —nir.
nincunallatam Diosqa wiyan. 32੅Manam 41੅Jesusnam nerqan:

ni imepis wiyashqatsu cantsic —Sitsun wiscu cuenta cayanquiman,


noqallätano wiscu yuricushqa nunata manam jutsequicunapita culpayoqtsu
pipis cachacätsishqanta. 33੅Diospita cayanquiman; peru noqacunaqa manam
shamushqa mana carqa, manam wiscunotsu cayä niyanqequirecurmi,
quecunata rureta puedinmantsu —nir. MXWVHTXLFXQDSLWDFXOSD\RTFDTXLFD\DQ‫ێ‬
34੅Tse nishqanta wiyecurnam, queno qui —nir.
nicurcuyarqan:
—¡Qamqa yuriquiniquipita patsam Üshancunapa alli mitseqnin

10
jutsasapa canqui! Tseno quecar, 1੅“Rasontam rasontam niyaq:

¿imanopam noqacunata Üshacunapa canchanman pipis


yachatsiyämanqui! —nir. puncunpa mana yecur, ladupa yecoqqa
Tsenomi *ellucayänan wayipita suwam y ranchadormi. 2੅Peru puncunpa
qarquriyarqan. yecoqqa üshacunapa mitseqninmi. 3੅Mitseq
yecunanpaqmi puncuta quichan täpacoq.
Mana creyicoqcuna
Tse mitseqnin parlaptinmi, üshancunapis
wiscu cuentam cayan
reqiyan; y üshancunata jucllellapayan
35੅Tse nunata qarquyashqanta Jesus jutinpa jutinpa qayarmi, canchanpita
musyarerqanmi. Y pewan toparirmi, jorqan. 4੅Llapan üshancunata jorqurirnam,
queno nerqan: üshancunapa puntancunata ewan.
—¿*Diospita Shamushqa Nunaman੆s Parlashqanta wiyarninmi, üshancuna
marcäcunquicu? —nir. qatiyan. 5੅Peru mana reqishqan nunataqa
36੅Nunanam nerqan: manam nunca qatiyantsu. Antis
—Tëte, ¿pitan tse nunaqa peman mantsacarmi, coricuyan; porqui manam
marcäcullänäpaq? —nir. reqiyantsu tse nunapa shiminta” nir.
37੅Jesusnam nerqan: 6੅Tseno nirmi, -HVXVLZDODWVLTXLSD\DFKDWVL‫ێ‬

—Peta ricashqanam canqui; noqam corqan. Peru pecuna manam cäyiyarqantsu


cä, canan qamwan parlecaq —nir. tse yachatsicushqan ima ninan canqanta.
38੅Nunanam Jesuspa nopanman

qonquriquicur, nerqan: *Jesucristoqa alli mitsicoq cuentam


—Teyta, qamman creyicüllämi 7੅Tsemi
yape yachatsicurnin, Jesus
—nishpa. nerqan: “Rasontam rasontam niyaq:

s¬9.35 Waquin une escrituracunacho “Diospa tsurin” nin.


6$1-8$1੄10 192

Noqaqa üshacunapa canchanman *Dios Yaya cuyaman. 18੅Quiquï


yecuna puncu cuentam cä. 8੅Manaraq munaptïmi, wanutsiyämanqa, manam
noqa shamuptï punta shamoqcunaqa pecuna munarnintsu. Munarinällam
llapanpis suwan y ranchadormi wanïpis, y munarinällam cawarimipis.
cayarqan;੆t y manam parlayashqantapis Tseno cananpaqmi Papänï
üshacuna wiyayarqantsu. 9੅Noqaqa mandamashqa” nir.
imeca canchaman yecuna puncu 19੅Jesus tseno niptinnam, WVHDXWRULGD‫ێ‬

cuentam cä; y pipis tse puncupa yecorqa cuna mana acuerdu carnin, yape
salbaconqam. Y yecurnin yarqurirninpis, TXLTXLQFXQDSXUDLVKTXHPDQUDTXLFDFX‫ێ‬
alli pastuta üshacuna tareq cuentam riyarqan. 20੅Atscaqmi queno niyarqan:
canqa. —¿Imapaqnataq parlanqantapis
10੅“Suwacoqqa shamurmi, üshacunata wiyayanqui? Pëqa supëpa munenincho
apacurnin wanutsir ushacäratsin; peru carmi, pasepa locuyäcurishqa —nir.
noqaqa shamushqä nunacunata wiñepa 21੅Waquincunanam niyarqan:

cawatseqmi. Tsemi imepis Diosta —Supëyoq carqa, manam tseno


cäsucur, cushi cushina cawayanqa. yachatsicunmantsu. ¿$FDVXZLVFXFX‫ێ‬
11੅Alli caq mitseq cuentam noqaqa cä. Y napa nawinta supë cachacätsinmancu?
alli mitseqqa üshancunarecorqa —nir.
wanurpis wanurinmanmi. 12੅Peru
qellellapaq mitsipäcoqqa mana Jesusta qompeta munayan
quiquinpa üshan captinmi, atoq੆u 22੅-HUXVDOHQPDUFDFKRPLVHOHEUHFD\DU‫ێ‬

shamoqta riquecurnin, üshacunata qan *Templupa aniversariun ɹestata.


dejarïcur ewacun. $WRTQDPVKDFXQD‫ێ‬ Tseqa tamya tiempuchomi quecarqan.
man chëcur tsarita munar, ZLWVLFDFKDU‫ێ‬ 23੅Tsechonam *templupa Salomon

cun. 13੅Tse nunaqa qellellapaq QLVKTDQFRUHGRUQLQFKR-HVXVSXULFDU‫ێ‬


mitsipäcushqa carmi, üshacunapaq qan. 24੅Tsenam autoridacuna Jesusman
mana imapis qocushpa jaqiricur jiruroq ellucarir, queno niyarqan:
ewacun. —¿Imecamayaqtaq que
14-15੅“Alli mitseq cuentam noqaqa cä. yarpacachëllacho catsiyämanqui? Qam
Imanomi Papänï noqata reqiman y *Dios Acrashqan carnenqa, mä canan
noqapis Papänïta reqï, tsenollam claru willecayämë —nir.
noqapis üshäcunata reqï; y pecunapis 25੅Jesusnam nerqan:

noqapa carmi, reqiyäman. hVKlFXQDUH‫ێ‬ —Willayashqanam cayaq, peru


curmi noqaqa wanushaq. 16੅Mas qamcuna manam creyiyämarqonquitsu.
üshäcunapis capamanmi manaraq que Papänïpa poderninwan milagrucunata
canchaman ellucayämushqacuna; ruranqämi musyatsiyäshunqui noqa pi
presisanmi pecunatapis pushamunä. canqäta. 26੅Peru qamcunaqa manam
Parlashqäcunata cäyiyanqam. Tsenam creyiyämanquitsu, porqui manam
juc canchallachona cayanqa; noqallam üshäcunatsu cayanqui. 27੅Parlanqätam
mitseqnincuna cashaq. üshäcunaqa wiyayan. Pecunatam noqa
17੅“Nunacunapaqrecurmi noqa reqï, y pecunam noqata qatiyäman.
wanushaq y cawarimushaq. Tserecurmi 28੅Noqaqa wiñe cawaquitam qoshaq, y

t¬10.8 Quecho parlan “Diospaqmi willacü” nir, ulicoqcunapaq. u¬10.12 Riquë notata
Mt 10.16.
193 6$1-8$1੄10੄11

manam imepis jipaquiman ewayanqatsu, y 40੅Tsepitanam yape Jordan mayupa

manam ni pi podernïpita qochimanqatsu. wac tsimpanman eucorqan. Mas


29੅1XQDFXQDWDTRPDT3DSlQwTDOODSDQSLWD‫ێ‬ puntatam tsecho nunacunata Juan
pis mas puedeqmi. <3DSlQwSDSRGHUQLQ‫ێ‬ bautisarqan. Tseman chärirnam, tsecho
pita manam ni pi qochita puedenqanatsu. quedacorqan. 41੅Tsemannam atscaq
30੅Dios Yaya y noqa jucllellam cayä —nir. nunacuna ewayarqan, queno ninacur:
31੅Tseno nicuptinnam, tse autoridacuna —Bautisacoq Juanqa manam ni ima
rumita yape tsariyarqan Jesusta qompar milagrucunata rurarqantsu. Peru
wanutsiyänanpaq. 32੅Tsenam Jesus nerqan: Jesuspaqqa rasonpa caqtam willacushqa
—3DSlQwSDSRGHUQLQZDQPLQRSHTXL‫ێ‬ —nishpa.
cunacho atsca shumaq milagrucunäta 42੅Y atscaq nunacunam Jesusman

noqa rurashqa cä. ¿Meqan milagru creyicuyarqan tsecho.


ruranqäpitataq canan qamcuna
qompayämanqui? —nir. Lazaru wanuquicun

11
33੅Pecunanam niyarqan: 1੅Betania marcachomi Lazaru
—Manam ni meqan shumaq milagru jutiyoq nuna qeshyecarqan. Tse
rurashqequipitatsu qompayashqequi; marcachomi Maria y nanan Marta
sinoqa Diospa contran parlaptiquim, täräyarqan. 2੅Tse Mariaqa pucutaq
porqui qamqa nunalla quecarmi, ¡Dios perfumiwan Teyta Jesuspa chaquinta
tucunqui! —nir. llushir aqtsanwan tsaquitseqmi carqan.
34੅Jesusnam nerqan: Tse qeshyecaq Lazaroqa pepa turinmi
—*Leyniquicunachomi queno carqan. 3੅Tsenam tse panincuna juc
escribirëcan: ‘Noqam nerqä qamcunaqa nunata cachayarqan Jesusman, queno
dioscunam cayanqui’੆v nishpa. willacoq:
35੅(*Diospa palabranqa rasonpa carmi —Tëte, cuyanqequi Lazarum lastima
siempri cumplicanqa.) Si tsepin qeshyecan —ninanpaq.
palabranta chasquicoqcunata Dios 4੅Tseta wiyarninnam, Jesus nerqan:

nerqan ‘dioscunam cayanqui’ nishpa, —Tse qeshyawanqa manam


36੅qamcunaqa, imanirtaq Dios acramar wanushqa quedaconqantsu, sinoqa
¿
que patsaman cachamashqa quecaptin nunacunam Diospa puedeq queninta
‘Diospa tsurinmi cä’ niyapteq, ‘Diospa ricayanqa, y tserecurmi tsurinpa puedeq
contranmi parlecan’ niyämanqui? quenintapis ricayanqa —nir.
37੅Papänï mandamashqancunata mana 5੅Jesusqa allapam cuyarqan Martata,

ruraptïqa, amapis creyiyämëtsu, 38੅peru nanan Mariata y turin Lazaruta 6੅Lazaru


pe mandamashqancunatam noqa rurecä. qeshyecanqanta willecayaptinpis, ishque
Tsemi noqata mana creyiyämarnïpis, MXQDTUDQWVHTXHFDQTDQFKRTXHGDFRU‫ێ‬
milagrucunata rurashqärecur creyicuyë. qan. 7੅Tsepitanam *disipuluncunata
Tseno creyicurmi, cäyiriyanqui noqacho queno nerqan:
Dios Yayä canqanta y pëcho noqa —Acu, \DSHFXWLVKXQ-XGHDSURELQ‫ێ‬
canqäta —nir. siaman —nir.
39੅Jesus tseno niptinnam, yape presu 8੅Disipuluncunanam niyarqan:

tsarita munayarqan, peru safarmi —Mayestru, ¡tutellaran tsecho


pecunapita eucorqan. autoridacuna tsampir, ZDQXWVL\lVKLQL‫ێ‬

v¬10.34 Sal 82.6.


6$1-8$1੄11 194

quita munayarqon! ¿Tseno quecaptincu wayinchomi quecarqan. 21੅Martanam


cutita munanqui! —nir. Jesuspa nopanman chärir nerqan:
9੅Jesusnam iwalatsicur nerqan: —Teyta, VLWVXQTDPTXHFKRTXHFDQ‫ێ‬
—¿Manacu juc junaqcho chunca quiman carqan, manam turillä
ishque (12) öranpin actsicho cantsic? Y wanunmantsu carqan. 22੅Peru noqa
tse actsicho purerqa, PDQDPLVKTXLQ‫ێ‬ PXV\lPL'LRVPDQLPDWDSLVPDxDFXSWL‫ێ‬
tsictsu; porqui atsicyaq munducho queqa wiyashonqequita —nir.
carmi, llapanta alli ricantsic. 10੅Peru 23੅Jesusnam nerqan:

paqaschono pureqcunaqa ishquiyanqam, —Turiqueqa cawarimonqam —nir.


mana actsichono carnin —nir. 24੅Martanam nerqan:
11੅Tsecunata nirirnam, queno nerqan: —Aumi, musyämi. /ODSDQZDQXVKTD‫ێ‬
—Amiguntsic Lazaroqa punicanllam, cuna cawarimunan junaqcho turillä
peru ewarmi riyaratsimushaq —nir. cawarimunanta —nir.
12੅Tsenam disipuluncuna niyarqan: 25੅Tsenam Jesus nerqan:

—Punicarllaqa, cachacärenqachi, Tëte —1RTDTDZDQXVKTDFXQDSDFDZDUL‫ێ‬


—nir. tseqninmi cä, y wiñepa cawatsicoqmi
13੅Peru Jesus nenqanqa Lazaru cä. Noqaman marcäcoq caqqa
wanushqanam ninanmi carqan; y wanurninpis, wiñe caweyoqmi canqa.
GLVLSXOXQFXQDTD/D]DUXSXQXUGHVFDQVH‫ێ‬ 26੅Meqan nunapis noqaman marcäquicar

canqanllatam pensayarqan. 14੅Tsenam cawacorqa, manam wiñepatsu


alli cäyiyänanpaq Jesus nerqan: wanushqa quedaconqa. Marta, ¿FUH\LQ‫ێ‬
—Lazaroqa rasonpam wanushqa. 15੅Y quicu tse nenqaqta? —nir.
qamcunarecurmi cushicü Lazarupa 27੅Martanam nerqan:

waninin öra tsecho mana quecanqäta. —Aumi, Teyta, noqa creyïmi que
Cananmi si, QRTDPDQPDVPDUFlFX\DQ‫ێ‬ patsaman shamunanpaq caq *Dios
qui. Y canan acu ewashun Lazaru Acrashqan tsurin canqequita —nir.
caqman —nir.
16੅Tsenam disipulu mayincunata Jesus waqan Lazarupaq
“Millish” niyanqan Tomas queno 28੅Tseno nirirmi, eucorqan nanam Maria
nerqan: qayaq, y rinrinllachomi queno nerqan:
—$FXQRTDQWVLFSLVHZDVKXQPD\HVW‫ێ‬ —Mayestruntsicmi chämushqa.
runtsicwan; pewanmi mechopis Qayashunquim —nir.
ushacärishun —nir. 29੅Tseno willariptinnam, Mariaqa

jinallacho sharcur coripa ewarqan


Jesusqa wiñepa cawatsicoqmi Jesusman. 30੅Jesusqa Betaniaman
17੅Disipulucunawan Jesus chärirnam, manaraq yecur, 0DUWDZDQWRSDQTDQOOD‫ێ‬
musyarerqan Lazaru chuscu junaqna choran quecarqan. 31੅Tsenam Mariapa
*sepulturacho pamparanqanta. 18੅-HUXVD‫ێ‬ ZD\LQFKR\DQDTDUTXHFDTDXWRULGDFX‫ێ‬
OHQSLWD%HWDQLDPDQTDTXLPDTXLORPHW‫ێ‬ naqa, Maria ras sharcurcur eucoqta
runollam. 19੅Tsemi Jerusalenpita ricarnin qepanta ewayarqan “Turin
autoridacuna atscaq ewar, Mariata y pamparanqanmanchi yä ewan waqacoq”
Martata turin wanushqanpita shoqar nishpa.
yanaqëcayarqan. 20੅Jesus 32੅Marianam Jesus quecanqanman

yecurëcanqanta musyarirnam, Marta chärir, ricarir, nopanman qonquriquicur


ewarqan taripaq, peru Mariaqa nerqan:
195 6$1-8$1੄11

—Tëte, VLWVXQTDPTXHFKRTXHFDQTXL‫ێ‬ QXQDFXQDTXHSDWVDPDQFDFKDPDVKTH‫ێ‬


man carqan, WXULOOlPDQDPZDQXQPDQ‫ێ‬ quita creyiyänanpaqmi —nir.
tsu carqan —nir. 43੅Tseno mañacurirnam, fuertipa
33੅Tsenam Mariata y pewan ewaq queno nerqan:
reqishqa nunacunata waqaqta riquecur, —¡Lazaru, yarqamï! —nir.
-HVXVDOODSDOODTXLUVKRQTXQFKRQDQDWVL‫ێ‬ 44੅Tsenam cawarir yarqamorqan

cur, 34੅queno taporqan: ratashcunawan chaquinpita maquinyaq


—¿Memantaq pampayarqonqui? limpu wancushqa y capirosashqa.
—nir. Tsenam Jesus nerqan:
Pecunanam niyarqan: —Canan purinanpaq pascariyë —nir.
—Tëte, acu ricatsiyashqequi —nir.
35੅Jesusnam waqarqan. 36੅Tsenam tse Jesusta wanutsiyänanpaq
reqishqa nunacuna niyarqan: yachatsinacuyan
—¡Ricayë, imalayaparaq Lazaruta (Mateo 26.1–5; Marcos 14.1–2;
cuyarqan! —nir. Lucas 22.1–2)
37੅Y waquincunanam queno niyarqan: 45੅Mariata yanaqäyänanpaq ewaq
—Que nunam wiscuta cachacätserqan. atscaq autoridacunam Jesus ruranqanta
¿Manatsuraq imallatapis ruranman riquecurnin, peman creyiquicuyarqan.
carqan Lazaru mana wanunanpaq? 46੅Peru waquin caqcunanam *IDULVHXFX‫ێ‬

—nir. naman ewar, willacuyarqan Jesus


rurecushqanta. 47੅Mandacoq caq
*Jesucristu Lazaruta cawaritsin *saserdoticuna y fariseucuna tseta
38੅Jesusnam masraq shonquncho musyarirnam, waquin autoridacunata
llaquir Lazaru pamparëcanqanman qayatsiyarqan *Sanhedrin nishqan
ewarqan. Tseqa juc machemi carqan. Y corticho੆w sesionta rurayänanpaq.
juc jatun rumim puncunta tsapararqan. Ellucarirnam niyarqan:
39੅Tsenam Jesus nerqan: —¿Imatataq tse nunata rurecuntsic!
—Tsaparaq rumita jorqayë —nir. ¡Atsca milagrucunatataq rurecun!
Difuntupa panin Martanam queno 48੅Mana imanashqaqa, llapanpis

nerqan: pemanmi creyicurcuyanqa. Tsenam


—Tëte, allapanachi yä asyan, porqui *Romanucuna shamicur *templuntsicta
chuscu junaqnam wanonqan —nir. juchucacharcurnin, llapantsicta
40੅Jesusnam queno nerqan: ushacätsimäshun —nir.
—¿Manacu nerqoq noqaman 49੅7VHZDWDPPDVPDQGDFRTVDVHUGRWL‫ێ‬

marcäcurnenqa, Diospa allapa puedeq cuna quecarqan Caifas jutiyoq nuna.


quenintam ricanqui! —nir. Pemi queno nerqan:
41੅7VHWVDSDUDTUXPLWDMRUTXUL\DSWLQ‫ێ‬ —¡4DPFXQDPDQDPLPDWDSLVPXV\D‫ێ‬
nam, rara sieluman ricarcur Jesus yanquitsu 50੅ni cäyiyanquitsu! Mejormi
queno mañacorqan: canqa llapantsic israel nunacunapa
—Papällä, mañaconqaqta rantintsic juc nunalla wanunan
ZL\DPDVKTDFDSWLTXLPDOODSDDJUDGHVL‫ێ‬ llapantsic ushacänantsic cuenta —nir.
coq. 42੅0XV\lPLTDPLPHSLVZL\DPDQ‫ێ‬ 51੅Tseta manam quiquinllapitatsu

qequita; peru tseta nireq quecho quecaq parlarqan, antis, mas mandacoq caq

w¬11.47 Sanhedrenqa carqan corti supremanomi *israel nunacunapaq.


6$1-8$1੄11੄12 196

saserdoti tse wata captinmi, Dios tseno combidayänanpaq. Martanam mesaman


parlecatserqan “Jesusllam israel sirwicorqan. Y Jesuswanmi Lazarupis
nunacunapaqrecur wanonqa” nir. 52੅Y mesacho miquicayarqan. 3੅Tsemanmi
manam israel nunacunallapaqtsu Maria chärerqan nardu püru nishqan
tsenoqa canan carqan, sinoqa enteru DOODSDFKDQL\RTPHGLXOLWUXSHUIXPLQ‫ێ‬
PXQGXFKRUDPDFDVKTD'LRVSDZDPUDQ‫ێ‬ wan. Tse perfumiwanmi Jesuspa
cunata ellunanpaqwanmi. 53੅Tse chaquinta llushiporqan. Aqtsanwannam
MXQDTSLWDPDXWRULGDFXQD\DFKDWVLQDFX‫ێ‬ tsaquitsiporqan. Y wayi juntam tse
yarqan Jesusta wanutsiyänanpaq. perfumi shumaq pucutäcorqan. 4੅Tsemi
54੅7VHQDP-HVXVSHFXQDSLWDUDWDTXL‫ێ‬ Jesusta entregaq caq *disipulun *Judas
llapa purerqan. Y tsepitam eucorqan Iscariote queno nerqan:
tsunyaqcho quecaq Efrain marcaman. 5੅— ,PDQLUWDTWVHSHUIXPLWDUDQWLFRUTRQ‫ێ‬
¿
Tsechomi disipuluncunawan tsictsu, tse qellewan wactsacunata
quedacuyarqan. yanapanapaq! Que perfumipa chanenqa juc
55੅Israel nunacunapa *Pascua ɹestan‫ێ‬ wäta uryapucur ganansianomi cashqa —nir.
cunata selebrayänanpaq ichicllanam 6੅Peru Judasqa manam wactsacunata

pishicarqan. Tsemi jinantinpita rasonpa ancupartsu tseno nerqan, sinoqa


-HUXVDOHQPDQDWVFDTQXQDFXQDHZD\DU‫ێ‬ suwa tesoreru carmi, imepis qoyanqan
qan. Tsechonam tse Pascua ɹestata qelleta pacaq. 7੅Tsenam Jesus nerqan:
shuyarnin, costumbrincunamanno —Ama que warmi ruranqanta piñëtsu,
limpiacur alistacuyarqan.੆x 56੅Tsechonam queno ruramarnïmi alistaramashqa
Jesusta ashiyarqan. Mana tarirninnam, pampacäcunäpaq. 8੅Wactsacunaqa
templucho quiquincuna pura tapunacur imeyaqpis qamcunawanmi quecayanqa
queno niyarqan: yanapayänequipaq, peru noqaqa mananam
—¿Imataq qam ninqui? ¿Jesusqa que qamcunawan cashaqnatsu —nir.
ɹestaman shamonqatsuraq o manatsu‫ێ‬
raq? —nishpa. Lazaruta wanutsita munayan
57੅Mandacoq caq saserdoticuna y 9੅Betaniacho quecanqanta musyarirnam,

fariseucunam queno mandacushqa atscaq *israel nunacuna ewayarqan Jesus


cayarqan: ricaq. Y Lazarutapis riquetam munayarqan,
—-HVXVPHFKRSLVFDQTDQWDPXV\DU‫ێ‬ wanushqanpita Jesus cawaritsimonqanta
nenqa, willacayämutsun presu musyarnin. 10੅Tsemi mandacoq caq
apatsiyämunäpaq —nishpa. *VDVHUGRWLFXQD\DFKDWVLQDFX\DUTDQ´/D]DUX‫ێ‬
tapis wanutsishunmi” nishpa. 11੅Porqui
Pucutaq perfumita Jesuspa Lazaruta cawaritsishqa captinmi, atscaq
chaquinman Maria jichan israel nunacuna pecunapita waqtsacäcurir,

12
1੅*Pascuaɹestapaq joqta Jesusman marcäcuyarqan.
junaqllana pishicaptinnam,
Betania marcaman Jesus ewarqan. Jerusalennam atscaq
7VHFKRPLZDQXVKTDQSLWDFDZDULWVLPRQ‫ێ‬ nunacunawan Jesus yecun
qan Lazaru yacharqan. 2੅Tsechomi 12੅Atscaq
nunacunam ewashqa
miquita arucuyarqan Jesusta cayarqan Jerusalenman ɹesta pasaq.

x¬11.55 Pascua ɹestata chasquiyänanpaqqa Diospaq limpiu cayänanpaqmi


costumbrincunamanno alistacuyarqan.
197 6$1-8$1੄12

:DUlQLQQDPPXV\DUL\DUTDQ-HUXVDOHQ‫ێ‬ willayarqan. 23੅Tsenam Jesus queno


man Jesuspis yequicanqanta. 13੅Tsenam nerqan:
palmerapa raprancunawan Jesusta —Canan si tincuramunna öra
chasqueq yarquyarqan. Queno nishpam *Diospita Shamushqa Nunapa alli
bibayarqan: “¡Alabashun Diospa queninta ricayänanpaq. 24੅Rasontam
shutincho shamoqta! ¡Alabecuyaqmi rasontam niyaq: Triguta mururishqaqa
israel nunacunapa reynin!”੆y allpacho ushacärirmi, tse murupita
14੅Tsenam pollinu ashnuta taririr, jucna jeqaramur espigarir, mas atsca
Jesus montarqan. Tseno cananpaqmi granutana jitecun; SHUXPDQDPXUXVK‫ێ‬
*Diospa palabran queno escribirëcan: qaqa murullam quedarin. 25੅Pipis que
15 “Ama mantsacuyëtsu, Sion nishqan patsallacho caweninta cuyaq caqqa, wac
marcacho täraq nunacuna. bidacho cawenintam oqranqa; peru que
Reyniquicunam pollinu, ashnun patsacho caweninta mana cuyaq caqqa,
montashqa shamican”੆z nishpa. wac bidachomi wiñepa cawanqa. 26੅Pipis
16੅Disipuluncuna manam tse öra sirwimë munaq caqqa noqata
cäyiyarqantsu Jesus rurashqancunata, qatimätsun. Y mechomi noqa cashaq,
peru wanonqanpita cawaririptinran, tsechomi pepis quecanqa; y tseno
yarpäriyarqan peta tseno pasananpaq sirwimaqtaqa Papänïpis cuyanqam.
Diospa palabrancho escribirëcanqanta.
Jina tse nenqannollam susedicorqan. *Jesucristu willacun
17੅Lazaruta Jesus cawaritsenqanta ricaq wanutsiyänanpaq caqta
QXQDFXQDQDPPHFKRWVHFKRSLVZLOODFX‫ێ‬ 27੅“ Shonqüchomi allapa llaquina!
¡
yarqan ricayanqanta. 18੅Tsemi atscaq Peru tseno quecarpis, manam
nunacuna Jesusta chasqueq ewayarqan ‘Salbecamë’ nishaqtsu Papänïta, porqui
porqui musyariyarqanmi tse milagruta tsepaqmi que patsaman shamushqa cä.
rurashqanta. 19੅Tsenam *fariseucuna 28੅Antis quenomi nishaq: ‘Papä, puedeq
¡
quiquincuna pura queno ninacuyarqan: queniquita ricatsiquiquï!’ nir.
—¿Imanotaq cashun! ¡Llapannataq tse Tsenam sielupita queno parlamoqta
nunata qaticurcuyan! —nir. wiyayarqan: “¡Ricatsicushqanam cä! Y
yapepis ricatsicushaqran” neqta.
“Wanuquinïqa muru cuentam 29੅Tseta wiyecurnam, tsecho quecaq
canqa” nin Jesus nunacuna niyarqan:
20੅Tse ɹesta selebrayanqanmanmi —Rayum carqon —nishpa.
Grecia੆a nasion nunacunapis ewayashqa Waquinnam niyarqan:
cayarqan Diosta adoraq. 21੅Pecunam —Juc *anjelmi Jesusta
Galilea marcapa estansian Betsaidacho parlapämorqon —nir.
yuricoq Felipiman ewarnin, mañepa 30੅Tsenam Jesus nerqan:

niyarqan: —Manam noqarecurtsu tseno sielupita


—Tëte, Jesuswanmi noqacunapis parlapämarqon, sinoqa qamcunarecurmi.
toparita munalläyä —nir. 31੅Cananmi si que patsacho nunacuna
22੅Tsenam Andresta willaq ewarqan jusgashqa cayanqa; y pecunacho
Felipi. Y ishcancunam ewar, Jesusta mandacoq diablupis bensishqam canqa.

y¬12.13 Sal 118.25-26. z¬12.15 Zac 9.9. a¬12.20 Grecia nasion nunacunaqa manam Israel
castapitatsu cayarqan.
6$1-8$1੄12 198

32੅Y sharcaratsiyämaptinmi, atscaq Tseno carmi, nawincunapis


nunacuna noqaman creyicuyanqa —nir. ricanqatsu
33੅Tseno nirnenqa, Jesus cäyitsicorqan y shonquncunapis cäyenqatsu.
imano wanutsiyänanpaq caqtam. Tseno carmi juclaya ticrayantsu
34੅Nishqanta wiyaqcunanam niyarqan: salbacuyänanpaq”੆c nir.
—*/H\QLQWVLFPLTXHQRPXV\DWVLPDQ‫ێ‬ 41੅Jesuspa puedeq queninta Dios

tsic: ‘*Dios Acrashqanqa wiñepam rebelashqa captinmi, Isaias Jesuspaq


cawanqa’ nir. Y qamnataq ninqui, tseno willacorqan.
‘Diospita Shamushqa Nunataqa 42੅Imano captinpis, asta presisaq

sharcatsiyanqam’ nir. ¿Pitaq tse autoridacunapis atscaqmi Jesusman


Diospita Shamushqa Nunaqa? creyicuyarqan. Peru fariseucunata
35੅Tsenam Jesus nerqan: mantsarninmi, defrenteqa Jesusman
—4XHSDWVDFKRFDQTl\DTTDDFWVLTXL‫ێ‬ creyicuyanqanta willacuyarqantsu,
cunam cä, peru ichicllanam pishican porqui mantsayarqanmi *ellucayänan
eucunäpaq. Tsemi actsiquicuna wayipita qarquyänanta. 43੅Pecunaqa
canqäyaq allita rurayë llutan rurecuna ichicllam gustayaq Diospita alabashqa
mana bensiyäshunequipaq. Porqui queta; masqa gustecuyaq nunacunapeq
llutan ruraqcunaqa paqaschono carmi, alabashqa quetam.
musyayantsu imata rurayanqantapis.
36੅Quecho canqäyaq marcäcuyë noqa Diosmi castiganqa palabranman
actsiquicunaman, qamcunapis actsi mana creyicoqcunata
cuenta cayänequipaq —nir. 44੅Tsenam fuertipa Jesus nerqan:

Tseno nirninnam, -HVXVHXFXUSHFXQD‫ێ‬ “Noqaman marcäcoq caqqa,


pita illaricurcorqan. cachamaqnï *Dios Yayamanmi
marcäcun; manam noqallamantsu.
Creyicuyantsu Jesusman 45੅Noqata ricamaq caqqa, cachamaqnï
37੅Tsetsica milagrucunata ruranqanta Diostapis ricanmi. 46੅Noqaqa actsi
riquecarpis, nunacuna manam Jesusman cuenta canäpaqmi nunacunaman
creyiyarqantsu. 38੅Tsenomi shamushqa cä. Y pipis noqaman
cumplicärerqan *profeta Isaias queno marcäcoq caqqa, PDQDQDPSDTDVFKRQR‫ێ‬
escribishqan: natsu canqa.
“Teyta, ¿picunaraq creyiyanqa 47੅“Peru noqa yachatsicushqäcunata

willaconqantsicta? wiyecar, mana cäsucoqcunataqa manam


¿Manacu llapan nunacuna noqatsu jusgashaq; porqui nunacunata
ricayashqa puedeq queniquita, salbanäpaqmi que patsaman shamushqa
Teyta?”੆b nir. cä, manam castiganäpaqtsu. 48੅Noqata
39੅Tsemi nunacuna mana chiquimarnï, parlashqäta mana wiyacoq
camapucäyarqantsu creyiquita. Jina caqtaqa, jucmi jusganqa. Y juisiu
quenopis Isaias escriberqanmi: junaqchomi que parlashqäcunaqa
40 “Nunacunapa nawincunatam Dios jusganqa. 49੅3RUTXLPDQDPTXLTXLOOD‫ێ‬
wiscuyätsishqa, peqtsu yachatsicü, sinoqa cachamaqnï
y shonquncunatanam Dios Yayam mandamashqa nenqanllata
rumiyätsishqa. yachatsicunäpaq. 50੅Y musyämi

b¬12.38 Is 53.1. c¬12.40 Is 6.10.


199 6$1-8$1੄12੄13

Papänïpa mandacushqancunaqa wiñe 10੅Jesusnam nerqan:


cawepaq cashqanta. Tsemi Dios Yaya —Pipis bañacushqana carnenqa,
nimashqannolla willapäcü” nir. chaquinllatanam paqacunan, limpiu car.
Qamcunaqa bañacushqa cuentanomi
Sirwicoq canapaq Jesus yachatsicun limpiu shonquna cayanqui. Peru manam

13
1੅Ichicllanam pisherqan *Pascua llapequicunatsu.
ɹesta qallananpaq. Jesusqa 11੅0HTDQFDTUDQWLFXQDQWDPXV\DU‫ێ‬

musyarqanmi wanurir que patsapita ninmi, Jesus tseno nerqan: “Peru


eucur *Dios Yayaman cuticunanta. Pëqa manam llapequitsu limpiu shonqu
imepis que patsacho peman llapan cayanqui” nishpa.
creyicoqcunata cuyarqam y tsenollam 12੅Llapanpa chaquincunata paqar

imecamayaqpis cuyanqa. usharirninnam, mantunta yacacurcur,


2੅Tsechonam *disipuluncunawan Jesus yape täcurir queno nerqan:
sena miquita miquicayarqan. Simonpa —¿Cäyiyanquicu imanir qamcunata
tsurin *Judas Iscariotitam diablu queno rurayanqaqta? 13੅Qamcunam
SHQVDWVLVKTDQDFDUTDQ-HVXVWDUDQWLFXQDQ‫ێ‬ niyämanqui: ‘Mayestrullä y Teytallä’
paq. 3੅Jesusqa musyarqanmi Dios Yaya nishpa. Tsenoqa niyämanqui rasontam,
llapanta dispunir pepa maquinman porqui niyämanqequinomi rasonpa cä.
churashqanta, y Diospita shamushqanta y 14੅Imanomi noqa mayestriquicuna y

peman cuticunanta. 4੅7VHPLVHQDTXLFDQ‫ێ‬ tëtequicuna quecarnin, chaquiquicunata


qanpita sharcurcur, mantunta qoturicur, paqamorqö, tsenolla qamcunapis jucniqui
towallata tseqllanman churacurcur, MXFQLTXLFKDTXLTXLFXQDWDSDTDSlQDFX‫ێ‬
5੅labatoriuman yacuta winaricur, yanqui. 15੅4XHHMHPSOXZDQPL\DFKDWVL‫ێ‬
GLVLSXOXQFXQDSDFKDTXLQWDSDTDUTDOOHFRU‫ێ‬ yarqoq qamcunapis, QRTDQROODVLUZLQD‫ێ‬
qan, towallawan tsaquitsir tsaquitsir. cuyänequipaq. 16੅Rasontam rasontam
6੅6LPRQ3HGUXSDQRSDQPDQFKlULSWLQ‫ێ‬ niyaq: Patronninpitaqa sirweqnin manam
nam, Pedroqa queno nerqan: mas presisaqtsu; mandaqninpitaqa
—Teyta, ¿noqapa chaquitacu qam manam mandadun ruraqtsu mas presisaq.
paqamunqui! —nir. 17੅Nishqäta cäyir rurarqa, DOODSDFXVKLVK‫ێ‬
7੅Jesusnam nerqan: qam cawacuyanqui.
—Que rurecanqäta manaran qam 18੅“Quetapis niriyashqequi; y manam

canan cäyinquiraqtsu; peru imecarpis llapequipaqtsu nimushaq, porqui


cäyirinquim —nir. qamcunata acrashqa cayarniquim noqa
8੅Pedrunam nerqan: reqiyaq. Tsemi *Diospa palabranpis
—¡Noqapa chaquïta manam nunca cumplicärenqa: ‘Noqawan miquicaq
paqamunquitsu! —nir. nunam conträ shäricurconqa’੆d nenqan.
Jesusnam nerqan: 19੅Tsecuna manaraq pasacuptinmi,

—Chaquiquita mana paqamupteqqa, willayaq. Y susedicuriptinnam,


manam noqapatsu canqui —nir. creyiriyanqui noqa pi canqäta. 20੅5DVRQ‫ێ‬
9੅Simon Pedrunam nerqan: tam rasontam niyaq: Noqa cachashqäta
—Tsepenqa Teyta, maquitapis pipis chasquerqa, QRTDWDPFKDVTXLFD‫ێ‬
peqätapis paqecallämï; ama man. Noqata pipis chasquimarqa,
chaquillällataqa —nir. cachamaqnïtam chasquican” nir.

d¬13.18 Sal 41.9.


6$1-8$1੄13੄14 200

32੅Sitsunnoqacho Diospa puedeq queninta


Jesus willacun Judas ranticunanta ricayanqa, quiquin Diospis noqapa
(Mateo 26.20–25; Marcos 14.17–21; puedeq quenïtam ricatsiconqa. <LFKLFOOD‫ێ‬
Lucas 22.21–23) nam pishin tseta llapanpis ricayänanpaq.
21੅Tseno nirirnam, shonquncho allapa 33੅Cuyë wamralläcuna, ichicllanam pishin

llaquicurnin, Jesus claruna queno nïcorqan: qamcunata jaqiriyänaqpaq. Tsenam


—Rasontam rasontam niyaq: 4DPFX‫ێ‬ ashiyämanqui peru tse autoridacunata
napita jucniquim ranticamanqa. nenqänollam qamcunatapis canan niyaq:
22੅Tsenam disipuluncuna jucnin jucnin Noqa ewanqämanqa manam qamcuna
yarpacachar ricaränacuyarqan, shayämita puediyanquitsu. 34੅Cananmi si
“¿meqantsicpaqraq Jesus tseno parlan?” juc mushoq mandamientuta qoyaq:
nirnin. 23੅Mas cuyë caq disipulunmi /ODSHTXLFXQDMXFQLTXLMXFQLTXLFX\DQDFX‫ێ‬
Jesuspa laduncho micur quecarqan.੆e yanqui. Qamcunata noqa imanomi
24੅Petanam Simon Pedru señasta cuyayarqoq, tsenolla jucniqui jucniqui
rurarqan pipaq parlecanqata Jesusta cuyanacuyanqui. 35੅Sitsun qamcuna
tapunanpaq. 25੅Tsenam pëqa mas jucniqui jucniqui cuyanacuyanqui, llapan
witïcur, queno taporqan: nunacunam musyariyanqa noqapa
—Teyta, ¿Pitaq canqa? —nir. disipulücuna cayanqequita.
26੅Jesusnam queno nerqan:

—Tantata ushmaratsir, qonqä caqmi Pedruta Jesus “Negamanquim” nin


canqa —nishpa. (Mateo 26.31–35; Marcos 14.27–31;
Tseno nirninnam, tantata ushmaratsirnin, Lucas 22.31–34)
Simonpa tsurin Judas Iscariotita qorerqan. 36੅Simon Pedrunam taporqan:
27੅Y tantata Judas chasquiriptinnam, peman —Teyta, ¿metataq ewanqui? —nishpa.
diablu yecurerqan. Tsenam Jesus nerqan: Jesusnam nerqan:
—Ruranequita jinallacho rurë. —Noqa eucunqämanqa canan manam
28੅Peru tsecho miquicaqcuna manam ni qatimeta puedinquitsu; peru tsepitaran
meqanpis cäyiyarqantsu Jesus tseno qatimarnï, shamunqui —nir.
nishqanta. 29੅Qelle tsaraq tesoreru captinmi, 37੅Pedrunam nerqan:

-XGDVSDTVKRQTXQFXQDFKRTXHQRSHQVD\DU‫ێ‬ —Teyta, ¿manacu cananqa qamta


qan: “Jesusqa nerqon Pascua ɹestapaq qatita puedï? ¡Noqaqa qampaqrecurmi
imallatapis rantipäcamunanpaqchi” o wanurishaqpis! —nir.
“wactsacunata qaraq ewananpaqchi” nir. 38੅Tsenam Jesus nerqan:
30੅Tsenam Jesus qarashqan tantata —¿Rasonpatsuraq noqapaqrecur
micurirnin, Judas jeqarerqan. Y wanurinquiman? Rasontam rasontam
paqasnam carqan. neq: Manaraq gallu cantaptinmi, quima
cuti negamanqui.
Jesus yachatsicun juc mushoq
mandamientuta Jesus willacun “Noqam Diosman
31੅Judas näni cä” nishpa.
jeqariptinnam, Jesus nerqan:

14
—Cananmi si *Diospita Shamushqa 1੅*Disipuluncunatanam
Jesus
Nuna puedeq canqanta ricayanqa. Jina nerqan: “Ama llaquicuyëtsu.
Diospa puedeq queninta pëcho ricayanqa. Diosman y noqaman marcäcuyë.

e¬13.23 Tse Jesuspa laduncho caq carqan que libro escribeq Juanmi.
201 6$1-8$1੄14

2੅Papänï yachanqanchomi atsca atsca milagrucunatam ruranqa. 13੅Y


wayicuna can. Mana tseno captenqa, TDPFXQDLPDWDSLVMXWwFKRPDxDFX\DSWL‫ێ‬
manachi willayaqmantsu. Y ewarmi, queqa, munayanqequicunata
DOLVWDVKDTTDPFXQDWVHFKRWlUl\lQHTXL‫ێ‬ rurashaqmi. Tsenam noqarecur
paq. 3੅Ewarir alistar usharirnam, FXWLPX‫ێ‬ nunacuna Dios Yayata alabayanqa.
shaq pushacuyänaqpaq. Noqa 14੅Imatapis jutïcho mañacayämaptiqueqa

canqächonam qamcunapis cayämunqui. rurashaqmi —nir.


4੅Y musyayanquim meta ewanäta y

mepa näni canqanta” nishpa. Jesus änicun *Santu Espirituta


5੅Tsenam Tomas nerqan: cachamunanpaq
—Tëte, ¡manam musyayätsu meman 15੅“Cuyamarnïqa mandacushqäcunatam

ewanequita! ¿Tsetsuraq musyayäman cäsucuyänequi. 16੅Y noqanam Dios Yayata


meqan näni canqantapis! —nir. mañacamushaq yanapayäshoqniqui
6੅Jesusnam nerqan: Espirituta cachamunanpaq. Pewannam
—Noqam näni cuenta cä. Rason caqta imecamayaqpis cayanqui. 17੅Pëqa rason
willacoqmi cä. Jina caweniquicunapis caqta musyatsicoq Santu Espiritum. Diosman
noqam cä. Y noqaman marcäcurllam mana creyeqcunaqa tse Espirituta manam
pipis *Dios Yayaman chäyanqa. 7੅Noqata chasquita puediyantsu, porqui manam
reqimarnïqa Papänïtapis reqiyanquim. ricayantsu ni cäyiyantsu. Peru qamcunaqa
Cananpitanam Diosta reqiyanqui, y reqiyanquim. Pëqa qamcunawanmi yachan.
riquecayanquinam —nir. Y qamcunachomi quecanqa.
8੅Tsenam Felipi nerqan: 18੅“Manam japallequicunallatatsu

—Tëte, ULTXHFDWVL\lPs'LRV<D\DOOD‫ێ‬ jaqiriyashqequi. Cutimushaqmi. 19੅,FKLF‫ێ‬


tana. Tsellatanam munayä —nishpa. llanam pishin eucunäpaq, y nunacuna
9੅Jesusnam nerqan: mananam ricayämanqanatsu. Peru
—Felipi, unena qamcunawan qamcunaqa cuentatam qocuyanqui noqa
quecaptïpis, ¿manacu reqiyämarqonqui? qamcunacho quecanqäta. Noqa wiñe
Pipis noqata ricamarnïqa Dios Yayatapis caweyoq captïmi, qamcunapis wiñepa
ricashqam. Tseno quecaptenqa, ¿LPDQLU‫ێ‬ cawayanqui. 20੅Tsepinmi qamcuna
taq nimanqui ‘Dios Yayata ricatsiyämë’ musyariyanqui Papänïwan noqa
nirnin? 10੅¿Manacu nishqaqta creyinqui? canqäta, \QRTDZDQTDPFXQDFD\DQTH‫ێ‬
Noqam Dios Yayawan jucllella cayä; quita y qamcunacho noqa canqäta.
pemi noqawan jucnolla. Manam 21੅Pipis mandacushqäcunata wiyar

quiquillapitatsu qamcunata parlapashqa cäsucorqa noqatam cuyaman.


cayaq. Dios Yaya noqawan jucnolla Cuyamaqnïtaqa Papänï cuyanqam, y
carninmi puedeq queninwan noqawan noqapis cuyashaqmi. Y cuyamaqnïtaqa
imatapis ruran. 11੅Creyiyämë niyanqaqta mäcatsishaqmi pewan quecanqäta” nir.
noqam Dios Yayawan quecä, y pemi 22੅Tsenam (mana Iscariote) caq *Judas

noqawan quecan. Peru niyashqaqta queno nerqan:


wiyecar mana creyirnenqa, milagrucuna —Tëte, ¿imanirtaq noqacunallataqa
rurashqäta ricashqa carninllapis qampaq mäcatsiyämanqui y waquin
creyicuyë. 12੅Rasontam rasontam niyaq: nunacunataqa mana? —nir.
Pipis noqaman marcäcorqa 23੅Jesusnam nerqan:

rurashqäcunatanomi ruranqa. Dios —3LSLVQRTDWDFX\DPDUPDQGD‫ێ‬


Yayaman cuticuptïpis, noqapita mas cushqäcunata wiyacuptenqa, Papänïmi
6$1-8$1੄14੄15 202

tse nunata cuyanqa. Y noqacunam shumaq rämapärenqa. 3੅Qamcunaqa


shamur pewan täcuyäshaq. 24੅Mana rämapärishqa cuentanomi limpiuna
FX\DPDTFDTTD\DFKDWVLFXVKTlFXQDWD‫ێ‬ cayanqui noqa yachatsishqa cayapteq.
pis manam cäsuconqatsu. 4XHZL\D\DQ‫ێ‬ 4੅Sitsun noqawan jucnolla cayanqui,

qequitaqa manam quiquïllapitatsu noqapis qamcunawanmi jucnolla


yachatsicü, sinoqa cachamaqnï Dios quecashaq. Imanomi troncunpita
Yayapitam. muturishqa räma frutacunnatsu,
25੅´/ODSDQWDPZLOOD\DUTRTTDPFXQD‫ێ‬ troncuncho manana carnin; tse
wan quecarnin. 26੅Peru noqapa rantïmi cuentanollam qamcunapis noqawan
'LRV<D\DFDFKDPRQTD\DQDSD\lVKRT‫ێ‬ mana juntu carqa, ni ima allita
niqui Santu Espiritunta. Pemi llapanta rurayanquitsu.
yachatsiyäshunqui. <\DFKDWVL\DVKTDT‫ێ‬ 5੅“Noqaqa ubaspa troncun cuentam cä.

cunatapis yarpätsiyäshunqui. Y qamcunanam ramäcunano cayanqui.


27੅´6KXPDTSDVDTXLFKRFDFX\lQHTXL‫ێ‬ Pipis noqawan jucnolla carnenqa, alli
paqmi yanapashqequi, y shumaq wayoq ubas plantanomi allapa
pasaquicho cawacuyänequipaq noqa allicunata ruranqa; peru noqapita
yanapayanqaqnoqa manam pipis raquicashqa carqa, manam ni ima
yanapayäshunquitsu. Ama llaquinayëtsu allicunata ruranqatsu. 6੅Pipis noqawan
ni mantsacäyëtsu. 28੅‘Eucushaqnam y jucnolla mana quecaqtaqa llümarir
qamcunamanmi cutimushaq’ nishqäta jitariyanqa, y tsaquiriptinnam, ellurir
wiyayarqonquim. Noqata cuyamarnïqa cayecuyanqa rupacunanpaq.
Dios Yayaman cuticunäta musyarninmi 7੅“Sitsun noqawan qamcuna cayanqui

cushicuyanquiman, porqui noqa puedeq y willaquinïta cäsucuyanqui, ima


canqäpitaqa pemi mas puedeq. 29੅0DQD‫ێ‬ mañacuyanqequitapis qoyashqequim.
raq tseno pasamaptinmi llapanta 8੅Allicunata rurayaptiqueqa, Papänïpa

willapäriyaq, niyashqaqno pasamaptin alli quenintam musyayanqui. Tseno


noqaman mas marcäcuyänequipaq. carqa, rasonpa *disipulücunam
30੅“Ichicllanam pishin qamcunawan cayanqui. 9੅Noqaqa *Dios Yaya
manana parlanäpaq. Chäramunnam cuyamashqannollam qamcunata
mana alli ruraqcunapa mandacoqnin cuyayarqoq. Y qamcunapis tseno
diablu. Peru pëqa noqata mandameta cuyanacur cawacuyanqui. 10੅Noqaqa
manam puedintsu. 31੅Dios Yayata Papänïta cuyarmi, mandacushqancunata
cuyanqäta nunacuna musyayänanpaqmi cäsucü. Tsenollam noqata cuyamarqa,
mandamashqancunallata rurecä. qamcunapis mandacushqäcunata
“¡Ras shäriyë! ¡Quepita acuna cäsucuyanqui.
eucushun!” nir. 11੅“Quecunata parlapëcayaq noqano

qamcuna cushishqa cayänequipaqmi.


Jesusqa ubas plantapa 7VHQRSDPVHOODPDFXVKLVKTDFDFX\DQ‫ێ‬
troncun cuentam qui. 12੅Qamcunatam mandayaq: Noqa

15
1੅“Noqaqa ubas plantapa alli cuyayanqaqnolla qamcunapis jucniqui
troncu cuentam cä. Y Papänïmi jucniquicuna cuyanacuyänequipaq.
cuidaman. 2੅Noqapa rämäcuna mana 13੅Que cuyaquimi cuyaqueqa manam

wayuptenqa, 3DSlQwPLOLPSXUlPDFD‫ێ‬ SLSLVZDQXULQPDQWVXDPLJXQFXQDSDTUH‫ێ‬


charcur jitarenqa. :D\RTFDTUlPDFX‫ێ‬ cur. 14੅Noqa mandacushqäcunata
nataqa allapa atsca wayünanpaqmi rurarnenqa, amigücunam cayanqui.
203 6$1-8$1੄15੄16

15੅Mananam niyaqnatsu: ruranqan milagrucunatano ruräman


‘Sirwimaqnïcunam cayanqui’ nishpa. carqan, manam jutsayoqtsu cayanman
Sirwicoqcunaqa manam musyayantsu carqan. Peru tse rurashqäcunata
patronnin ruranqanta. 3HUXTDPFXQD‫ێ‬ riquecarninpis, noqata y Papänïta
taqa amigücuna cayaptiquim, Papänï chiquiyämantaq. 25੅*Leynincuna
yachatsimashqancunata willayarqoq. escribirëcanqannomi pecuna
16੅0DQDPTDPFXQDWVXDFUD\lPDUTRQ‫ێ‬ chiquiyäman. Tsechomi queno
qui, DQWLVQRTDPTDPFXQDWDDFUD\DU‫ێ‬ escribirëcan: ‘Porgustum chiquiyäman’੆f
qoq. Tsemi mandayaq allicunata nir.
rurarlla cayänequipaq. Tseno imepis 26੅“Eucurmi, Dios Yayapita

allicunallata rurar quecayaptiqueqa, yanapayäshoqniqui rasonpa caq


imatapis jutïcho mañacuyanqequita yachatsicoq *6DQWX(VSLULWXWDTDPFXQD‫ێ‬
Dios Yaya qamcunapaq ruranqam. man cachamushaq. Pemi noqapaq
17੅Qamcunatam mandayaq: Jucniqui nunacunata musyatsenqa. 27੅Jina
jucniquicuna cuyanacuyanqui” nir. qamcunapis qallanqäpita noqawan
purishqa carmi, willapäyänequi llapan
Jesus nin, “Noqatanomi nunacunata.
chiquiyäshunqui”
16
1੅“Quecunatam willecayaq ima
18੅“Sitsun noqaman mana creyeq eca captinpis, alli tsaracur
nunacuna qamcunata chiquiyäshunqui; quecayänequipaq. 2੅*Ellucayänan
\DUSl\sSXQWDWDQRTDWDFKLTXL\lPDVK‫ێ‬ wayicunapitam chiquiyäshoqniquicuna
qanta. 19੅Sitsun pecunano noqaman qarquyäshunqui. :DTXLQQLTXLFXQDWD‫ێ‬
mana creyicoq cayanquiman, pecunam nam wanutsiyäshunqui ‘Queno rurarmi
qamcunata cuyayäshunquiman. Peru Diosta alli sirwï’ nirnin. 3੅Y quecunata
qamcunaqa manam tsenotsu cayanqui, rurayanqa *Dios Yayata y noqata mana
noqa acrashqa cayapteq. Tsemi pecuna reqiyämarnïmi. 4੅4XHFXQDWDPZLOOHFD‫ێ‬
chiquiyäshunqui. 20੅Niyashqaqta yaq que niyashqaqno pasayäshuptiqui
yarpäyë: ‘Patronninpitaqa sirweqnin yarpäriyänequipaq.
manam mas puedeqtsu.’ Noqata
chiquiyämarneqa, qamcunatapis *Santu Espiritupa rurenin
chiquiyäshunquim. Peru palabräta “Canancamayaq manaran quecunata
cäsucurnenqa, qamcunatapis willayarqoqraqtsu. 5੅Cananqa
cäsuyäshunquim. 21੅Pecunaqa cachamaqnïmanmi cuticü, peru manam
cachamaqnïtapis mana reqirmi, QRTDUH‫ێ‬ ni meqequi tapuyämanquitsu ‘¿0HPDQ‫ێ‬
cur chiquiyäshunqui. taq eucunqui?’ nirnin. 6੅¡Antis tseno
22੅“Sitsun noqa mana shamüman QLFX\DSWHTWDTDOODSDOODTXLVKTDWLFUDFX‫ێ‬
carqan y mana yachatsiyaqmantsu riyanqui! 7੅Rasontam niyaq: Qamcunapa
carqan, pecuna manam jutsayoqtsu bienniquicunam cuticü. Mana cutiptëqa,
cayanman carqan. Peru yachatsicushqa PDQDPVKDPRQTDWVX\DQDSD\lVKRTQL‫ێ‬
captïmi, cananqa jutsancunapita qui Santu Espiritu. Peru cutirnenqa,
tsapäquita puediyannatsu. 23੅Noqata peta cachamushaqmi. 8੅Pe shamurninmi,
chiquimaqcunaqa Papänïtapis nunacunata cäyitsenqa picuna jutsasapa
chiquiyanmi. 24੅Sitsun pipis mana cayanqanta, picuna alli ruraq

f¬15.25 Sal 35.19.


6$1-8$1੄16 204

cayanqanta, y picuna castigashqa Tsepita ichicllanam ricarayämanqui’ nir.


cayänanpaq caqta. 9੅Jutsasapa ¿7VHWDFXMXFQLTXLMXFQLTXLFXQDWDSXQD‫ێ‬
cayanqantaqa cäyitsenqa, noqaman quicayanqui? 20੅Rasontam niyaq:
mana marcäcuyaptinmi. 10੅Alli 4DPFXQDDOODSDOODTXLFXUQLQZDTDTXL‫ێ‬
rurepaqqa cäyitsenqa Dios Yayaman cayaptiquim, QRTDPDQPDQDFUH\LFRT‫ێ‬
cuticuptï, manana ricayämaptinmi. 11੅Y cunana cushiquicho quecayanqa. Tseno
picuna castigashqa cayänanpaq llaquicushqa quecayaptiquipis,
caqtanam cäyitsenqa que patsacho llaquiquiniquicunam cushiquiman
mandacoq diablu condenacärishqana ticrarenqa. 21੅0HTDQZDUPLSLVTHVKSLFX‫ێ‬
captin. nan öra chäcuriptinmi, nanatsicur
12੅“Willayänaqpaqqa atscaran can. waqan. Wamran yuririptinnam,
Llapanta niyapteqqa, manam nanenintapis qonqecur cushicun.
cäyiyämanquimantsu. 13੅Rason caqta 22੅Tsenollam qamcunapis canan eucuptï

\DFKDWVLFRT6DQWX(VSLULWXVKDPXUQLQ‫ێ‬ llaquicuyanqui. 3HUX\DSHULTXHFX\DS‫ێ‬


nam, llapan wiyashqancunata y rason teqnam, allapa cushicuyanqui, y tse
caqllata cäyitsiyäshunqui, y manam cushiquiniquicunaqa manam
quiquin parlashqancunatatsu. Tsenollam ushacanqatsu.
imapis susedicunanpaq caqcunata 23੅“Mananam tse junaq ni imatapis

musyatsiyäshunqui. 14੅Pemi noqa puedeq tapuyämanquinatsu. Rasontam


FDQTlWD\LPDQRFDQTlWDFl\LWVL\lVKXQ‫ێ‬ rasontam niyaq: Noqaman marcäcur
qui. 15੅Dios Yayapa llapan imecancunapis imatapis jutïcho mañacuyaptiqueqa,
noqapam. Tsemi niyarqoq: ‘Santu Dios Yaya qoyäshunquim. 24੅&DQDQFD‫ێ‬
(VSLULWXPQRTDSDUODVKTlFXQDWDPXV\DU‫ێ‬ mayaqqa manam ni imatapis jutïcho
nin, qamcunata cäyitsiyäshunqui’ nir. mañacuyarqonquiraqtsu. Tsemi
16੅“Ichicllanam pishin eucunäpaq, y mañacuyë chasquïcur allapa cushishqa
mananam ricayämanquinatsu. Peru cayänequipaq.
tsepitanam jina yape ichiclla
ricarayämanqui, ੍SRUTXL'LRVPDQPL *Jesucristoqa que munducho llapan
HXFXVKDT੏µQLU. mana allicunatam bensishqa
25੅“Canancamayaqmi iwalatsiquillapa
*Disipuluncuna llaquicuyanqanpita yachatsiyashqaq, SHUXWLHPSXFKlUDPRQ‫ێ‬
cushicuyan qanam manana tseno yachatsiyänaqpaq.
17੅Tsenam disipuluncuna jucnin jucnin 6LQRTDFODUXQDPOODSDQWD\DFKDWVL\DVK‫ێ‬
tapunacuyarqan queno: qequi Dios Yayapaq. 26੅Tse junaqcunam
—¿,PDQLQDQWDTTXHQHQTDQ¶,FKLFOOD‫ێ‬ noqapa jutillächona Dios Yayaman
nam pishin eucunäpaq, y mananam mañacuyanqui. <PDQDPSUHVLVDQTDUDT‫ێ‬
ricayämanquinatsu. Peru tsepitanam tsu quiquiraq qamcunapaq mañacamunä.
jina yape ichiclla ricarayämanqui, 27੅Pe quiquinmi allapa cuyayäshunqui.

porqui Dios Yayamanmi eucushaq’ Noqa pepita shamushqa canqäta


nintaq? 18੅Ichicllaqa ¿ima ninanraq? creyirnin cuyayämaptiquim, TDPFXQDWD‫ێ‬
Manam cäyintsictsu parlanqanta —nir. pis Dios Yaya cuyayäshunqui. 28੅Noqam
19੅7VHWDWDSLWDPXQD\DVKTDQWDFl\LULU‫ێ‬ Dios Yayapa nopanpita yarqamurnin,
nam, Jesus nerqan: que patsaman shamorqö. Cananqa
—Noqam niyarqoq: ‘Ichicllanam quepita eucurmi, Dios Yayaman cuticü”
pishin manana ricayämänequipaq. nir.
205 6$1-8$1੄16੄17

29੅Tseno niptinnam disipuluncuna puedeq carqantsic. &DQDQSLVQRSHTXL‫ێ‬


queno niyarqan: man pushacamar puedeq canqäta
—Alli cäyiyänäpaqmi cananqa ricatsiquiquï.
claruna yachatsiyämarqonqui, 6੅“Llapan nunacunapitam waquin

mananam iwalatsiquillapanatsu. caqcunata acrarir, QRTDPDQSXVKDPRU‫ێ‬


30੅Cananmi si rasonpa musyariyarqö qequi. Tsemi imano canqequita
qam imecatapis musyanqequita. Asta pecunata musyatsishqa cä. Qampam
nunacuna tapuyäshunequipaq caqtapis pecuna cayan, y mandacushqequitam
musyanquim. Tsenopam creyiyä pecuna cäsucuyan. 7੅&DQDQTDPXV\D\DQ‫ێ‬
Diospita qam shamushqa canqequita nam llapan musyatsimanqequi qampita
—nir. shamonqanta. 8੅Willamashqequitam
31੅Jesusnam nerqan: pecunata willarqö, y wiyacuyashqam.
—¿Cananraqchi noqaman rasonpa Musyayannam rasonpa qampita
marcäcuyanqui! 32੅Öraqa chäramunnam, shamushqäta, y cachamashqequitapis
llapequicuna witsicar wayiquicunaman creyiyashqam.
eucur noqata japallällata 9੅“Pecunapaqmi mañaquicoq. Manam

jaqirayämänequipaq. Peru manam mañacoqtsu llutan ruraqcunapaqqa,


japallätsu cashaq. Dios Yayam noqawan sinoqa mañaquicoq qomashquequi
quecanqa. 33੅Llapan quecunatam caqcunapaqmi, porqui qampam cayan.
ZLOOD\DUTRTQRTDUHFXUVKXPDTSDVDTXL‫ێ‬ 10੅Noqapa caqqa llapanmi qampa.

cho cayänequipaq. Que patsachoqa Qampa caqcunanam noqapa. 3HFXQD‫ێ‬


qamcuna sufriyänequim. Peru balorta chomi alli quenïta ricayan.
tsariyë; que patsacho llapan mana 11੅´4XHSDWVDFKRPDQDQDPFDVKDTQD‫ێ‬

allicunata benserqönam —nir. tsu. Qammannam eucamushaq. Peru


noqaman creyeqcunaqa que patsacho
*Disipuluncunapaq Jesus mañacun quecayanqaran. Jutsannaq Papällä, qam

17
1੅Tseno nirirnam, sieluman qomanqequi caqcunata puedeq
ricarcur mañacorqan queno: queniquiwan cuidequï noqantsic
“Papällä, ¡chäramuntaq öra! Canan qam jucllella canqantsicnolla pecunapis
puedeq Tsuriqui canqäta ricatsiquï, jucllellano cayänanpaq. 12੅Que patsacho
tsenolla Tsuriquipis qam puedeq pecunawan quecarmi, qam qomashqa
canqequita ricatsicunanpaq. 2੅7VXULTXL‫ێ‬ captiqui, mana alliman ishquiyänanta
WDPFKXUDVKTDFDQTXLOODSDQQXQDFX‫ێ‬ jutiquicho tsararqö, y llapantam
napa mandacoqnin cananpaq. Tsemi cuidarqö. 0DQDPQLPHTDQRTUDFDVKTD‫ێ‬
qam qomanqequi caq nunacunata noqa tsu. 6LQRTDSDODEUHTXLFKRHVFULELVKTDQ‫ێ‬
qoshaq wiñe cawenincuna. 3੅Qamllam nomi mana alli ruraq caqlla
Dios canqui. Noqa *Jesucristutam que condenacärishqa.
patsaman cachamarqequi. Y ishcantsicta 13੅“Cananqa qammanmi cuticamü.

reqimarnintsicmi, nunacuna wiñe Noqa cushishqa canqänolla pecunapis


caweyoqna cayanqa. cushi cushi cayänanpaqmi que
4੅“Que patsacho quecarmi, PDQGD‫ێ‬ patsachoraq quecar willaparqö. 14੅:LOOD‫ێ‬
mashqequicunata rurar usharirnin, qam quiniquitam pecunata yachatsishqa cä.
DOODSDSXHGHTFDQTHTXLWDPXV\DWVL‫ێ‬ Tsemi mana alli nunacuna noqatano
corqö. 5੅Papällä, manaraq que patsa pecunata chiquiyan, mana pecunano
captinmi, qamwan noqa jucnolla cayaptï. 15੅Manam nunacunapita
6$1-8$1੄17੄18 206

raquicacuriyänanpaqtsu mañacoq, cuyaquiniqui pecunacho canqa, y


VLQRTDOOXWDQUXUHFXQDSLWDZDUGHFXQH‫ێ‬ noqapis pecunacho cashaq” nir.
quipaq. 16੅Noqaqa manam que patsa
nunacunanotsu cä. Y pecunapis manam Jesusta presu tsariyan
que patsa nunacunanotsu cayan. (Mateo 26.47–56; Marcos 14.43–50;
17੅Qamqa rason caqllatam willacunqui. Lucas 22.47–53)

18
Tseta cäsucur qamllapaqna pecuna 1੅Tseno mañacur usharirnam,

cayätsun. 18੅1XQDFXQDPDQFDFKDPDQTH‫ێ‬ *disipuluncunawan Jesus yarqur


quinollam noqapis pecunata cachä eucuyarqan Cedron nishqan uranpa wac
nunacunaman. 19੅Pecunarecurmi tsimpanman. Tsechomi carqan juc
muneniquimanno cawecä. Tserecurmi werta. Tsemanmi yecuriyarqan
pecunapis rasonpa caqta cäsucur, disipuluncunawan. 2੅Tse wertacho Jesus
muneniquimanno cawayanqa. GLVLSXOXQFXQDZDQLPHSLVHOOXFD\DQTDQ‫ێ‬
20੅“Manam pecunallapaqtsu mañacoq. tam ranticoqnin *Judas Iscariote
Sinoqa pecuna yachatsicuyaptin musyarqan. 3੅Tsemi Judas Iscariote
ZL\DFXUQRTDPDQFUH\LFRTFDTFXQDSDT‫ێ‬ tseman chärerqan mandacoq caq
wanmi mañacoq. 21੅Papällä, pecuna *saserdoticunapa y *fariseucunapa
jucnolla cayätsun, noqawan qam cachashqan *templupa wardiancunawan
jucnolla canqantsicno. 7VHQROODSHFXQD‫ێ‬ y juc tropa soldaduncuna pusharishqa.
pis noqantsicwan jucnolla cayätsun. Y actsincunawanmi, garutincunawanmi
Tsenopam llapan nunacuna y sablincunawanmi cayarqan. 4੅Jesusqa
musyayanqa noqata que patsaman musyarqannam llapan pasacunanpaq
cachamashqequita. 22੅-XFOOHOODFDQTDQ‫ێ‬ canqanta. Tsemi pecunaman witicur
tsicno pecunapis jucllellano taporqan:
cayänanpaqmi puedeq queniquita —¿Pitataq ashiyanqui? —nir.
musyatserqö. 23੅Qam y noqa jucllellam 5੅Pecunanam niyarqan:

cantsic, y noqapis pecunawan jucnollam —Nazaretpita Jesustam —nir.


cä. Tserecurmi pecunapis jucllellano Jesusnam nerqan:
cayanqa. Tseno cayanqanta nunacuna —Noqam cä —nir.
ricarmi, musyariyanqa noqata /DGXQFXQDFKRPLTXHFDUTDQUDQWLFRT‫ێ‬
FDFKDPDVKTHTXLWD\QRTDWDFX\DPDQTH‫ێ‬ nin Judas Iscariotipis. 6੅“Noqam cä”
quinolla pecunatapis cuyanqequita. nishpa, Jesus nïcuptinnam, soldaducuna
24੅“Papällä, noqaman creyicoq qepapa ishquiriyarqan. 7੅Tsenam yape
caqcuna noqa canqächo cayänantam Jesus taporqan:
munä, y qomanqequi podernïta —¿Pitataq ashiyanqui? —nir.
ricayänantam munä; porqui manaraq Pecunanam niyarqan:
que patsata camarninmi, noqata —Nazaretpita Jesustam —nir.
cuyamarqequi. 25੅Allilla ruraq Papällä, 8੅Tsenam Jesus nerqan:

QXQDFXQDTDPWDPDQDUHTL\lVKXSWLTXL‫ێ‬ —Niyarqoqnam: Noqam cä. Noqallata


pis, noqaqa reqeqmi. <TXHFKRTXHFDT‫ێ‬ imanecayämëpis, disipulucunataqa
cunallaqa musyariyashqanam noqata jaqiriyë eucuyänanpaq —nir.
que patsaman cachamashqequita. 9੅Tseno niptinmi, cumplicärerqan
26੅Pecunatam rasonpa qam Dios Diosta puntata Jesus queno nenqan:
canqequita yachatsishqa cä, \\DFKDWVL‫ێ‬ “Papä, qomanqequi nunacunaqa manam
shaqran. Tsemi noqata cuyamanqequi ni jucllellapis pishintsu” nenqan.
207 6$1-8$1੄18

10੅7VHQDP6LPRQ3HGUXVDEOLQWDMRUTXUL‫ێ‬ —¿Manacu taqe nunapa disipulun


curnin, mas mandacoq saserdotipa qampis canqui? —nir.
sirweqninpa derechu caq rinrinta Pedrunam:
wallicorqan pintireqpaq. Tse nunapa —¡Manam! —nerqan.
jutinmi carqan Malcu. 11੅Jesusnam 18੅Alalaptinnam, ninata sendircur, mas

nerqan: mandacoq saserdotipa sirweqnincuna y


—¡3HGUXHVSDGHTXLWDFXWLWVwZDUGDQDQ‫ێ‬ WHPSOXSDZDUGLDQFXQDVKsFDUTRxXTXL‫ێ‬
man! *'LRV<D\DQRTDSDTGLVSXQLVKTDQ‫ێ‬ cayarqan, y Pedrupis pecunawanmi
cunata ¿manacu chasquïman! —nir. sharëcarqan qoñucur.

Jesusta apayan saserdoti Anas caq saserdoti Jesusta tapupan


Anaspa wayinman (Mateo 26.59–66; Marcos 14.55–64;
(Mateo 26.57–58; Marcos 14.53–54; Lucas 22.66–71)
Lucas 22.54) 19੅Tsenam Jesusta mas mandacoq
12੅7VHQDPVROGDGXFXQDLVUDHODXWRULGD‫ێ‬ saserdoti taporqan disipuluncunapaq y
FXQDZDQ\PDQGDFRTFDTVDVHUGRWLFX‫ێ‬ yachatsiconqancunapaq. 20੅Jesusnam nerqan:
napa y fariseucunapa cachayashqan —Llapan nunacunam wiyayashqa noqa
templupa wardiancunawan Jesusta parlanqäta. Imepis yachatsicorqö *israel
presu tsarircur, maquinta watarcur, nunacuna *ellucayänan wayicunachomi y
13੅saserdoti Anas caqman apacuyarqan. templuchomi. Manam paquellapaqa
Anasqa Caifaspa suegrunmi carqan. Tse imatapis parlashqätsu. 21੅¿Imanirtaq noqata
watam mas mandacoq saserdoti Caifas tapumanqui? Yachatsicushqäta wiyaqcunam
quecarqan. 14੅&DLIDVPLWVHDXWRULGDFX‫ێ‬ musyayan ima nishqätapis. ¡Pecunata tapï!
nata queno nishqa carqan: ´/ODSDQ‫ێ‬ —nir.
tsicpa rantintsicmi presisan juc nunalla 22੅Tseno niptinmi templupa wardian

wanunan” nir. Jesusta qaqllancho laqyecorqan,


—¿7VHQRFXFRQWLVWDQTXLPDVPDQGD‫ێ‬
Jesusta disipulun Pedru negan coq saserdotintsicta! —nir.
(Mateo 26.69–70; Marcos 14.66–68; 23੅Jesusnam nerqan:
Lucas 22.55–57) —Mana allita parlaptïqa, imacho mana
15੅੍$SDFX\DSWLQQDP੏6LPRQ3HGUX\ alli nishqäta nimë. Nenqä alli captenqa,
juc mas disipulun Jesusta qatiyarqan. ¿imanirtaq laqyamanqui? —nir.
Mas mandacoq caq saserdotiwan 24੅7VHSLWDQDPMLQDPDTXLQZDWDVKTD‫ێ‬

reqinacurninmi, tse jucnin caq llata Anas apatserqan mas mandacoq


disipuloqa ruri patiuyaq yecurerqan. saserdoti Caifasman.੆g
16੅Peru Pedroqa jaq puncullachomi

quedacorqan. Tsenam mas mandacoq Pedru yape Jesusta negan


saserdotiwan reqinacoq caq disipuloqa 25੅Pedroqanina ladunchomi jauca
yarqurir, puncucho täpacoq warmiwan shëcarqan qoñucurnin. Tsenam
parlarir, 3HGUXWDSLVUXULPDQ\HFDUDWVHU‫ێ‬ tapuyarqan:
qan. 17੅Pedru yecurëcaptinnam, —¿Manacu qampis taqe nunapa
puncucho tapacoq empleadaqa nerqan: disipulun canqui? —nir.

g¬18.24 Anasqa tsepin mayor caq saserdoti queninpita yarqushqannam carqan, peru
respetarnin “mayor saserdoti” niyarqan.
6$1-8$1੄18 208

Pedrunam negarqan: —¿Qamcu canqui israel nunacunapa


—Manam —nishpa. reynin? —nir.
26੅Tsechomi mayor caq saserdotipa 34੅Jesusnam nerqan:

sirweqnin nuna quecarqan. Pëqa —¿4XLTXLTXLOODSHTFXWVHQRWDSXPDQ‫ێ‬


wertacho Pedru rinrinta walluraponqan qui, o pipis nishorqonquicu noqapaq?
nunapa castanmi carqan. Tsenam —nir.
Pedruta tse nuna nerqan: 35੅Pilatunam nerqan:

—¿Manacu wertacho qamta ricarqoq —¿Acasu noqa israel nunacu cä!


taqe nunatawan? —nir. Qampa marca mayiquicunam y
27੅Pedru yape “Manam” nicaptinnam, mandacoq caq saserdoticunam noqaman
gallu cantarerqan. apayämushorqonqui. ¿Imatataq
rurashqa canqui? —nir.
Gobernador *Pilatuman 36੅Jesusnam nerqan:
Jesusta apayan —Noqapa mandaquinïqa manam que
(Mateo 27.1–2, 11–31; SDWVDFKRQXQDFXQDSDPDQGDTXLQLQQR‫ێ‬
Marcos 15.1–20; Lucas 23.1–5, 13–25) tsu. Que patsacho mandacoq captïqa,
28੅Patsa warärëcaptinnam, Caifaspa sirwimaqnïcunam pelyarnin, mana
ZD\LQSHT-HVXVWDDXWRULGDFXQDDSDFX\DU‫ێ‬ GHMD\lPDQPDQWVXLVUDHODXWRULGDFXQD‫ێ‬
qan gobernadorpa despachunman. man presu apayämänanta. Mandacoq
Chäratsirninnam, tse despachunmanqa quenïqa manam quechotsu —nir.
yecuyarqantsu melanepaq mana 37੅Tsenam Pilatu nerqan:

ticrayänanpaq.੆h Yecorqa, manam Pascua —¿Tsepenqa reychi canqui? —nir.


miquita micuyanmantsu carqan pecunawan Jesusnam nerqan:
juntacushqa car. 29੅Tsenam *Pilatoqa jaqcho —Quiquiquitaq nicanqui rey canqäta.
quecayanqanman yarqurir, nerqan: Tsepaqmi yuricushqa cä. Rason caqta
—¿Ima mana allitataq que nuna willacoqmi que patsaman shamushqa cä.
rurashqa? —nir. Y rason caqta wiyaqui munaqcunaqa
30੅Autoridacunanam niyarqan: yachatsicushqäcunatam wiyacuyan —nir.
—Mana jutsata rurashqa captenqa, 38੅Pilatunam taporqan:

manam qamman apayämümantsu —nir. —¿Imataq tse rason caqqa! —nir.


31੅Pilatunam nerqan:

—Apacuyë. 0lTDPFXQDQDOH\QLTXL‫ێ‬ *Jesucristuta wanutsiyänanpaq


cuna nenqanmanno jusgayë —nir. nunacunata Pilatu entregan
Pecunanam niyarqan: (Mateo 27.15–31; Marcos 15.6–20;
—Manam quiquïcunallapitaqa nunata Lucas 23.13–25)
wanutsiyämantsu.੆i 32੅7VHQRQL\DSWLQ‫ێ‬ Tseno nirninnam, israel autoridacuna
nam, cumplicärerqan Jesus imano quecayanqanman yarqurir, *Pilatu
wanutsiyänanpaq caqta willaconqan. nerqan:
33੅Tsenam ruri despachunman Pilatu —Manam que nunapa ni ima jutsanta
cuticur Jesusta qayarirnin taporqan: tarïtsu. 39੅Costumbriquicunamannomi

h¬18.28 *Leynincunamannoqa israel nunacunapaq manam mana *israel nunacunapa


wayincunaman yecuyaqtsu. Yecurnenqa, leynincunamannomi jutsayoq ticrayanqantam
pensar, juc semanataran shuyayaq limpiu cayänanpaq. i¬18.31 Wanutsiyänanpaq
wanayarqan *Pilatu Gobernador “Allim” ninantaran.
209 6$1-8$1੄18੄19

*Pascua ɹestacho juc presuta cacharinä. 8੅Tseta wiyecurnäqa, Pilatu masran

¿4DPFXQDPXQD\DQTXLFXTXHUH\QLTXL‫ێ‬ mantsaquecorqan. 9੅7VHQDPGHVSDFKXQ‫ێ‬


cunata cacharinäta? —nir. man cutiratsir yape Jesusta taporqan:
40੅Tsenam nunacunana qayaripa —¿Mepitataq qam canqui? —nir.
niyarqan: Peru Jesusqa upällam cacorqan.
—¡Ama tse nunataqa cacharïtsu! 10੅Tsenam Pilatu nerqan:

¡Barrabasta cachariqueqa! —nir. —¿Imanirtaq mana yasquimanquitsu?


Tse Barrabasqa allapa mana baleq ¿Manacu cuentata qocunqui noqallapita
nunam carqan.੆j pendenqanta? Noqa munaptïmi, qamta

19
1੅Tsenam Jesusta *Pilatu cruscho wanutsiyäshunqui o
astaquecatserqan. 2੅6ROGDGXFX‫ێ‬ cachariyäshunquipis —nir.
nanam cashapita coronata awarir, 11੅Jesusnam nerqan:

Jesuspa peqanman yacarcur, granati —Autorida canequipaqqa Diosmi


capata aqshuratsiyarqan. 3੅Y nopanman churashushqa cashunqui. Mana tseqa
witicurninnam, burlacurnin niyarqan: manam puedinquimantsu ni imata
—¡Biba, *israel nunacunapa reynin! rurameta. Tsemi qamman
—nir. apamaqnïcuna qampitapis mas jutsayoq
Tseno nishpam qaqllancho laqyar cayan —nir.
ushayarqan. 12੅Tsenam Pilatu imanollapapis
4੅Tsepitanam pecunaman yape munarqan cachariquita. 3HUXDXWRULGD‫ێ‬
yarqurir, Pilatu nerqan: cunanam cacharinanta mana munar,
—&DQDQPLTXHPDQ-HVXVWDMRUTDPX‫ێ‬ qaparipa niyarqan:
shaq mana ni ima jutsanta tarenqäta —Jesusta cacharirnenqa, manam
cäyiyänequipaq. *Roma mandacoq *cesarta cäsunquitsu.
5੅7VHQDPUXULSLWD-HVXV\DUTDUDPRU‫ێ‬ Jesusqa rey tucurmi, cesarpa contran
qan casha coronan yacashqa y granati —nir.
capan aqshucushqa. Tsenam Pilatu 13੅Tseno niyaptinnam Pilatu Jesusta

nerqan: jaqman jorqaratsir, sentensiancunan


—Quemi que apayämonqequi nuna tribunalman täcurerqan. Tse tribunal
—nir. canqan sitioqa carqan rumicunawan
6੅Jesusta ricarirninnam, mandacoq caq shumaq enlosadum y tsetam niyarqan
*saserdoticuna y *WHPSOXSDZDUGLDQ‫ێ‬ hebreu parlacho “Gabata” nir. 14੅Tse
cuna qayaripa niyarqan: junaqqa *Pascua ɹestapaq
—¡*Cruscho wanutsï! ¡Cruscho alistapäquinam carqan. Y pullan
wanutsï! —nir. junaqnonam carqan. Tsenam israel
Pilatunam nerqan: nunacunata Pilatu nerqan:
—Noqaqa manam que nunacho ni —Quemi que reyniquicuna.
ima jutsata tarïtsu. Mä qamcunana peta 15੅Tsenam nunacuna qaparipa

apacurnin, cruscho wanutsicuyë —nir. niyarqan:


7੅Tsenam tse autoridacuna niyarqan: —¡Tseta weqapalayämi! ¡Tseta
—Pemi nin, ‘Diospa tsurinmi cä’ weqapalayämi! ¡Cruscho wanutsun!
nishpa. *Leynïcunachomi nin tseno —nir.
neqtaqa wanutsiyänapaq —nir. Pilatunam nerqan:

j¬18.40 *Roma gobiernupa contran nunacunata bullatsir pelyatseqmi carqan.


6$1-8$1੄19 210

—¿Reyniquicunatacu cruscho tunicaqa costurannaq awashqam


wanutsishaq! —nir. carqan. 24੅Tsenam soldaducuna
Mandacoq caq saserdoticunanam parlariyarqan:
niyarqan: —¡Ama quetaqa rachishuntsu!
—Noqacunapa reynïcunaqa cesarllam ¡Sortiyarishun! Mä, ¿meqantsictash
—nir. tocamäshun? —nishpa.
16੅Tsenam pecunaman Jesusta Pilatu Tseta rurariyaptinmi, pactarerqan
entregarerqan crusiɹcayänanpaq. *Diospa palabrancho queno
Tsenam tsarircur apacuyarqan. escribirëcanqan:
“Ratashnïtam raquinacuyarqan.
Crusman Jesusta clabayan Y tunicätam sortiyayarqan”੆k
(Mateo 27.32–44; Marcos 15.21–32; nenqan.
Lucas 23.26–43) Tsenomi rurayarqan tse soldaducuna.
17੅7VHSLWDQDP-HVXVWDFUXVQLQFDWDUFD‫ێ‬ 25੅Jesus clabarëcanqan cruspa

tsir, jeqaratsiyarqan calabera niyashqan ladunchomi mamänin, mamäninpa


sitiuman. Tse sitiutam “Golgota” niyaq nanam, Cleofaspa warmin Maria y
hebreu parlacho. 18੅7VHPDQFKlUDWVLU‫ێ‬ Maria Magdalena quecayarqan.
nam, Jesusta crusman clabayarqan. 26੅Tsenam cuyanqan *disipulun tsecho

Petawanmi ishcaq nunacunata crusiɹca‫ێ‬ mamäninwan shëcayaqta riquecurnin,


yarqan jucnin caqta derechu ladunman Jesus nerqan:
jucnintana itsoq laduman y Jesustanam —Mamä, cananqa penam wawequi
chopincunaman. 19੅Juc letrerutam cuenta canqa —nir.
cruspa puntanman Pilatu queno 27੅Tsenollam jina tse disipuluntapis

escribishqata churatserqan: “Quemi nerqan:


Nazaretpita Jesus, israel nunacunapa —Pemi canapitaqa mamequi cuenta
reynin” nishpa. 20੅Hebreu, latin y canqa —nir.
*griegu idiomacunachomi tseno Tsepita patsam tse disipulun peta
escribirarqan. Jesus clabarëcanqan sitiu apacorqan wayinman mamantano
amanulla captinmi, atscaq israel cuidananpaq.
nunacuna ricarnin, WVHOHWUHUXWDOH\L\DU‫ێ‬
qan. 21੅Israel nunacunapa mandacoq caq Jesus wanurin
saserdoticunanam Pilatuta niyarqan: (Mateo 27.45–56; Marcos 15.33–41;
—‘Israel nunacunapa reynincuna’ Lucas 23.44–49)
nerqa ama escribirätsuntsu. Sinoqa, 28੅Jesusqa musyarqanmi llapan

‘Quemi israel nunacunapa reynin tucoq’ cumplicärishqana canqanta. Y Diospa


nirlla, escribirätsonqa —nir. palabrancho escribirëcanqanmi
22੅Pilatunam nerqan: pactarerqan “¡Yacunällämi!” nicuptin.
—Escribenqänomi quedanqa —nir. 29੅Tsechomi puchqoq binagri jarupa
23੅7VHQDP-HVXVWDFUXVPDQFODEDULU‫ێ‬ quecarqan. 7VHPDQPLHVSRQMDWDWXOOSXU‫ێ‬
nin, URSDQWDHOOXULUVROGDGXFXQDFKXVFX‫ێ‬ cur, isopupa puntanman watarcur,
man raquinacuriyarqan juc juc cada Jesuspa shiminman apayarqan. 30੅-HVXV‫ێ‬
unu. Tseno raquinacuriyaptinnam, nam puchqoq binagrita shoqurirnin
Jesuspa tunicanraq quedarerqan. Tse nerqan:

k¬19.24 Sal 22.18.


211 6$1-8$1੄19੄20

—Llapannam cumplicärishqa —nir. nunam Pilatuman ewar, mañarqan


Tseno nirninnam, peqanta puctircur Jesuspa ayanta pampecunanpaq. Pilatu
wanurerqan. “Apaquï” niptinnam, cuticur apacorqan.
39੅Tsemannam chärerqan paqasllapa
Jesuspa qasqunta *espadawan -HVXVZDQSDUODQDQSDTHZDT1LFRGHPX‫ێ‬
soldadu tucsicun pis, quima arobatano montipa weqin
31੅*Jamaqui junaqcho Pascua ɹesta *mirra nishqan y aloes੆o nishqan pucutaq
ratecuptinmi, israel autoridacuna perfuminwan. 40੅Tse ishcan nunanam
munayarqantsu wanoqcunapa ayancuna israel nunacunapa costumbrincunamanno
cruscho clabarëcananta. (Tsemi tse pampayänanpaq tse pucutaq apayanqanta
jamaqui junaqqa mas respetaduraq ɹnu sabanasman jichecur, Jesuspa ayanta
quecorqan.) Tsemi Pilatuman ewecurnin, wancuyarqan. 41੅Jesusta crusiɹcayanqan
URJD\DUTDQFUXVFKRFODEDUsFD\DTQXQDFX‫ێ‬ sitiuchomi carqan juc werta. Tsechomi
QDSDFKDQFDQFXQDWDSDTXLFDFKDUFDWVLQDQ‫ێ‬ juc mushoq *sepultura੆p carqan.
SDT\FUXVSLWDD\DQFXQDWDMRUTDULFDWVL‫ێ‬ 7VHPDQTDPDQDUDQSLWDSLVSDPSD\DUTDQ‫ێ‬
nanpaq.੆l 32੅7VHQDPVROGDGXFXQDHZHFXU‫ێ‬ raqtsu. 42੅Israel nunacunapa jamacuyänan
nin, Jesuswan ishcaq clabarëcaqcunapa junaqpa dispiranna tse tardi captinmi, y
chancancunata paquicacharcuyarqan, amanulla sepultura captinmi, jicutellapa
puntata jucnin caqpata y tsenollam jucnin Jesuspa ayanta tseman pampariyarqan.
caqpatapis. 33੅3HUX-HVXVWDTDZDQXULVKTD‫ێ‬
tana tarirmi, FKDQFDQWDPDQDQDSDTXL\DU‫ێ‬ Jesus cawarimun
qannatsu. 34੅Tsenam Jesuspa qasqunta (Mateo 28.1–10; Marcos 16.1–8;
Lucas 24.1–12)
espadanwan juc soldadu tucsicorqan. Y

20
yacum yawarnintin yarqaramorqan. 1੅Domingu qoyanam paqasllaraq
35੅Noqam llapanta ricarqä. Y quecaptin, Jesus
ricashqätanollam willayaq willaquinïqa pamparëcanqanman Maria Magdalena
rason caqllam qamcuna creyiyänequipaq. ewarqan. Chärirnam *sepultura
36੅Tseno soldaducuna rurayaptinmi, tsaparaq jatun rumita ricarerqan juc
pactarerqan Diospa palabran queno laducho quecaqta. 2੅Tsenam corillapa
escribirëcanqan: “Manam ni meqan cuticur, Simon Pedruta y Jesuspa cuyë
tullunta paquiyanqatsu”੆m nenqan. 37੅Jina *disipulunta queno willarqan:
quenopis escribirëcanmi: “Tucsir —Sepulturapitam Teytantsicpa ayanta
ushashqatam ricayanqa”੆n nir. apacuyashqa. Manam musyätsu meman
churayashqanta —nir.
Jesusta pampayan 3੅Tsenam Pedru y jucnin disipulun
(Mateo 27.57–61; Marcos 15.42–47; ewacuyarqan Jesus pamparanqanman.੆q
Lucas 23.50–56) 4੅Ishcanmi coripa ewayarqan. Jucnin
38੅Arimatea marcapeq Jose nishqan caqqa Pedrupita mas corirmi, puntata
nunam israel autoridacunata mantsarnin, chärerqan. 5੅Chärirnam pucticur
pacallapa Jesuspa qatiraqnin carqan. Tse puncullapita riquecorqan ɹnu sabanaslla

l¬19.31 Chaquincunata paquiyarqan mas raslla wanurinanpaq. m¬19.36 Sal 34.20.


n¬19.37 Zac 12.10. o¬19.39 Aloesqa carqan allapa pucutaq qoram. p¬19.41 Tse tiempu
sepulturancuna carqan juc macheno rurashqam. q¬20.3 Tse Pedruwan sepulturaman
ewaqqa carqan cuyë disipulun Juanmi.
6$1-8$1੄20 212

churarëcaqta. Manam rurimanqa —¡Rabunï! —nïcorqan. (Rabuneqa,


yecorqantsu. 6੅Pedrunan qepanta chärir, mayestrullä ninanmi.)
ruri sepulturaman੆r yecurerqan. Pepis 17੅Jesusnam nerqan:

ricarerqan sabanasllana tsecho —¡Ama tsaramëtsu! Manaran Papänïman


churarëcaqtam. 7੅Jesuspa peqan wataraq ewäraqtsu. Antis ewë noqaman creyicoq
ratashqa juc laduchomi shumaq ellushqa wauqïcunata. Willanqui Papänïman
churarëcarqan. 8੅Tsenam puntata chaq eucunäpaq caqta; noqapa Papänïqa
caqpis ruriman yecurir, tsecunata ricarir qamcunapapis Papäniquicunam, y Diosnïqa
pepis creyirerqan.੆s 9੅Tseyaqqa manaran qamcunapapis Diosniquicunam —nir.
alleqllaqa cäyiyarqantsu *Diospa 18੅Tsenam disipuluncunaman Maria

palabrancho Jesus cawarimunanpaq Magdalena ewecur, willacorqan Teyta


willaconqanta. 10੅Tsepitanam ishcancuna Jesusta riqueconqanta, y willacorqan
wayincunaman cuticuyarqan. Jesus encarganqanta.

Maria Magdalenata Jesus yuripun Jesus yuripun disipuluncunata


(Marcos 16.9–11) (Mateo 28.16–20; Marcos 16.14–18;
11੅Maria Lucas 24.36–49)
Magdalenanam sepulturapa
puncuncho waqaquicarqan. Tseno 19੅7VHGRPLQJXWDUGLQDPGLVLSXOXQ‫ێ‬

waqaquicarnam ruriman cawecur, cuna wayi rurincho juntu quecayarqan.


12੅riquecorqan yulaq püru bistishqa Israel autoridacunata mantsarninmi,
ishcaq *anjelcuna Jesuspa ayan puncuta alli buenu trancashqa
churarashqancho tëcayaqta; jucninmi quecayarqan. &KRSLQFXQDPDQ\XULUFXU‫ێ‬
peqan canqancho, jucninnam chaquin nam Jesus napacurerqan queno nishpa:
canqancho. 13੅Anjelcunanam niyarqan: —¡Alli pasaquicho cayë! —nir.
—Mamite ¿imatataq waqanqui? —nir. 20੅Tseno nirmi, ULFDWVLFRUTDQPDTXLQ‫ێ‬

Maria Magdalenanam nerqan: cunata y pechunta. 7VHQDPGLVLSXOXQFX‫ێ‬


—Teyta Jesustam apacuyashqa. Manam naqa Teyta Jesusta riquecur, allapa
musyätsu meman churayashqanta —nir. cushicuyarqan. 21੅Jesusnam yape nerqan:
14੅Tseno nirirnam tumecurnin —¡Ama llaquiyëtsu, cushicuyë!
riquecorqan Jesus tsecho shëcaqta. Peru Imanollam *Dios Yaya noqata
Jesus canqantaqa manam musyarqantsu. cachamarqon; tsenollam qamcunatapis
15੅Jesusnam taporqan queno: nunacunaman cachayaq.
—Mame ¿imanirtaq waqanqui? 22੅Tseno nirirnam pecunaman püquecur:

¿Pitataq ashinqui? —nir. —*Santu Espirituta chasquiyë


Maria Magdalenanam shonqunllacho —nerqan. 23੅3LWDSLVMXWVDQFXQDWDSHUGRQD‫ێ‬
“Werta täpaqchi queqa” nishpa yaptiqueqa perdonashqam cayanqa, y
pensarnin, queno nerqan: pitapis mana perdonayaptiqueqa manam
—Tëte, ¿qamchi yä memanpis ayanta perdonashqatsu cayanqa —nir.
apecorqonqui? Meman churashqequitapis
willecallämë ewarnin apacullanäpaq —nir. Disipulun Tomas
16੅Tsenam Jesus nïcorqan: rican Jesus cawarishqata
—Maria —nir. 24੅Tse wayicho juntu quecayanqanman

Tsenam Maria tumecurnin: Jesus chänan öra chunca ishque (12)

r¬20.6 Riquë Jn 19.41. s¬20.8 Creyirerqan Jesus cawarimushqanta.


213 6$1-8$1੄20੄21

disipulunpita Mellïshu niyanqan Tomas Tomas, Canä de Galilea marcapeq


manam tsechotsu quecarqan. 25੅7VHSLWD‫ێ‬ Natanael, Zebedeupa ishcan tsurincuna y
nam Tomasta willariyarqan: LVKFDTPDVGLVLSXOXPD\LQFXQDTXHFD\DU‫ێ‬
—Teyta Jesustam riquecuyarqö —nir. qan. 3੅Simon Pedrunam nerqan:
Tomasnam nerqan: —Noqaqa pescaqmi eucü —nir.
—-HVXVSDPDTXLQFKRFODEXXFKFXVK‫ێ‬ Waquincunanam niyarqan:
qata mana ricarqa, \FODEXXFKFXVKTDQ‫ێ‬ —Acu, noqacunawanpis ewashun.
man dedüta mana yacarqa, \TDVTXQ‫ێ‬ Eucurninnam, lanchaman lloqarcur,
man maquita mana yacarqa, manam jeqariyarqan. 7VHSDTDVPDQDPQLMXFOOHOOD‫ێ‬
creyishaqtsu —nir. tapis tsariyarqantsu. 4੅3DWVDZDUlUsFDSWLQ‫ێ‬
26੅Juc semanatanam disipuluncuna nam, Jesus lamarpa cuchuncho shëcarqan.
yape tse wayicho juntu quecayarqan. Y -HVXVFDQTDQWDSHFXQDPDQDPUHTL\DUTDQ‫ێ‬
Tomaspis tsepenqa tsechomi quecarqan. tsu. 5੅Jesusnam queno qayacorqan:
Puncu llawishqa quecaptinpis, juclla —Wamralläcuna, ¿SHVFDGXWDWVDUL\DU‫ێ‬
chopincunaman yurircurmi, Jesus qonquicu? —nir.
queno nerqan: Pecunanam “Manam” niyarqan.
—¡Cushi cushi cacuyë! —nir. 6੅Tsenam Jesus nerqan:
27੅Tomastanam nerqan: —Lanchapa derechu caq ladunpa
—Tomas, riquë maquita, dediquita atarayata jitayë. Tsechomi tsariyanqui —nir.
yaque. Y qasqümanpis maquiquita Nenqannonam atarayata yacuman
yaque. ¿Imanirtaq creyicunquitsu? jitarcur, atsca pescaduyoq captin,
¡Cananpita creyicunqui! —nir. jorqetapis puediyarqantsu. 7੅Jesuspa
28੅Tsenam Tomas nerqan: cuyë disipulunnam Pedruta nerqan:
—¡Teytallämi y Diosllämi canqui! —nir. —¡Taqeqa Teyta Jesustaq! —nir.
29੅Jesusnam nerqan: Teyta Jesus canqanta musyecurnam,
—Tomas, ¿ULFDUDPDUUDTFKLFUH\LULQ‫ێ‬ Pedroqa qotuconqan ratashninta
qui! Cushicuyätsun mana ricamarpis yacacurcur, yacuman pinticorqan Jesus
creyicoqcuna —nir. canqanman apuradu chärinanpaq.
8੅:DTXLQGLVLSXOXFXQDQDPODQFKDFKR‫ێ‬
Juan willacun imapaq raq ewayarqan atarayata pescaduntin
que libruta escribishqanta qarachacushqa. Lamar cuchunman
30੅Atscamilagrucunatam Jesus rurarqan FKlUL\lQDQSDTTDPDQDPDOODSDFDUXQD‫ێ‬
disipuluncunapa nopancho. Tsecunaqa tsu carqan. Juc pachac (100) PHWUXQR‫ێ‬
manam llapantsu escriberqan que llam pisherqan. 9੅Lamar cuchunman
librucho. 31੅Quecunallata escribirninmi chärirnam, taririyarqan tantata y nina
willayaq *Dios Acrashqan tsurin Jesus shancacho pescadu cancacar
canqanta creyiyänequipaq. Creyicorqa, churarëcaqta. 10੅Jesusnam nerqan:
perecur wiñe caweyoq cayänequipaq. —Tsariyämonqequi pescaducunapita
juc ishqueta apayämï —nir.
Qanchis *disipuluncunata 11੅Tsenam Simon Pedru lanchaman
Jesus yuripun lloqarcur, jorqorqan atarayata

21
1੅Quenomi disipuluncunata Jesus patsaman. Pachaq pitsqa chunca quima
yape yuriporqan Tiberias nishqan (153) jatusaq pescadiyoqmi carqan, y
Lamar cuchuncho. 2੅7VHFKRPLGLVLSXOXQ‫ێ‬ tselaya quecaptinpis, ataraya manam
cuna Simon Pedru, mellïshu niyanqan racherqantsu. 12੅Tsenam Jesus nerqan:
6$1-8$1੄21 214

—¡Shayämï micunapaq! —nir. quiquiquim ropequicunata yacacurnin,


<PDQDPQLPHTDQGLVLSXOXQFXQDOOD‫ێ‬ munanqequiman ewarqequi. Peru auquin
pis balorayarqantsu “¿Pitaq canqui?” nir, queniquichonam ricrequita mashtanqui; y
tapiquita, porqui reqiyarqanmi Teyta jucnam ropequitapis yacatsishunqui; y
Jesus canqanta. 13੅Jesusnam pecunaman mana munashqequimanmi apayäshunqui
witicur, tantata tsarircur pescadullantin —nir. 19੅Tseno nirninmi, Jesus cäyitserqan
qararqan. 14੅Que topayanqanwanqa Pedru imano wanunanpaq canqanta, y
quima cutinam cawarimushqanpita tseno wanurnin, Diospa puedeq queninta
Jesus yuriporqan disipuluncunata. nunacunata musyaratsinanpaq caqta.
Tsepitanam nerqan:
Jesus parlan Simon Pedruwan —Ruranqäcunata ruranqui —nir.
15੅Micur ushariyaptinnam, Simon
Pedruta Jesus nerqan: Jesuspa cuyë disipulun Juan
—Jonaspa tsurin Simon, ¿quecuna 20੅Tumecurnam, Pedru ricarerqan
cuyayämanqanpeq mascu qam Jesuspa cuyë disipulun qepancunata
cuyamanqui? —nir. ewarëcaqta. 7VHGLVLSXORTDVHQHFD\DS‫ێ‬
Pedrunam nerqan: tin Jesuspa laduncho quinquishecur,
—Aumi, Teyta. ¡Musyanquitaq noqa “Teyta, ¿pitaq qamta ranticushunqui?”
cuyanqaqta! —nir. nir, tapoq caqmi carqan. 21੅Tseno
Jesusnam nerqan: ricarirnam, Jesusta Pedru nerqan:
—Tsepenqa achcasnïcunata cuidanqui —Teyta, taqewanqa ¿imataq
—nir pasaconqa? —nir.
16੅Jina yapenam Jesus nerqan: 22੅Jesusnam nerqan:

—Jonaspa tsurin Simon, ¿FX\DPDQ‫ێ‬ —Que patsaman cutimonqäyaq pe


quicu? —nir. cawananta munaptïpis ¿LPDWDTRFXVKXQ‫ێ‬
Pedrunam nerqan: qui! ¡Qamqa, ruranqäcunata ruranqui!
—Aumi, Teyta. ¡Qam musyanquim —nir.
cuyashqaqta! —nir. 23੅Tseta musyarirnam, Jesusman

Jesusnam nerqan: creyeqcuna queno niyarqan: “Pëqa manash


—Tsepenqa üshäcunata cuidanqui wanonqatsu” nir. Peru Jesusqa manam tse
—nir. ninantatsu nerqan, sinoqa quenomi nerqan:
17੅Yapenam Jesus nerqan: “Que patsaman noqa cutimonqäyaq pe
—Jonaspa tsurin Simon, ¿rasonpacu cawananta munaptïpis, ¿qam imananquitaq!”
cuyamanqui? —nir. nerqanmi.
Quima cutina tseno “Cuyamanquicu” 24੅Quecuna escribeq disipuloqa

nirnin, Jesus tapuptinnam, Pedru llapanta ricashqa carmi, caqllata


llaquicur nerqan: willacun. Tsenopam musyantsic tse
—Teyta, TDPTDOODSDQWDPPXV\DQ‫ێ‬ willaconqan rasonpa canqanta.
qui. ¡Tsemi allapa cuyashqaqtapis 25੅0DVDWVFDUDQFDQ-HVXVUXUDVKTDQ‫ێ‬

musyanqui! —nir. cuna. Tsecunata llapanta jucllellapayan


Tsenam Jesus nerqan: escribiyaptenqa, que patsa manam
—Tsepenqa üshäcunata cuidanqui. tincunmantsu tse librucunata
18੅Rasonpam neq: Mosuraq carnenqa, churayänanpaqpis.
HECHOS
Apostolcunapa rurenincuna
Lucas escribenqan “Hechos” libroqa “San Lucas” librupa sigueqninllam. “San
Lucas” libruchomi willacun Jesus rurashqancunata, y “Hechos” libruchonam
willacun *Santu Espiritu yanapaptin apostolcuna rurayashqancunata. Que
libruchoqa jina willacun apostolcuna Santu Espiritupa yanapeninwan metsepapis
caru marcacunapa ewar alli willaquita willacuyanqantam.
Teyta *Jesucristuman creyicurmi, Lucas Pabluwan juntu juc marcacunapa
ewarqan Teyta Jesucristupa alli willaquininta willacuptin yanaqar. Tseno Pabluta
yanaqashqa carmi Lucas que libruta escribishqa. Tseta mas musyanequipaq
leyinqui Hechos 16.10-17; 20.5-16; 21.1-18; y 27.1-28.16. Tsenolla Lucaspaq mas
musyanequipaq leyinqui Colosenses 4.14; 2 Timoteu 4.11; y Filemon 24.

cachamonqa. Tsemi tseta manaraq


Santu Espirituta cachamunanpaq chasquerqa, Jerusalenpita ama
Jesus äniconqan yarquyanquiraqtsu. 5੅&ODUXSDUODTXL‫ێ‬

1
1-2੅Cuyë amigu Teoɹlo, punta caq choqa bautisacoq Juanqa yacullawanmi
librüchomi qamman escribimorqä bautisarqan; peru cananqa ichicllanam
Teyta Jesus que patsacho quecar asta pishin Santu Espirituwan qamcuna
sieluman cuticonqanyaq, llapan bautisashqa cayänequipaq.
UXUDVKTDQFXQDWD\\DFKDWVLFXVKTDQFX‫ێ‬
Teyta Jesus sieluman cuticonqan
nata willaparniqui. Pemi manaraq
sieluman cuticur, DFUDVKTDQDSRVWROQLQ‫ێ‬ 6੅Tsepitanam apostolnincuna
cunata Santu Espiritupa muneninwan juntacärir, Teyta Jesusta tapuyarqan
dispunerqan imano quecayänanpaqpis. queno:
3੅Wanushqanpita cawariramurmi, —Tëte, ¿cananqa qamnacu Israel
pecunata yuripur chuscu chunca (40) nasionnintsicta punta canqantsicno
junaqninpi tuquilayapa cäyitserqan librina canapaq rescatamunqui?
rasonpa cawarimonqanta creyiyänanpaq. —nishpa.
Y nunacuna Diospa mandaquinincho 7੅Jesusnam queno nerqan:

imano cayänanpaq caqtam willaparqan. —1LLPH|UDQLLPHMXQDTFDQTDQWD‫ێ‬


4੅Teyta Jesusmi apostolnincunawan pis qamcuna musyayänequeqa manam
juntu quecarnin, queno mandarqan: presisantsu. *Dios Yayallam puedeq car
—Puntata willayanqaqnomi tsetaqa dispunishqa. 8੅Peru qamcunaqa
äniyäshonqequita Papänï qamcunaman Santu Espirituta chasquirirmi, poderyoq

215
+(&+26੄1 216

ticrariyanqui. Tsenam noqa Judas Iscariotim Teyta Jesusta presu


rurashqäcunata willacurnin, puriyanqui tsariyänanpaq nunacunata pushecorqan.
Jerusalencho, Judeacho, *Samaria Y tse Judaspaqmi Santu Espiritu
marcacunacho; y jinantin munduyaqmi cäyitsiptin, une rey *David willacur
chäratsiyanqui. escriberqan. Tse escribishqanmi canan
9੅Tseno parlar usharirnam, pecuna cumplicärishqa. 17੅Judasqa sirwicoq
ricarëcayaptin, pallaricar sieluman apostol cananpaq noqacunano
eucorqan; y pucute tsapäriptinnam, acrashqam carqan. 18੅(Peru eucurmi, tse
manana mas ricayarqannatsu. 10੅6LHOX‫ێ‬ pagayanqan qellewan chacrata
man tseno eucoqta ricarëcayaptinnam, ranterqan. Tsechonam ure senqapa
ishcaq nunacuna yulaq bestishqa jeqacurcorqan. Pachan pashtariptinnam
nopancunaman juclla yurircur, 11੅queno aqishnincunapis ramacärerqan. 19੅Judas
niyarqan: tseno wanushqanta musyarirninmi,
—Galilea nunacuna, ¿imanirtaq Jerusalencho yachaq llapan nunacuna
sieluta ricarar shäquicayanqui! Tse tse chacrata jutitsiyarqan ‘Haceldama’
Jesus rara sieluman pallaricar eucoqta nishpa. Haceldamaqa pecunapa
ricayanqequinollam, yape que patsaman idiomancunacho ‘yawarpa chanin
cutimonqa. chacra’ ninanmi.) 20੅Tsepaqmi Salmu
nishqan librucho queno escribirëcan:
Matiasta acrayan *Judaspa rantin ‘Täranqan wayim dejarishqa canqa;
apostol cananpaq y manam ni pi täranqanatsu tse
12੅Olibus nishqan jircacho wayicho’,੆b nir.
juntarëcayanqanpitanam, Jerusalenman Jina quenopis escribirëcanmi:
tse apostolcuna cuticuyarqan. Tse ¶7VHQXQDSDFDUJXQWDMXFQDFKDVTXL‫ێ‬
jircapita Jerusalenyaqqa manam tsun’,੆c nishpa.
carutsu carqan, *jamaqui junaqcho 21੅“Quechomi quecayan Teyta Jesus

puriyänan distansiallam.੆a 13੅-HUXVDOHQ‫ێ‬ que patsacho quecaptin, imepis peta


man chärirnam, posadacuyanqan qatirar, noqacunawan juntu pureq
wayipa altusninman lloqariyarqan. nunacuna. 22੅Tsemi presisan pecunapita
Pecunam cayarqan: Pedru, Juan, jucninta apostol cananpaq churanantsic,
Santiagu, Andres, Felipi, Tomas, 7H\WDQWVLFZDQXVKTDQSLWDFDZDULPRQ‫ێ‬
Bartolome, Mateo, Alfeupa tsurin qanta noqacunawan willacuyänäpaq.
Santiagu, *Seloti grupupita Simon, y 3HFXQDPEDXWLVDFRT-XDQEDXWLVDQTDQ‫ێ‬
Santiagupa tsurin Judas. 14੅Pecunam pita patsa asta sieluman cuticonqanyaq
llapancuna juntacar, juc shonqulla Jesus rurashqancunata ricayarqan.”
imepis Diosman mañacuyaq Jesuspa 23੅Tsemi tsecho ellucayashqacunapita

mamäninwan wauqincunawan y waquin acrariyarqan ishcaq nunata: Jose


warmicunawan. Barsabasta (tse Barsabaspa jucnin
15੅Tse junaqcunanam Teyta Jesusman jutinmi carqan Justo), y jucnintanam
pachac ishque chunca (120) FUH\LFRT‫ێ‬ Matias nishqan nunata. 24੅Tsepitanam
cuna ellucayashqa quecayarqan. 7VHFKR‫ێ‬ Diosman mañacuriyarqan queno:
nam apostol Pedru sharcurcur, queno —Teytalläcuna, qammi musyanqui
nerqan: 16੅“Wauqicuna y panicuna, llapä nunacuna imano cayanqätapis.

a¬1.12 Juc quilometrunullam carqan. b¬1.20 Sal 69.25. c¬1.20 Sal 109.8.
217 +(&+26੄1੄2

Tsemi canan musyecatsiyämë, que marcapita, Mediapita, Elampita,


ishcanpita meqanta acrarenqequitapis Mesopotamiapita, Judeapita, &DSDGR‫ێ‬
25੅Judaspa rantin apostol cananpaq. ciapita, Pontupita, Asiapita, 10੅Frigiapita,
Pëqa apostol queninta mana cumplirmi, Panɹliapita, Egiptupita, Cirene waq
jutsanrecur castiguman ishquishqa. ladun Libia marcapita. <ZDTXLQQLQ‫ێ‬
26੅Mañacur usharirninnam, VRUWL\DUL‫ێ‬ tsicqa *Romapita shamoqmi quecantsic.
yarqan, \0DWLDVSDTPLVXHUWL\DUTXUHU‫ێ‬ 11੅Israelcunapis y mana israel cashpa,

qan. Tse örapitam pe yapacärerqan LVUDHOQXQDFXQDQR'LRVPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬


chunca juc (11) apostolcunaman chunca napis cayanmi. Creta *islapitapis y
ishque (12) cayänanpaq. Arabia nasionpitapis cayanmi. ¡Y
llapantsictaq wiyecantsic cada unupa
*Santu Espiritupa shaminin idiomantsiccho Diospa espantepaq

2
1੅“*Pentecostes”nishqan ɹesta rurenincunata parlapëcamanqantsicta!
junaqnam Teyta Jesusman 12੅Y llapan nunacunam limpu

creyicoqcunapis jucllacho ellucashqa espantashqa allapa yarpacachar, TXLTXLQ‫ێ‬


quecayarqan. 2੅Tseno quecayaptinnam, cuna pura queno tapunacuyarqan:
derepentita sielupita wiyacorqan imeca —¿Imanirraq quecuna susedicun!
shucuqui bientunoraq waqaq; y —nishpa.
TXHFD\DQTDQZD\LMXQWDPZDTXHFRU‫ێ‬ 13੅Peru waquincunanam burlacurnin,

qan. 3੅Tsellanam ricariyarqan imeca queno niyarqan:


nina rupaqno qalluno qalluno cada —¡Que nunacunaqa machashqa carmi
nunaman urämoqta. 4੅Tse öram Santu tseno parlacuyan! —nishpa.
Espiritupa poderninchona ticrariyarqan,
Nunacunata apostol
\WXTXLOD\DLGLRPDWDSDUODUPLTDOOHFX‫ێ‬
Pedru cäyitsir willapan
yarqan segun Santu Espiritu
parlatsenqanmanno. 14੅Tseno niyaptinnam, chunca juc (11)
5੅7VHMXQDTFXQDPMLQDQWLQQDVLRQFXQD‫ێ‬ apostol mayincunawan quecar, Pedru
SLWD-HUXVDOHQPDQHZD\DVKTDTXHFD\DU‫ێ‬ VKDUFXUQXQDFXQDWDIXHUWLSDSDUODSDU‫ێ‬
qan Diosta mantsacoq *israel nunacuna. qan queno: “Tëtecuna, israel casta
6੅Tseno bullata wiyecurnam, atscaq mayicuna y llapequi Jerusalencho
nunacuna ellucarir, DOODSDHVSDQWDFX‫ێ‬ täraqcuna, canan parlacaramonqäta
yarqan, SRUTXL-HVXVPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬ shumaq wiyacur cäyiräyämë. 15੅1RTD‫ێ‬
QDPWVHHOOXFDTQXQDFXQDSDLGLRPDQFX‫ێ‬ cuna manam qamcuna pensayanqequino
nacho parlayarqan. 7੅Tsenam machashqatsu quecayä, porqui qoya las
mantsacäcur, quiquincuna pura queno nuebillaraqtaq.੆d 16੅6LQRTDTXHZL\HFD‫ێ‬
ninacuyarqan: yanqequeqa cumplicärin, Diospa une
—¿Imanotaq que? ¡Que parlecaq *profetan Joel escribishqanmi. 17੅Pemi
QXQDFXQDTDOODSDQSLV*DOLOHDPDUFDSL‫ێ‬ queno escriberqan:
tataq cayan! 8੅Peru ¿imanopataq ‘Ninmi Dios: 8OWLPXWLHPSXFXQD‫ێ‬
cananqa cada unupa idiomantsiccho chomi queno pasaconqa:
parlayaqta wiyecuntsic? 9੅Quechoqa Santu Espiritutam noqa cachashaq
shamushqa quecantsic: Partia llapan nunacunaman.

d¬2.15 Israel nunacunaqa manam tse örallaqa upuyaqtsu machayänanpaq; sinoqa


costumbrincunamannomi tardiparaq upuyaq.
+(&+26੄2 218

Y qamcunapa tsuriquicunam, ‘Musyämi Teytä noqawan imepis


warmipis ollqupis, willacuyanqa quecanqanta;
noqapaq. pe yanapamaptinmi, imeca
Jobincunatam rebelashaq, \DXTXLQ‫ێ‬ pasamaptinpis, pëcho tsaracü.
cunatanam sueñïnincunacho 26 Tsemi shonqullä allapa cushicun, y

parlapäshaq. tseno cushicurmi alabecü.


18 Jina warmiman ollqumanpis Jina peman marcäquicarmi,
sirwimaqnïcunamanqa, wanucushaqpis.’
Santu Espirituta cachashaqmi noqa 27੅Jina quenomi rey David escriberqan

nishqäta willacuyänanpaq. quiquin Jesus parlecaqno:


19 Sieluchomi espantaquipaqta ‘Porqui qamqa Diosllä manam
ricatsiyashqequi. wanushqacuna cayanqancho
Y patsachopis tuqui señacunatam dejaramanquitsu,
ricatsiyashqequi: yawarta, ninata ni jutsannaq sirwishoqniquipa ayan
y qoyepita pucuteta. ismunanta permitinquitsu.
20 Intim actsenqanatsu, y quillanam 28 Sinoqa qammi wiñe caweman

yawarno puca püru ticrarenqa. pushamanqui nopequicho


Tsecuna canqa Teytapa cushishqana cacunäpaq’੆f nir.”
espantaquipaq 29੅7VHHVFULWXUDQHQTDQWDZLOODFXULU‫ێ‬

y presisaq dia del juisiun cananpaq, nam, Pedru queno nerqan: “Marca
ichicllana pishicaptinmi. mayicuna, qamcuna alleqpam
21 Pipis Teytaman marcäcur musyayanqui une castantsic rey David
mañacuptenqa, wanucuptin pampayanqanta. <FDQDQFD‫ێ‬
salbashqam canqa’੆e nishpa. mayaqmi marcantsiccho riquecantsic
22੅“Tsemi canan parlamonqäta, Israel *sepulturanta. 30੅Peru Diospa profetan
marca mayicuna, shumaq cäyicayämë: carmi, 'DYLGPXV\DUTDQSHSDPLUHQLQ‫ێ‬
Teyta Dios poderninwan yanapaptinmi, pita juc yuricoq puedeq mandacoq
espantaquipaq tuqui señacunata y cananpaq Dios cumplinanpaq
milagrucunata Jesus rurarqan. änenqanta.੆g 31੅Davidta Diosnintsic
Tsenopam musyatsimarqantsic Nazaret rebelashqa captinmi, willacorqan *Dios
marcapita Jesus poderyoq cashqanta. Acrashqan cawarimunanpaq canqanta, y
Tsetaqa qamcuna allim musyecayanqui. wanushqacuna canqancho mana
23੅Tseno quecaptinpis, qamcunam dejarishqa cananpaq cashqanta.
entreguecuyarqequi mana alli ruraq Tsenolla ayanpis mana ismushqa
nunacunaman, *cruscho clabar cananpaq cashqanta. 32੅Tse acrashqan
wanutsiyänanpaq. Tsetaqa unepitana -HVXVWDPZDQXVKTDQSLWD'LRVFDZDULWVL‫ێ‬
dispunishqa carmi, 'LRVQLQWVLFPXV\DU‫ێ‬ mushqa. Pe cawarimushqantam
qanna. 24੅3HUXDOODSDMLSDUZDQRQTDQ‫ێ‬ noqacuna ricashqa cayä. 33੅Tsemi Teyta
pita libramurmi, 'LRVQLQWVLFFDZDULUDWVL‫ێ‬ Jesusta Dios apacushqa pewan juntu
morqan, y manam wanushqallaqa mandacuyänanpaq. Y änenqan Santu
quedacunmantsu carqan. 25੅Porqui tseno Espiritutam Jesusta qoycorqan. Penam
cananpaqmi rey *'DYLGSLVXQHWLHPSX‫ێ‬ canan noqacunaman cachamushqa.
cho Jesuspaq queno escriberqan: Tsetam qamcuna riquecayanqui y

e¬2.21 Jl 2.28-32. f¬2.28 Sal 16.8-11. g¬2.30 2 S 7.12-13; Sal 132.11-12.


219 +(&+26੄2੄3

wiyecayanqui. 34੅Porqui Davidtsu 41੅Tsenam Pedru willaconqanman

manam cawarircur sieluman ewarqan. creyicur, bautisaquicuyarqan. Tse


Peru jinam pe escriberqan queno: MXQDTPLFUH\LFRTFXQDPDQ\DSDTXHFX‫ێ‬
‘Diosmi nerqan Teytäta: yarqan quima waranqano (3,000)
Eucamï noqawan juntu nunacuna. 42੅<DSRVWROFXQD\DFKDWVLFX‫ێ‬
mandacunapaq, yanqanta cäsucurmi, ɹrmi cacuyarqan.
35 asta llapan chiquishoqniquicunata Pecunam juntacarnin, juc shonqulla
muneniquiman churamonqäyaq’੆h Santa Senata੆k juntu micuyaq, y
nishpa.” Diosman mañacur cacuyaq.
Tsepitanam Pedru queno nerqan:
36੅“Israel casta mayïcuna, canan rasonpa Punta creyicoqcuna juc
caqta cäyicuyë: qamcuna tse Jesusta shonqulla cawayanqan
FKLTXLUQLQFUXVFKRZDQXWVL\DQTHTXL‫ێ‬ 43੅Tsenam apostolcuna Diospa
tam, 'LRVFKXUDULVKTDOODSDQQXQDFX‫ێ‬ poderninwan milagrucunata y
napa mandacoqnin y Pepa Acrashqan੆i señacunata rurayaptin, llapan nunacuna
cananpaq” nir. mantsacäcuyarqan. 44੅Teyta Jesusman
37੅Pedru tseno niriptinnam, tsecho OODSDQFUH\LFRTQXQDFXQDPMXFVKRQTX‫ێ‬
juntarëcaq nunacuna shonquncunacho nolla cawacuyarqan; y imancunatapis
nanatsicur allapa llaquicurnin, Pedruta manam quiquincunallapaq canantaqa
y waquin apostolcunata tapuyarqan munayarqantsu. 45੅Capoqyoqcunam
queno: chacrancunata y imancunapis
—Tëtecuna, tsepenqa ¿imatataq cayäponqanta ranticuyarqan. Tsepa
canan ruralläyäshaq? —nishpa. chanintanam raquiyarqan wactsacunata.
38੅Tsenam Pedru queno yasquerqan: 46੅Cada junaqmi *templuman

—Llapequicuna, PDQDDOOLUXUHQLTXL‫ێ‬ juntacäyaq. Wayincunachonam


cunata dejariyë, y bautisacuyë imatapis qaranacur, Santa Senatapis
*Jesucristurecur jutsequicunapita Dios rurar, cushishqa juc yarpellana juntu
perdonecuyäshunequipaq. Tsenam micuyaq, 47੅Diostam alabayaq; y llapan
Santu Espirituta qamcunatapis nunacunam pecunata respetayaq. Y
qoycuyäshunqui. 39੅Porqui Diosnintsic Teytantsic permitiptinmi, Jesusman
äniconqan Santu Espiritoqa llapan creyicurnin, salbacur waran waran
acrananpaq caqcunapaqmi: TDPFXQD‫ێ‬ yapacärëcayaq.
paq, PLUHQLTXLFXQDSDT\FDUXPDUFDFX‫ێ‬
nacho cawacoqcunapaqmi.੆j Pedru y Juan juc coju
40੅Tsenomi Pedru tuquinopa Jesuspaq nunata cachacätsiyan

3
nunacunata willaparqan, y notiɹcarqan 1੅Jucjunaqmi las tres quecaptin
queno: Pedruwan Juan ewayarqan *WHPS‫ێ‬
—¡Nunacuna, llutan rurenincunapita luman. Tse öraqa carqan Diosman
witicuriyë, FDVWLJDVKTDPDQDFD\lQHTXL‫ێ‬ mañacuyänan öram. 2੅Tsechonam
paq! —nishpa. quecarqan yuriquininpita patsa juc coju

h¬2.35 Sal 110.1. i¬2.36 Rique Dios Acrashqanta cäyitsiquicunacho. j¬2.39 Quecho nin
mana israel nunacunapaqmi. Riquë Is 57.19. k¬2.42 Tse Santa Senataqa manam micuyaq
pachancuna waqaptintsu; sinoqa selebreyaq Teyta Jesuspa wanïninta y cawarimininta
yarpäyänanpaqmi.
+(&+26੄3 220

nuna. Tse nunatam cada junaq apayaq 12੅Tseta riquecurninnam, Pedru queno
templupa “Shumaqllan” nishqan nerqan: “Israel mayicuna, ¿imanirtaq
puncuman. 7VHFKRPLSsTDWVHWHPSOX‫ێ‬ mantsacashqa ricaräyämanqui, imeca
man yecoqcunata limushnata mañacoq. quiquïcunapa podernïcunawan o alli
3੅Pedruta y Juanta templuman yecoqta ruraq cayanqärecur noqacuna que
riquecurninnam, tse nuna rogacur nunata cachacäratsiyaptïnopis? ¡Manam
limushnata mañacorqan. 4੅Tsenam tsenotsu! 13੅Sinoqa une awiluntsic
pecuna tse cojuta ricaräyarqan. *Abraham, Isaac y Jacob adorayanqan
Pedrunam queno nerqan: Diosnintsicmi੆l permiterqan sirweqnin
—Au, nuna, ricayämë —nishpa. Jesusta nunacuna alabayänanpaq.
5੅Cojunam pecunata ricararqan, Petam qamcuna mana reqeq tucushpa
imallatapis qarayänanta pensar. 6੅Peru autorida *3LODWXPDQHQWUHJXHFX\DUTH‫ێ‬
Pedrunam tse nunata queno nerqan: qui. Cacharita munaptinpis, manam
—Qarayänaqpaqqa manam munayarqequitsu. 14੅<'LRVPDQGDFXVK‫ێ‬
qellenïcuna ni imäcunapis cantsu. Peru qancunata ruraq y jutsannaq nuna
Nazaretpita *Jesucristupa poderninmi quecaptinpis, pe libri cananpaqqa
noqacho, tsetam qoshqequi. Tsemi pepa manam mañacuyarqequitsu; sinoqa
poderninwan cachacätsishqequi. ¡Canan mañacuyarqequi juc asesinuta libri
sharcur purï! —nir. cacharinanpaqmi. 15੅7VHQRPLZDQXWVL‫ێ‬
7੅Tseno nirirnam, nunapa derechu caq yarqequi wiñe cawatsicoq Jesusta. Peru
maquinpita sutarcorqan. Tse öram Diosmi wanonqanpita cawaritsimushqa.
cojupa chaqui moquncuna fuertina Tsetaqa noqacunam ricashqa cayä.
ticrarir, alliyärerqan; 8੅y sharcur, juclla 16੅Que riquecayanqequi y reqiyanqequi

saltecur, purir qallecorqan. Tsepitanam nunataqa Jesuspa poderninmi, peman


cachacashqanta cushicur: “¡Diosqa marcäconqanrecur, cachacäratsishqa.
allapa allim!” nishpa, pintir saltar, Ricayanqequinomi Jesuspa podernin,
SHFXQDZDQMXQWXWHPSOXPDQ\HFXUHU‫ێ‬ peman marcäcuptin, pasepa
qan. 9੅Tse nuna Diosta alabaqta y cachacäratsishqa.
sanuna pureqta riquecurninnam, 17੅“Marca mayicuna, noqa musyämi

nunacuna 10੅tse pasaquicuptin, HVSDQWD‫ێ‬ rurayanqequita. Jesuspaq cuentata


cur mantsacashqa quedariyarqan. mana alleq qocurishpam, qamcuna
Porqui llapancunam musyayarqan tse autoridaniquicunawan wanutsiyarqequi.
nunaqa templupa “Shumaqllan” nishqan 18੅Peru tsenopam Dios cumplishqa une

puncucho tecullar limushnata mañacoq *profetancunawan willacatsimonqanta.


canqanta. Tse profetacunam queno niyarqan:
‘*Dios Acrashqan que patsaman
Apostol Pedru templucho shamurmi, allapa jipanqa’ nir. 19੅Tsemi
willapäcun cananqa mana alli rureniquicunata
11੅7VHFDFKDFDVKTDQXQDQDP3HGUXWD‫ێ‬ dejarir, Diosman cutiquicuyänequi.
wan Juanta manana jaqerqantsu. Tsenam pe jutsequicunata qonqecur,
Tsenam llapan nunacuna espantashqa Teytantsic alli cawaquichona ime örapis
coripäcuyarqan, pecuna quecayanqan catsiyäshunqui. 20੅Y Diosmi unepita
templupa Salomon nishqan coredorman. patsa Pepa Acrashqan੆m Jesucristuta que

l¬3.13 Ex 3.6, 15. m¬3.20 Rique Dios Acrashqanta cäyitsiquicunacho.


221 +(&+26੄3੄4

patsaman yape cachamonqa. 21੅Peru allapa ollqushqa cayarqan. 3੅Tsenam


canan presisanmi sielullachoraq Teyta Pedruta Juanta presu tsarircur,
Jesucristu quecanan, asta Dios llapan apacuyarqan. Peru tardinna captinnam,
imecacunatapis alliyätsenqanyaq. Tseno carselman llawiratsiyarqan waräninyaq.
cananpaqmi Dios une tiempucho 4੅Peru imano captinpis, 3HGUXZLOODFXVK‫ێ‬

DFUDVKTDQSURIHWDQFXQDWDZDQZLOODFD‫ێ‬ qanta wiyaqcunapitaqa atscaqmi Teyta


tsimorqan. 22੅Tsemi Moisespis une Jesusman creyiquicuyarqan. Y peman
castantsiccunata willarnin, Jesuspaq creyicoqcunaqa pitsqa waranqam
queno nerqan: ‘Teyta Diosmi shamoq (5,000) ollqucunalla yapaquecuyarqan,
castantsiccunapita pepaq juc willacoqta warmicunata ni wamracunata mana
churamonqa noqatano. Y tse profeta yupashpa.
llapan yachatsicushqancunata wiyacur, 5੅Waränin junaqnam ellucariyarqan

cäsucuyanqui. 23੅Pipis taqe profetata Jerusalencho judio nunacunapa


mana cäsucurnenqa, 'LRVPDQFUH\LFRT‫ێ‬ mandacoqnincuna, autoridacuna y *ley
cunapitam raquicar, condenaconqa’,੆n yachatsicoqcunapis. 6੅Tsechomi
nir. quecarqan mas mandacoq saserdoti;
24੅“Tsenomi Diospaq llapan une pepam jutin carqan Anas. Pewanmi jina
profetacuna, Samuelpita qallecur, quecarqan Caifas, Juan, Alejandru, y
willacuyarqan Jesusta canan tiempucho mas puedeq saserdotipa castancunapis.
llapan pasashqancunapaq. 25੅Diosmi une 7੅7VHQDP3HGUXWDZDQ-XDQWDTXHFD\DQ‫ێ‬

castantsiccunata änirnin, Abrahamta qanman qayaratsirnin, queno


queno nerqan: ¶4DPSDPLUHQLTXLFXQDUH‫ێ‬ tapuyarqan:
curmi enteru munducho nunacuna —¿Pi autorisayäshuptiquitaq y pipa
bendisishqa cayanqa’੆o nishpa. Tsemi tse poderninwantaq que nunata
*profetacuna willacuyanqan canan cachacätsiyarqonqui! —nishpa.
noqantsiccho cumplicärishqa Jesuswan. 8੅Tsenam Pedru *Santu Espiritupa
26੅Y Diosmi sirweqnin Jesucristuta poderninwan carnin, queno
wanushqanpita cawaritsimur, puntata yasquicamorqan:
qamcunaman cachamorqan —,VUDHOPDUFDPD\LFXQDSDPDQGD‫ێ‬
yanapayäshuptiqui, PDQDDOOLUXUHQLTXL‫ێ‬ coqnïcuna y autoridacuna, canan
cunata dejayänequipaq.” parlacaramonqäta cäyïcayämë. 9੅4DPFX‫ێ‬
nam tapuyämanqui qeshyaq nunapaq
Apostol Pedru y Juan parlayan DOOLUXUD\DQTlWD\LPDQRSDFDFKDFDQ‫ێ‬
autoridacunacho qanta musyeta munar. 10੅/ODSHTXLFXQD‫ێ‬

4
1੅Pedruwan Juan nunacunata tam canan willayaq, llapan Israel marca
manaraq parlapar ushayaptinmi, mayintsiccunawan musyayänequipaq.
tseman chäquicuyarqan *saserdoticuna, Nazaret marcapeq *Jesucristutam
*WHPSOXFKRZDUGLDFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬ qamcuna crusiɹcarnin, ZDQXWVL\DUTH‫ێ‬
nincuna y *saduseu nishqan nunacuna. qui. Petam wanushqanpita Dios
2੅Pedruwan Juanmi nunacunata cawaritsimushqa. 7VH-HVXVSDSRGHUQLQ‫ێ‬
yachatsiyarqan wanushqanpita Jesus wanmi que nunata cachacätsiyarqö.
cawarimushqanta. Tseno cawarimipaq Ricayanqequinomi quecho shëcan
yachatsicuyaptinmi, tse autoridacuna sanuna. 11੅*Diospa palabranmi Jesuspaq

n¬3.23 Dt 18.15-19; Lv 23.29. o¬3.25 Gn 12.3; 22.18.


+(&+26੄4 222

iwalatsicur queno nin: Qamcuna wayi upälläcuriyäshaqtsu, ricayanqäta y


ruraqcunam juc rumita, “manam wiyayanqäta willacurnin —nir.
allitsu” nir, jitariyarqequi; peru cananqa 21੅Tsemi tseno notiɹcarirlla, FDFKDUL‫ێ‬

tse rumim allapa presisaq mayestra yarqan. Y manam autoridacuna


rumi ticrarishqa quecan.੆p 12੅Jesuspita castigayänanpaq ni imanopa acuseta
juc masqa manam pipis cantsu puediyarqantsu. 3RUTXLOODSDQQXQDFX‫ێ‬
salbamaqnintsic. Porqui Diosmi pellata nam tse pasacushqancunapita Diosta
TXHSDWVDPDQFDFKDPRUTDQSRGHUQLQ‫ێ‬ alabayarqan. 22੅Porqui Jesuspa
wan salbamänantsicpaq. poderninwan cachacashqa nunaqa
13੅Tsenam Pedruwan Juan mana chuscu chunca (40) watanam
educadu quecar ni mana presisaq cojuyashqa carqan.
quecar, mana ichicllapis mantsacurishpa
parlayaptin, DXWRULGDFXQDHVSDQWDFX\DU‫ێ‬ Jesusman creyicoqcuna
qan. Y musyariyarqan Jesuspa *GLVLSX‫ێ‬ mañacuyan Diosman
luncuna cayanqanta. 14੅Jina pecunapa 23੅Pedruwan Juannam presu

ODGXQFKRFDFKDFDVKTDQXQDTXHFDS‫ێ‬ cayanqanpita libri yarqurirnin, HZD\DU‫ێ‬


tinmi, autoridacuna ni imanopa qan yanaqincuna quecayanqanman.
contrancuna queta puediyarqantsu. Chärirnam, ZLOODFX\DUTDQVDVHUGRWLFX‫ێ‬
15੅Tsemi apostolcunata *Sanhedrin napa mandacoqnincuna y autoridacuna
nishqan corticho quecayanqanpita llapan niyanqanta. 24੅7VHWDZLOODFXUL\DS‫ێ‬
waqtaman jorqaratsirnin, quiquincuna tinnam, Diosman juc shonqulla llapan
puralla parlayarqan 16੅queno: mañacuyarqan queno:
—¿,PDWDWDTTXHQXQDFXQDWDUXUHFXQ‫ێ‬ —Dioslläcuna, qammi sieluta, patsata,
tsic? Jerusalencho llapan nunanam lamar yacuta y tsecho imeca caqtapis
musyariyashqa tse allapa shumaq camarqequi. 25੅6DQWX(VSLULWXPXV\DWVLS‫ێ‬
milagru rurayanqanta. Y noqantsic tinmi, une sirwishoqniqui awilücuna rey
manam tseta negueta puedintsictsu. *David willacorqan queno:
17੅Peru que pasaconqancunata nunacuna ‘¿Imanirtaq nunacuna wäpur
mana willanacur siguiyänanpaq, sharcucurcuyan?
Pedruta Juanta notiɹcashun cananpita ¿Imanirtaq mana imapaqpis
witsepa Jesuspaq manana pitapis sirweqta rureta munayan?
willapäyänanpaq —nir. 26 Que patsacho puedeq reycunam
18੅Tsenam apostolcunata waqtapita listu quecayan, PDQGDFRTQLQFX‫ێ‬
qayaratsicurnin, queno notiɹcayarqan: nawan juntacarcur,
—¡$PDQDQLLPDWD-HVXVSDT\DFKDWVL‫ێ‬ Teyta Diospa y Pepa Acrashqanpa੆q
cuyanquinatsu, QLZLOODSlFX\DQTXLQD‫ێ‬ contran shäricurcuyänanpaq’੆r nir.
tsu! —nir. 27੅“Tsenomi autoridacuna *Herodis y
19੅3HUX3HGUXZDQ-XDQQDP\DVTXL\DU‫ێ‬ *Poncio Pilatu que Jerusalen marcacho
qan queno: ellucayarqan caru marca nunacunawan y
—Mä, qamcuna yarpäcurcuyë. ¿Acasu *israel nunacunawan, acranqequi
Diospaq allicu canman, peta mana jutsannaq sirwishoqniqui Jesuspa
cäsushpa, TDPFXQDPDQGD\lPDQTH‫ێ‬ contran cayänanpaq. 28੅7VHQRTDUXUD\DU‫ێ‬
quita cäsuyapteq! 20੅Noqacuna manam qan quiquiquipa muneniquiwan y

p¬4.11 Sal 118.22. q¬4.26 Rique Dios Acrashqanta cäyitsiquicunacho. r¬4.26 Sal 2.1-2.
223 +(&+26੄4੄5

SRGHUQLTXLZDQXQHSLWDSDWVDGLVSXQLVK‫ێ‬
qequi cumplicänanpaqmi. 29੅Canan Ananiaspa y warmin Saɹrapa
wiyequi, tëtalläcuna, autoridacuna uliquinincuna

5
mantsacätsipa niyämanqanta. Y 1੅Tsenollam carqan juc nuna
callpäcuna sirwishoqniquicunata Ananias jutiyoq; warminpanam
qoycäyämë, willaquiniquita mana jutin carqan Saɹra. Jina pecunapis
mantsacushpa willacur siguiyänäpaq. chacrancunata rantiquicuyarqanmi.
30੅Qam permitïquï allapa puedeq 2੅Peru warmi ollqu yachatsinacurirmi,

TXHQLTXLZDQTHVK\DFRTFXQDWDFDFKDTXH‫ێ‬ waquin qelleta pacallapa quedatsicur,


catsiyänäpaq, y tuqui señacunata ZDTXLQOODWDQDDSRVWROFXQDPDQDSD\DU‫ێ‬
milagrucunata jutsannaq sirwishoqniqui qan. 3੅Tsenam Pedru queno nerqan:
Jesuspa poderninwan rurayänäpaq” nir. —Ananias, ¿imanirtaq diablu
31੅Tseno mañacur ushariyaptinnam, yecuquicorqon shonqiquiman,
quecayanqan wayi cuyucurerqan. chacrequipa chänin qelleta waquinta
Tsenam llapancuna Santu Espiritupa pacacurcurnin, *Santu Espirituta
poderninwan quedariyarqan. Y mana ulipänequipaq? 4੅&KDFUHTXLTXLTXLTXL‫ێ‬
mantsacushpanam Diospa willaquininta pam cashqa. Canan ranticuriptiquipis,
willacuyarqan. tse qelle quiquiquipam. ¿Imanirtaq
rasonpa caqta parlacunquitsu! Manam
Imeca cayäponqancunapis
nunacunallatatsu uliparqonqui; sinoqa
llapancunapam carqan
Diosta uliparqonquim.
32੅/ODSDQSLV7H\WD-HVXVPDQFUH\LFRT‫ێ‬ 5੅Pedru tseno nenqanta wiyecurnam,

cunaqa juc shonqullanam imapis Ananias tsecho ishquirir wanurerqan.


yarpenincunacho cacuyarqan. Manam Ananias wanushqanta musyarirninnam,
QLPHTDQFXQDSLVLPDOODSLVFD\lSRQTDQ‫ێ‬ OODSDQQXQDFXQDDOODSDPDQWVDFlFX\DU‫ێ‬
cunata “quiquilläpaqmi” niyarqantsu; qan. 6੅Tsenam jobincuna shamicur,
sinoqa carqan llapancunapam. 33੅Teyta Ananiaspa ayanta ratashwan wancurir,
Jesus cawarimushqanta apostolcuna wanturcur pampaq apacuyarqan.
willacuyanqanqa allapa poderyoqmi 7੅Tsepita quima öratanonam

carqan. Diosmi pecunata allapa alli Ananiaspa warmin Saɹrana chärerqan,


queninwan shumaq cawaquicho qowan wanushqanta mana musyashpa.
cacuyänanpaq yanaparqan. 34੅Pecunacho 8੅Pedrunam queno taporqan:

manam meqanpis pishipäcoq carqantsu. —Mä nimë, ¿rasonpacu tse


Porqui capoqyoqcunam, chacrancunata TR\lPDQTHTXLTHOOHOODFKRFKDFUHTXLFX‫ێ‬
y wayincunata rantiquicur, tsepa nata ranticuyarqonqui? —nishpa.
chaninta 35੅apayarqan apostolcunaman. Saɹranam queno yasquerqan:
Pecunanam tse qelleta raquiyarqan —Aumi, tsellachomi rantiquicuyarqö
segun pishipäyanqanmanno. 36੅Tsenomi —nishpa.
rurarqan Chipre *islacho yuricoq Jose 9੅Tsenam Pedru queno nerqan:

jutiyoq *levita nunapis. Pepaqmi —¿,PDQLUWDTTRZHTXLZDQ\DFKDWVL‫ێ‬


apostolcuna churayarqan jutin nacurir, Diospa Espiritunta ulipar
Bernabeta. (Tse juteqa “shoqacoq” burlacuyarqonqui! Puncuchomi
ninanmi.) 37੅Que nunapam chacran quecayan jobincuna; pecunam
caporqan. Tseta rantiquicurmi, qelleta cutirayämushqa qowequita pamparir; y
apostolcunaman entreguecorqan. cananqa qamtapis apayäshunquim.
+(&+26੄5 224

10੅Tse öram Saɹrapis Pedrupa carselpa puncunta quicharir, pecunata


nopanman ishquirir, wanurerqan. jaqman jorqarir, queno nerqan:
Jobincuna yecurirnam, taririyarqan 20੅“Canan templuman ewar, tsecho

Saɹra wanushqatana. Tsenam ayanta nunacunata willapäyë juclaya shumaq


apacuyarqan qowanpa ladunman cawaquipaq alli willaquicunata.”
pampayänanpaq. 11੅7VHQRSDVDTXLFXS‫ێ‬ 21੅Tsenam qoya qoyallana anjel

tinnam, tseta llapan wiyaqcuna y niyashqanno templuman ewarnin,


Jesusman creyicoqcuna allapa nunacunata yachatsiyarqan.
mantsacäcuyarqan. Tseyaqnam saserdoticunapa mas
mandacoqnin y pewan quecaqcuna
Qeshyacoqcunata apostolcuna qayatsiyarqan Israelcho respetashqa
cachacätsiyan tëtacunata *Sanhedrin niyashqan Corti
12੅Nunacuna ricarëcayaptinmi, Supremacho juc sesionta rurayänanpaq.
apostolcuna Teyta Jesuspa poderninwan Tsepitanam wardiacunata cachayarqan
atsca señacunata y milagrucunata FDUVHOSLWDDSRVWROFXQDWDDSD\lPXQDQ‫ێ‬
rurayarqan. Y juc shonqullam Jesusman paq. 22੅Pecunanam carselman chärir,
llapan creyicoqcuna *templupa Salomon apostolcunata manana tariyarqantsu.
nishqan coredorninman ellucayaq. Tsenam cutirir, queno willacuyarqan:
13੅Peru creyicoqcunapaq “allapa allim 23੅—Tëtacuna, carselta alli seguru

cayan” nicarninpis mantsacurnin, ZLFKFDUsFDTWDP\SXQFXFKRVROGDGX‫ێ‬


manam pecunaman ni pi juntaquita cuna täpecaqtam tariyarqö. Peru
munayarqantsu. 14੅Peru imano captinpis, quicharir, manam pitapis ruricho
cada junaqmi mas atscaq nunacuna, tariyarqötsu —nishpa.
warmipis ollqupis, Teyta Jesusman 24੅Tseno willacuriyaptinnam, WHPSOX‫ێ‬

creyicur yapacärëcayaq. 15੅Tsemi FKRZDUGLDFXQDSDFDSLWDQQLQ\VDVHUGR‫ێ‬


qeshyaqcunata qopincunatawan y ticunapa mandacoqnincuna pecunapaq
cämancunatawan wayincunapita allapa yarpacachar, quiquincuna pura
jorqayämoq näniman, tsepa Pedru queno ninacuyarqan:
pasaptin, sombranllapis waquin —Cananqa, ¿masqui imatanachi
qeshyaqcunaman charnin, FDFKDTXHFD‫ێ‬ rurecayämonqa! —nishpa.
tsinanpaq. 16੅Tsenollam mepitapis 25੅Tseno quecayaptinnam, juc nuna

tsepitapis llutepa nunacuna chärerqan queno willacur:


shayämorqan Jerusalenman, THVK\DTFX‫ێ‬ —Au, tëtacuna, FDUVHOPDQOODZLWVL‫ێ‬
nata y supëyoq nunacunata pusharcur; y yanqequi nunacunaqa canan öram
llapancunam cachacäyarqan. WHPSOXFKRQDQXQDFXQDWD\DFKDWVLTXLFD‫ێ‬
yan —nishpa.
Autoridacuna presutsiyan 26੅Tsenam templucho wardiacunapa
apostolcunata capitannin tsecho wardiacunata pusharcur,
17੅Tsenam *saserdoticunapa mas jeqarerqan apostolcunata apayämunanpaq.
mandacoqnin y pewan tsecho quecaq 3HUXQXQDFXQDTRPSD\lQDQWDPDQWVDU‫ێ‬
*saduseu niyashqan nunacuna allapa ninmi, mana maltratashllapa
chiquicurnin, apostolcunapa contran apayämorqan. 27੅Chäratsirnam, Sanhedrin
shäricurcuyarqan. 18੅Tsemi presu nishqan corticho quecaq respetashqa
tsarïcur carselman llawiratsiyarqan. tëtacunaman yecaratsiyarqan. 6DVHUGRWLFX‫ێ‬
19੅Peru paqaspanam Diospa *anjelnin napa mas mandacoqninnam queno nerqan:
225 +(&+26੄5੄6

28੅—Noqacuna michäyarqaqmi tse ushacärerqan. 37੅Tsepitanam sensu


-HVXVSDTPDQDQLLPDWD\DFKDWVL‫ێ‬ canqan tiempucho Galilea marcacho
cuyänequipaq. Tseno quecaptinpis, yuricoq *-XGDVMXWL\RTQXQD\XULPRU‫ێ‬
qamcunam yachatsicuyarqonqui qan. Pepis parleninwanmi nunacunata
jinantin Jerusalen marcacho, asta creyitserqan qatiräyänanpaq. Peru
tumpayämetam munayanqui, ‘Tse petapis wanicatsiyarqanmi; y llapan
Jesusta wanutsiyarqonqui’ nir. qateqnincunam witsicariyarqan.
29੅7VHQDP3HGUXDSRVWROPD\LQFXQD‫ێ‬ 38੅Tsemi canan willapäriyaq. Que

wan queno niyarqan: nunacunataqa ama imatapis rurayëtsu.


—Nunacunata cäsuyanqäpitaqa, Pecunata dejariyë; SRUTXLTXLTXLQFX‫ێ‬
presisanmi puntata Diosta cäsucuyänä. napa muneninllata rurayaptenqa,
30੅Jesustam crusiɹcarnin, qamcuna yachatsicuyanqan ushacärenqam.
wanutsiyarqequi. 3HUXXQHFDVWDQWVLF‫ێ‬ 39੅Peru sitsun Dios mandacushqancunata

FXQDDGRUD\DQTDQ'LRVPLSHWDZDQXVK‫ێ‬ que nunacuna rurayanqa, manam ni


qanpita cawaritsimushqa. 31੅Jesustam imanopa ushacätsita puediyanquitsu.
'LRVFKXUDVKTDSHZDQMXQWXPDQGD‫ێ‬ ¡Paqtataq, Diospa contran imatapis
cuyänanpaq y Salbadornintsic llutata rurecayanquiman! —nishpa.
cananpaq. Israel nasion marca *DPDOLHOQHQTDQWDSHFXQDFlVXFX\DU‫ێ‬
mayicuna, perecurmi jutsantsicta qanmi. 40੅Tsepitanam apostolcunata
dejashqa, Dios noqantsictapis waqtapita qayaratsirnin, alli buenu
perdonamäshun. 32੅Noqacunam testigu astacacharcatsir, notiɹcayarqan
cayä tsecunapita. 7VHQROODPFlVXFRT‫ێ‬ -HVXVSDTPDQDQDPDV\DFKDWVL‫ێ‬
nincunaman Dios cachamushqan Santu cuyänanpaq. Tsepitanam librina
Espiritupis testigu. cachariyarqan. 41੅Tsenam apostolcuna
33੅Tseta wiyecurninnam, autoridacuna yarquriyarqan Sanhedrin nishqan
feyupa piñarcur apostolcunata cortipita. Peru allapam cushicuyarqan,
wanutsita munayarqan. 34੅3HUX6DQKHG‫ێ‬ Dios permitiptin Teyta Jesusrecur
rin nishqan cortichomi *leycuna maqar ushashqa sufriyanqanta. 42੅Y cada
yachatsicoq Gamaliel jutiyoq *fariseu junaqmi templuchopis y wayin wayin
nunapis quecarqan. Petam nunacuna purirpis, willacur yachatsicuyaq alli
allapa respetayaq. Pemi sharcurcur, willaquita Teyta Jesus Dios *Acrashqan
QHUTDQMXFUDWXOODZDTWDPDQDSRVWROFX‫ێ‬ canqanta.
nata jorqariyänanpaq. 35੅-RUTDUL\DSWLQ‫ێ‬
nam, autorida mayincunata parlaparqan *Diaconocuna cayänanpaq qanchis
queno: nunacunata acrayan

6
—Israel mayïcuna, ¡paqtataq yo tse 1੅Tse junaqcunam Teyta Jesuspa
nunacunata imatapis rurecuyanquiman, TDWLUDTQLQFXQDDOODSDPLUDFXUFX‫ێ‬
mana alleq musyarishpa! 36੅Canan yarqan. Tsechonam *griegu idioma
yarpäyë: Puntatam juc nuna Teudas parlaqcuna hebreu parlaqcunapita
jutiyoq yurimorqan. Tse nunam quejacuyarqan queno:
alabacur ‘Puedeqmi cä’ niptin, chuscu —¿Imanirtaq cada junaq imapis
pachaq nunacuna Teudas nenqanta UDTXLQDTXLFKRQRTDQWVLFFKRELXGDFX‫ێ‬
creyir, qatiyarqan. Tsepitanam Teudasta nata iwalqa atiendiyantsu? —nishpa.
wanïcatsiyaptin, qateqnincuna limpu 2੅Tseno quejacuyaptinnam, chunca

witsicar eucuyarqan. Y tsellachomi ishque (12) apostolcuna Jesusman


+(&+26੄6 226

llapan creyicoqcunata qayaratsir, queno tuquilaya señacunata y milagrucunata


niyarqan: nunacuna nopancho rurarqan. 9੅Y
—Wauqicuna, *Diospa palabranta Jerusalenchomi carqan Libraducunapa
willacuyaptïmi, tiempücuna cantsu niyashqan *ellucayänan wayi.੆s
biudacunata quiquïcunaraq Tsechomi ellucayaq Cirenepita, $OHMDQG‫ێ‬
atiendiyänapaq. 3੅Tsemi cananqa riapita, Ciliciapita y Asia marcacunapita
TDPFXQDSLWDDFUD\lPXQTXLDOOLUHTL\DQ‫ێ‬ esclabu cayanqanpita libracur
qequi qanchis nunacunata. Tse nunacuna shamushqa nunacuna. Pecunapitam
cayätsun *Santu Espiritupa poderninwan waquincuna Estebanman ewar, pewan
alli cawacoq y alli cäyicoqcuna. 3HFXQD‫ێ‬ liryacurcuyarqan. 10੅Peru yacheninwan y
WDQDPFKXUDVKXQWVHFXQDWDFXHQWDWVD‫ێ‬ Santu Espiritupa poderninwan Esteban
cuyänanpaq. 4੅Noqacunanam Diosman parlaptinmi, tse nunacuna mana ni
PDxDFXUQLQ\SDODEUDQWD\DFKDWVLFXU‫ێ‬ imanopa contesteta puediyarqantsu.
llana, siempri siguiyäshaq. 11੅Tsenam juc nunacunata paguecurnin,
5੅Tsenam llapancuna “Allim canqa” yachatsiyarqan Estebanpa contran
nirnin, acrariyarqan Estebanta; pëqa ulicurcur, queno niyänanpaq:
llapan shonqunwan Teyta Jesusman —Rasonpam noqacuna wiyayarqö
creyicur, Santu Espiritu munashqanno mana allicunata Moises escribenqan
cawacoq nunam carqan. Y tsenollam leypa y Diospa contran que nuna
acrayarqan: Felipita, Procoruta, parlaqta —nishpa.
Nicanorta, Timonta, Parmenasta y 12੅Tseno nirnam, respetashqa

Nicolasta. Nicolasqa Antioquia tëtacunata, *ley yachatsicoqcunata,


marcapeq nunam carqan. Pëqa mana OODSDQQXQDFXQDWDZDQOOXWHSDSLxDUFD‫ێ‬
*israel nuna quecarninpis, puntatanam tsiyaptin, Estebanta tsarïcur, apayarqan
*israel nunacunano Diosman llapan autoridacuna ellucayänan
creyicushqa carqan. 6੅Tse qanchis *Sanhedrin nishqan cortiman.
nunacunata acrarïcurnam, DSRVWROFXQD‫ێ‬ 13੅Tsemannam apayarqan Estebanta

man pushayarqan. Apostolcunanam tse ranticoq uli testigucunata pepa contran


nunacuna mandacuyänanpaq Diosman queno declarayänanpaq:
mañacurir, pecunaman maquincunata —Que nunam sagradu *WHPSOXQWVLF‫ێ‬
churarnin, bendisicuyarqan. paq y *0RLVHVHVFULELVKTDQOH\QLQWVLF‫ێ‬
7੅Tsenam Diospa palabranta mas paq imepis llutacunata parlaquican.
wiyacurnin, 7H\WD-HVXVPDQFUH\LFRT‫ێ‬ 14੅Jina quenopis parlaqtam wiyayarqö:

cuna allapa atscaq Jerusalencho Nazaret marcacho täraq Jesusshi que


miracäyarqan; asta *saserdoticunapis mas presisaq templuntsicta limpu
atscaqmi Jesusman creyicur juchurenqa; \0RLVHV\DFKDWVLPDVKTDQ‫ێ‬
cäsucuyarqan. tsic costumbrintsictash cambiarenqa.
15੅Tsenam Sanhedrin nishqan corticho
Estebanta presuyan Estebanta ricararnin, llapan quecaqcuna
8੅EstebanmiDiospa alli quenin y qaqllanta riquecuyarqan imeca
podernin pëcho captin, shumaq *anjelpatanoraq.

s¬6.9 Tse ellucayänan wayeqa carqan juc nasioncunacho esclabu cayanqanpita libracurir
juntacacuyänan wayim. Esclabu cayanqanpita libracurir cutishqa nunacunaqa cayarqan
allapa musyaq tucoqmi. Pecunawanmi Esteban discutiyaq.
227 +(&+26੄7

Isaacpis rurarqan tsurin Jacobta; jina


Autoridacunapa nopancho Jacobpis tsenomi rurarqan chunca
Esteban parlan ishque (12) tsurincunata. Pecuna

7
1੅Tsenam *saserdoticunapa mas cayarqan Israelcho chunca ishque (12)
mandacoqnin Estebanta taporqan: casta nunacunapa tëtancunam.
—¿Rasonpacu que nunacuna 9੅“Tse nunacunam wauqincuna Joseta

niyanqanno qam ruranqui? —nishpa. chiquiyarqan. Tseno chiquir embidiosu


2੅Estebannam queno yasquerqan: carmi, esclabupaq rantiquicuyarqan
“Respetashqa tëtacuna y israel marca Egiptu nasionman apacuyänanpaq. Peru
mayicuna, canan parlapäyanqaqta Josetaqa Diosmi yanaparqan, 10੅imeca
wiyaräyämë: Une castantsic *$EUDKDP‫ێ‬ desgrasiacunacho jipaptinpis,
tam manaraq Haran nishqan marcaman librarqanmi. Y rey *faraonpa nopancho
ewar, 0HVRSRWDPLDQLVKTDQPDUFDOOD‫ێ‬ allapa cäyicoq cananpaqmi, Dios
choraq quecaptin, allapa puedeq yachenin qorqan. Tsemi rey faraon
Diosnintsic yuripur, queno parlaparqan: FKXUDUTDQ(JLSWXQDVLRQFKR\SDODVLX‫ێ‬
3੅‘Abraham, TXHPDUFDWD\FDVWHTXLFX‫ێ‬ chopis mandacunanpaq.
nata jaqirïcur, ewaquï pushanqaq 11੅“Tsepinmi amruna jipaqui watacuna

sitiuman’੆t nishpa. 4੅Tsenam Caldea carqan Egiptucho y *Canaan nishqan


nishqan marcapita Haran marcaman marcacunacho. 7VHPLXQHFDVWDQWVLF‫ێ‬
eucorqan. 7VHPDUFDFKR\DFKHFDSWLQ‫ێ‬ cuna micurcuyänanpaq mana pasepa ni
nam, papänin wanuquicorqan. 7VHSLWD‫ێ‬ ima carqantsu. 12੅Peru Egiptucho trigu
nam Abrahamta Dios pushacamorqan canqanta musyarirninnam, Jacob
que yachecanqantsic marcaman. 5੅Peru cacharqan tsurincunata trigu ranteq.
tsepin Abrahamta Dios manaran ੍3HFXQDPFD\DUTDQFDVWDQWVLFFXQD.੏7VH
chacran qorqanraqtsu, QLMXFMDSDUTXL‫ێ‬ ewayanqanqa primera besmi carqan.
llatapis. 3HUXlQHUTDQPLSHWD\PLUHQLQ‫ێ‬ 13੅Ishque cuti ewayanqanchonam

cunata que marcacunata qonanpaq,੆u pecunata Jose willarqan wauqincuna


manaraq tsurin quecaptinpis. 6੅Jina cashqanta. Y tsenopam rey faraon
quenopis Dios nerqanmi: ¶7VHFDVWHTXL‫ێ‬ musyarerqan Josepa castancuna
cunam forasteruno caru marcacho cashqanta. 14੅7VHSLWDQDP-RVHTD\DWVHU‫ێ‬
yachayanqa; chuscu pachaq watanpim TDQSDSlQLQ-DFREWD\OODSDQFDVWDQFX‫ێ‬
melanashqa y allqutsashqa sirwipacoq nata Egiptuman eucuyänanpaq. Tse
esclabu cayanqa. 7੅Peru noqam jusgar ewaqcuna cayarqan qanchish chunca
FDVWLJDVKDTWVHDOOTXWVDTQLQQXQDFX‫ێ‬ pitsqa (75) nunacunam. 15੅Tsemi Jacob
nata. 7VHSLWDUDQWVHPDUFDSLWDFDVWHTXL‫ێ‬ llapan castancunawan Egiptuman täraq
cuna librina shayämonqa que eucorqan. Tsechonam Jacob y
marcaman, y quechonam castantsiccunapis wanucuyarqan.
adorayämanqa’੆v nishpam. 8੅bQLVKTDQ‫ێ‬ 16੅Wanucuyaptinnam, ayancunata

chomi Abrahamta Dios mandarqan, apacuyarqan Siquem nishqan marcaman


llapan ollqu wamra yuricoqcunata pampecuyänanpaq. Tse *sepulturatam
*señalatsiyänanpaq. Tsemi Isaactapis tëtantsic Abraham Hamor jutiyoq
yuriconqanpita puwaq junaqllata nunapa tsurincunapita chaniyoqcho
Abraham tseno señalarqan. Tsenollam rantishqa carqan.

t¬7.3 Gn 12.1. u¬7.5 Gn 12.7; 13.15; 15.18; 17.8. v¬7.7 Ex 3.12.


+(&+26੄7 228

17੅“Abrahamta Dios änishqanta caq nuna Moisesta juclla cumarirnin,


FXPSOLQDQSDTLFKLFOODQDSLVKLFDSWLQ‫ێ‬ nerqan: ‘¿Pitaq qamtaqa noqacunacho
nam, Egiptu marcacho Israel casta PDQGDFRT\MXHVFDQHTXLSDTFKXUDVKRU‫ێ‬
nunacuna llutepa miracurcuyarqan. qonqui? 28੅¿2TDQ\DQ(JLSWXQXQDWD‫ێ‬
18੅Tsepinmi Egiptucho rey jucna QRFXQRTDWDSLVZDQXUDWVLPHWDPXQDQ‫ێ‬
quecarqan. Tse mandacoqqa manam qui?’ nishpa. 29੅Tse nenqanta Moises
reqerqantsu Joseta.੆w 19੅Tse reymi wiyecurnam, Madian nishqan
engañuwan llapan castantsiccunata marcaman safar eucorqan. Tsechonam
allapa allqutsarqan; y wamracuna IRUDVWHUXQRWlFRUTDQ\LVKTXHWVXULQFX‫ێ‬
wanuyänanpaqmi tseraq yureq llullu nam tse marcacho yuriquicorqan.੆x
wamrancunata jaqiriyänanpaq 30੅“Tsepita chuscu chunca (40) ZDWDWD‫ێ‬

mandacorqan. 20੅Tse tiempum Moises nam Sinai nishqan tsunyaq jircapa


yuriquicorqan. 3sTDDOODSDVKXPDTOOD‫ێ‬ laduncho shira casha rupecaqcho
llanmi Diospaq carqan. Y quima Moisesta juc *anjel yuripïcorqan.੆y 31੅Tse
TXLOODOODPPDPlQLQZD\LQFKRFDUDWVHU‫ێ‬ nina rupecaqta riquecurnam, Moises
qan. 21੅7VHSLWDQDPZDPUDWDMDTLUL\DS‫ێ‬ espantacorqan. Y mas nopanman
tin, rey faraonpa warmi tsurin ricananpaq witïcuptinnam, Dios queno
tariquicur, wayinman apacorqan parlapëcorqan: 32੅‘Moises, noqaqa une
quiquinpa wawantano wätacunanpaq. castequicuna Abrahampa, Isaacpa y
22੅Tsemi Moisesqa Egiptucho llapan Jacobpa Diosninmi cä’ nishpa. Tseta
imatapis yachatsiyanqancunata wiyecurninnam, 0RLVHVTDPDQWVDTXH‫ێ‬
yachacorqan; y allapa reqishqa nunam wan catatarnin, ni balorninpis carqantsu
carqan parleninrecur y rureninrecur. ricananpaq. 33੅Tsenam Dios yape queno
23੅“Chuscu chunca (40) watayoq parlaparqan: ‘Llanqiquita qotuquï;
quecarninnam, Moises munarqan Israel porqui jaluranqequi patsaqa sagradum.
marca mayincuna watucaq eweta. 34੅Alleqpam ricarqö sirwimaq *israel
24੅Tsenam pecunaman ewarnin, nunacuna Egiptucho allapa allqutsashqa
riquecorqan marca mayin nunata juc cayanqanta. Pecuna llaquishqa
Egiptu nuna maqaquicaqta. Tsenam mañacayämonqantam wiyarqö. Tsemi
marca mayinpa biennin yarqur tse pecunata libranäpaq shamorqö. Canan
(JLSWXQXQDWDPDTDUQLQZDQXSXTXLFRU‫ێ‬ ewë, noqam Egiptu marcaman cachaq’,੆z
qan. 25੅Moisesqa pensarqan marca nishpa.
mayincunata librananpaq Dios peta 35੅“Moisesta despresyarnin ‘ Pitaq
¿
churashqanta cuentata qocuyänantam; qamta churashorqonqui
peru pecuna manam ni ichicllapis mandayämaqnïcuna y juesnïcuna
cuentata qocuyarqantsu. 26੅Waräninnam canequipaq?’ nicayaptinpis, petam Dios
Moises ishcaq marca mayincunatana shira casha rupecaqcho anjelninwan
quiquincuna pura pelyaquicaqta yuriputsir, cacharqan mandaqnincuna y
tarïcorqan. Y tse nunacunata washeta libraqnincuna cananpaq. 36੅Jina pemi
munarninnam, nerqan: ‘Au, nunacuna, MRUTDPRUTDQ(JLSWXSLWDXQHFDVWDQWVLF‫ێ‬
¿imanirtaq tse castalla quecarnin, cunata, Diospa poderninwan tuquilaya
maltratanacur maqanacuyanqui?’ señacunata y milagrucunata rurarnin.
nishpa. 27੅7VHQDP\DQDTLQWDPDTDTXL‫ێ‬ Tsenollam ‘Puca Lamar’ nishqanchopis,

w¬7.18 Ex 1.7-9. x¬7.29 Ex 2.13-15, 18.3-4. y¬7.30 Ex 3.1. z¬7.34 Ex 3.1-10.


229 +(&+26੄7

y tsunyaq jircacunacho chuscu chunca Tsecunataqa quiquiquicunam


(40) watanpi quecayaptinpis rurarqan. adoracuyänequipaq rurayarqequi.
37੅Jina quiquin Moisesmi Israel marca Tserecurmi qarquriyashqequi
mayincunata queno nerqan: ‘Noqantsic %DELORQLDPDUFDSDZDFODGXQ‫ێ‬
castapitam Dios cachamonqa noqatano man, WVHFKRIRUDVWHUXFD\lQHTXL‫ێ‬
*profetata; ੍SHWDPFlVX\DQTXL੏·੆a nishpa. paq’ nishpa.
38੅Moisesmi jina quecarqan tsunyaqcho 44੅“Une castantsiccunapam carpapita

une castantsiccunawan juntu. Jina UXUDVKTD'LRVSDTPXV\DWVLFRTLQJOLVLDQ‫ێ‬


petam Sinai nishqan jircacho anjel cuna tsunyaqcho cayäporqan. Y
parlaparqan. Y pemi chasquerqan alli imanopis rurananpaq Moisesta Dios
cawacunapaq willaquicunata ricatsishqannomi, WVHLQJOLVLDWDUXUD\DU‫ێ‬
noqantsicta willamänantsicpaq. qan. 45੅7VHLQJOLVLDWDPXQHDZLOXQWVLF‫ێ‬
39੅“Peru Moises willacushqanta une cuna erensiatano chasquiyarqan. Y Dios
castantsiccuna manam cäsuyarqantsu. Y yanapayaptinmi, tse marcacunacho
PXQD\DUTDQ(JLSWXPDUFDPDQFXWLTXL‫ێ‬ täraq nunacunata qarqur shamurnin,
tam. 40੅Tsemi Aaronta niyarqan: Josuewan shamoq nunacuna unena tse
‘Diosnintsiccuna ruramï inglisiata apayämorqan. Tsenopam tse
pushamänantsicpaq; porqui manam marcacunacho dueñu ticrarir, FDUSDOOD‫ێ‬
musyantsictsu Egiptu marcapita pita rurashqa inglisiata catsiyarqan, asta
jorqamaqnintsic Moisesta ima rey *Davidpa tiempunyaq. 46੅Rey
pasashqantapis’੆b nishpa. 41੅Tsenam tse 'DYLGWDTD'LRVPLLPHFDFKRSLV\DQDSDU‫ێ‬
junaqcuna orupita juc wishipa qan. Tsemi munarqan Jacob adoranqan
*imajinta rurayarqan. Tsepitanam Diosnintsicpaq juc jatun *templun
animalcunata pishtar, tse imajinpaq juc rurecapita. 47੅Peru Davidpa tsurin rey
ɹestata rurayarqan, tse quiquincuna Salomonran tse templutaqa ruratserqan.
rurayashqan imajinta sumätsirnin. 48੅Tseno quecaptinpis, sielucho quecaq
42੅7VHPL'LRVSHFXQDSLWDUDTXLFDFXUHU‫ێ‬ Diosqa manam nunacuna rurayashqan
qan੆c y dejarerqan, sielucho qollurcunata templucunallachotsu täran. Tsemi
adorarnin cacuyänanpaq. Tsemi Diosnintsicpa une profetanpis queno
escribirëcan Diospaq une profetacunapa willacun:
libruncho, queno: 49 ‘Rara sielupitam mandaquicä;

‘Israel nunacuna, WVXQ\DTMLUFDFXQD‫ێ‬ y patsacho llapan imapis caqcunaqa


cho chuscu chunca (40) wata munenïllachomi quecayan.
quecarnin, ¿$FDVXQXQDUXUDQTDQLQJOLVLDOOD‫ێ‬
manam noqapaqtsu qareniquicunata chocu noqa yachashaq!
apayämorqequi; ¿Qamcuna pensayanqui tsellacho
43 sinoqa imajin Molocpaq wayin cacunätacu!
rurecurmi, puritsicuyarqequi. 50 0DQDFXQRTDOODSDQLPHFDFXQDWD‫ێ‬
¿
7VHQROODPMLQD5HIDQSDHVWUHOODQWD‫ێ‬ pis camashqa cä!’੆d nishpam, nin
pis rurecur, Dios.”
diostano adorar, tse imajincunata 51੅Tseno nirirnam, Esteban queno

puritsicuyarqequi. nerqan: “Peru qamcunaqa allapa torpi

a¬7.37 Dt 18.15. b¬7.40 Moises Dioswan parlar jircacho alli une illacäcurcuptinmi, tseno
niyarqan. c¬7. 42 Ex 32.1-6. d¬7.50 Is 66.1-2.
+(&+26੄7੄8 230

Diosta mana cäsoq nunacunanomi rumi Tseno nirirllänam, wanurerqan.

8
shonqu cayanqui; y manam ni wiyaq 1੅Tse jobin Saulu acuerdum carqan

tucuyanquipistsu. Tseno carmi, une Estebanta wanutsiyanqanwan.


castequicunano *Santu Espiritupa
contran caquicayanqui. 52੅¿Acasu Saulu ushacätsita munan Teyta
castequicuna Diospa une profetancunata Jesusman creyicoqcunata
jucllellatapis alli tratayarqancu! Antis 7VHMXQDTSLWDP-HUXVDOHQFKRTDOODTXL‫ێ‬
-XWVDQQDT6KDPRTQXQDSDTZLOODFRTFX‫ێ‬ FX\DUTDQ7H\WD-HVXVPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬
natapis wanutsiyarqanmi. <TDPFXQD‫ێ‬ nata, imanopapis ushacätsita munar.
nam tse quiquin Jutsannaq Shamoq Tsenam llapan creyicoqcuna witsipa
nunata traisionar, wanuratsiyarquequi. witsir, eucuyarqan enteru Judea y
53੅<DQMHOQLQFXQDZDQPDQGDPLHQWXQFX‫ێ‬ *Samaria marcacunapa; SHUXDSRVWROFX‫ێ‬
nata qamcunaman Dios apatsimushqa naqa Jerusalenchomi quedacuyarqan.
quecaptinpis, manam cäsucuyashqatsu 2੅'LRVQLQWVLFWDDGRUDTZDTXLQQXQDFX‫ێ‬

cayanqui” nir. nanam Estebanta pampecuyarqan; y


allapam llaquicur, ZDTD\DUTDQ(VWHEDQ‫ێ‬
Estebanta wanutsiyan
paq. 3੅7VH\DTQDP6DXORTDFUH\LFRTFX‫ێ‬
54੅Esteban tseno nenqanta wiyecurnam, nata ashir chiquir qaticacharqan, wayin
autoridacuna quiruncunatapis uchurraq wayin yequicuryanmi, warmitapis
VKRQTXQFXQDFKRPDVIH\XSDFROHUDFXU‫ێ‬ ollqutapis qaracharcuryan jorqamurnin,
cuyarqan Estebanpa contran. 55੅Peru carselman llawiyänanpaq apatserqan.
Estebanqa Santu Espiritupa poderninwan
carmi, rara sieluman ñuquircur, Samaria marcacho Felipi alli
riquecorqan chipapëcaq Diospa glorianta willaquicunata yachatsicun
y Teyta Jesusta Dioswan juntu quecaqta. 4੅3HUX-HUXVDOHQSLWDZLWVLFDUHXFRTFX‫ێ‬
56੅Tsenam Esteban queno nerqan: nanam jinantinpa ewarnin, mecho
—Rara sielutam quicharëcaqta canan tsechopis alli willaquicunata
ricarëcä, y *Diospita Shamushqa willapäcuyarqan. 5੅Pecunachomi carqan
Nunanam Dioswan juntu quecan. Felipi jutiyoq nuna. Pemi Samaria
57੅Esteban tseno nïcuptinnam, SDUODQ‫ێ‬ marcaman ewarnin, nunacunata
TDQWDPDQDZL\D\lQDQSDTULQULQFXQD‫ێ‬ willaparqan *Dios Acrashqan *-HVXFULV‫ێ‬
tapis tsapacurcurnin, qaparir qayarir tupaq. 6੅Tsemi llapan nunacuna Felipi
FRULSlFX\DUTDQ(VWHEDQWDWVDULFXU‫ێ‬ willapäconqancunata wiyar, \HVSDQWD‫ێ‬
cuyänanpaq. 58੅Tsarircurnam, tse quipaq milagrucunata ruraqta ricarnin,
PDUFDSDMDFQLQPDQMRUTXULUWVDPSLTXL‫ێ‬ allapa shumaq wiyacur cäsucuyarqan.
cuyarqan. Tse uli testigucunanam juc 7੅Porqui supëyoq qeshyaquicaq atscaq

jobin Saulu jutiyoqta acshunancunata nunacunapitam *supëcuna qaparir


umpacuyarqan. qayarir yarquyarqan. Y atscaqmi
59੅Tsampiquicayaptinnam, Esteban chancancuna ricrancuna ellucashqa
queno mañacorqan: qeshyaquicaqcuna y cojucunapis
—Teyta Jesus, almalläta chasquiquï. cachacashqa cayarqan. 8੅Tseta
60੅Tseno nirirninnam, qonquriquicur, ricarninmi, tse marcacho nunacuna
fuertipa queno nerqan: allapa cushicuyarqan.
—¡Teytallä, DPDTXHMXWVDUXUD\DQ‫ێ‬ 9੅Peru tse marcachomi carqan juc

qanta cuentapaqpis churëtsu! echiseru Simon jutiyoq nuna. Tse nuna


231 +(&+26੄8

unepita brujeriacunata ruraqta —Tse poderta rantiquecalläyämë,


ricarninmi, enteru Samaria marcacho noqapis maquïta pimanpis churaptï,
nunacuna espantacuyarqan. Y tsemi tse tsenolla Santu Espirituyoq
bruju nerqan: ticrariyänanpaq.
—Noqaqa allapa yachaq nunam cä 20੅Tsenam Pedru queno nerqan:

—nishpa. —Diospa qarenin poderta rantita


10੅Tse echiserutam llapan nunacuna munanqequirecurmi, qelleniquiwan
ichicpis jatunpis shumaq wiyacuyaq; y ishquequi inɹernuman ewayanqui.
quenomi niyarqan: 21੅Quecunaqa manam qampaqnotsu.

—¡Caq quemi cananqa Diospa allapa 3RUTXLVKRQTLTXLFKRPDQDDOOL\DUSDQ‫ێ‬


puedeq quenin! —nishpa. qequim, Diospaqqa melanepaq. 22੅Antis
11੅Pe nishqantam allapa cäsucuyaq tse mana alli yarpanqequita qonqequï; y
porqui unepita patsam, brujeriancunata Diosta rogacurnin, mañaquï itsapis
ruraptin, QXQDFXQDDOODSDHVSDQWDFX‫ێ‬ perdonecushunquiman shonqiquicho tse
yaq. 12੅Peru Diospa mandaquininpaq alli mana alli pensanqequita. 23੅Porqui
willaquicunata Felipi willacuptinmi, y HPELGLRVXFDUDOODSDFROHUDZDQERFKRU‫ێ‬
Teyta Jesucristupaq willapäcuptinmi, QDVKTDWDP\PDQDDOOLFXQDSDPXQHQLQ‫ێ‬
tseta creyicurnin, nunacuna warmipis cho caquicaqtam cäyipëcaq —nishpa.
ollqupis bautisacuyarqan. 13੅Asta tse 24੅Tsenam bruju Simon queno nerqan:

bruju Simonpis Teyta Jesusman —Tsepenqa Diosman noqalläpaq


creyicurninmi, bautisacorqan. Tsepita mañaquecalläyämï, niyämanqequino
patsam Felipita tse bruju qatiräcorqan. mana imapis pasallämänanpaq
Tuquilaya señacunata y milagrucunata —nishpa.
Diospa poderninwan ruraqta ricarninmi, 25੅Pedruwan Juan Diospaq tsecho

limpu espantacushqa cacorqan. willapäcur yachatsicurirnam, -HUXVDOHQ‫ێ‬


14੅Samaria marcacho nunacuna Diospa man cuticuyarqan. Tse cuticurnam
alli willaquininman creyicuyashqanta Samaria marcacunapa pasarnin, Jesuspa
musyarirninnam, Jerusalen marcacho alli willaquininta willacur willacur
quecaq apostolcuna Pedruta y Juanta eucuyarqan.
tseman cachayarqan. 15੅Chärirnam, tse
apostolcuna Diosman mañacuyarqan tse Felipi Etiopia nasionpeq
creyicoqcuna *Santu Espirituta nunata willapan
chasquiyänanpaq. 16੅Porqui manaran ni 26੅Tsecuna pasacushqanchonam Dios
PHTDQPDQ6DQWX(VSLULWXXUlPRUTDQ‫ێ‬ cachashqan *anjel Felipita queno
raqtsu; sinoqa Teyta Jesusman nerqan:
creyicushqa carllam, bautisacushqa —Felipi, canan ewë sur ladupa,
cayarqan. 17੅Tsemi Pedruwan Juan tse Jerusalenpita Gaza marcaman ewaq
creyicoqcunaman maquincunata nänipa.
churayaptin, Santu Espirituta Tse näneqa tsunyaqcunapam pasan.
chasquiriyarqan. 27੅Tse öram Felipi sharcur eucorqan;
18੅%UXMX6LPRQQDPWVHFUH\LFRTFXQD‫ێ‬ nänichonam taripärerqan Etiopia
man apostolcuna maquincunata nasionpita nunata. Pëqa carqan tse
churayaptin, Santu Espirituyoq ticrareqta nasioncho reina Candacepa presisaq
riquecur, qelleta pagueta munarqan tesorerunmi. Tse nunam Jerusalenman
apostolcunata, 19੅queno nishpa: ewashqa carqan Dios adoraq. 28੅Pemi
+(&+26੄8੄9 232

Jerusalenpita marcanman cutiquicar —Quechomi yacu can. ¿Manacu


caretancho tëcarnin, leyicarqan Diospa canan juclla bautisecallämanquiman?
*profetan Isaias escribishqan libruta. —nishpa.
29੅Santu Espiritunam Felipita queno ੍37੅Tsenam Felipi queno yasquerqan:
nerqan: —Teyta Jesucristuman rasonpa llapan
—Felipi, taqe caretayoq nunaman witï, shonqiquiwan creyicuptiqueqa, allim
pewan juntu eucuyänequipaq —nishpa. canqa —nir.
30੅Tsenam Felipi tse Etiopia nasionpeq Tse nunanam queno nerqan:
nunaman mas witïcur, wiyecorqan —Aumi, noqa creyïmi Teyta Jesucristu
Diospa profetan Isaias escribishqan Diospa tsurin cashqanta —nir.੏
libruta leyicaqta. Tsenam queno 38੅Tseno nirirnam, tse nuna caretanta

taporqan: päraratsiptin, ishcan yarpuriyarqan


—Tëte, ¿tse leyenqequita cäyinquicu? yacu caqman. 7VHFKRQDP)HOLSLEDXWLVD‫ێ‬
—nishpa. rerqan. 39੅Yacupita yarquriyaptinnam,
31੅Tsenam queno yasquerqan: Diospa Santu Espiritun Felipita juclla
—¿Imanoparaq cäyishaq, pipis mana apacorqan. Tsenam tse etiope nuna
cäyicatsimaptin! —nishpa. manana Felipita ricarqannatsu; peru
Nirirnam, Felipita rogarqan, FDUHWDQ‫ێ‬ allapa cushishqam eucorqan. 40੅)HOLSL‫ێ‬
man lloqarcur, ladunman täcurinanpaq. nam Azoto nishqan marcacho quecarna,
32੅Tse nuna *'LRVSDSDODEUDQWDOH\LFDQ‫ێ‬ mäcaramorqan. Tsechonam marcan
qanqa quenomi carqan: marcan willacorqan Teyta Jesuspa alli
“Imeca üshata wanutsiyänanpaq, willaquinincunata asta Cesarea
camalman apaqnomi apayarqan marcaman chanqanyaq.
wanutsiyänanpaq. Rutuyaptin
üsha mana waqaqnomi, upälla Teyta Jesusman Saulu creyicun

9
wiyaräcorqan. 1੅Tseyaqnam Sauloqa, “cananmi
33 Allqutsashqam carqan; justisiapis siqa musyayämanqa” nishpa, Teyta
pepaqqa manam carqantsu. Que Jesusman creyicoqcunata wanutsita
SDWVDFKRFDZHQLQSLWDPZDQXUD‫ێ‬ munar puriquicarqa. Tsemi *VDVHUGRWL‫ێ‬
tsiyarqan; y mananam mireninpis cunapa mas mandacoqninman ewar,
carqannatsu.”੆e 2੅ordenta mañacorqan Damasco marcapa
34੅*Leyir usharirnam, tse nuna *HOOXFD\lQDQZD\LFXQDFKRPDQGDFRT‫ێ‬
taporqan Felipita queno: cuna permisuta qoyänanpaq. Tsenopa
—Ama acseqa quëtsu, cäyicatsillämë. Teyta Jesusman creyicoqcunataqa tarir,
¿Pipaqtaq Diospa une profetan tseno warmitapis ollqutapis Jerusalenman
escriberqan? ¿Quiquinpaqcu, o juc presu apatsinanpaq. 3੅Peru Damasco
nunapaqcu? —nishpa. marcaman yecurëcaptinnam, GHUHSHQ‫ێ‬
35੅Tsenam leyenqanpita qallecur tse tita rara sielupita actsicamorqan.
(WLRSLDQXQDWD)HOLSLVKXPDTFl\LWVHU‫ێ‬ 4੅Tsenam Saulu patsaman ishquirerqan.

qan Teyta Jesuspaq alli willaquicunata. Jitarëcarninnam, wiyecorqan queno


36੅Tseno ewarëcarnam, chäriyarqan yacu parlapaqta:
canqan sitiuman. Tse Etiopia nunanam —Saulu, Saulu, ¿imanirtaq jipatsimar,
Felipita queno nerqan: allqutsamanqui?

e¬8.33 Is 53.7-8.
233 +(&+26੄9

5੅Saulunam queno taporqan: 15੅Peru Teyta Jesusnam queno

—¿Pitaq canqui, Teyta? —nishpa. yasquerqan:


Niptinnam, queno yasquerqan: —Canan ewë, porqui tse nunataqa
—Allqutsanqequi Jesusmi noqaqa cä. noqam acrashqa cä. -LQDQWLQQDVLRQFX‫ێ‬
6੅Peru canan sharcur ewecanqequi napa ewarnin, israel mayincunata y
puebluman yequï. 7VHFKRPLQL\lVKXQ‫ێ‬ mana israel caqcunatapis puedeq
qui imata ruranequipaqpis —nishpa. autoridanincunatawan noqapaq
7੅Y Sauluwan ewaq nunacunanam tseno willapänanpaq. 16੅<QRTDPPXV\DWVL‫ێ‬
parlamoqta wiyecur, mana pitapis ricar, VKDTLPHFDWDSLVQRTDSDTUHFXUVXIULQDQ‫ێ‬
PDQWVDTXHZDQQLLPDUXUHWDSXHGL\DU‫ێ‬ paq caqta.
qantsu. 8੅Saulunam jitarëcanqanpita 17੅Tsenam Ananiasqa Saulu quecanqan

sharcurerqan; SHUXQDZLQTXLFKDUsFDSWLQ‫ێ‬ wayiman ewarqan. Yecurirnam,


pis, PDQDPQLLPDWDULTXHWDSXHGHUTDQ‫ێ‬ Sauluman maquinta churar, queno
tsu. Tsenam jancharishqallana Damasco nerqan:
marcaman chäratsiyarqan. 9੅Tsechomi —Wauqi Saulu, que marcaman
quima junaqninpi wiscuyashqa cacorqan. shamïcaptiqui, nänicho yuripushoqniqui
Manam pachatapis micorqantsu; ni Teyta Jesusmi cachamarqon wiscu
yacutapis uporqantsu. FDQTHTXLSLWDSRGHUQLQZDQULFDFKDFXUL‫ێ‬
10੅Tse Damasco marcachomi Teyta nequipaq. Y cananpita witsepam *Santu
Jesusman creyicoq Ananias jutiyoq Espiritupa poderninchona ticrarinqui.
nuna carqan. 3HWDP7H\WD-HVXVUHEHODU‫ێ‬ 18੅7VH|UDP6DXOXSDQDZLQSLWDVKLFZD‫ێ‬

nin, queno qayecorqan: rerqan imeca pescadupa escamannoraq;


—¡Ananias! —nishpa. tsellanam ricachacurerqan. Tsepitanam
Ananiasnam yasquerqan: sharcurirnin, bautisacurerqan. 19੅Pachan
—Wiyecaqmi, Teyta —nishpa. micuriptinnam, callpan yurirerqan.
11੅Teyta Jesusnam queno nerqan:

—Canan ewë Derechu nishqan callipa, Jesuspaq Saulu yachatsicun


*Judas jutiyoq nunapa wayinman. Damasco marcacho
Chärirna tapucunqui Tarsu marcapita Tse junaqcunam Damasco marcacho
Saulu jutiyoq nunapaq; porqui tse täraq creyicoqcunawan Saulu quedecur,
QXQDPFDQDQ|UDQRTDPDQPDxDTXHFD‫ێ‬ 20੅qallaquicorqan willacurnin Teyta

mun. 12੅Pemi rebelasionnincho ricashqa, Jesus Diospa tsurin cashqanta


TDPHZHFXUPDTXLTXLWDSHPDQFKXUDS‫ێ‬ ellucayänan wayicunacho. 21੅Saulu
tiqui, SRGHUQwZDQQDZLQVDQXWLFUDUHQ‫ێ‬ parlanqanta llapan wiyaqcunanam
qanta —nir. espantacur, queno ninacuyarqan:
13੅Tseta wiyecurnam, Ananias queno —¡Que nunam Jerusalencho Teyta
nerqan: Jesusman creyicoqcunata ushacätsita
—Peru Teyta, tse nunapaqqa atscaq munarqan! ¡Jina canannam shamorqon
nunacunam willayämashqa, mana allita TXH'DPDVFRPDUFDFKRFUH\LFRTFXQD‫ێ‬
rurar qamman creyicamoqcunata tana Jerusalencho saserdoticunapa
Jerusalencho allapa allqutsanqanta. 14੅¡Y PDQGDFRTQLQFXQDPDQSUHVXDSDQDQ‫ێ‬
canannam queman chäramushqa paq! —nir.
saserdoticunapa mandacoqnincunapa 22੅Peru Sauloqa imano captinpis cada

ordenninwan qamman creyicoqcunata bes masmi poderyoq ticraquicarqan.


llapäta presutsiyämänanpaq! Tsemi Teyta Jesus *Dios Acrashqan
+(&+26੄9 234

cashqanta tuquinopa willapäcuptin, SLSLVPDQDXOWUDMDVKTDQDPFDZDFX\DU‫ێ‬


Damasco marcacho israel mayincunapis qan. Y Santu Espiritupa poderninwan
ni imano queta puediyarqantsu. mas ɹrmi cayaptinmi, Teyta Jesusman
FUH\LFXUSHFXQDPDQPDV\DSDTXHFX\DU‫ێ‬
Saulu safecun wanutsita qan, Diosnintsicta mantsacur.
munecayaptin
23੅Tse Eneas jutiyoq nunata
junaqcuna pasariptinnam,
*israel nunacuna yachatsinacuyarqan Pedru cachacätsin
Sauluta wanicatsiyänanpaq. 24੅Paqasta 32੅Apostol Pedrunam Jesusman
junaqtam shuyaräyarqan Damasco creyicoqcunata jinantincho watucar
marcapa murallanpa puncuncunacho purirnin, /LGDPDUFDFKRWlUDTFUH\LFRT‫ێ‬
Sauluta wanutsiyänanpaq; peru Sauloqa cunamanpis chärerqan. 33੅Tsechomi
tseta musyarerqanmi. 25੅Y Teyta tarerqan Eneas jutiyoq nunata. Tse
Jesusman creyicoqcunanam Saulutaqa nunam puwaq watana qeshyar
canastaman winarcurnin, murallapa camaräcorqan, chancancuna ricrancuna
jaqninman cacharpayämorqan paqaspa. mana fuegaptin. 34੅Tse nunatam apostol
Pedru queno nerqan:
Saulu Jerusalencho quecan —Eneas, Teyta *Jesucristum
26੅Jerusalenman chärirnam, Sauloqa cachacätsishunqui. Canan öra sharquï y
LPDQRSDSLVWwUDUTDQWVHFKRFUH\LFRTFXQD‫ێ‬ camequita ellupäquï —nishpa.
wan juntaquëta. Peru llapancunam Tse öram Eneas sharcurerqan.
mantsayarqan, SRUTXLPDQDPFUH\L\DU‫ێ‬ 35੅Tsenam Lida y Saron marcacunacho

qantsu pepis Jesusman creyicoqna llapan nunacuna tse nuna sanuyashqata


canqanta. 27੅Tseno quecaptinpis, riquecurnin, mana alli rurenincunata
Bernabemi Sauluta apostolcuna caqman jaqirir, Teyta Jesusllamanna
pusharnin reqinacatserqan. Pecunatam creyiquicuyarqan.
Bernabe willarqan Sauluta, Damasco
marcaman ewecaptin, Teyta Jesus Dorcas jutiyoq warmita
yuripur parlapanqanta y riqueconqanta. Y Pedru cawaritsin
tsenollam willacorqan Damasco marcacho 36੅Jope marcachonam Teyta Jesusman

quecarnin, Saulu mana mantsacushpana creyicoq Tabita jutiyoq juc warmi carqan.
Teyta Jesuspaq willaconqanta. 28੅7VHQR‫ێ‬ Tabitaqa griegu idiomacho Dorcas
pam Saulu quedacorqan pecunawan. Y ninanmi. Tse warmim allapa allicunata
PDQDLPDWDSLVPDQWVDFXVKSDP-HUXVDOHQ‫ێ‬ ruraq, y wactsacunatapis puedenqanpam
cho jinantinpa purerqan, Teyta Jesuspaq yanapaq. 37੅Tse junaqcunanam Dorcasqa
willapäcurnin. 29੅Y tsecho *griegu idioma qeshyacurcurnin wanuquicorqan.
parlaq israel nunacunawanmi parlar Tsenam ayanta shumaq bañaratsirnin,
discutir cayarqan. Peru pecunanam rara altus cuartuman patsäratsiyarqan.
LPDQRSDSLV6DXOXWDZDQXWVLWDPXQD\DU‫ێ‬ 38੅Jope marcapita Lida marcamanqa

qan. 30੅Tseta musyarirninnam, Jesusman amanullam carqan. Tsemi creyicoqcuna


creyicoq wauqicuna Cesarea marcaman Lida marcacho Pedru quecanqanta
pushecur, despachecuyarqan Tarsu musyarirnin, ishcaq nunacunata
marcaman. cachayarqan, rogacur queno niyänanpaq:
31੅Tsepitaqa llapan Judea, Galilea y —Jopechomi allapa nesitecuyaq.
*Samaria marcacunacho creyicoqcuna Jinallacho eweculläshun —nishpa.
235 +(&+26੄9੄10

39੅Tsenam pecunawan Pedru ewarqan. 4੅Tsenam anjelta ricarëcar quedarerqan, y

Y Jopeman chäriptinnam, Dorcaspa allapa mantsacushpam, queno taporqan:


D\DQVXWDUsFDQTDQFXDUWXPDQSXVKD\DU‫ێ‬ —¿Imallatataq, Teyta? —nishpa.
qan. Tsemannam llapan biudacuna Anjelnam nerqan:
jiruroq ellucariyarqan waqallapa. Y —Corneliu, mañaquiniquicunam y
Dorcas cawecarnin, bestiduncuna y pishipäcoqcunapaq alli rureniquicunam
aqshunancuna ruranqantam Pedruta Diospaq allapa alli quecushqa. 5੅Canan
ricatsiyarqan. 40੅Apostol Pedrunam cachë nunacunata Jope marcaman, tsecho
llapancunata waqtaman qarqurir 6LPRQQL\DVKTDQ3HGUXWDTXHZD\LTXL‫ێ‬
qonqurïcurnin, Diosman mañacorqan. man pushayämunanpaq. 6੅Tse Simon
Mañacur usharirnam, Dorcaspa ayanta Pedrum posadacushqa quecan suela ruraq
riquecur, queno nerqan: tocayun Simonpa wayincho. Pëqa yachan
—¡Tabita, sharcamï! —nishpa. lamar cuchunllachomi —nir.
Tseno niptinnam, 'RUFDVTDFDZDUL‫ێ‬ 7੅Parlapaqnin anjel eucuptinnam,

mur ricachacaramorqan. Y Pedruta Corneliu qayaratserqan Dios respetaq


riquecurnam, juclla tarcaramorqan. conɹansa soldadunta y ishcaq
41੅Tsenam maquipita tsarircur, Dorcasta sirweqnincunata. 8੅7VHTXLPDQFXQDWD‫ێ‬
sharcaratsimorqan. Tsepitanam llapan nam anjel llapan nenqanta willarirnin,
creyicoqcunata y biudacunata Jope marcaman cacharqan.
qayaratsirnin, cawecaqtana pecunata 9੅Waräninnam tse cachacuna Jope

entreguecorqan. 42੅4XHSDVDFXVKTDQFX‫ێ‬ marcaman yecurëcayaptinna, pullan


natam enteru Jope marcacho nunacuna junaq öranona quecaptin, Pedroqa
musyariyarqan. Tsemi Teyta Jesusman wayipa jananman lloqarcur, Diosman
atscaq creyiquicuyarqan. 43੅Tse Jope mañaquicarqan. 10੅Pachan allapa
marcachomi suela ruraq Simonpa waqaptinnam, miquita munarqan. Peru
wayincho Pedru unepa quedacorqan. miquinin tseraq aruyäponqanyaqnam,
Pedruta Dios rebelecorqan. 11੅Tse
Mana *israel nuna quecaptinpis, rebelasionninchomi riquecorqan sielu
Corneliuman Pedru ewan quicharëcaqta, y tsepita imeca juc jatun

10
1੅Cesarea marcachomi carqan juc jacuno chuscun cuchunpita watashqa
nuna Corneliu jutiyoq. Pëqa patsaman uräquecamoqta. 12੅Tsechomi
carqan Italia marca soldaduncunapa canaq lätepa pureq animalcuna, tuquilaya
capitanninmi. 2੅Tse nunam wayincho bolepa pureq pishqucuna, y tuquilaya
llapan castancunawan Diosta respetarnin, chuscu chaquiyoq animalcunapis. 13੅Y
adorayarqan. 3HPLZDFWVDLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ wiyarqan queno parlapaqnintam:
napaq atsca qelleta qaraq y Diosmanmi —Pedru, sharquï, y que animalcunata
mana qonqeta mañacoq. 3੅Juc junaqnam pishtacacharcur miquï —neqta.
tardipa lastresno quecaptin, Corneliuta 14੅Pedrunam queno yasquerqan:

Dios rebelecorqan. —Teyta, ¡quecunataqa manam


Alerim riquecorqan Diospa *anjelnin micushaqtsu; porqui manam ni imepis
pe quecanqanman yecureqta, \ZL\HFRU‫ێ‬ melanepaq raccha animalcunataqa੆f
qan “Corneliu” nishpa qayecoqta. micushqatsu cä!

f¬10.14 Moisespa *leyninchomi Dios mandacorqan waquin animalcunata mana


micuyänanpaq. Tsecunata micorqa, Diospaq melanepaqmi cayaq.
+(&+26੄10 236

15੅Tsenam yape parlaparnin, queno yanqan amiguncunata Pedruta


nerqan: chasquiyänanpaq. 25੅Wayinman
—Dios bendisishqantaqa ama “Queqa chäriyaptinnam, &RUQHOLX\DUTDUDPRU‫ێ‬
melanepaqmi” ninquitsu —nir. qan chasqueqnin; y qonquripa patsam
16੅4XLPDFXWLWVHQRULFDWVHQTDQFKR‫ێ‬ ratecorqan Pedrupa nopanman, peta
nam sieluman tse jatun qepinano llapan adorarnin. 26੅3HUX3HGUXQDPVKDUFDUD‫ێ‬
animalnintin juclla cuticorqan. 17੅Tsemi tserqan, queno nirnin:
Pedru “¿Imapaqraq que llapanta —Sharquï; noqapis qamno nunallam
riquecülla?” nir, \DUSDFDFKDUTXHFDS‫ێ‬ cä —nishpa.
tinna, Corneliupa cachancuna qarapita 27੅Tsenomi Corneliuwan parlar parlar

suela ruraq Simonpaq tapucur tapucur ruri wayiman Pedroqa yecurerqan; y


wayinyaq chäriyarqan. 18੅Puncupitanam atscaq nunacuna ellurëcayaqtam
qayacuyarqan, queno nishpa: tarirerqan. 28੅Pecunatanam queno
—¿Quechocu posadacushqa callan nerqan:
Simon niyashqan Pedru? —nir. —Qamcuna musyayanquim noqa
19੅Rebelasion ricanqanpita Pedru israel castacuna costumbrïcunamanno
yarpacachar caquicaptinnam, *Santu mana israel caqcunawanqa mana
Espiritu queno nerqan: juntacuyanqäta, ni wayincunamanpis
—Pedru, canan öram quimaq mana chäyanqäta. 3HUXWVHQRTXHFDSWLQ‫ێ‬
nunacuna qamta ashicayäshunqui. pis, Diosmi rebelamar cäyitsimashqa,
20੅Canantä sharcur, yarpï. Pecunawan ‘mana alli nunam’ ni ‘raccha nunam’ nir,
ewë; ama mantsaquïtsu; porqui noqam pitapis mana ninäpaq. 29੅Tsemi
tse nunacunata cachamorqö —nishpa. qayatsiyämanquequi öra, mana imata
21੅Tsenam rarapita yarparamurnin, nirishpa shamorqö —nir. Tseno
nunacunata queno nerqan: nirirnam, tapucorqan: —¿Imallapaqtaq
—¿Imaqllataq shayämorqonqui? qayatsiyämarqonqui? —nishpa.
Ashiyanqequi nunaqa noqam cä 30੅Corneliunam queno yasquerqan:

—nishpa. —Cananwanqa chuscu junaqnam,


22੅Tse nunacunanam queno niyarqan: queno lastres quecaptin, wayïcho
—Soldaducunapa capitannin Corneliu Diosman mañacurnin quecanqä.
cachayämaptinmi shalläyämorqö. Pëqa Tsemanmi chipapäquicaq besticushqa
allapa alli nunam y Dios respetaqmi. nuna juclla yurircamur, 31੅queno
Tsemi llapan israel nunacunapis allapa nimarqan: ‘Corneliu, mañaconqequita
respetayan. Diospa santu anjelninshi Dios wiyashqam, y wactsacunata
nishqa pepa wayinman qamta yanapanqequita ricashqam. 32੅Canantä
pushayänaqpaq y llapan nenqequita pe nunacunata Jope marcaman cachë
wiyananpaq. Simon niyanqan Pedruta wayiquiman
23੅Tsenam tse nunacunata chasquirir, pushayämunanpaq. Pemi posadacushqa
Pedru posadacaratserqan. Waräninnam quecan qarapita suela ruraq tocayun
pecunawan jeqariyarqan; y Jope Simonpa wayincho. Pëqa yachan lamar
PDUFDFKR-HVXVPDQZDTXLQFUH\LFRTFX‫ێ‬ cuchunllachomi,’ nishpa. 33੅Tsemi tse
napis Pedruta yanaqarninmi ewayarqan. öra nunacunata qamman
24੅Waräninnam Cesarea marcaman cachallämorqä. $OOLFKRPLVKDPLFXOODU‫ێ‬
chäriyarqan. Corneliunam combidashqa qonqui. Tsemi canan Diospa nopancho
FDQDTFDVWDQFXQDWD\DOODSDFX\DQDFX‫ێ‬ llapalläcuna ellucashqa quecalläyä
237 +(&+26੄10੄11

Teytantsic llapan nishonqequita pipis Jesusman creyicoqqa, perecurmi


willapärayämänequipaq —nir. jutsancunapita perdonashqa cayanqa
—nir.
Corneliupa wayincho
Pedru yachatsicun Santu Espirituta mana *israel
34੅7VHSLWDQDP3HGUXSDUODUTDOOHFRU‫ێ‬ nunacuna chasquiyan
qan, queno nishpa: 44੅Pedru tseno yachatsiquicaptinnam,

—Tëtecuna, cananqa allim noqa llapan wiyecaqcuna Santu Espiritupa


cäyicurerqö llapan nunatapis Dios podernincho juclla ticrariyarqan.
iwallla ricamanqantsicta. 35੅Porqui 45੅Tsemi Jope marcapita Pedruwan ewaq

jinantin marcacho pipis allicunata rurar Jesusman creyicoq israel nunacunapis


y Diosta respetar cacuyaptenqa, pëqa allapa espantacuyarqan, mana israel
chasquinmi. 36੅Diosmi Israel marca caqcunapis Santu Espiritupa poderninta
nunacunaman *-HVXFULVWXZDQZLOODFD‫ێ‬ chasquiriyaptin. 46੅3RUTXLWVHQXQDFXQD‫ێ‬
tsimorqan alli pasaquicho tam tuquilaya idiomacho parlayaqta y
cawacuyänanpaq. Tse Jesucristoqa Diosta alabayaqta wiyayarqan.
llapantsicpa Teytantsicmi. 37੅Qamcuna 47੅Tsenam Pedru queno nerqan:

musyecayanquim bautisacoq Juan —¿$FDVXTXHQXQDFXQDEDXWLVD‫ێ‬


bautisacur willaconqanpita patsa, cuyänanta michashwancu, pecuna Santu
Galilea marcapita qallecur, jinantin Espirituta noqantsicnolla chasquiyashqa
-XGHDPDUFDFKROODSDQSDVDFXVKTDQFX‫ێ‬ quecayaptin? —nir.
nata. 38੅Y musyecayanquim Nazaretpeq 48੅7VHQDP3HGUXPDQGDUTDQ-HVXFULV‫ێ‬

Jesusta Santu Espirituta y poderninta tupa shutincho bautisacuyänanpaq.


Dios qoyconqanta. -LQDPXV\HFD\DQ‫ێ‬ Tsepitanam Pedruta rogayarqan mas
quim Teyta Jesus Dioswan carnin, unepa pecunawan quedacunanpaq.
allicunata ruranqanta y diablupa
muneninwan llapan qeshyaquicaq Pedru willacun imacuna
nunacunata cachacätsenqanta. 39੅Y pasanqanta

11
noqacunam ricashqa cayä enteru Judea 1੅Tsepitanam apostolcuna y
marcacho y Jerusalencho Teyta Jesus OODSDQ-XGHDPDUFDFKR-HVXV‫ێ‬
llapan rurashqancunata. Y petaqa man creyicoqcuna musyariyarqan mana
crusiɹcarninmi, wanutsiyarqan. 40੅Peru israel caqcunapis, *Diospa palabranta
wanushqanpita quima junaqllatam Dios wiyarir, -HVXVPDQPDUFlFRTWLFUDUL\DQ‫ێ‬
cawariratsimur, permitïcorqan qanta. 2੅Peru Pedru Jerusalenman
noqacuna ricayänäpaq. 41੅Manam llapan cutiriptinnam, Jesusman creyicoq
QXQDFXQDWVXFDZDULPXVKTDQWDULFD\DU‫ێ‬ *señalashqa caq waquin *israel
qan, sinoqa pepaq willacuyänäpaq Dios nunacuna penqapar, 3੅queno tapuyarqan:
acrashqancunallam. 3HFDZDULUDPXS‫ێ‬ —¿Imarecurtaq sin señal mana israel
tinmi, pewan micuyarqä y upuyarqä. caqcunaman watucaqnin ewarqonqui, y
42੅Jesusmi noqacunata mandayämarqan, pecunawan micorqonqui? —nishpa.
cawecaqcunapa y wanushqacunapa 4੅Tsenam Pedru willacorqan llapan

juesnin cananpaq Dios churashqanta pasaconqancunata, cuchunpita qallecur,


nunacunata willapäyänäpaq. 43੅Diospa queno nishpa:
llapan une *SURIHWDQFXQDPZLOODFX\DU‫ێ‬ 5੅—Juc cutim Jope marcacho,

qanna Jesuspaq. Pecunam niyarqan Diosman mañacur quecaptï,


+(&+26੄11 238

UHEHODVLRQQwFKR'LRVMXFVHxDWDULTXHFD‫ێ‬ tsicnolla. 16੅Tsenam noqa yarpäcurcorqä


tsimarqan. Tsechomi riquecorqä rara Teyta Jesus queno nimanqanta: ‘Juanmi
sielupita imeca jatun mantada chuscun nunacunata yacuwan bautisarqan, peru
cuchunpita watashqa urämurnin, TDPFXQDTD6DQWX(VSLULWXSDSRGHUQLQ‫ێ‬
nopäman chäramoqta. 6੅Alli wanmi bautisashqa cayanqui’ nenqanta.
ricarëcurnam, tuquilaya chuscu 17੅Canan shumaq cäyicuyë. Diosmi

chaquiyoq animalcunata, chucaru noqantsicta Santu Espirituta qomashqa


caqcunata, latepa pureq caqcunata y cantsic, Teyta Jesusman creyicushqalla.
bolepa pureq pishqucunata riquecorqä. Tsenollam pecunatapis qoshqa Santu
7੅Tsepitanam wiyecorqä queno Espiritunta. Y noqa manam pitsu cä
parlapämaqta: ‘Pedru, sharcur, que Diosta michänäpaq.
animalcunata pishtacacharcur, miquï’ 18੅Tsenam tsecunata wiyecur, tse

nimaqta. 8੅Peru noqanam queno piñapaqnin nunacuna upalläriyarqan, y


yasquerqä: ‘Teyta, manam micushaqtsu; Diosta alabayarqan, queno nishpa:
porqui manam ni imepis micushqatsu cä —Tsepenqa mana israel caqcunatapis
melanepaq raccha animalcunataqa’ mana alli rurenincunata jaqiyaptin, Dios
nishpa. 9੅Tseno niptïnam, sielupita perdonanqam pecunapis wiñe
parlapëcamaqnï yape queno nimarqan: caweyoqna cayänanpaq —nishpa.
‘Pedru, Dios bendisishqantaqa ama
“Queqa melanepaqmi” ninquitsu’ Antioquia marcacho
nishpa. 10੅Quima cuti tseno Jesusman creyicuyan
ricanqächonam tse mantada sieluman 19੅Estebanta wanuratsirmi, Jesusman

llapan animalnintin cuticorqan. 11੅Tse creyicoqcunata ushacätsita munayarqan.


öranam posadacushqä wayiman quimaq 7VHPLZLWVLSDZLWVLU)HQLFLDPDUFDFD‫ێ‬
nunacuna Cesarea marcapita mayaq, Chipre *islacamayaq y
cachayämonqan ashimarnï, $QWLRTXLDPDUFDFDPD\DTWVHFUH\LFRT‫ێ‬
chärayämorqan. 12੅*Santu Espiritunam cuna safacur chäriyarqan. 7VHPDUFDFX‫ێ‬
cäyitsimarqan mana mantsacushpa nachomi Diospa willaquininta israel
pecunawan ewanäpa. Quecho mayincunallata yachatsiyarqan; y
quecamoq joqta nunacunawanpis PDQDPZDTXLQFDTFXQDWDTD\DFKDWVL‫ێ‬
Cesarea marcaman ewayarqämi; y yarqantsu. 20੅3HUXZDTXLQFUH\LFRTFX‫ێ‬
qayatsiyämaqnï nunapa wayinmanmi QDPVLTD&KLSUH\&LUHQHPDUFDFXQD‫ێ‬
yecuriyarqä. 13੅Tse nunanam pita Antioquia marcaman ewarnin,
willayämarqan wayincho juc *anjelta mana israel caqcunatapis Teyta Jesuspa
ricanqanta; y tse anjelshi queno ninaq: alli willaquininta willapäyarqan.
‘Canantä nunacunata cachë Jope 21੅Tsemi Diospa poderninwan

marcacho quecaq Simon niyanqan willapäcuyaptin, atscaq nunacuna


Pedruta queman pushayämunanpaq. jutsancunata jaqirir, Diosta cäsucur
14੅Pemi qamta y wayiquicho caqcunata peman marcäcoq ticrariyarqan.
willayäshunqui imanopa 22੅Tsepitanam Jerusalencho Jesusman

salbacuyänequipaqpis’ nishpa. 15੅3HFX‫ێ‬ creyicoqcuna musyariyarqan mana


nata Diospa palabranta willecaptïnam, israel caqcunapis marcäcuyanqanta.
tse nunacunapis Santu Espiritupa Tsemi Bernabeta Antioquia marcaman
podernincho ticrariyarqan, noqantsic cachayarqan. 23੅Bernabenam, Antioquia
SXQWDWD6DQWX(VSLULWX\RTWLFUDUHQTDQ‫ێ‬ marcaman chärirnin, ricarqan Dios
239 +(&+26੄11੄12

imano allapa allicunata mana israel tsariyänanpaq. 2੅Tsemi Juanpa wauqin


caqcunapaqpis rurashqanta. Tsenam Santiagupaq mandacorqan *espadawan
allapa cushicurnin, WVHFUH\LFRTQXQDFX‫ێ‬ wanutsiyänanpaq. 3੅Y Santiaguta
QDWDZLOODSDUTDQOODSDQVKRQTXQFXQD‫ێ‬ wanutsenqanpita *israel nunacuna
ZDQ7H\WD-HVXVPDQPDUFlTXLQLQFXQD‫ێ‬ allapa cushicuyanqanta rey Herodis
cho tsaracuyänanpaq. 24੅Bernabeqa musyarirmi, Pedrutapis presutsir
Diosman allapa marcäcurmi, Santu tsaritserqan. Tseqa carqan *OHEDGXUDQ‫ێ‬
Espiritupa poderninwan alli ruraq naq tantata micuyänan Pascua Fiesta
carqan. Tsemi atscaq nunacuna Teyta semana quecaptinmi. 4੅Pedruta
Jesusman marcäcoq ticrariyarqan. carselman llawiratsirmi, rey Herodis
25੅Tsepitanam Bernabe Tarsu chunca joqta (16) wardiacunata
marcaman ewarqan Saulu asheqnin. chuscoqpayan cambianaquita
26੅Taririrnam, Antioquia marcaman täparäyänanpaq mandarqan. Herodisqa
pusharqan. Tsechomi Saulu y Bernabe munarqan, *Pascua ɹesta pasariptin,
juc wata enteru Jesusman creyicoq nunacuna nopancho jusgayänanpaq
nunacunawan cayarqan, DWVFDQXQDFX‫ێ‬ carselpita Pedruta jorqetam. 5੅Tsaq tseno
nata Jesuspaq yachatsicurnin. Tse Pedru llawirëcaptinnam, Teyta
Antioquia marcachomi Jesusman Jesusman creyicoqcuna Diosman
creyicoqcunata “Cristianu” nishpa Pedrupaq allapa mañaquicayarqan.
primera bes jutitsiyarqan.
27੅Tse junaqcunam Antioquia Pedruta carselpita *anjel jorqarin
marcaman Jerusalenpita Diospa 6੅Pedruta nunacuna nopancho
*profetancuna chäyarqan. 28੅Jucnin MXVJD\lQDQSDTUH\+HURGLVMRUTDPX‫ێ‬
caqpam Agabu jutin carqan. Pemi Santu nanpaqqa juc junaqllanam pishicarqan.
Espiritu cäyitsiptin, VKDFXULUZLOODFRU‫ێ‬ 7VHSDTDVPL3HGURTDLVKFDTVROGDGXFX‫ێ‬
qan jinantin marcacunacho allapa napa chopincho punicarqan, ishque
ambruna pasacunanpaq caqta. (Y cadenawan watashqa. Y waquin
rasonpam nenqannolla tse ambruna soldaducunanam puncuta täpecayarqan.
carqan Claudiu jutiyoq nuna mandacoq 7੅Tseno quecaptinnam, Diospa cachan

quecanqan tiempucho.) 29੅Tse ambruna anjel juclla carselman yurircorqan.


quecanqanta musyarirnam, Jesusman Tsechonam limpu atsicyärerqan.
creyicoqcuna shumaq parlariyarqan, Anjelnam Pedruta qasquncho yatecur
cayäponqanmanno imatapis ellicurnin, riyarcatsir, “Pedru, jinallacho sharquï”
-XGHDPDUFDFKR-HVXVPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬ nerqan. Tse öram maquincunapita
naman apatsiyänanpaq. 30੅Tsecunata cadenacuna juclla shicwarerqan. 8੅Y
ellurïcurninnam, Sauluta y Bernabeta anjelnam queno nerqan:
apatsiyarqan Judea marcacho Jesusman —Ropequita y llanqiquita yacaqui
creyicoqcunapa mayornincunaman. —nishpa.
Pedru tseno rurariptinnam, anjel
Santiaguta wanutsiyan y queno nerqan:
Pedrutana llawitsiyan —Canan aqshunequita aqshucurcur

12
1੅Tse tiempucunam rey qepata shamï —nishpa.
*Herodis, Jesusman waquin 9੅Tsenomi anjelta qatircur Pedru

creyicoqcunata ushäcätsita munar, yarqurerqan. Peru manam alleqllaqa


mandacorqan pecunata presu cäyerqantsu anjel rasonpa rurecanqanta;
+(&+26੄12 240

sinoqa “Sueñicächi” nishpam, —Santiaguta੆g y llapan creyicoqcunata


pensarqan. 10੅Peru yarqurqa, SDVDUL\DU‫ێ‬ quecunata willayë —nishpa.
qannam punta caq wardiata y qepa Tsepitanam yarqurir, eucorqan juc
caqtapis. Y ɹeru puncuman chäriyaptin‫ێ‬ ladupa.
nam, tse puncu porsilla quichacärerqan. 18੅Patsa waräriptinnam carselcho

Waqtaman yarqurir, juc callita ZDUGLDFXQDTDLPDQRTXHWDSLVSXHGL\DU‫ێ‬


ewarëcayaptinnam, Pedrullatana qantsu; porqui manam musyayarqantsu
jaqirïcur, anjel juclla tsincarerqan. Pedruwan ima pasacushqanta. 19੅Tsenam
11੅Tseran rasonpa cuentata qocurir, rey Herodis Pedruta ashitserqan; peru
Pedru queno nerqan: mana tariyaptinnam, wardiacunata
—Cananmi rasonpa mäcurillä Dios declaratsir pecunata wanutsiyänanpaq
anjelninwan carselpita jorqatsimar, mandacorqan. Tsepitanam rey Herodis
+HURGLVSD\LVUDHOQXQDFXQDSDPDTXLQ‫ێ‬ Judea marcapita Cesarea marcaman
cunapita libraramanqanta. täraq eucorqan.
12੅7VHSDVDFXVKTDQFXQDWDFl\LFXUFXU‫ێ‬

nam, Marcos niyashqan Juanpa mamänin Rey Herodispa wanïnin


Mariapa wayinman eucorqan. Tse 20੅7VHFXQDSDVDFRQTDQWLHPSXFXQD‫ێ‬

wayichomi Jesusman creyicoqcuna chonam rey Herodis piñashqa


Diosman mañacurnin, atscaq quecarqan Tiro y Sidon marcacunacho
ellucayashqa quecayarqan. 13੅Pedru täraq nunacunawan. Tsemi tse
chärir, sawan puncuta tsactacuriptinnam, nunacuna shumaq parlariyarqan
\DQDSDFRTZDPUD5RGHMXWL\RT\DUTDUD‫ێ‬ Herodista rogaq ewayänanpaq. Y
morqan yasqueq. 14੅Pedrupa bosninta Cesarea marcaman chärirnam,
reqirïcurninnam, 5RGHTDDOODSDFXVKLFXU‫ێ‬ Herodispa conɹansa sirweqnin Blastu
nin mana sawan puncutapis quichashpa, jutiyoq nunata shumaq cäyitsiyarqan
coripa ruriman cutiquicorqan, “¡Pedroqa yanapayänanpaq. 3HZDQPLUH\+HURGLV‫ێ‬
waqta puncuchotaq quecan!” nishpa. man yecuyarqan rogacoq shumaq
15੅Tsenam wayi ruricho quecaqcuna pasaquichona cacuyänanpaq; porqui rey
queno niyarqan: Herodispa marcanpita miquicunata
—¿Imanopataq Pedroqa canqa! rantirllam, tse nunacuna cawayaq.
Locachi canqui, wamra —nishpa. 21੅Tsenam rey Herodisqa juc presisaq

Peru wamra cutïcuryan “rasonpam, junaq alli caq ropanta yacacurcur,


rasonpam” niptinnam, pecuna niyarqan: mandacur täcunanman tecur nunacuna
—Manam petsu; almanmi —nishpa. nopancho shumaq parlaquicorqan.
16੅Tseyaqnam Pedroqa tsactacurnin 22੅Tseta wiyecurninnam, llapancuna

jicutarqan. Tsenam puncuta quicharir fuertipa queno niyarqan:


Pedruta riquecurnin, allapa —¡Que parlecamoqqa juc diosmi;
mantsacäcuyarqan. 17੅Pedrunam upälla manam nunatsu! —nishpa.
cayänanpaq maquinwan señasta rurarir, 23੅Tse öram Diospa anjelnin rey

willacorqan imanopa carselpita Dios Herodista qeshyaratserqan, Diosta mana


jorqamushqanta. <ZLOODFXUXVKDULUQLQ‫ێ‬ alabanqanrecur; y curupa micushqam
nam, queno nerqan: wanurerqan.

g¬12.17 Que Santiagoqa carqan juc caq Santiagum, manam tse wanutsiyanqan caqtsu. Que
Santiagoqa carqan creyicoqcunapa mandacoqninmi.
241 +(&+26੄12੄13

24੅Tseyaqnam Diospa willaquinenqa gobernador Sergiu Pauluta yanapar


jinantinman witsicar, miraquecorqan. carqan. Y Sergiu Pauloqa allapa yachaq
25੅Bernabenam Sauluwan nunam carqan. Pemi Diospa palabranta
rurayänanpaq caqcunata usharirnin, wiyeta munarnin, Bernabetawan
cuticuyarqan Jerusalenpita Marcos Sauluta qayatserqan. 8੅Peru tse brujo
niyashqan Juanta pusharcur. Barjesusnam, Saulupa y Bernabepa
contran sharcur, PLFKlFRUTDQJREHUQD‫ێ‬
Sauluwan Bernabe *Diospa dor Sergiu Paulu Teyta Jesusman
palabranta jinantinman chäratsiyan creyicunanta. Tse brujutam jina Elimas

13
1੅Antioquia marcachonam niyarqan, Elimasqa *griegu idiomacho
Jesusman creyicoqcunacho Barjesus ninanmi. 9੅Tsenam Pablu
Diospa *SURIHWDQFXQD\\DFKDWVLFRT‫ێ‬ niyashqan Sauloqa Santu Espiritupa
cuna cayarqan. Pecunam cayarqan poderninwan carnin, tse bruju Elimasta
Bernabe, “Nicshu” niyashqan Simon, alli ricarëcur, 10੅queno nïcorqan:
Cirene marcacho yuricoq Luciu, Saulu y —Ä ¡supëpa wawan! Uli mana alli
Menahem. Tse Menahemqa Galileacho ruraq carmi, llapan alli rurecunapa
mandacoq *Herodiswan wayincho contran caquicanqui. ¿Manacu
llullunpita winacoqmi carqan. 2੅Juc MDTLULQTXLPDQ'LRVSDUDVRQSD\DFKDWVL‫ێ‬
MXQDTQDPD\XQDVKSD'LRVWDDODEHFD‫ێ‬ quininpa contran ulipäquicunata!
yaptin, pecunata *Santu Espiritu queno 11੅7VHUHFXUPL'LRVFDQDQFDVWLJDVKXQ‫ێ‬

nerqan: “Bernabetawan Sauluta acrayë; qui. Tsemi wiscu ticrarir, unepa intipa
porqui pecunatam acrarqö noqapaq actsinta ricanquitsu —nishpa.
willapäcuyänanpaq” nishpa. Tse öram Elimas mana ricarqannatsu.
3੅Tsenam ayunacurïcur Diosman Y wiscuyärishqa carmi, pillapis
mañacur usharirnin, Bernabeman y janchecunanpaq rogacurnin,
Sauluman maquincunata churar jiruricachäquicarqan. 12੅7VHWDULTXHFXU‫ێ‬
੍EHQGLVLFXU੏, despachecuyarqan. nam, tse gobernador Sergiu Paulu,
Teyta Jesuspaq yachatsicuyashqanta
Chipre *islacho Bernabe y Saulu espantacur, Jesusman allapa
yachatsicuyan marcäquicorqan.
4੅Tsemi pecuna Santu Espiritu
Pisidia probinsiacho Antioquiaman
pushayaptin, Seleucia nishqan
Pabluwan Bernabe chäriyan
puertuman eucuyarqan. Tsepitanam
barcuman winacarcur, eucuyarqan 13੅Tsepitanam Pablu yanaqincunawan

Chipre islayaq. 5੅Tseman chärirnam, barcuman lloqarcur, Pafos nishqan


Salamina nishqan puertucho Diospa alli puertupita eucuyarqan Panɹlia
willaquininta yachatsicuyarqan *israel marcacho quecaq Perge marcaman.
nunacunapa *ellucayänan wayicunacho. Peru Juan Marcosqa pecunapita
Juan Marcospis pecunata yanaparninmi raquicarirmi, Jerusalenman cuticorqan.
quecarqan. 14੅Pergepitanam pasacuyarqan Antioquia
6੅Diospa palabranta willacur enteru marcaman; tse marcaqa jina Pisidia
islapa ewarninnam, chäriyarqan Pafos probinisiallachomi. Tsechonam
nishqan puertuyaq. Tsechonam Diospa *jamacuyänan sabadu junaq Pablu
profetan tucoq brujo Barjesus jutiyoq yanaqincunawan ellucayänan wayiman
israel nunata tariyarqan. 7੅Tse nunam yecurir, täcuriyarqan. 15੅Tsenam *Moises
+(&+26੄13 242

escribishqan leycunata y Diospa cananpaq, pepaq queno nirnin: ‘Jesepa


profetancuna escribishqancunata leyir tsurin Davidtam shonqü tarin, porqui
usharirnin, ellucayänan wayicho pëqa mandanqäcunata rurananpaqpis
PDQGDFRTFXQD3DEOXWD\DQDTLQFXQDWD‫ێ‬ listum quecan’,੆h nir. 23੅Tsepitanam Dios
wan qayaratsir, queno niyarqan: änicushqanno rey Davidpa mireninpita
—Tëtecuna, PHTHTXLFXQDSLV\DFKDWVL‫ێ‬ Teyta Jesus yuricorqan. Y petam
carayämï, balorta qocur, quecho FDFKDPRUTDQQRTDQWVLFLVUDHOQXQDFX‫ێ‬
quecaqcuna allina cawacuyänanpaq nata salbamänantsicpaq. 24੅Manaraq
—nishpa. Jesus yuricuptinmi, bautisacoq Juan
16੅Tsenam Pabloqa sharcurcur llapan israel nunacunata yachatserqan,
nunacuna wiyayänanpaq maquinwan mana alli rurenincunata dejarïcur
señasta rurarnin, queno nerqan: bautisacuyänanpaq. 25੅7VHQDPEDXWLVD‫ێ‬
—Israel mayïcuna, y mana israel FRT-XDQUXUDQDQSDTFDTWDXVKDULQDQ‫ێ‬
caqpis Diosman creyicoq tëtecuna, paq ichicllana pishicaptin, Jesuspaq
canan parlacaramonqäta wiyaräyämë. willacur, queno nerqan: ‘Manam
17੅Une israel nunacuna alabayanqan qamcuna pensayanqequinotsu noqaqa
Diosmi acrarqan castantsiccunata. Y cä; peru pensecayanqequeqa qepätaran
pecunatam allapa miratserqan, Egiptu shamun. Pepataqa noqa manam
marcacho forasterulla quecayaptinpis. puedillätsu qonqurïcur llanqinpa
7VHSLWDQDP'LRVDOODSDSXHGHTTXHQLQ‫ێ‬ watunta pascarïllatapis.’
wan Egiptu nasionpita pecunata 26੅“*Abrahampa mirenin marca

jorqaramorqan. 18੅Tsunyaqcunacho mayicuna, y Dios cäsucoq caqqa mana


chuscu chunca (40) wata puriquicar, israel caqcunapis, canan cäyirayämë.
mana allicunata ruraquicayaptinpis, Dios salbamänantsicpaq willaqueqa
Dios awantarqanmi. 19੅Tsepitanam llapantsicpaqmi. 27੅Jerusalencho
*Canaan nishqan marcacho qanchis täraqcuna y autoridacuna, cada
QDVLRQQLQSLQXQDFXQDWDXVKDFlUDWVHU‫ێ‬ *MDPDTXLMXQDT'LRVSDXQHSURIHWDQ‫ێ‬
TDQWVHPDUFDFXQDWDXQHFDVWDQWVLFFX‫ێ‬ FXQDHVFULEL\DVKTDQFXQDWDOH\LFDUQLQ‫ێ‬
nata qoycunanpaq. 20੅Tsecunaqa chuscu pis, manam musyayarqantsu Jesus pi
pachaq pitsqa chunca (450) watachomi cashqanta. 3HUXSHWDFRQGHQDUZDQXUD‫ێ‬
pasacorqan. tsiyaptinmi, cumplicärerqan tse
´7VHSLWDQDP'LRVFKXUDUTDQSXVKDT‫ێ‬ ZLOODFRTFXQD-HVXVSDTHVFULEL\DVKTDQ‫ێ‬
nincuna asta Diospa profetan Samuel cuna. 28੅Pe wanunanpaqno jutsan mana
mandacoq yecurenqanyaq. 21੅Tsenam quecaptinpis, *Poncio Pilatutam
'LRVPDQPDxDFX\DUTDQXQHFDVWDQWVLF‫ێ‬ mañayarqan Jesusta wanutsiyänanpaq.
cuna juc reynincuna churecunanpaq; y 29੅Teyta Jesuspaq Diospa palabran

Saultam churaraporqan reynincuna nenqanno llapanta rurar usharirnam,


cananpaq. Tse Saulqa Benjaminpa *cruspita yarparatsir *sepulturaman
mireninpita Quis jutiyoq nunapa pampariyarqan. 30੅3HUX'LRVPLZDQXVK‫ێ‬
tsurinmi carqan. Y chuscu chunca (40) qanpita cawariratsimorqan. 31੅Y
watam mandacoqnincuna carqan. cawariramurnam, Galilea marcapita
22੅Tsepitanam Saulta rey queninpita Dios Jerusalenman pewan ewaqcunata atsca
jorqarir, *Davidtana churarerqan rey cuti yuriporqan. Tsemi canan tse

h¬13.22 1 S 13.13-14; 16.12; Sal 89.20.


243 +(&+26੄13

WHVWLJXFXQDZLOODFX\DQOODSDQQXQDFX‫ێ‬ ‘Ä, burlacoq nunacuna, canan


nata Jesuspaq. mantsacäcur asta tsincariyëpis.
32੅´7VHPLQRTDFXQDSLVTXHDOOLZLOODTXL‫ێ‬ Porqui pipis willayäshuptiqui,
cunata qamcunaman chëcatsiyämü. Une mana creyiyanqequitam rurashaq
castantsiccunata Dios änishqanmi tse junaqcuna’੆l nir.”
33੅canan cumplicärishqa noqantsiccho, 42੅Tsepitanam parlar usharirnin,

pecunapa mirenin cashqa. Tseta Pabloqa Bernabewan ellucayänan


cumplishqa, *'LRV$FUDVKTDQWDFDZDULWVL‫ێ‬ wayipita yarquriyarqan. Nunacunanam
murmi. Tsemi ishque caq Salmuchopis rogayarqan jucnin jamacuyänan sabadu
Teyta Dios Jesuspaq cäyitsiptin, HVFULEHT‫ێ‬ junaqpis tsecunata willapäyänanpaq.
cuna escribiyarqan queno: 43੅(OOXFD\DVKTDQSLWDQXQDFXQDHXFX\DS‫ێ‬

‘Qammi tsurï canqui; tinnam, atscaq israel nunacuna y mana


noqam apamorqaq que bidaman’੆i israel caqcunapis Dios cäsucoq caqqa
nishpa. qatiyarqan Pablutawan Bernabeta.
34੅<7H\WD-HVXVSDD\DQPDQDLVPXQDQ‫ێ‬ Tsenam pecuna willapäyarqan Teyta
paq caqqa y cawarimunanpaq caqqa, Dios pecunatapis ancupäyanqanman
Diospa palabranchomi queno creyicuyanqancho alli ɹrmi
escribirëcan: quecayänanpaq.
‘Noqa Diosmi Davidta änenqäta 44੅7VHVLWD\DQTDQVDEDGXFKlULSWLQ‫ێ‬

rasonpa alli bendisioncunawan nam, tse marcacho casi llapan nunacuna


bendisishaq’੆j nir. elluquecuyarqan Diospa palabranta
35੅Jina juc laduchopis Diospa palabran wiyacuyänanpaq. 45੅Peru waquin israel
quenomi escribirëcan: QXQDFXQDQDPDOODSDQXQDFXQDSHFXQD‫ێ‬
¶'LRVPDQDPSHUPLWHQTDWVXMXWVDQ‫ێ‬ man juntacaqta riquecurnin, selosu
naq tsurinpa ayan ismunanta’੆k carnin, Pablu yachatsiconqanpa contran
nir. shäricurcur, wasan rimayarqan.
36੅Cäyiyë: 5H\'DYLGTD'LRVPDQGDVK‫ێ‬ 46੅Tsenam Pabluwan Bernabeqa mana

qancunata ruraquicarllam wanurerqan. ichicllapis mantsacurishpa, queno


Y awiluncunatanollam pampecuyarqan; niyarqan:
tsechonam ayan ismurnin ushacarqan. —Änirpis presisarqanmi qamcuna
37੅Peru Dios cawaritsimushqan Jesuspa israel caqcunataraq Diospa palabranta
ayanqa manam ismur ushacarqantsu. puntata willayänaqpaq. Peru qamcuna
38-39੅Tsemi, wauqicuna panicuna, canan mana cäsuquita munayanqequirecurmi,
qamcunata alleq willayaq: -HVXVUHFXU‫ێ‬ y wiñe cawepaq mana imatapis musyeta
llana jutsantsiccunapita Diosnintsic munayaptiquim, cananqa mana israel
perdonecamanqantsicta. Moises caq nunacunaman ewar willacuyäshaq.
escribishqan leycunata cumplita tïrarqa, 47੅Porqui tseno rurayänäpaqmi Dios

manam Dioswan allitsu quecarqontsic. palabrancho mandayäman:


Peru cananqa Jesusman creyicurllanam ‘Qamtam churaq mana israel caq
perdonashqa quecantsic. 40੅Tëtecuna, nunacunapaqpis actsin cuenta
paqtataq Diospa une profetancuna canequipaq.
parlayashqan qamcunacho pasacunman. Tsenam salbasionpaq alli willaquita
41੅Pecunam queno escribiyarqan: willacurnin,

i¬13.33 Sal 2.7. j¬13.34 Is 55.3. k¬13.35 Sal 16.10. l¬13.41 Hab 1.5.
+(&+26੄13੄14 244

jinantin mundu cuchunyaq nata rurayänanpaq. Tsenopam quiquin


chäratsenqa’੆m nir. Dios musyatserqan tse willacuyanqanqa
48੅Pablu tseno niriptinnam, mana rasonpa ancupäcoq Diospita canqanta.
israel caq nunacuna allapa cushicurnin, 4੅Tsemi tse marcacho nunacunaqa

“Diospa alli willaquinenqa allapa LVKTXHJUXSXPDQUDTXLFDVKTDFDTXLFD‫ێ‬


shumaqtaq” niyarqan. Tsemi Jesusman yarqan. Waquincunam Pabluwan
creyiquicuyarqan wiñe cawe munaq %HUQDEHSDUOD\DVKTDQPDQFUH\LFX\DU‫ێ‬
caqqa. 49੅7VHQRPLMLQDQWLQPDUFDFXQD‫ێ‬ qan. Waquincunanam mana creyirnin,
FKRDWVFDQXQDFXQD'LRVSDDOOLZLOODTXL‫ێ‬ israel nunacunaman qaqäcurcuyarqan.
ninta musyariyarqan. 50੅Peru tsepita 5੅Tsenam israel caq y mana israel caq

yapenam israel nunacunana tse QXQDFXQDDXWRULGDQLQFXQDZDQ\DFKDWVL‫ێ‬


marcacho presisaq nunacunata y Diosta nacuyarqan, Pablutawan Bernabeta
cäsucoq allapa reqishqa warmicunata maltratar qomparnin, wanutsiyänanpaq.
Pablupa y Bernabepa contran 6-7੅Peru tseta musyarirninnam,

willapëcuyarqan, tsenopa piñarcur, tse Pabluwan Bernabe safarnin eucuyarqan


marcancunapita qarquyänanpaq. Licaonia nishqan marca ladupa,
51੅Tsenam Pabluwan Bernabeqa, Derbepa, Listrapa y jinantin marcapam
pecunapa contran señata rurar, FKDTXLQ‫ێ‬ puriyarqan, 'LRVSDDOOLZLOODTXLQLQFX‫ێ‬
cunacho polbuta tapsicurir, Iconiu nata yachatsicurnin.
marcaman eucuyarqan. 52੅Antioquia
marcacho Jesusman creyicoqcunaqa Listra marcacho Pabluta
allapam cushicuyarqan; y Santu tsampiquicuyan
Espiritupa poderninchomi quecayarqan. 8੅Listra marcachonam taririyarqan juc

coju nuna tëcaqta. Tse nunam purita


Iconiu marcacho Pabluwan Bernabe puederqantsu, yuriquininpita patsa coju
yachatsicuyan carnin. 9੅Pemi quecarqan Pablu parlaqta

14
1੅Tsepitanam Pabluwan Bernabe wiyacurnin. Tsenam Pablu riquecorqan
Iconiu marcacho, *israel tse cojuta, y cuentata qoquicorqan
nunacunapa *ellucayänan wayiman cachacänanpaq marcäcur quecaqta.
ewayarqan. Tsecho pecuna allapa 10੅Tsenam fuertipa queno nerqan:

shumaq willapäquicuyaptinnam, atscaq —¡Sharquï! ¡Chaquiquipana purï!


nunacuna israel caqcuna y mana israel —nishpa.
caqcunapis Jesusman creyiquicuyarqan. Tse öram tse nuna juclla pintircur,
2੅Peru waquin mana creyiquita munaq purir qallecorqan. 11੅Pablu rurashqanta
israel nunacunanam mana israel riquecurnam, Licaonia nunacuna
caqcunata willapëcuyarqan Jesusman quiquincunapa idiomancunacho
creyicoq wauqicunapa y panicunapa qayaripa queno niyarqan:
contran llutanta sharicurcuyänanpaq. 3੅Y —¡Quecunaqa sielupita urämushqa
unepam Iconiu marcacho Pabluwan dioscunam cayan nuna tucushqa!
Bernabe quedacuyarqan. Y mana —nishpa.
ichicllapis mantsacurishpam, Teyta 12੅Tsenam Bernabeta “dios Zeus”

Jesuspaq yachatsicuyarqan. Diosmi niyarqan; 3DEOXWDQDPSDUODFRTFDQTDQ‫ێ‬


TR\FRUTDQSRGHUQLQWDWXTXLPLODJUXFX‫ێ‬ recur, “pëqa dios Hermesmi” niyarqan.

m¬13.47 Is 42.6; 49.6.


245 +(&+26੄14

13੅Tse marcaman yecuyänan puncu marcapa jaqninman jitariyarqan. 20੅Peru


laduchomi carqan juc *templu dios tseman Jesusman jiruroq creyicoqcuna
Zeusta adorayänan. Tsecho dios Zeus juntacäriyaptinnam, Pablu juclla
sirweq *VDVHUGRWLQDPWVHFKRQXQDFXQD‫ێ‬ sharcaramurnin, tse marcaman yape
wan torucunata wetapita coronata yecurerqan. Waräninnam Bernabewan
wallqarcatsir, apayarqan. 7VHDQLPDOFX‫ێ‬ eucuyarqan Derbe marcata.
natam pecunapaq pishteta munayarqan 21੅Diospa alli willaquininta tse

diostano qarayänanpaq. 14੅Peru tseno marcacho willacur atscaq nunacunata


rureta munayanqanta apostol Pabluwan Jesusman creyicaratsirnam, FXWLFX\DU‫ێ‬
Bernabe cuentata qocurirnam, llaquicur qan shayamushqan Listra, Iconiu y
ropancunata rachirir, nunacuna Antioquia marcacunapa. 22੅7VHSXHEOX‫ێ‬
TXHFD\DQTDQPDQTD\DULSDXOOXTXLFX‫ێ‬ cho creyicoqcunatam mas balorta qor
yarqan, queno nishpa: marcäquinincunacho allipa
15੅—Peru tëtecuna, imanirtaq tsaracuyänanpaq willapar queno
¿
quecunata rurayanqui? Noqacunapis niyarqan:
qamcunano nunallam cayä. Unicoqa —'LRVSDPDQGDTXLQLQFKRFDQDQWVLF‫ێ‬
mana alli costumbriquicunata jaqirïcur, SDTTDSUHVLVDQPLWXTXLVXIULPLHQWXFX‫ێ‬
rasonpa cawaq Diosman nata pasanantsic —nishpa.
creyicuyänequipaq alli willaquita 23੅<FDGDPDUFDFXQDFKRPLPDQGDFRT‫ێ‬

\DFKDWVL\DTQLTXLFXQDOODPPDUTXHTXL‫ێ‬ FXQDWDFKXUD\DUTDQ-HVXVPDQFUH\LFRT‫ێ‬
cunaman shayämorqö. Pellam sieluta, cunata yanapayänanpaq. Tsenomi
patsata, lamarta y llapan que munducho ayunarir Diosman mañacurir, tse
caqcunataqa rurarqan. 16੅Unepita mandacoqcunata creyicuyashqan Diospa
patsam quiquin Dios permiterqan me tse boluntaninman entreguecuyarqan.
marcachopis nunacuna quiquincunapa
munayashqancunata ruracuyänanpaq. Pabluwan Bernabe cuticuyan Siria
17੅Peru Dios cashqantaqa imano nasioncho Antioquia marcaman
ecanollapis musyatsiquicarqanmi. Tsemi 24੅Tsepitanam Pisidia probinsiapa
QXQDFXQDPXV\D\lQDQSDTWDP\DWVL‫ێ‬ pasarnin, Panɹlia probinsiaman
mun; y tamya captinmi, cosechacunata chäriyarqan. 25੅*Diospa palabranta Perge
alli ellutsimantsic; y cushi cushita marcacho willacurirnam, pasacuyarqan
wätamantsic —nishpa. Atalia nishqan marcaman. 26੅Tsepitanam
18੅Peru quecunata nicayaptinpis, barcuman lloqarcur Antioquia
allapa sasam carqan michäyänanpaq. marcaman cuticuyarqan. 7VHPDUFDSL‫ێ‬
Cäsillapam animalcunata pishtarir tam pecunata cachayashqa cayarqan
Diostano qarecuyarqan. 'LRV\DQDSDSWLQSDODEUDQWD\DFKDWVL‫ێ‬
19੅Tsepitanam israel nunacuna Iconiu cuyänanpaq. Tse yachatsiquita willacur
y Antioquia marcacunapita chäriyarqan. usharirmi cutiriyarqan.੆n 27੅Antioquia
Pecunam tse nunacunata willaparnin, marcaman chärirnam, creyicoqcunata
jucnopa cäyitsiyarqan. Tsenam Pabluta qayaratsir willayarqan pecunata Dios
sellama tsampiquicuyarqan. <ZDQXVK‫ێ‬ yanapaptin milagrucunata rurayanqanta.
qanta pensarninnam, qaracharcur tse Tsenollam willayarqan mana israel caq

n¬14.26 Ishquemi Antioquia marcacuna cayarqan. Jucnin caqmi carqan Siria probinsiacho,
jucninnam Pisidia probinsiacho. Rique mäpata que Bibliapa frentincho.
+(&+26੄14੄15 246

nunacunapa shonqunta Dios yataptin shumaq areglayänanpaq. 7੅Tsecho allapa


Teyta Jesusman marcäcuyanqanta. 28੅Y liryacurcuyaptinnam, apostol Pedru
uneyaqmi tsecho Pabluwan Bernabe sharcurcur queno nerqan:
quedacuyarqan tse creyicoqcunawan. —Wauqicuna, musyayanquim unena
mana israel caqcunatapis alli willaquita
Moisespa *leyninpaqrecur willapänäpaq qamcunapita noqata Dios
Jerusalencho ellucayan acramashqanta, tsenopa pecunapis

15 creyicuyänanpaq. 8੅Y imecatapis


1੅Tse junaqcunam Judea
marcapita Antioquia marcaman pensecanqantsicta musyaq Diosmi
waquin nunacuna ewecur, Jesusman *Santu Espiritunta pecunamanpis
creyicoqcunata qallecuyarqan queno noqantsicmannolla cachamur, PXV\DWVL‫ێ‬
yachatsir: marqantsic pecunatapis chasquenqanta.
—Une Moises mandacushqanno mana 9੅Diospaqqa iwalllam cantsic, israel caq

*señalacorqa, manam salbacuyanquitsu y mana israel caqcunapis, porqui


—nishpa. marcäquinincunarecurmi pecunatapis
2੅Tsenam Pabluwan Bernabe tse juclaya shonquyoqtana ticratsishqa.
\DFKDWVLFRTFXQDZDQIH\XSDOLU\DFXUFX‫ێ‬ 10੅Tseno quecaptenqa, Imanirtaq Diosta
¿
yarqan. Tsemi acuerduta rurarir, piñatsiyanqui, que creyicoqcuna
3DEOXWD%HUQDEHWDZDTXLQFUH\LFRTFX‫ێ‬ *Moisespa leynintaraq cumpliyänanpaq
natawan Jerusalenman cachayarqan ecsijir? 7VHFXQDWDTDXQHFDVWDQWVLFFXQD‫ێ‬
WVHFKRDSRVWROFXQDZDQ\PDQGDFRTFX‫ێ‬ pis ni noqantsicpis manataq cumplita
nawan tse asuntuta areglayänanpaq. puederqontsictsu. 11੅¡Mas bientaq
3੅7VHFUH\LFRTFXQDGHVSDFKHFX\DSWLQ‫ێ‬ marcäquicantsic Teyta Jesuslla alli
nam, eucurnin Fenicia y *Samaria TXHQLQZDQSHFXQDWDQROODQRTDQWVLFWD‫ێ‬
marcacunapa pasayarqan. 7VHPDUFDFX‫ێ‬ pis salbecamanqantsicta!
nachomi willacuyarqan mana israel caq 12੅Tseno niptinnam, llapan

nunacunapis Jesusman creyicoq caqqa MXQWDUsFDTFXQDXSlOOlOODQDTXHGDUL\DU‫ێ‬


juclayana cawacuyanqanta. Tseno qan. 7VHQDP%HUQDEH3DEOXZDQZLOODFX‫ێ‬
willacuyaptinnam, llapan creyicoqcuna yarqan atsca milagrucunata Diospa
allapa cushicuyarqan. poderninwan mana israel caqcunacho
4੅Pabluwan Bernabe Jerusalenman rurayanqanta. 13੅Parlar ushariyaptinnam,
chäriyaptinnam, tsecho apostolcuna, Santiaguna parlacurerqan queno nishpa:
mandacoqcuna y llapan creyicoqcuna —Wauqicuna, wiyaräyämë. 14੅Simon
cushishqa chasquiriyarqan. Tsenam Pedrum willaramarqontsic mana israel
Pabluwan Bernabe willacuyarqan caqcunatapis sirweqnincuna
SXUL\DQTDQFXQDFKR'LRVLPDQR\DQDSD‫ێ‬ cayänanpaq acrarnin, Dios imano
yanqanta. 5੅Peru *fariseu grupupita caq chasquir qallecanqanta. 15੅Queqa Diospa
creyicushqacunanam waquin caq une *profetancuna escribiyanqantaq
sharcur queno niyarqan: tincurin. Pecunam queno escribiyarqan:
—Mana israel caqcunaqa Jesusman 16 ‘Quecuna pasacuriptinmi

creyicur presisanmi señalacuyänan y cutimushaq,


Moises mandacushqan leycunata y rey *Davidpa castancunatam yape
cumpliyänan —nir. sharcatsishaq;
6੅7VHQDPDSRVWROFXQD\PDQGDFRT‫ێ‬ y imeca wayi juchurishqata perqaq
cuna ellucariyarqan tse asuntuta cuentam yape altsashaq.
247 +(&+26੄15

17-18 Tsenopam jinantin nasioncunapita yarqö, waquin creyicoqcuna mana


noqapa caqqa mana PDQGHFD\lPXSWwTXHSLWDVKDPLFXU‫ێ‬
israel caqcunapis noqaman nin, qamcunata pantatsiyäshïnïquita
shayamonqa. Unepita patsam munar yachatsiquinincunawan
quecunata tuquita pensacachätsiyäshonqequita.
musyatsicorqä, \GLVSXQLVKTlFXQD‫ێ‬ 25੅Tsemi allipa tantiyecurnin,

tam canan cumplishaq’੆o ninmi acuerduta rurar noqacunapita ishcaq


Dios. wauqintsiccunata acrayarqö cuyë
19੅“Tsemi noqa pensä queno: Mana wauqintsic Bernabewan y Pabluwan
israel caq nunacuna Diosman marcäcur qamcunaman shayämunanpaq.
qallayaptenqa, ama michäshuntsu. 26੅Bernabewan Pabloqa wanitapis
20੅$QWLVWVHFUH\LFRTFXQDPDQFDUWDTXLFX‫ێ‬ mana mantsarishpam Teyta Jesus
shun queno: ‘Ama *imajincunaman yachatsicushqancunata willacurnin
ofresishqa etsacunata micuyëtsu; ama puriyan. 27੅Tsemi cachayämü Judasta
jucwan jucwan pununacuyëtsu; ama y Silasta. Pecunam willayäshunqui
jurcaquëpa wanushqa animalcunapa llapan acuerdu rurayanqäta. 28੅Porqui
etsancunata micuyëtsu ni yawarnintapis Santu Espiritum cäyitsiyämarqon y
micuyëtsu’ nishpa. 21੅Porqui unepita quiquïcunam pensayarqö
patsam cada marcacunacho *Moises ‘Costumbrïcunataraq cumplï’ nir,
escribishqan leycunata cada *jamaqui mana obligayänaqpaq, sinoqa mas
junaqcuna *ellucayänan wayicunacho presisu caqcunallata rurayänequipaq.
leyir yachatsicuyan. 29੅7VHPLDPDPLFX\DQTXLWVXLPDMLQFX‫ێ‬

nata qarayashqan etsacunata, ni


Mana israel caq creyicoqcunaman jurcaquëpa wanushqa animalcunapa
Jerusalenpita cartacuyan etsancunata, ni yawarnintapis ama
22੅Tsenam apostolcuna, PDQGDFRT‫ێ‬ micuyanquitsu. Ama jucwan jucwan
cuna y llapan creyicoqcuna juc yarpella pununacuyanquitsu. 4XHQL\DQTDTFX‫ێ‬
carnin, pecunapita ishcaq nunacunata QDWDFXPSOLUQHQTDDOOLWDPUXUD\DQ‫ێ‬
acrayarqan Pabluwan y Bernabewan qui. Dios bendisicuyäshï” nir.
Antioquiaman ewayänanpaq. Tse
acrayashqancunaqa cayarqan Silasmi y 30੅Tsepitanam Pabluta, Bernabeta,

Judasmi. Tse *Judastam jina Barsabas Silasta y Judasta despachariyarqan.


niyarqan. Pecunaqa cayarqan allapa Pecunanam Antioquiaman chärir
SUHVLVDTQXQDFXQDPWVHFUH\LFRTFXQD‫ێ‬ creyicoqcunata qayaratsirnin, cartata
cho. 23੅Y pecunatawanmi juc cartata entregariyarqan. 31੅Tse cartata
apatsiyarqan queno escribishqata: leyirirnam, allapa cushicuyarqan
pecunapaqno cashqanta musyarir.
“Antioquia marcacho, 6LULDQDVLRQ‫ێ‬ 32੅Judaswan Silasqa Diospa profetan

cho y Cilicia probinsiacho mana israel carninmi, DOODSDVKXPDTZLOODSlTXLFX‫ێ‬


caq cuyashqa wauqicuna: $SRVWROFX‫ێ‬ yarqan. Tsemi tsecho creyicoqcuna
nam, mandacoqcunam, llapan allapa marcäquiyoq ticrariyarqan.
wauqiquicunawan saludayashniquipa 33੅7VHFKRSHFXQDZDQXQHWlFXUL\DSWLQ‫ێ‬

cartacayämü. 24੅1RTDFXQDPPXV\DUL‫ێ‬ nam, WVHFUH\LFRTFXQDGHVSDFKHFX\DU‫ێ‬

o¬15.17-18 Am 9.11-12.
+(&+26੄15੄16 248

TDQ´JUDVLDV'LRVQLQWVLFEHQGLVL‫ێ‬ Pepa mamäninmi israel casta warmi


cuyäshunqui” nishpa, FDFKDPRTQLQFX‫ێ‬ carqan. Papänenqa manam; sinoqa
naman cuticuyänanpaq. ੍34੅Peru Silasqa carqan Grecia nishqan nasionpitam. Tse
“noqaqa quedacüran” nirninmi, jobinmi y mamäninmi Teyta Jesusman
quedacorqan.੏ creyicoq cayarqan. 2੅Tse Timoteupaqmi
35੅3DEOXZDQ%HUQDEHTDTXHGDFX\DU‫ێ‬ Listracho y Iconiucho Jesusman
qan Antioquia marcachomi, ZDTXLQFX‫ێ‬ creyicoqcuna queno niyarqan: “Pëqa
nawan Teyta Jesuspa alli willaquininta allapa alli ruraq nunam” nirnin. 3੅3DEOX‫ێ‬
yachatsicur y willacur tsecho nam Timoteuta apeta munarqan
cayänanpaq. yanaqänanpaq. Peru apananpaqqa
puntataran Timoteuta señalatserqan tse
Pablupa ishque caq biyajin marcacunacho *israel nunacuna mana
36੅Tsepitaunetanam Pablu Bernabeta piñayänanpaq, porqui musyayarqan
queno nerqan: Timoteupa papänin Grecia marcapita
—Acu yape watucaramushun Teyta cashqantam.੆p 4੅Eucurninnam me tse
*Jesucristupa alli willaquininta jinantin marcaman chäyanqanchopis Teyta
PDUFDFXQDFKRZLOODSDQTDQWVLFZDXTLQ‫ێ‬ Jesusman creyicoqcunata willayarqan
tsiccunata, ¿mä imanoshi quecayan? tse Jerusalencho apostolcuna y
—nir. mandacoqcuna acuerdu rurayanqanta
37੅Tsenam Bernabeqa Juan Marcosta pecunapis cäsuyänanpaq. 5੅Tsenopam
pusheta munarqan. 38੅Peru Pabloqa tsecho creyicoqcuna Teyta Jesusman
pensarqan Juan Marcosta manana mas marcäquiyoq ticrariyarqan y waran
pushetam, porqui jucpinmi Marcosqa waranmi mas miraquecuyarqan.
Panɹlia marcacho quecayaptin
pecunata dejarïcur cuticorqan, *Diospa Macedonia marca nunata Pablu
palabranta yachatsicur mana siguishpa. rican rebelasionnincho
39੅7VHQDP3DEOXZDQ%HUQDEHTDOLU\DFXU‫ێ‬ 6੅Tsepitanam Frigia y Galacia

cur raquicacuriyarqan. Bernabemi marcacunapa pasarnin eucuyarqan,


Marcosta pusharcur barcuwan Chipre porqui *6DQWX(VSLULWXPDQDPSHUPLWHU‫ێ‬
*islaman eucorqan, 40੅Y Pablunam qantsu Asia marcacunacho *Diospa
Silasta acrarqan yanaqinpaq, y tsecho palabranta willacuyänanta. 7੅Misia
FUH\LFRTFXQD'LRVSHFXQDWD\DQDSHFX‫ێ‬ nishqan marcapa linderunman
nanpaq mañacuriyaptinnam, MHTDUL\DU‫ێ‬ chëcarnam, munayarqan Bitinia nishqan
qan. 41੅7VHQRPL6LULD\&LOLFLDPDUFDFX‫ێ‬ marcaman eweta, peru Teyta Jesuspa
napa eucurnin, tsecho creyicoqcunata Santu Espiritunmi mana permiterqantsu.
marcäquinincunacho mas y mas ɹrmi 8੅Tsenam Misia marcapa pasarnin, Troas

cayänanpaq willapëcuyarqan. marcaman chäriyarqan. 9੅Tsechomi


Pabluta juc paqas Dios sueñinincho
Pabluta y Silasta Timoteu yanaqan ricatserqan Macedonia marca nuna

16
1੅Tsepitanam Derbe marcaman y sharcur queno rogacoqta: ´0DFHGRQLD‫ێ‬
Listra marcaman chäriyarqan. man shamicur yanapecalläyämë” neqta.
Listrachomi juc jobin Timoteu carqan. 10੅Tsemi Pablu tse sueñininta

p¬16.3 Timoteoqa manam lejitimu israel nunatsu carqan. Tsemi *señalaquipaq carqan, porqui
israel nunacunaqa manam mana señalashqacunataqa chasquiyaqtsu.
249 +(&+26੄16

willarayämanqan öra prebinicuyarqä poderninwan suertita cateq esclabu


Macedonia marcaman ewayänäpaq, shipashwan toparcayämorqä. Tseno
porqui cuentatam qocuriyarqä alli suertita qatirninmi, patronnincunata
willaquita willacuyänäpaq tse atsca qelleta ganecatseq. 17੅Tse
marcaman Dios cachayämanqanta. shipashmi Pabluta y noqacunata
qaticarcayämarqan queno nishpa
Filipos marcaman Pabluwan qayariräcur:
Silas ewayan —¡Que nunacunaqa puedeq Diospa
11੅Tsenam barcuman lloqacurcur, sirweqnincunam cayan y qamcunatam
Troaspita eucuyarqä Samotraciaman. Y *Jesucristupaq willapäyäshunqui
ZDUlQLQMXQDTQDPFKlUL\DUTl1HDSROLV‫ێ‬ salbacuyänequipaq! —nir.
man.੆q 12੅Tsepitanam eucuyarqä 18੅Y cada junaqmi tse shipash tseno

Filiposman. Filiposqa Macedonia parlarnin qatiräcayämarqan. Tsenam


marcapa capitalninmi carqan. Tse Pabloqa piñarcurnin tse shipashcho
marcachoqa *Roma nunacuna llutepam supëta queno nerqan:
quecuyarqan. Tse marcachomi tse —¡Teyta Jesucristupa jutinchomi,
junaqcuna quedacuriyarqä. qam supëta mandaq jina öra que
13੅*Jamacuyänan sabadu junaqnam shipashpita yarqunequipaq! —nishpa.
ewayarqä tse marcapa wac ladun mayu Tsenam jinallacho tse shipashpita
cuchuncunapa. Tsemanqa ewayarqä supë yarqurerqan.
“¿Mä tsecho Diosman mañacuyänan 19੅3HUXWVHVKLSDVKSDSDWURQQLQFXQD‫ێ‬

sitiu cancush?” nishpam. Tsecho nam, “Cananqa mananachi qelleta


juntacashqa warmicunata taririrnam ganatsimäshunnatsu” nishpa, 3DEOXWD‫ێ‬
tecurnin, alli willaquita willapäyarqä. wan Silasta presu tsarircur apacuyarqan
14੅Jucnin caq warmipam jutin carqan plasa de armascho autoridacunaman.
Lidia. Pëqa Tiatira marcacho yuricoqmi 20-21 Chäratsirnam shimpiparnin queno

carqan. Tse warmeqa purpurawan niyarqan:


tiñishqa ɹnu telacunata ranticoq —4XHLVUDHOQXQDFXQDPPDUFDQWVLF‫ێ‬
negosiantim carqan. Tse warmeqa cho nunacunata bullacarcatsiyan.
unepita Diosta adoraqmi carqan,੆r y Costumbrincunatam yachatsicuyan, y
Diosmi shonqunta yatecorqan Pablu tseqa Roma leynintsicpa contranmi, nir.
willapäcushqanta cäyiquicunanpaq. 22੅Tsenam llapan nunacuna Pablupa y
15੅Pemi bautisacorqan wayincho llapan Silaspa contran shäricurcuyarqan.
castancunawan, Tsepitanam Tsenam autoridacuna nunacunata
rogayämarqan queno: mandayarqan, qalapachärir garutiwan
—Teyta Jesusman rasonpa wiluquicuyänanpaq. 23੅Alli buenu
marcäconqäta qamcuna creyirnenqa, wilucachärcurnam apacuyarqan
canan acu shayämï wayïcho carselman llawiyänanpaq. <FKlUDWVLU‫ێ‬
quedacuyänequipaq —nir. nam guardiata notiɹcayarqan alli buenu
Tseno nishpam wayinman malas segurayänanpaq. 24੅7VHQRRUGHQD\DSWLQ‫ێ‬
pushayämarqan. 16੅Tsepitanam juc cuti nam tse carsel cuidaqqa Pabluta y
Diosman mañacoq ewecarnin, supëpa Silasta mas ruricho calabosuman

q¬16.11 Riquë mäpata que Bibliapa frentincho. r¬16.14 Tse warmeqa manam
musyarqanraqtsu Jesus Diospa tsurin canqanta, sinoqa creyerqan camacoq Dioslla canqanta.
+(&+26੄16 250

llawirerqan, y chaquincunatapis jampiraporqan. Tsepitanam jina öra


charaqmi segurayarqan. ZD\LQFKROODSDQFDTFXQDZDQEDXWLVDFX‫ێ‬
25੅Peru pullan paqasnonam Pabluwan yarqan. 34੅Tsenam Pablutawan Silasta
Silasqa cantacur Diosta alabarnin wayinman yecaratsir, PLTXLQLQTDUD\DU‫ێ‬
mañaquicayarqan. :DTXLQSUHVXFXQD‫ێ‬ qan. Y Diosman creyicushqa carninmi,
nam wiyaquicayarqan. 26੅Tseno carsel cuidaqqa wayincho llapan
quecayaptinnam, juclla patsa feyupa caqcunawan allapa cushicuyarqan.
FX\XFXUHUTDQ\FDUVHOSDVLPLHQWXQFXQD‫ێ‬ 35੅3DWVDZDUlULSWLQQDPDXWRULGDFX‫ێ‬

pis pasepa shoqllirerqan. Tse öram naqa soldaducunata cachayarqan tse


carselpa llapan puncuncuna juclla carsel cuidaqta queno niyänanpaq,
TXLFKDFlFXUHUTDQ\SUHVXFXQDZDWDUDQ‫ێ‬ ´3DEOXWDZDQ6LODVWDVKSUHVXFD\DQTDQ‫ێ‬
qan cadenacunapis pascacärerqan. pita cacharinqui” nir. 36੅Carsel
27੅&DUVHOFXLGDTJXDUGLDQDPSXQLFDQ‫ێ‬ cuidaqnam Pabluta queno nerqan:
qanpita riyarcurnin riquecorqan —Autoridacunam juc ordenta
carselpa puncuncuna aparatsiyämushqa qamtawan Silasta
quicharpäquicaqta. 7VHQDP´3UHVXFX‫ێ‬ librina cachariyänaqpaq. Cananqa
naqa safacuyashqachi” nirnin, tranquilu eucuyë —nishpa.
*HVSDGDQWDVXWDUwFXUTXLTXLQZDQXWVL‫ێ‬ 37੅Peru Pablunam pecunata queno

quita munarqan.੆s 28੅Peru Pablunam nerqan:


fuertipa qayaquicorqan queno: —Roma nasion nuna quecayaptïpis,
—¡Ama wanutsiquiquïtsu! Quechomi llapan nunacunapa nopanchomi
llapäcunapis quecayä —nishpa. manaraq jusgayämashpa
29੅Tseta wiyecurnam, carsel cuidaqqa, golpitsiyämarqon y llawiratsiyämashqa.
“Actsita apayämï” nishpa, coripa ¿Canannacu paquellapa cacharayämeta
ruriman jeqaquicorqan. Pablupa y munayan? ¡Manam, yarquyäshaqtsu!
Silaspa nopanman chëcurnam, PDQWVD‫ێ‬ Quiquincuna shayämutsun
quewan limpu tullunpis catatecar jorqayämänanpaq.੆t
qonquriquicorqan. 30੅Tsepitanam 38੅Tse wardiacunanam cutïcurnin,

Pablutawan Silasta waqtaman jorqurir autoridacunata Pablu nenqanta


queno taporqan: willariyarqan. Tsenam Pabluwan Silas
—Tëtecuna, ¿Imatataq rurashaq Dios roma nuna cayanqanta musyarirnin,
salbamänanpaq? —nir. allapa mantsacäyarqan. 39੅Tsenam
31੅Tsenam queno niyarqan: autoridacuna ewayarqan Pablutawan
—Teyta Jesusman creyicuyë, qam y Silasta disculpata mañcuyänanpaq.
ZD\LTXLFKRFDTFXQDSLVVDOEDFX\lQHTXL‫ێ‬ Carselpita jorqurirninnam rogayarqan
paq —nir. tse marcapita eucuyänanpaq.
32੅Tsenomi Diospa palabranta 40੅Carselpita yarqurirnam Pabluwan

yachatsicur willapäyarqan, carsel Silas eucuyarqan Lidiapa wayinman.


cuidaqta wayincho caqcunatawan. 33੅Tse Tsecho Diosman creyicoqcunata yape
öram paqaspa Pablupa y Silaspa willapärirnam, tse marcapita
eridancunata carsel cuidaq shumaq ewacuyarqan.

s¬16.27 Tse tiempuchoqa carsel cuidaqcuna juc presu safacuptin bidancunawanmi


pagaculläyaq. t¬16.37 Roma nunacunataqa manaraq jusgarqa, manam maqayaqtsu ni
llawiyaqtsu. Tsenomi carqan leynincuna.
251 +(&+26੄17

qan leycunata cäsuyannatsu, y ‘juc


Tesalonica marcacho bullaquicuna reymi can’ niyanmi. Tse reypash Jesus

17
1੅Tseno eucurninnam, Pabluwan jutin.
Silas Anɹpolis y Apolonia 8੅Tseno niyanqanta wiyecurmi tsecho

nishqan marcacunapa pasarnin, nunacuna y autoridacuna allapa


Tesalonica marcaman chäriyarqan. yarpacachëman chäquicuyarqan. 9੅Peru
Tsechomi *israel nunacunapa garantiata pagariyaptinmi, Jasonta y
*ellucayänan wayincuna cayäporqan. waquin creyicoqcunata cachariyarqan.੆u
2-3੅Pablunam costumbrinmanno ewarqan
Berea marcacho Pabluwan Silas
tse ellucayänan wayiman. Cada
yachatsicuyan
*jamacuyänan junaqmi quima
semananpi *Diospa palabranta 10੅Tse tardinam apenas
willapäcur, cäyitserqan *Dios Acrashqan paqasyärëcaptin Pabluta y Silasta
que patsaman shamur allapa sufrir -HVXVPDQFUH\LFRTFXQDGHVSDFKHFX\DU‫ێ‬
wanurir cawarimunanpaq canqanta. qan Berea marcaman eucuyänanpaq. Tse
Tseno nirirnam nerqan: marcaman chärirnam ewayarqan israel
—Tse willayanqaq *Dios Acrashqanqa nunacunapa ellucayänan wayincunaman.
Jesusmi —nir. 11੅Tse israel nunacunaqa Tesalonica
4੅Tseno cäyitsicuptinmi waquin israel marcacho caq israel nunacunapitapis
nunacuna creyicurnin Pabluman y mas juclayam cayarqan. Porqui allapa
Silasman juntacacurcuyarqan. Y Dios cushicurmi chasquiyarqan tse alli
cäsucoq griegu caq nunacunapis y willaquicunata. <FDGDMXQDTPLHVWXGLD‫ێ‬
allapa reqishqa warmicunapis atscaqmi yarqan Diospa palabranta Pablu
creyicuyarqan. 5੅Peru waquin israel yachatsiconqan rasonpa canqanta
nunacunanam chiquicurnin Pablupa y musyayänanpaq. 12੅Tsenopam atscaq
Silaspa contran tse pueblucho bullata LVUDHOQXQDFXQD7H\WD-HVXVPDQFUH\LFX‫ێ‬
rurayänanpaq, callicho pulicoq qela yarqan, y griegu caq mas presisaq
PDQDDOOLSRUWDFRTQXQDFXQDWDLQTXLWD‫ێ‬ ZDUPLFXQDSLVROOTXFXQDSLVFUH\LFX\DU‫ێ‬
yarqan. Tsenam pecuna Jasonpa qanmi. 13੅Peru Tesalonica marcacho caq
wayinmanpis ulluquicuyarqan, 3DEOXWD‫ێ‬ israel nunacunanam Bereachona Pablu
wan Silasta ashirnin, WDUwFRUTDQXQDFX‫ێ‬ Diospa palabranta willapäquicanqanta
naman entreguecuyänanpaq. 6੅Peru musyarirnin, tseman ewecur nunacunata
tsecho mana tarirninnam, Jasonta achachapecatsiyarqan. 14੅Tsemi
ZDTXLQFUH\LFRTFXQDWDZDQTDUDFKDU‫ێ‬ Jesusman tsecho creyicoqcuna Pabluta
curnin, apayarqan autoridacunaman jinallacho pushacurcur eucuyarqan
qaparipa qayaripa queno nishpa: lamar cuchunyaq, y Silaswan Timoteoqa
—4XHQXQDFXQDPZLOODTXLQLQFXQD‫ێ‬ Berea marcachomi quedacuyarqan.
wan jinantin marcacho nunacunata 15੅Pabluta pushaqcunanam Atenas

limpu locuyäratsiyanna y canannam que marcayaq yanaqar eucuyarqan. 7VHSLWD‫ێ‬


marcantsicmanna chäquecayämushqa. nam cuticayämorqan Silastawan
7੅Y que Jasonmi wayinman consientir Timoteuta ajalla Pablu caqman
posadacatsishqa. Tse nunacunawanmi despachecuyänanpaq. Tsenomi Pablu
Jasonpis reynintsic *FHVDUPDQGDFXVK‫ێ‬ mandashqa carqan.

u¬17.9 Tse garantiata pagayarqan mana safacuyänanpaqmi.


+(&+26੄17 252

cayanqequita. 23੅3RUTXLSXUHQTlFXQD‫ێ‬
Atenas marcacho Pablu yachatsicun chomi ricarqö, imajinniquicunata
16੅Atenas marcacho Silasta y Timoteuta adorayänequipaq *altarnincuna
shuyecarninnam Pablu shonquncho allapa rurayanqequita. Tsechomi tarerqö
yarpacachar llaquicorqan tse marcacho queno escribirëcaqta: ‘Que altarqa mana
nunacuna *imajincunata adoracuyaptin. reqishqa Diospaqmi’ neqta. Y tse Diosta
17੅Tsemi ellucayänan wayicunaman mana reqishpa adorecayanqequipaqmi
ewecur, tsecho israel nunacunawan y Dios canan noqa parlapäyäshqequi.
FlVXFRTJULHJXQXQDFXQDZDQSLVFl\LWVLQD‫ێ‬ 24੅“Tse Diosmi rurashqa que patsata

cur willapänacuyarqan. Y cada junaqmi llapan caqnincunatawan. Pëqa rara


plasaman chaq caqtaqa nunacunata sielucho y patsacho mandacoq Diosmi.
Diospa palabranta willaparqan. 18੅Tseno Y manam nunacuna rurayanqan
quecarninnam Epicureus y Estoicos੆v *templuchoqa tärantsu. 25੅Ni wanantsu
QLVKTDQHVWXGLDTDOODSD\DFKDTQXQDFX‫ێ‬ manam nunacuna imatapis qarayänanta;
nata Pablu parlaparqan. Y waquin antis pe imecatapis qomarnintsicmi
caqcunanam queno niyarqan: yanapamantsic y cawenintsicpis
—Que badulaqueqa ¿imataraq qomantsic.
parlacun? —nir. 26-27੅´'LRVPLMXFQXQDFDPDQTDQOOD‫ێ‬

Y waquincunanam niyarqan: pita miratserqan jinantin munducho


—Que nunaqa mana reqishqantsic tuquilaya nunacuna cawayänanpaq.
diospaqtaq parlapämantsic —nishpa. 3HPLGLVSXQLVKTDLPHWLHPSXFDPD\DT‫ێ‬
Tsenoqa pecuna niyarqan Jesus pis cawayänanpaq y me laduchopis
wanurïcur cawarimushqanpaq alli yachayänanpaq, y camacoq Diosta
willaquita Pablu willapäcuptinmi. quiquincuna ashiyänanpaq. Capas
19੅Tsenam Pabluta apacuyarqan imanollapapis taricuyanman. Imano
ellucayänan Aeropagu nishqan sitiuman. carpis, Diosta reqinantsicpaqqa manam
Tsechonam tapuyarqan: allapa sasatsu. 28੅3RUTXL'LRVPXQDS‫ێ‬
—¿Tse mushoq yachatsicuyashqequita tinmi, yuricuntsic, cawantsic y imatapis
musyeta puediyäcü? 20੅Porqui tse rurantsic. Une luwa ruraq marca
yachatsicushqequitanoqa manam imepis mayiquicunam escribirnin queno
wiyayashqatsu cayä. Tsemi imano niyarqan: ‘Llapantsicpis Diospa
canqanta musyeta munayä —nir. castanllam cantsic’ nishpa. 29੅Diospa
21੅Tse Atenas marcachoqa llapan castanlla quecarqa, PDQDPFUH\LQDQ‫ێ‬
nunacunam, caru marcapita tsecho tsictsu nuna munanqanno orupita
yachaqcunapis imapis mushoq qellepita o rumipita rurashqa imajinno
nobedäcunallata musyapacur willanacur Diosnintsic canqanta. 7VHLPDMLQFXQD‫ێ‬
cacuyaq. taqa nunacunallam quiquincunapa
22੅Tsenam Pabloqa ellucayashqan yarpenincunamanno ruracuyashqa.
Aeropagu nishqan sitiucho quecar, 30੅Une tiempum Dios tse nunacunapa

chopincunaman shäcurir queno nerqan: PDQDDOOL\DUSHQLQFXQDSLWDSDVHQVLDFRU‫ێ‬


“Atenas marca nunacuna, noqam qan; peru cananqa jinantin marcacho
cuentata qocü qamcuna allapa relijiosu nunacunatam mandan pellatana

v¬17.18 Epicureucunaqa yachatsicuyaq: ‘Cushicur gosaquimi, llapanpitapis mas alleqa’ nir.


Estoicocunanam yachatsicuyaq: ‘Nunallapitam llapanpis pendin y manam Diospitatsu’ nir.
253 +(&+26੄17੄18

cäsucuyänanpaq. 31੅Porqui Diosmi mana israel caqcunatapis willaparnin,


sitashqa juc junaqta, enteru munducho imecanopapis cäyitsita tïraq.
nunacunata rurayanqanmanno 5੅Macedonia marcapita Silaswan

acrashqan nunatawan jusgatsinanpaq. Y Timoteu chäriyaptinnam, Pabloqa cada


tseno canqanta musyanantsicpaqmi tse junaq *Diospa palabranta willapäcorqan.
nunata wanushqanpita Dios Y israel mayincunatam Jesus *Dios
cawariratsimorqan.” Acrashqan cashqanta cäyitsita tïraq.
32੅Wanurir cawarimipaq Pablu tseno 6੅Peru *israel nunacunanam Pabluta

parlecuptinnam, waquin nunacuna asharnin, contran cacurcuyarqan. Tsenam


burlacurnin asipäyarqan. <ZDTXLQFX‫ێ‬ Pabloqa ropanta tapsicurir, queno nerqan:
nanam queno niyarqan: —Quiquiquicunam culpayoq
—Tsetaqa yapechonam cayanqui. Noqaqa willapäyarqoqnam, y
parlapäyänanqui —nishpa. manam culpayoqnatsu cashaq.
33੅Tseno niyaptinnam Pablu yarqur Cananpita witsepam mana israel caq
eucorqan. 34੅Peru waquincunaqa Pabluta nunacunaman willapäcoq eucushaq.੆w
TDWL\DUTDQPL\7H\WD-HVXVPDQFUH\LFX‫ێ‬ 7੅Tseno nirirninnam Pabloqa yarqurir

yarqanmi. Pecunachomi carqan Dionisiu eucorqan ellucayänan wayi ladunllacho


jutiyoq nuna. Pemi carqan Areopagucho yachaq Dios cäsucoq Titu Justo jutiyoq
autorida. Y Damaris jutiyoq warmipis y nunapa wayinman. 8੅Y ellucayänan
waquin atscaq nunacunapis. wayicho mandacoq Crispu jutiyoq
nunaqa Teyta Jesusman creyicorqanmi
Corinto marcacho Pablu unepa wayincho llapan castancunawan.
yachatsicun Tsenollam tse Corinto marcacho

18
1੅Tsepitanam Pablu Atenaspita nunacunapis tse willaquita wiyacurnin,
eucorqan Corinto marcaman. atscaq creyicurnin bautisacuyarqan.
2੅Tsechonam reqinacuriyarqan israel 9੅Juc paqasnam apostol Pabluta Teyta

casta Aquila jutiyoq nunawan. Pe Jesus rebelarqan queno nishpa: “Pablu,


carqan Pontu marcacho yuricoqmi. Tse ama imatapis mantsaquïtsu, antis siguï
junaqcunallaran Aquilaqa warmin willacur mana upallarishpa. 10੅Porqui
3ULVFLODZDQFKlULVKTDFD\DUTDQ&RULQWR‫ێ‬ noqam qamwan quecä. Manam ni pi
man, ੍*5RPDSD੏,WDOLDPDUFDQSLWD imatapis rurayäshunquitsu. Que
eucurnin. Porqui Roma marcacho marcacho nunacuna atscaqmi noqaman
mandacoq Claudium mandacorqan creyicayämonqa” nir.
llapan israel casta nunacuna Roma 11੅Tsemi Pablu quedacorqan tse

marcapita eucuyänanpaq. Pablunam Corinto marcacho juc wata y pullan


watucaqnincuna ewarqan. 3੅Pecunaqa Diospa palabranta yachatsicurnin.
Pabluno qarapita carpa ruraqmi 12੅Tse tiempum Acaya marcacho

cayarqan, y tse oɹsiuncuna iwallla Galion jutiyoq nuna mandacoq prefecto


captinmi, Pablupis pewan quedacorqan quecarqan. 7VHDXWRULGDSDGHVSDFKXQ‫ێ‬
juntu uryayänanpaq. 4੅Y cada PDQPLOODSDQLVUDHOQXQDFXQD\DFKDWVL‫ێ‬
*jamacuyänan junaqmi *ellucayänan nacurir, Pabluta apayarqan. 13੅Y
wayiman ewar, Pablu israel caqcunata y chäratsirnam, queno niyarqan:

w¬18.6 Tseno tapsiqui costumbreqa carqan quiquincunana culpayoq cayanqanta cuentata


qocuyänanpaqmi.
+(&+26੄18 254

—Que nunam llapan nunacunata pita despidiquicurmi, “Dios munaptenqa


creyitsipäcun juclayapa Diosta TDPFXQDPDQ\DSHFKRQDPZDWXFD\DT‫ێ‬
adorayänanpaq. Y tseqa *leynintsicpa niqui cutiramushaq” nishpa, barcuman
contranmi —nir. lloqarcur Efesopita eucorqan.
14੅3DEOXSDUODFXULQDQSDTTXHFDSWLQ‫ێ‬ 22੅Cesarea marcaman chärirnam,

QDPWVHDXWRULGD*DOLRQLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ Jerusalencho quecaq creyicoqcunaman


nata queno nerqan: watucaq ewarqan. Tsepitanam
—4XHQXQD੍5RPD੏OH\SDFRQWUDQ Antioquia marcaman pasacorqan.
imatapis rurashqa captenqa, ¡Imanirraq
manaqa atendicuyaqmantsu israel Galacia y Frigia probinsiacunapa
nunacuna! 15੅3HUXTDPFXQDSDFUH\HQVLH‫ێ‬ Pablu ticraramun
quicunta, \MXWLFXQDSDTSDUODTXLFXQD‫ێ‬ 23੅Antioquiacho alli une cacurirnam,
taqa, \OH\QLTXLFXQDSDTOLU\DTXLFXQD‫ێ‬ Galacia y Frigia probinsiacunapa
taqa, quiquiquicuna imanopis pasarqan y marcan marcan purirninmi,
areglacuyë. Manam quecunata Jesusman llapan creyicoqcunata mas
areglayänaqpaq noqaqa meticamütsu callpata qorqan.
—nir.
16੅7VHQRQLVKSDPOODSDQLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ Efeso marcacho Apolu
nata despachunpita qarqulerqan. jutiyoq nuna yachatsicun
17੅7VHQDPHOOXFD\lQDQZD\LFKRPDQGD‫ێ‬ 24੅Tse junaqcunam Efeso marcaman
coq Sostenes jutiyoq nunatana tsarircur, chärerqan Apolu jutiyoq nuna. Pëqa
tse despachupa waqtancho allibuenu carqan Alejandria marcacho yuricoq
maqaquicuyarqan. Y tseta ricarninpis, israel nunam. Y tse Apolum Diospa
Galiontaqa manam imapis qocorqantsu. palabranta alli buenu yachaq y cösa
willapäcoq carqan. 25੅Pemi Teyta Jesus
Antioquia marcaman Pablu cuticun
\DFKDWVLFXVKTDQFXQDWDDOOLSDPXV\DU‫ێ‬
18੅Pabloqa alli uneran quedacorqan qan y shonquncho allapa cushishqam
Corinto marcacho. 7VHSLWDQDPFUH\LFRT‫ێ‬ 7H\WD-HVXVSDTUDVRQSDFDTWD\DFKDWVL‫ێ‬
cunapita despidiquicurnin, Pablu coq. Pëqa bautisacoq Juan yacuwan
barcuwan eucorqan Aquilawan y bautismupaq yachatsiconqanllatam
Priscilawan Siria nishqan marcaman. musyarqan. 26੅Tse Apolum tsecho
Manaraq eucurninmi, Cencreacho Pablu ellucayänan wayiman ewecur mana
aqtsanta ruturatserqan, Diosta ichicllapis mantsacurishpa Teyta
änishqanta cumplirnin.੆x 19੅Efeso Jesuspaq yachatsicur qallaquicorqan.
marcaman chäriyaptinnam Pabloqa 3HUX3ULVFLODZDQ$TXLODQDPSDUODVK‫ێ‬
3ULVFLODSLWD\$TXLODSLWDUDTXLFDFXUHU‫ێ‬ qanta wiyecur juc laduman pushecur
qan. Y ellucayänan wayicunaman mas allipa cäyitsiyarqan Diospa alli
ewecurmi, tsecho israel mayincuna willaquininta. 27੅Tsepitanam Acaya
ellucashqacunawan parlayarqan. marcapa Apolu eweta munaptin Efeso
20੅Tsenam rogayarqan Pablu unepa marcacho Jesusman creyicoqcuna peta
tsecho quedacunanpaq, peru Pablu mas baluratsir, Acaya marcacho
manam munarqantsu, 21੅6LQRTDSHFXQD‫ێ‬ -HVXVPDQFUH\LFRTFXQDPDQFDUWDFX\DU‫ێ‬

x¬18.18 Pablu tseno aqtsanta rututserqan israel nunacunapa leynincuna nenqanmannomi.


Riquë Nm 6.18.
255 +(&+26੄18੄19

qan Apoluta allipa chasquiyänanpaq. ichicllapis mana mantsacurishpa Diospa


Acaya marcaman chärirnam, allipa mandaquininpaq Pablu nunacunata
yanaparqan Diospa cuyaquininrecur willapar imanopapis cäyitsita tirarqan.
Teyta Jesusman creyicoqcunata. 28੅Y 9੅Peru waquin nunacunanäqa rumi

llapan nunacunapa nopanchomi israel shonqu carmi, mana ichicllapis


PD\LQFXQDWD'LRVSDSDODEUDQQHQTDQ‫ێ‬ munayarqantsu creyita, sinoqa llapan
manno tuquinopa cäyitserqan Jesusqa nunacunapa nopanchomi tse mushoq
Dios Acrashqan cashqanta. yachatsiquicunapa contran parlayarqan.
7VHQDP3DEORTDSHFXQDSLWDUDTXLFDFX‫ێ‬
Efeso marcacho Pablu willapäcun rir, creyicoq caqcunata pushacurcur

19
1੅Corinto marcaman Apolu HXFRUTDQ7LUDQXQL\DQTDQSD\DFKDWVL‫ێ‬
euconqanchonam Pabloqa jirca cuna wayinman. Y tsechomi cada junaq
caq nänipa eucurnin, Efeso marcaman yachatsicorqan. 10੅Tseno yachatsicorqan
chärerqan. Tsechonam Teyta Jesusman ishque wata rurinmi. Tsemi enteru Asia
creyicoqcunata tarerqan. 2੅Tsenam marcacho israel caqcuna y mana israel
pecunata queno taporqan: FDTFXQDSLV7H\WD-HVXVSDDOOLZLOODTXL‫ێ‬
—Teyta Jesusman creyicurnin, nincunata llapancuna musyariyarqan.
11੅Apostol Pablum Diospa poderninwan
¿*Santu Espirituta chasquiyarqonquicu?
—nishpa. espantaquipaq milagrucunata rurarqan.
Tse creyicoqcunanam queno niyarqan: 12੅Pablupa pañunta o yacarashqan

—Manam nunca wiyayashqatsu ropancunata prestacur aparmi, THVK\DT‫ێ‬


calläyä Santu Espiritu cashqanta. nincunata toparatsiyaq. Tsenopam
3੅Pablunam yape taporqan: qeshyaqnincuna cachacäriyaq, y
—¿7VHSHQTDLPDQROODWDTEDXWLVDFX‫ێ‬ supëyoq nunacunapita *supëcunapis
yarqonqui? —nishpa. eucuyaq.
Pecunanam queno yasquiyarqan: 13੅Tse tiempum waquin *israel

—%DXWLVDFRT-XDQ\DFKDWVLFRQTDQQR‫ێ‬ nunacuna jinantinpa puriyarqan


llam bautisaculläyarqö —nishpa. nunacunapita supëta qarqupacur. Y
4੅Tsenam Pablu nerqan: Jesuspa poderninwan cachacätsiquita
—Bautisacoq Juanqa nunacunata munarninmi, pecunapis supëcunata
bautisarqan jutsancunata jaqirïcur queno niyarqan: “¡Pablu willacushqan
Diosman cutiquicuyänanpaqmi. Peru Jesuspa poderninwanmi mandaq que
willapäcorqan pepa qepanta shamoq nunapita yarqunequipaq!” nir.
Jesusman creyicuyänanpaqmi. 14੅Tseno ruraqcunaqa cayarqan
5੅Pablu tseno neqta wiyecurnam, Teyta *saserdoticunapa mandacoqnin Esceva
Jesusman creyicurnin, tse creyicoqcuna MXWL\RTLVUDHOQXQDSDTDQFKLVWVXULQFX‫ێ‬
bautisacuyarqan. 6੅Pablu maquinta nam. 15੅Peru nunacho quecaq supënam
pecunaman churar bendisiptinnam Santu queno yasquicamorqan: “Jesustaqa
Espirituta chasquiriyarqan. Tsenam reqïmi. Y apostol Pablu pi cashqantapis
juclaya idiomapa parlayarqan, y Dios musyämi; peru qamcunaqa ¿pitaq
parlamoqnomi parlarpis qallecuyarqan. cayanqui?” nishpa.
7੅Pecunaqa chunca ishquenomi (12) 16੅Tse öram tse supëyoq nuna

cayarqan. pecunata tsarircur, DOOLEXHQXPDTDTXL‫ێ‬


8੅Tse marcacho *HOOXFD\lQDQZD\LFX‫ێ‬ corqan bensenqanyaq. $OODSDPDOWUDWH‫ێ‬
naman ewarmi, quima quillanpi cuyaptinnam, tse nunacuna wayipita
+(&+26੄19 256

TDODSDFKX\DZDUOODQDVDIDFXUFRULFX\DU‫ێ‬ nata qayaratsirnin queno nerqan:


qan. 17੅Tseno pasacushqantam Efeso “Tëtecuna, qamcuna musyayanquim que
marcacho täraq israel caqcuna y mana oɹsiuntsic alli ganatsimanqantsicta” nir.
*israel nunacunapis musyariyarqan, y 26੅3HUXULFD\DQTHTXLQRPL\ZL\D\DQTH‫ێ‬

allapam mantsacäcuyarqan. Tsenopam quinomi, tse Pablu jutiyoq nuna


llapan nunacuna alabayarqan Teyta puriquican nunacunata queno willapar:
Jesusta. ‘Nunacuna rurashqan imajincunaqa
18੅Y atscaqmi Teyta Jesusman manam adoranantsicpaqtsu’ nishpa.
creyicushqacunapis chäyarqan puntata Tseno nishpam atscaq nunacunata
mana alli rurayashqancunata llapan engañar creyitsipäcun. Manam que
nunacuna nopancho willacur. 19੅7VHQR‫ێ‬ Efeso marcallachotsu tseno rurashqa;
llam brujeria ruraq brujucunapis majia sinoqa jinantin Asia marcantsicchomi.
libruncunata apecur, nunacunapa 27੅Queqa manam allinotsu. <QHJRVLXQ‫ێ‬

nopancho limpu cayecuyarqan. Tse tsicllatatsu manam perdishun, sinoqa


librucunapa chanintam calculariyarqan allapa reqishqa imajinnintsic Dianapa
pitsqa chunca waranqa (50,000) qellepa templuntapis manam respetayanqatsu.
chaninta. 20੅Tsenopam Teyta Jesuspa alli Tsenopaqa que Asia marcantsiccho y
willaquinin jinantinman chärerqan, y jinantin munducho adorashqantsic
musyariyarqan allapa poderyoq imajin Dianapis pasepa melanashqam
cashqanta. ticrarenqa.
21੅Tsecuna pasacushqanchonam Pablu 28੅'HPHWULXWVHQRQHQTDQWDZL\HFXU‫ێ‬

pensarqan Macedonia marcata y Acaya nam, nunacuna llutepa piñarcurnin


marcata watucarir Jerusalencama qaparipa queno niyarqan: “¡Allapa
eweta. Y nerqanmi, “Jerusalenpitaqa puedeqmi mamällantsic Dianaqa que
*Roma marcamannam pasacushaq” Efeso marcacho!” nishpa.
nishpa. 22੅Y ishcaq yanapaqnincunatam 29੅Tsenam tse marcacho mana imano

Macedonia marcaman cacharqan, quetapis puedir, Macedonia marcacho


pecunam cayarqan Timoteu y Erastu. \XULFRT*D\XWD\$ULVWDUFXWDWVDULFXUFX‫ێ‬
Peru Pabloqa ichic uneran quedacorqan yarqan. Y qaracharcurnin, llapancuna
Asia marcacho.੆y juclla apacuyarqan nunacuna
ellucayänan jatun pampaman. Gayuwan
Efeso marcacho nunacuna Aristarcoqa Pablupa yanaqincunam
bullata rurecuyan cayarqan. 30੅Tseta musyecurnam apostol
23੅Tse junaqcunam Efeso marcacho Pabloqa eweta munarqan, tse
allapa liryacurcuyarqan, Teytantsicpaq ellucayashqancho nunacunata
Pablu willapäconqan asuntu. 24੅Juc parlapänanpaq, peru Jesusman
nunam carqan Demetriu jutiyoq. Pëqa FUH\LFRTFXQDQDP੍HZDQDQWDPDQD
qellepita adornucunata ruraqmi carqan. PXQDUQLQ੏DWDMD\DUTDQ. 31੅Tse Asia
Y ruraq *imajin Dianapa *templutano PDUFDFKRPLZDTXLQFDTDXWRULGDFX‫ێ‬
medallitacunatam. Tsecunata naqa Pablupa amiguncuna cayarqan.
ranticurmi, uryaq mayincunawan atsca 7VHPLSHFXQD3DEOXPDQZLOODFDUDWVL\DU‫ێ‬
qelleta ganayaq. 25੅Tse Demetrium uryaq qan ellucayashqa quecaq nunacunaman
mayincunata y tseno oɹsiuyoq nunacu‫ێ‬ PDQDHZDQDQSDT\PDQDPHWLFXQDQ‫ێ‬

y¬19.22 Efeso Marca carqan Asia marcachomi.


257 +(&+26੄19੄20

paq. 32੅Tseyaqnam tse juntacäyanqancho jeqacurcushqa lebantecamashwan,


nunacunaqa limpu qaparicachar jucta ‘Pecunam que bulla qallaq cayan’ nir.
jucta parlar caquicayarqan, y manam Porqui manam imanopa defendiquita
imano queta puediyarqantsu. <ZDTXLQ‫ێ‬ puedishuntsu, que bullaquicunapaq
FXQDQlTDSDVHSDPDQDPPXV\D\DUTDQ‫ێ‬ autoridacuna tapumashqa” nir.
tsu imapaq juntacäyashqantapis. 41੅Tseno nirirnam, llapan nunacunata
33੅Tsenam Alejandru jutiyoq nunata tse witsiratserqan.
israel nunacuna llapan nunacunapa
chopinpita jorqarïcurnin, SDUODFXULQDQ‫ێ‬ Macedonia y Grecia marcacunaman
paq nopancunaman churariyarqan. apostol Pablu ewan

20
Tsenam Alejandroqa maquinwan 1੅7VHEXOODTXLFXQDSDVDFXULVK‫ێ‬

señasta rurarqan nunacuna upälla qanchonam Pabloqa Teyta


cayänanpaq. Y defendiquita Jesusman llapan creyicoqcunata
munarninmi llapan wiyaqcunata qayaratsir alli buenu willapëcorqan, y
cäyitsirnin parlapëta munarqan. 34੅Peru pecunapita despidiquicurnin, 0DFHGR‫ێ‬
Alejandru, israel nuna canqanta nia marcaman eucorqan. 2੅Tse
cuentata qocurirnam, casi ishque örano marcaman chärirnam, Jesusman
juc shimilla qaparicachäcuyarqan creyicoqcunata callpata qornin marcan
queno: “¡Allapa puedeqmi Diana que marcan watucar shumaq yachatsicur
Efeso marcacho!” nishpa. purerqan. Tsepitanam Grecia marcaman
35੅Porɹnnam tse marcacho escribanu pasacorqan. 3੅Tsechomi quima quillanpi
bullaquicaqcunata upällaratserqan. quedacorqan. Siria marcaman barcuwan
Tsepitanam queno nerqan: “Efeso marca eucunanpaq quecaptinnam, Pabloqa
nunacuna, HQWHUXPXQGXFKRQXQDFX‫ێ‬ musyarerqan israel mayincuna
nam musyäyan allapa puedeq Dianapa wanutsiyänanpaq parlayanqanta. Tsemi
templun que Efeso marcacho canqanta y jucnopana pensacurcur cuticorqan
sielupita jeqamushqa imajin quecho Macedonia marcacunapa. 4੅Pablupa
canqanta.੆z 36੅Tsecunataqa manam pipis yanaqincunaqa cayarqan: Sopatrum
negueta puedintsu. Tsemi shumaq (pëqa carqan Pirrupa tsurinmi y Berea
pasiwaquicuyë. Ama mana alleq marcapitam carqan), Aristarcum y
musyarishpaqa imatapis rurayëtsu. Segundum (pecunaqa cayarqan
37੅4XHLVKFDQQXQDFXQDDSD\lPRQTH‫ێ‬ Tesalonica marcapitam), Gayum (pëqa
queqa, manam imajinnintsiccunapa carqan Derbe marcapitam), jina
templunta ni imanta yatayashqatsu ni Timoteum, Tiquicun y Troɹmum
manam contranpis parlayashqatsu. (pecunaqa cayarqan Asia marcapitam.)
38੅Sitsun Demetriu y uryaq mayincuna 5੅3HFXQDP7URDVPDUFDPDQSXQWlFX\DU‫ێ‬

piwanpis liryashqa cayanqa, tsetaqa qan y tsechomi shuyayämarqan. 6੅*/HED‫ێ‬


FRUWLFXQDFKRMXHVFXQDGHPDQGDFX\DS‫ێ‬ durannaq tanta miqui ɹestata pasarir‫ێ‬
tin areglayätsun. 39੅Sitsun qamcunapa ninnam, Filipos marcapita eucuyarqä
FD\lSXVKXQTXLMXFOD\DFDTGHPDQGH‫ێ‬ barcuwan. Pitsqa junaqtanam puntaq
quicuna, tsetaqa autoridacuna shumaq yanaqïcunawan Troadecho
areglayätsun. 40੅Peru canan que juntacäriyarqä, y qanchis junaqmi
asuntupitaqa, paqtataq mana alliman tsecho quedacuyarqä.

z¬19.35 Tse Dianapa imajinnenqa carqan rarapita qoyllur jeqamushqa rumim.


+(&+26੄20 258

mana demoracuyänärecurmi Efeso


Troade marcacho creyicoqcunata PDUFDPDQTD3DEOX\HTXLWDPXQDUTDQ‫ێ‬
apostol Pablu yachatsin tsu, porqui Jerusalen marcaman
7੅Semana qallanan domingu junaqnam apuradu chëtam munarqan pentecostes
llapäcuna ellucayarqä santa senata ɹestata tsecho pasananpaq.
juntu micuyänäpaq. Pablunam waränin
junaq eucunan captin pullan paqasyaq Efeso marcacho respetashqa
willapäquicorqan. 8੅Tse juntarëcayanqä teytacunata apostol Pablu willapan
wayipa rara caq cuartunchomi atsca 17੅Miletu marcacho quecayaptïnam,
chiuchicuna rupecayarqan. 9੅Y juc jobin Efeso marcacho creyicoqcunapa
(XWLFXMXWL\RTQDPEHQWDQDFKRSXQXFDU‫ێ‬ PDQGDFRTQLQFXQDWD3DEOXTD\DUDWVHU‫ێ‬
cuyan tëcarqan. Pablu allapa une qan Miletu marcaman shayämunanpaq.
willapäquicuptinnam, tse jobin punï 18੅Pecuna chärayämuptinnam, queno

bensiptin tse quima caq pisupita parlaparqan: “Qamcuna allim


jeqacurcorqan; y pallarcuyarqan musyayanqui Asia marquequicunaman
wanurishqatana. 10੅Pablunam jina chämushqäpita patsa imano
EDMDUDPXUMRELQWDMXFOODPHOOTDUFDPRU‫ێ‬ portacushqäta. 19੅,PHSLWDSLVTDPFXQD‫ێ‬
qan. Y Jesusman creyicoqcunatanam wan juntum carqö qollmi shonquwan
nerqan: waqariryan Diosta sirwirnin, *israel
—Ama mantsacäyëtsu. Que jobenqa QXQDFXQDFKLTXL\lPDUQwPHODQH‫ێ‬
cawecanmi —nishpa. cayämaptinpis. 20੅Peru manam
11੅7VHSLWDQDP3DEORTDMXQWDUsFD\DQ‫ێ‬ jaqerqötsu bienniquicunapaq caqta
qanman lloqarcur, santa senata selebrar willapäyarniqui, callicunachopis
usharirnin, micuyarqan. Tsepitanam wayicunachopis llapantam
patsa wareyaq willapäcurir, eucorqan. willapäyashqa cayaq. 21੅,VUDHOFDTFXQD‫ێ‬
12੅Jesusman creyicoqcunanam tse tapis y mana israel caqcunatapis
jobinta cawecaqtana pusharcur, cushi cäyitsiyarqaqmi llapan jutsequicunata
cushi eucuyarqan. MDTLUwFXU7H\WD'LRVPDQFXWLTXL‫ێ‬
cuyänequipaq y Teyta *Jesucristumanna
Troade marcapita Miletu creyicuyänequipaq. 22੅Y cananqa *Santu
marcaman Pablu ewan Espiritum pasepa musyaratsimashqa
13੅Noqacunaqa barcuman lloqarcurmi, Jerusalenman ewananäpaq. Y manam
puntäcuyarqä Aso nishqan puertuyaq, musyätsu tsecho ima pasamänantapis.
tsecho shuyanacuyänäpaqmi Pabluwan 23੅Peru musyämi cada marca chanqächo

parlayarqä. Porqui Pabloqa chaquipa FDUVHOOODQlVXIULPLHQWXOODQDVKX\DPDQ‫ێ‬


shamitam munarqan. qanta Santu Espiritu cäyitsimaptin.
14੅$VRQLVKTDQSXHUWXFKRWLQFXUL‫ێ‬ 24੅Peru wanuratsiyämänan captinpis,

yaptïnam, barcuman lloqaramorqan, noqataqa manam ni ima qocamantsu,


tsenam ewacuyarqä Mitilene marcaman. DQWLV'LRVDOOLTXHQLQZDQFX\DPDQTDQ‫ێ‬
15੅Tsepita eucurninnam, waränin junaq tsictam ushanqäyaq willacur siguishaq,
chäriyarqä Quio nishqan *isla SRUTXLDOOLZLOODTXLQLQWDZLOODFXQDQ‫ێ‬
frentinman. <ZDUlQLQQDPTXHGDFXUL‫ێ‬ paqmi Teyta Jesus acramashqa.
yarqä Samos nishqan islacho. Tsepita 25੅´4DPFXQDWDP'LRVSDPDQGDTXLQLQ‫ێ‬

eucurninnam, waränin junaq chäriyarqä paq willapäyarqoq y mananam ni


Miletu marcaman. 16੅Asia marcacho meqequi ricayämanquinatsu. 26੅Tsemi
259 +(&+26੄20੄21

claru willecayaq, \PDQDQDPFXOSD\RTQD‫ێ‬ llapancuna allapa llaquiquiwan


tsu cashaq mana creyicuyanqanrecur waqaquicuyarqan, y Pablutanam
castigashqa cacuyaptiquipis. 27੅Porqui waquparnin mutsayarqan. 38੅Peru Pablu
Diosnintsic llapan nenqantam willayashqa “Mananam mas ricayämanquinatsu”
cayaq jucllellatapis mana pantarishpa. niptinmi, allapa llaquicuyarqan.
28੅Tsemi alleq cuidacuyänequi yo, y llapan Tsepitanam barcuyaq yanaqäyarqan.
creyicoqcunatapis shumaqmi
cuidayänequi. Tsepaqmi Santu Espiritu Apostol Pablu eucun Jerusalenman

21
churayäshorqonqui üsha mitseq cuenta 1੅Pecunapita despidiquicurnam,
Teyta Jesusman creyicoqcunata barcuwan eucuyarqä defrenti
cuidayänequipaq. Pecunaqa Jesucristupa Cos nishqan *islaman. Y waräninnam
yawarninpa chaninmi cayan. 29੅Noqa pasacuyarqä Rodas nishqan islaman.
musyämi eucushqächo imeca Tsepita pasacurnam, chäriyarqä Patara
mallaqashqa atoq üshacunata micoq nishqan puertuman. 2੅Tsechonam juc
cuenta, mana alli yachatiscoqcuna Teyta barcuta taririyarqä Fenicia marcaman
Jesusman creyicoqcunata ushacätsita yarqurëcaqta. Tseman lloqarcurnam,
munar shayämunanpaq caqta. 30੅4DPFX‫ێ‬ eucuyarqä. 3੅Biyajecarnam, Chipre islata
napitam waquinniquicuna llutan camanta ricariyarqä itsoq laducunacho quecaqta.
yachatsicur qallaquicuyanqa Jesusman Defrenti pasacurnam, chäriyarqä Siria
creyicoqcuna qaticurcuyänanpaq. 31੅Tsemi marcacho Tiro nishqan puertuman;
mäcoq mäcoq cayänequi; yarpäyë quima porqui tsechomi apayanqancunata
wata enteru paqasta junaqta waqariryan barcupita descargayänan carqan.
llapequicunata willapäyanqaqta. 4੅Tsecho Jesusman creyicoqcunawan
32੅“Wauqicuna, panicuna, cananqa tarinacurnam, juc semana pecunawan
Diospa boluntaninllachonam y alli quedacuyarqä. Tse creyicoqcunam
queninta cäyitsicoq willaquininllachonam *Santu Espiritu cäyitsiyaptin Pabluta
jaqiriyaq. 7VHZLOODTXLQLQPLFlVXFX\DSWL‫ێ‬ QL\DUTDQ-HUXVDOHQPDQPDQDHZDQDQ‫ێ‬
queqa, marcäquiniquicunacho mas ɹrmi paq. 5੅Tseno juc semana täcurirnam,
tsarecuyäshunqui llapan acrashqan ewacuyarqä. -HVXVPDQFUH\LFRTFXQD‫ێ‬
caqcunawan wiñe cawe erensianta nam warmincunawan wamrancunawan
chasquiyänequipaq. 33੅Noqa manam pipa tse marcapa jaqninyaq
qelleninta, orunta, ratashnincunata yanaqäyämarqan. Lamar cuchunman
codisyashqatsu cä. 34੅4DPFXQDPXV\D\DQ‫ێ‬ chëcurnam, qonqurïcur Diosman
quim imapis faltäcunapaq quiquï mañacuyarqä. 6੅Tsepitanam pecunapita
uryapuconqäta; \੍PDQDPQRTDOODSDTWVX despidiquicur barcuman lloqarcur
XU\DSXFRUTDVLQRTD੏\DQDTwFXQDSDT‫ێ‬ eucuyarqä. Y pecunanam wayincunata
wanmi. 35੅Tuquinopam yachatsiyarqoq cuticuyarqan.
noqanolla uryacurnin cayänequipaq, y 7੅Tiropitanam Tolemaida nishqan

tsenopa pishipäcoq nunacunatapis puertuman eucurnin, barcupita


yanapayänequipaq. Yarpäyë Teyta Jesus bajayarqä. Tsechonam Jesusman
queno nenqanta: ‘Qaraquimi mas creyicoqcunata watucaqnin ewayarqä, y
FXVKLTXHTDFKDVTXLUFXVKLTXLSLWDSLV·੅µQLU. pecunawan quedacuyarqä juc junaq.
36੅Tseno willapäcur usharirnam, 8੅Waränin junaq eucurnam, chäriyarqä

3DEORTDOODSDQFXQDZDQTRQTXULTXLFXU‫ێ‬ Cesarea marcaman. Y ewayarqä *Diospa


nin Diosman mañacorqan. 37੅Tsepitanam palabran yachatsicoq Felipipa
+(&+26੄21 260

wayinmanmi. Felipeqa tse qanchis rayämarqan. 18੅Waränin junaqnam


acrayashqanpita *diacono carqan. Pabluwan ewayarqä Santiagu watucaq.
9੅Pepam caporqan chuscu donsella Tsemanmi jina mandacoqcunapis
shipashnincuna; pecunam *profetanno juntacäräyämorqan. 19੅Pablunam
Diospaq parlayarqan. 10੅Tsecho atsca pecunata saludarnin, willacorqan Dios
junaqcuna quecayaptïnam, Diospa peta yanapaptin, PDQDLVUDHOFDTFXQD‫ێ‬
profetan Agabu jutiyoq nuna Judea cho llapan ruranqancunata. 20੅Tseta
marcapita chäramorqan. 11੅1RTDFXQD‫ێ‬ wiyecurnam, llapancuna Diosta
man witiramurnam, 3DEOXSDZDFKXFXQ‫ێ‬ alabarnin, queno niyarqan:
wan quiquin Agabu maquinta chaquinta —Wauqi Pablu, allipam musyanqui
watäcurerqan israel mayintsiccuna waranqapayan
queno nishpa: Teyta Jesusman creyiquicuyashqanta.
—Santu Espiritum nin, ‘Jerusalenman Peru pecunaqa allapam munayan
chäriptin que wachucupa dueñunta Moises mandacushqan leycunataraq
*israel nunacuna queno watayänanpaq cumplinantsicta. 21੅Peru qampaqqa
caqta y mana israel caqcunaman pecuna mäcuriyashqannam, mana israel
entregayaptin carselman QXQDFXQDFKRWlUDTLVUDHOPD\LQWVLFFX‫ێ‬
llawitsiyänanpaq caqta.’ nata, *Moisespa leyninta mana
12੅Tseta wiyecurnam, noqacuna y tse cäsushpa, wamrancunata mana
marca nunacuna allapa waqar rogayarqä *señalatsiyänanpaq yachatsenqequita y
Pabluta Jerusalenman mana ewananpaq. costumbrintsiccunata mana
13੅Peru Pablunam queno niyämarqan: cumpliyänanpaq yachatsiconqequita.
—¿Imanirtaq waqayanqui? Tseno 22੅“ Cananqa quechona quecanqequita
¡
carqa, shonqütapis llaquitsiyämunquim. musyariyanqachi! ¡Canan imanotaq
Noqaqa manam watayämänanllapaqtsu carishun! 23੅Mejorqa queno rurequï:
listu quecä; sinoqa Teyta Jesusrecur Quechomi chuscoq nunacuna quecayan
Jerusalencho wanunapaqpis listum 'LRVWDVLUZL\lQDQSDTFRPSURPHWLFXVK‫ێ‬
quecä —nishpa. qacuna. 24੅3HFXQDWDSXVKDUFXUFRVWXPE‫ێ‬
14੅Jarcäyänäpaq mana conbensitsita rintsicmanno ewë *templuman
puedirninnam, jaqiriyarqä queno limpiacoq, y pecuna aqtsancunata
nishpa: “Dios munashqanno catsun” nir. rututsir gastayanqanta paguequï. Tseno
15੅Tsepitanam alistapäcurirnin, -HUXVD‫ێ‬ ruraptiquim, llapan nunacuna cuentata
lenman jeqariyarqä. 16੅Teyta Jesusman TRFXUL\DQTDTDPSLV0RLVHVPDQGDFXVK‫ێ‬
&HVDUHDPDUFDFKRZDTXLQFUH\LFRTFX‫ێ‬ qan leycunata cumplir siguicanqequita
nam yanaqäyämarqan. Pecunam y qampaq mana caqta parlayanqanta.
pushayämarqan Chipre islacho yuricoq 25੅Peru Teyta Jesusman creyicoq mana

Mnason jutiyoq nunapa wayinman. israel caqcunapaqqa acuerduta


Pemi Teyta Jesusman unepitana rurecurmi, quecunallapita
creyicushqa carqan, y wayinchomi FXLGDFX\lQDQSDTTXHQRQLVKSDFDUWDFX‫ێ‬
posadacuyäna carqan. yarqä: ‘*Imajincunata qarayashqan
etsacunata ama micuyänquitsu,
Apostol Pablu ewan jurcaquëpa wanushqa animalcunapa
Santiagu watucaq \DZDUQLQWDQLHWVDQWDDPDPLFX\DQTXL‫ێ‬
17੅Jerusalenmanchäriyaptïnam, tsecho WVXQLMXFZDQMXFZDQDPD\DFKDFX\DQ‫ێ‬
FUH\LFRTZDXTLFXQDFXVKLVKTDFKDVTXL‫ێ‬ TXLWVX·੅µQLVKSD.
261 +(&+26੄21

soldaducunatawan yecurëcaqta
Apostol Pabluta templucho riquecurnam, tse bullaquicaqcuna
presu tsaririyan Pabluta maqecayanqanta pärariyarqan.
26੅Waräninnam Pabloqa chuscun 33੅Tsenam comandanteqa chëcur Pabluta

nunacunata pusharcur jeqarerqan juclla tsarircamorqan y soldaduncunata


Moises mandacushqanno limpiu ordinarerqan ishque cadenawan
cayänanpaq caqta cumpleq. Tsepitanam watäyänanpaq. Tsepitanam nunacunata
templuman yecuriyarqan limpiuna taporqan Pablu pi canqanta y imata
cayanqanpita ime junaqpis Diospaq rureconqanta. 34੅Peru atscaq nunacuna
qarenin cada unu apayänanpaq caqta bullacur jucta jucta parlayaptinmi,
*saserdotita willayänanpaq. Fl\HUTDQWVXLPDQLU3DEOXWDPDTD\DQ‫ێ‬
27੅3HUXWVHTDQFKLVMXQDTWLQFXPXQDQ‫ێ‬ qanta. 7VHQDPVROGDGXQFXQDWDPDQGDU‫ێ‬
paq ichicllana pishicaptinnam, Asia qan Pabluta cuartelman apayänanpaq.
marcapita shamoq israel nunacuna 35੅Cuartelpa gradanman chäratsirnam,

Pabluta templucho riquecur llapan Pablutaqa soldaducuna wanturcurna,


nunacunata willapëcuyarqan Pablupa apacuyarqan tse piñashqa nunacuna
contran shäricurcuyänanpaq. Tsenam maqeta munayaptin. 36੅<OODSDQQXQDFX‫ێ‬
Pabluta tsaricurcur, 28੅queno nam qatiyarqan qaparir “¡Tse nunaqa
qaparïcuyarqan: “Israel marca wanutsun! ¡Tse nunaqa wanutsun!”
mayïcuna, yanapayämë. Que nunam nishpa.
jinantinpa purirnin, yachatsicun
marcantsicpa contran, 0RLVHVPDQGD‫ێ‬ Pablu defendicurnin, parlan
cushqan leycunapa contran y que nunacuna nopancho
templuntsicpa contran. Manam tsepis 37੅Cuartelman llawiriyänanpaq
tsellatsu, sagradu templuntsicmanmi quecayaptinnam, tse comandantita
desonrarnin, yecatsishqa mana israel Pablu queno nerqan:
caq nunacunata” nir. —¿Imallatapis parlapärillaqmancu?
29੅Quenoqa niyarqan Efeso marcacho —nishpa.
yuricoq Troɹmuwan callicho juntu Tse comandantinam nerqan:
puriyaqta ricashqa carninmi, tsemi —¿Qam yachanquicu *griegu idioma
pensayarqan peta templuman parleta? 38੅Tsepenqa ¿manachi qamtsu
yecatsishqanta. canqui chuscu waranqa (4,000) DVHVLQXFX‫ێ‬
30੅Tsenam llapan nunacuna allapa nata tsunyaqman pushecur *cesarpa contran
piñarcurnin, WHPSOXPDQMHTDTXLFX\DU‫ێ‬ cayänanpaq yachatsicoq egipsiu nuna?
qan. 3DEOXWDWVDULUFXUQLQQDPTDUDFKDU‫ێ‬ 39੅Pablunam nerqan:

cur waqtaman jorquriyarqan. Y —Noqaqa israel nunam cä, Cilicia


puncucunatapis juclla wichariyarqan. marcapa capitalnin Tarsu marcacho
31੅3DEOXWDZDQXUDWVL\lQDQSDTTXHFD\DS‫ێ‬ yuricoq. Rogacushqequi: Ama acseqa
tinnam, *romanu soldaducunapa quëtsu que nunacunata parlapärishaq.
comandantinta willariyarqan Jerusalen 40੅Tse comandanti “Allim canqa,

marcacho nunacuna tse bullaquicho parlapäriquï” niptinnam, Pabloqa


caquicayanqanta. 32੅7VHQDPFRPDQGDQ‫ێ‬ gradaman shacurir, maquinwan señasta
teqa oɹsialnincunata y soldaduncunata rurarir nunacunata upälläratserqan.
qayaratsir, coripa ewayarqan tse Upalläriyaptinnam *hebreu idiomacho
bullaquicayanqanman. Comandantita nunacunata parlaparqan queno:
+(&+26੄22 262

22
1੅—Marca mayïcuna y tëtecuna, ‘Teyta, ¿imata ruranätataq munanqui?’
canan wiyecayämë que nishpa. Teyta Jesusnam queno
acusayämanqanpaq parlacaramonqäta nimarqan: ‘Sharcur Damasco marcaman
—nishpa. juclla yequï. Tsechomi niyäshunqui
2੅Pabluta *hebreu idiomacho parlaqta imata ruranequipaqpis’ nishpa. 11੅Tse
wiyecurninnam, upällariyarqan. Tsenam atsicyëmi wiscuyäratsimarqan. Tsemi
Pablu nerqan: yanaqecunallana janchashqa
3੅“Noqaqa *israel nunam cä, Cilicia apayämarqan Damasco marcayaq.
marcapa Tarsu puebluncho yuricoq. 12੅“Tsechomi quecarqan Ananias

Peru que Jerusalenchomi llullunpita jutiyoq nuna. 3HPL0RLVHVPDQGDFXVK‫ێ‬


winacushqa cä, escuelachopis doctor qan leycunata cäsucur cumpleq, y
Gamalielmi profesornïpis carqan. Pemi Damasco marcacho llapan täraq israel
une castantsiccuna mandacushqan nunacunam pe alli ruraq canqanta
*leycunata cumplinäpaq allapa alcabu parlayaq. 13੅Tse Ananiasmi nopäman
yachatsimarqan. Tsemi imepis llapan witïcamur queno nimarqan: ‘Wauqi
shonqüwan Diosta sirwita tïrashqa cä, Saulu, sanunam canqui, ricachaquina,
FDQDQMXQDTFXQDTDPFXQDVLUZL\DQTH‫ێ‬ nishpa. Tse öram nawïlla cachacäriptin
quino. 4੅Tsemi noqa mas puntata, Teyta ricachacurerqä. 14੅Tsenam Ananias
Jesusman creyicoqcunata wanutsirnin, queno nimarqan: ‘Une awiluntsiccunapa
chiquir qaticacharqä; y warmitapis Diosninmi acrashushqanqui pepa
ollqutapis presu tsarircurmi, aparqä boluntaninta musyanequipaq, y quiquin
carselman llawiyänanpaq. 5੅*6DVHUGRWL‫ێ‬ Jutsannaqta riquecunequipaq, y
FXQDSDPD\RUQLQPL\OODSDQDXWRULGD‫ێ‬ parlapäshonqequita wiyecunequipaq.
cunam testigu cayan. 3HFXQDPDXWRULVD‫ێ‬ 15੅Qammi pepa testigun car ricanqequita

sion cartata qoyämarqan Damasco y wiyanqequita llapan nunacunata


marcacho israel mayintsiccunapaq. Tse willanqui. 16੅Tsemi sharcur canantä
FDUWDZDQPLHZDUTl-HVXVPDQFUH\LFRT‫ێ‬ juclla bautisaquï, y Diosman mañaquï
cunata tsarïcur que Jerusalenman *-HVXFULVWXUHFXUMXWVHTXLSLWDSHUGRQHFX‫ێ‬
apatsimur castigatsinäpaq. shunequipaq’ nir.
6੅“Peru ewar Damasco marcaman 17੅“Tsenam Damasco marcapita

naqana yecurëcaptïnam, pullan junaq Jerusalenman cutïcur ewarqä *WHPSOX‫ێ‬


quecaptin derepentita rara sielupita man Diosman mañacoq. 0DxDTXL‫ێ‬
juclla noqaman actsi tillapyëcamorqan. captïnam, Dios rebelecamarqan. 18੅Tse
7੅Tsenam patsaman ishquirerqä, y rebelasionchomi Teyta Jesusta
jitarëcarnam wiyecorqä: ‘Saulu, Saulu riquecorqä, y quenomi nimarqan: ‘Que
¿imanirtaq chiquir qaticachämanqui?’ Jerusalenpita jinallacho euquï, porqui
nimaqta. 8੅Tsenam taporqä: ‘¿Pitaq TXHFKRTDQXQDFXQDPDQDPFlVXFX\DQ‫ێ‬
canqui Teyta?’ nishpa. Niptïnam, queno qatsu noqapaq willacuptiqui.’ 19੅Tsenam
yasquimarqan: ‘Noqaqa chiquir noqa nerqä: ‘Teyta, pecuna musyayanmi
qaticachëcanqequi Nazaret marcapita llapan *ellucayänan wayicunaman
Jesusmi cä’ nishpa. ewar, qamman creyicoqcunata
9੅Yanaqäyämaqnïcunapis tse carselman apar maltratar allqutsanqäta.’
atsicyëcamoqta ricayarqanmi, peru 20੅Qampaq willacoq sirwishoqniqui

manam cäyiyarqantsu tseno Estebanta wanïcätsiyaptinpis, noqam


parlapämanqanta. 10੅Tsenam noqa nerqä ricarar shëcarqä, WVHZDQXWVHTQXQDFX‫ێ‬
263 +(&+26੄22੄23

napa aqshunancunata cuidar, ‘Bienecho’ —Noqa roma nasion nuna canäpaqqa


nir. 21੅Peru Teyta Jesusnam queno allapa atsca qelletam gastarqö —nishpa.
nimarqan: ‘Ewë, noqam qamta cachaq Y Pablunam nerqan:
caru marcacunapa ewar mana israel —Noqaqa yuricushqäpitam roma
FDTFXQDWDSDODEUlWDZLOODSlQHTXLSDT·੅µ nasion nuna cä.੆a
nishpa. 29੅Tseta musyarirnam, Pabluta

astayänanpaq quecaq soldaducuna


Pabluta cuartelman llawiriyan eucuyarqan, asta comandantipis Pablu
22੅Pablu tseno nïcuptinnam, manana romanu canqanta musyarirninmi
wiyeta munar qayaripa queno niyarqan: mantsacarqan, ¿Imapaqraq presutsir
—¡Tse nunata juclla wanuratsiyë! cadenatsillarqö? —nir.
¡Amana cawatsunnatsu! —nishpa.
23੅7VHQRTDSDULFDFKDUDTVKXQDQFXQDWD‫ێ‬ Israelcunapa autoridanincunacho
pis weqapar y allpata raraman jitar apostol Pablu parlan
qallaquicuyaptinnam, 24੅tse tropapä 30੅Waränin junaqnam Pabluta imapita

comandantenqa mandarerqan cuartelman israel nunacuna acusayanqanta musyeta


Pabluta llawiyänanpaq. Y ordinarqan munar, cadenawan watarëcanqanpita
astayänanpaq tsenopa imanir nunacuna tse comandanteqa pascaratserqan.
pepa contran qaparicachäyanqanta Tsepitanam llapan autoridacunata y
declarananpaq. 25੅Peru astar saserdoticunapa mandacoqnincunata
qallarcuyänanpaq watarishqa, FKLFRWLQFX‫ێ‬ qayaratsir, Pabluta pecunapa nopanman
nawan listu quecayaptinnam, laduncho sharatserqan.

23
shëcaq oɹsialta Pablu queno nerqan: 1੅Pablunam autoridacunata alli

—¿Qamcunapa derechiquicuna cancu, buenu ricarecur queno nerqan:


manaraq ima rurashqätapis —Israel mayicuna, wamra canqäpita
musyarishpa *roma nasion nuna asta canancamayaqmi alli consensiawan
quecaptï astacayämänequipaq? noqaqa Diosta sirwicä —nir.
26੅Pablu tseno nenqanta tse oɹsial 2੅Tsenam mas mandacoq *saserdoti

wiyecurnam, comandantiman ewar Ananias, Pablupa laduncho quecaq


queno willarerqan: QXQDWD3DEOXWDVKLPLFKRODT\HFXQDQ‫ێ‬
—Señor comandanti, cuidädu llutanta paq mandarerqan. 3੅Peru Pablunam
rurecushwan, porqui que nunaqa roma mana mantsacushpa queno nïcamorqan:
nunash. —¡Diosmi qamtapis castigashunqui,
27੅Tsenam tse comandanteqa qamqa imeca yesuwan perqa shumaq
Pabluman ewar queno taporqan: blanquiyashqanollam canqui!੆b
—¿Rasonpacu romanu nuna canqui? ¡Tsechoqa tëcanqui *ley nenqanmanno
—nishpa. jusgamanequipaqmi; peru “Que nunata
Pablunam yasquerqan: laqyë” nirnenqa, PDQDWDTFlVXFRQTXL‫ێ‬
—Aumi —nishpa. tsu leynintsicta!
28੅Tsenam tse comandanti queno 4੅Pablupa laduncho quecaqcunanam

nerqan: Pabluta queno piñapäyarqan:

a¬22.28 Pablupa papänin Romanu nuna captinmi, Pablutapis ricayäman carqan siudadanu
Romantano. b¬23.3 Queqa nin: Shonqunchoqa mana alli ruraq quecar, riqueninpaqqa alli
tucoq canqantam.
+(&+26੄23 264

—¿Tseno ashepacu nïcunqui Dios mantsaquïtsu. Imanollam Jerusalencho


sirweq mas mandacoq saserdotita? PDQDPDQWVDFXVKSDQRTDSDTSDUODFRU‫ێ‬
—nishpa. qonqui; tsenollam *Romachopis
5੅Pablunam queno nerqan: noqapaq parlacunequi presisan” nishpa.
—Marca mayïcuna, noqa manam
musyarqötsu pe mas mandacoq Apostol Pabluta wanutsiyänanpaq
saserdoti cashqanta; porqui *Diospa yachatsinacuyan
palabranmi queno escribirëcan: 12੅Waränin junaqnam tse *israel
‘Marquequicho autoridaniquicunapaq nunacunana yachatsinacuriyarqan
ama mana allitaqa parlayëtsu’੆c nishpa. Pabluta wanutsiyänanpaq. <MXUDPHQWX‫ێ‬
6੅Tsenam juntarëcaq autoridacunacho tam rurayarqan Pabluta manaraq
waquin *fariseucuna y waquin wanutserqa mana ni imatapis
*saduseucuna cayashqanta musyarnin, micuyänanpaq ni yacutapis mana
Pablu queno qayarïcorqan: upuyänanpaq. 13੅Tseno juramentu ruraq
—Marca mayicuna, noqaqa fariseu nunacunaqa cayarqan chuscu chunca
nunam cä. Papänïcunapis fariseum (40) masmi. 14੅Pecunam saserdoticunapa
cayashqa. Tsemi wanushqantsicpita PDQGDFRTQLQFXQDPDQ\DXWRULGDFXQD‫ێ‬
cawarimunantsicpaq caqta creyicuptï man ewar queno niyarqan:
canan que nopequicunacho —Noqacunam juramentuta rurar
acusecayäman —nishpa. comprometicuyarqö manaraq Pabluta
7੅Pablu tseno nïcuptinnam, IDULVHX‫ێ‬ wanutserqa imatapis mana
cuna y saduseucuna quiquincuna pura micuyänäpaq. 15੅Tsemi canan qamcuna
liryar ishqueman raquicacuriyarqan. jinallacho llapan autoridacunawan
8੅3RUTXLIDULVHXFXQDTDFUH\L\DQZDQXVK‫ێ‬ parlarir comandantita mañayë
qacuna cawariyämunantam. Anjelcuna TDPFXQDPDQ3DEOXWD\DSHDSDWVLPX‫ێ‬
y *supëcuna canqantapis creyiyanmi, nanpaq. ‘Pabluta mas allipa declaratsita
peru saduseucunaqa tse cosascunata munayä’ nishllapa jorqecatsiyämï.
manam creyiyantsu. 9੅Tsemi llapancuna Noqacunanam shuyarëcayäshaq
bullacurcuyarqan, y *ley yachatsicoq manaraq chätsiyämuptin
waquin fariseucunanam sharcurcur wanuratsiyänäpaq.
queno niyarqan: 16੅Peru Pablupa paninpa ollqu

—Que nunaqa manam ni ima mana wawanmi wiyarqan rataquicur


allita rurashqatsu, capaschi juc alma o wanutsiyänanpaq parlayashqanta.
*anjel tseno cananpaq parlapashqa. Tsenam cuartelman apuradu ewar
Ama meticushuntsu —nir. Pabluta willarerqan. 17੅Pablunam juc
10੅Tse bulla mas feyupa cacurcuptinnam, oɹsialta qayarirnin, queno nerqan:
tse comandanteqa mantsacarqan, Pabluta —Que jobinta comandantiman
wacpa quepa rachir ushacäratsiyänanta pushequï, porqui comandantitam
pensar. 7VHPLVROGDGXFXQDWDTD\DUDWVL‫ێ‬ imatachi willeta munan —nishpa.
mur, mandarerqan Pabluta sutarir 18੅Tsenam oɹsialqa comandantiman

cuartelman cutitsiyänanpaq. tse jobinta pushecur queno nerqan:


11੅Tse paqasnam Pabluta Teyta Jesus —7VHSUHVXUsFDT3DEOXPTD\HFD‫ێ‬
yuripur queno nerqan: “Ama imatapis marnï, rogamarqon que jobinta

c¬23.5 Ex 22.28.
265 +(&+26੄23

qamman pushamunäpaq. Peshi imatachi respetuwan saludashniquipa que


willashiniquita munan —nishpa. cartata apatsimü. 27੅Que apatsimonqä
19੅Comandantinam jobinta maquipita nunatam israel nunacuna tsarircur
jancharcur juc laduman witiratsir ZDQXWVLWDPXQDUQLQPDTDTXLFD\DU‫ێ‬
pacallapa taporqan: qan. Peru *romanu nuna cashqanta
—¿Imatataq willamänequi? —nishpa. musyarirmi, soldaducunawan ewar
20੅Tsenam tse jobin queno willarqan: washarnin librarqö. 28੅Imapita
—Israel nunacunam yachatsinacuyashqa, DFXVD\DQTDQWDSLVPXV\HWDPXQDU‫ێ‬
‘Pablupa asuntuntam tapupar juclla ninmi, LVUDHOQXQDFXQDSDDXWRULGDQLQ‫ێ‬
aregleta munayä’ nishllapa, autoridacuna cuna juntayashqanman aparqä.
ellucayanqanman Pabluta apatsinequipaq. 29੅Tsechomi cuentata qocurerqä
21੅Peru ama creyinquitsu, porqui chuscu quiquincunapa leynincunarecurlla
chunca (40) masmi nunacuna rataquicur acusayanqanta. 3HUXZDQXQDQSDT‫ێ‬
shuyarëcayan Pabluta wanuratsiyänanpaq. noqa ni llawirananpaqnoqa manam ni
Tse nunacunam juramentuta rurayashqa ima jutsanta tarerqötsu. 30੅Tsemi
Pabluta manaraq wanutserqa imatapis ZDQXWVL\lQDQSDT\DFKDWVLQDFX\DQ‫ێ‬
mana micuyänanpaq ni yacutapis mana qanta musyecurnin, canan qamman
upuyänanpaq. Tsemi shuyarëcayan qam apatsimü. Tse acusaqnincunatam
apatsinequillatana. cäyitserqö qampa despachiquiman
22੅Tsenam comandanteqa tse jobinta shamurnin, tse nunata imapita
despachecorqan queno nirnin: acusayanqanta aclarayänanpaq. Mana
—Ama pitapis willanquitsu que imatapis masta nishniquipam
nimanqequita —nishpa. despidïcurï.”

Pabluta apatsiyan 31੅Tsenam comandanti ordenashqanno


gobernador *Felixman soldaducunaqa tse paqas Antipatrisyaq੆d
23੅Tsepitanam tse comandanteqa eucuyarqan Pabluta aparcur. 32੅Waränin
ishcaq oɹsialnincunata qayaratsirnin, junaqnam chaquipa ewashqa caq
mandarerqan queno nishpa: soldaducuna cuartelnincunaman
—Alistayë qanchis chunca (70) VROGDGX‫ێ‬ cuticuyarqan, \FDZDOOXZDQHZDTFXQD‫ێ‬
cunata cawalluncunatawan, ishque pachac nam Cesarea marcayaq Pabluta
(200) soldaducunatana lansancunatawan y chätsiyarqan. 33੅Cesarea marcaman
mas ishque pachac (200) soldaducunatapis chärirnam gobernador Felixta tse cartata
jina. Pecunam canan paqas lasnuebi y Pabluta entregariyarqan. 34੅Gobernador
ewayanqa Cesarea marcaman. 24੅Jina Felixnam cartata leyirirnin Pabluta
DOLVWD\sMXFFDZDOOXWDSLV3DEOXPRQWDQDQ‫ێ‬ taporqan mepita canqanta. “Cilicia
paq. Tsenopam Gobernador Felixman marcapitam callä” niptinnam, 35੅tse
safatsiyanqui yameta y cawecaqta. gobernador *Felix queno nerqan:
25੅Pecunawanmi apatserqan juc —Acusayäshoqniquicuna
cartata queno escribishqata: chäyämuptinran, areglashun asuntiquita.
7VHSLWDQDPWVHJREHUQDGRUVROGDGX‫ێ‬
26੅“Señor gobernador Felix, noqa cunata ordenarerqan *Herodispa
comandanti Claudiu Lisiasmi allapa palasiuncho cuidayänanpaq.

d¬23.31 Antipatris carqan Roma ejersitupa cuartelnin.


+(&+26੄24 266

7VHPLFDQDQQRSHTXLFKRPDQDPDQWVD‫ێ‬
Gobernador *Felixpa nopancho curishpa parlacaramushaq mana caqta
Pablu parlacurin acusayämanqanta defendicur. 11੅Masqui

24
1੅3LWVTDMXQDTSDVDULVKTDQFKR‫ێ‬ alleq musyarinequipaq quiquillequipis
nam mas mandacoq *saserdoti tapucurillë. Jerusalenman Dios adoraq
Ananias waquin caq autoridacunawan ewanqä tseran chunca ishque (12)
chäriyarqan Cesarea marcaman. junaq. 12੅Y manam Jerusalen templucho
Pecunam pushayarqan Tertulu jutiyoq ni *ellucayänan wayicunacho ni
juc abogaduta. Tse abogaduwanmi callicunacho ni pita ni meta willapar
gobernadorpa despachuncho Pabluta liryatsiquicaqtatsu tariyämashqa. 13੅Si
acusatsiyarqan. 2੅Tseman Pabluta llutata rurashqa captïqa canan mä
chäratsiyaptin, tse Tertuloqa Pabluta meqanpis shimpiyämätsun. 14੅Peru
acusar qallecorqan, gobernador Felixta juctam si willashqequi: *Jesucristu
queno nishpa: salbacoq canqanta creyïcurmi, une
—Señor gobernador, qamrecurmi awilucuna adorayashqan Diosta sirwï.
shumaq pasaquicho cawacushqa cayä. Y 7VHWDPSHFXQDTDPDQDDOOL\DFKDWVL‫ێ‬
allapa yachaq queniquiwanmi quimi niyan. Peru pecunanollam creyï
marcalläcunata ichicllapa ichicllapa *0RLVHVHVFULELVKTDQOODSDQOH\FXQD‫ێ‬
mejoraquicanqui. 3੅Tsemi jinantincho man, y Diospa une *profetancuna
allapa agradesicullayan, allapa reqishqa escribiyashqancunamanpis creyïmi.
Felix. 4੅Peru tiempullequita mana allapa 15੅Jina pecunanollam noqapis

perditsillashniquipam rogacullaq juc marcäquicä alli ruraqtapis y mana alli


ratitulla wiyaramänequipaq. 5੅Que ruraqtapis Teyta Dios cawaritsinanpaq
nunatam tariyarqö imeca qeshyano caqta. 16੅Tsemi imepis tïra, Diospa
jinantinpa purirnin, *israel nunacunata nopancho y nunacunapa nopanchopis
tuquita willapar liryatsiquicaqta. Pëqa alli consensiayoq queta.
Nazarenu nishqan grupupa dirijentinmi. 17੅“Jerusalen marcapitam atsca
6੅Y Diosnïcunaman mañacuyäna watacuna illashqa carqö. Y cutirnam,
*templuta desonrar quecaptinmi, presu wactsacunapaq qoyämanqan qelleta
tsarïcurnin *leynïcunamanno justisiata DSDPXUQLQ\'LRVSDTTDUHQLQDSDUFXU‫ێ‬
rureta munayarqä. ੍7੅Peru comandanti nin charqä. 18੅Tsecunata rurar y
Lisiasmi soldaduncunawan shamicurnin, FRVWXPUwFXQDPDQQRWHPSOXFKREHQGLVL‫ێ‬
maquïcunapita malaspa qochiyämarqan. cur quecaqtam Asia marcapita shamoq
8੅Tsepitanam niyämarqan qamraq israel nunacunapis tariyämarqon. Y
areglayämänequipaq.੏0DVTXLFDQDQ manam atsca nunacunawantsu tse öra
quiquiqui tapurpis, llapan acusayanqä quecarqä, ni bullatapis manam
rasonpa canqantam musyarinqui. rurecarqätsu. 19੅Tse tarimaqcuna
9੅Tsecho quecaq israel nunacunapis: queman shamicur, rasonpa mana allita
“Llapanmi aumi rason caqllatam rurashqa captïqa shimpiyämätsun.
nirishunqui” niyarqan. 20੅Mana tseqa, FDQDQTXHFKRTXHFDT‫ێ‬
10੅Gobernador Felixnam señasta cuna willayäshï israel autoridacuna
rurarerqan Pablu parlananpaq. Tsenam GHFODUDWVL\lPDSWLQLPDMXWVlWDWDUL\DQ‫ێ‬
Pabloqa queno nerqan: qantapis. 21੅Unicu jutsäqa pecunata,
—Señor gobernador, musyämi atsca ‘Canan qamcuna jusguecayämanqui,
watana autoridanïcuna canqequita. wanushqacuna cawariyämunanta
267 +(&+26੄24੄25

creyicuptïmi’ nishpa, feyupa 2੅Tsechonam Pablupa contran juc

niconqällam. denunsiata churayarqan *VDVHUGRWLFX‫ێ‬


22੅Tseta wiyecurnam, gobernador Felix napa mandacoqnincuna y *israel
Teyta Jesuspaq yachatsicushqancunata nunacunapa autoridanincuna. 3੅Shumaq
allipa musyarnin, tse asuntuta mana mañellapam mañacuyarqan Pabluta
areglashpa jaqirïcur queno nerqan: Jerusalenman apatsinanpaq. Tsetaqa
—Comandanti Lisias shamur mañacorqan Pabluta apecayaptin
willamaptinran que asuntiquicunata nänillacho shuyecur wanïcatsiyänanpaq
allipa musyarir areglashaq —nir. parlashqa carninmi. 4੅Peru gobernador
23੅Tsenam oɹsialninta qayarïcur Festunam nerqan:
RUGHQDUHUTDQ3DEOXOODZLUDUVLJXLQDQ‫ێ‬ —Pabloqa Cesarea marcachomi
paq; peru notiɹcarqan Pabluta alli llawirëcan, y prontum cutishaq. 5੅Tsemi
tratayänanpaqmi y watucaqnincuna munayaptiqueqa, waquinniquicunawan
sirwiyänanta mana michäyänanpaqmi. Cesarea marcaman ewashun, tse
24੅Tsepita unetanam gobernador Felixqa SUHVXSDLPDFXOSDQWDSLVVKLPSL\lQHTXL‫ێ‬
ZDUPLQ'UXVLODZDQSDODVLXQPDQ\HFXUHU‫ێ‬ paq —nishpa.
qan. Drusilaqa israel warmim carqan. 6੅Semanatanollanam gobernador Festu

Tsenam Felixqa Pabluta qayaratserqan. Jerusalenpita cuticorqan Cesarea


Pablunam willaparqan Teyta Jesusman marcaman. Waränin junaqnam
imano creyicuna cashqanta. 25੅Jina despachunman tecur Pabluta
“Allicunallata rurashun. $PDTXLTXLQ‫ێ‬ qayaratserqan. 7੅Pablu yecuriptinnam,
tsicpa munenintsicta rurashuntsu, porqui -HUXVDOHQSLWDHZDVKTDLVUDHOQXQDFX‫ێ‬
rurenintsicmannomi Dios jusgamäshun” naqa Pabluta chopiriyarqan. Tsechomi
nishpa nïcuptinnam, Gobernador Felixqa tuqui mana allicunapa lebantecuyarqan.
mantsacar queno nerqan: Peru llapan niyashqanpis uliquillam
—Yä, cananqa ewaquïna. Tiempü carqan. 8੅$SRVWRO3DEOXQDPGHIHQGLFXU‫ێ‬
cariptinnam, yape qayaratsishqequi nin, queno nerqan:
—nishpa. —Señor gobernador, noqa manam
26੅*REHUQDGRU)HOL[TDOLEULQDFDFKDUL‫ێ‬ israel nunacunapa *leycunapa, ni
nanpaq qelleta yacapurinanta *templucunapa, ni *5RPDFKRPDQGD‫ێ‬
shuyararmi, seguidu Pabluta qayatserqan coq *cesarpa contran, ni ima mana
pewan parlananpaq. 27੅7VHQRFDTXLFDSWLQ‫ێ‬ allitapis rurashqatsu cä —nir.
llam ishque wata pasarerqan. Tsepitanam 9੅Peru gobernador Festunam israel

)HOL[TDJREHUQDGRUTXHQLQSLWD\DUTXUHU‫ێ‬ nunacunawan allicho quedeta


qan y pepa rantinnam Porciu Festu munarnin, Pabluta queno taporqan:
jutiyoq nunana yecurerqan. Tsenam —¿Jerusalenman cutita munanquicu
Felixqa yarqucurnin, israel nunacunawan tsecho asuntiquita areglanäpaq?
alli quedeta munarnin, Pabluta —nishpa.
llawirëcaqllata jaqirerqan. 10੅Pablunam queno yasquerqan:

—5RPDPDUFDFKRUH\FHVDUPDQGD‫ێ‬
Gobernador Festupa nopancho shoqniquipa autoridaninmi canqui; y
apostol Pablu parlacurin pepa despachunllacho jusgayämätsun.

25
1੅Gobernador Festum, Cesarea Musyanqequinomi israel mayicunapa
marcaman chärir, quima junaq contranqa ni ima mana allitapis
tsecho carir Jerusalenman ewarqan. rurarqötsu. 11੅Sitsun llutanta rurecorqö o
+(&+26੄25 268

wanutsiyämänanpaqno imatapis mana ‘Cawanmi’ nerqan tse presu Pablu. 20੅Y


allita rurecorqö, wanutsiyämätsun. tse asuntuta noqa mana cäyirninmi,
Wanitaqa manam mantsätsu. Peru mana peta taporqä: ‘¿Jerusalenman eweta
caqcunapita acusecayamaptenqa, munanquicu que asuntiquita tsecho
manam pipapis derechun cantsu areglanapaq?’ nishpa. 21੅Peru pemi
pecunaman entregayämänan. Tsemi pasita mañacorqan Romacho rey cesar
mañacü Romacho quiquin rey cesar que asuntunta areglananpaq. Tsemi
asuntuta areglamänanpaq. Romaman apatsenqäyaq presurananpaq
12੅Tsenam gobernador Festoqa llawicorqö.
consijaqnincunawan parlarïcur queno 22੅Tsenam rey Agripa Festuta queno

nerqan: nerqan:
—Rey cesar jusgashunequipaq —Noqapis tse nuna parlaqta wiyetam
mañaconqequirecurmi, cesarman munecü —nishpa.
ewanqui —nir. Y Festunam nerqan:
—Waretämi wiyanqui —nishpa.
Rey *Agripapa nopancho 23੅Waränin junaqnam rey Agripa y
Pablu parlan warmin Bereniceqa allapa nicachar,
13੅Tsepita unetanam rey Agripapa justisia rurayänan despachuman
warmin Bereniciwan gobernador \HFXUHUTDQVROGDGXFXQDSDPD\RUQLQFX‫ێ‬
Festuta watucayänäpaq chäriyarqan QDZDQ\WVHPDUFDFKRDOOLDXWRULGDFX‫ێ‬
Cesarea marcaman. 14੅Atsca junaqcuna nawan. Tsenam Festupa ordenninwan
Cesarea marcacho quedacuyaptinnam, Pabluta aparayämorqan. 24੅Tsenam
gobernador Festoqa willarqan Pablu Festu nerqan:
presurëcashqanta queno nishpa: —Rey Agripa y noqacunawan quecho
—Quechomi juc nuna presu quecan llapequi juntacashqa quecaq tëtacuna:
gobernador *)HOL[OODZLUsFDTWDMDTLUHQ‫ێ‬ Canan nopequicunacho quecaq
qan. 15੅Jerusalencho quecaptimi, nunapaqmi Jerusalen marcacho y que
saserdoticunapa mandacoqnincuna, y Cesarea marcacho israel nunacuna
israel nunacunapa autoridanincuna denunsiata churayämushqa. Qayaripa
pepa contran juc denunsiata qaparipam wanutsiyänanpaq ordenta
churayämorqan, wanunanpaq mañacuyan. 25੅Peru noqapaqqa que nuna
condenanäta munar. 16੅Tsenam queno PDQDPQLLPDPDQDDOOLWDZDQXQDQSDT‫ێ‬
nerqä: Romanu autoridacunaqa manam noqa rurashqatsu. Imano captinpis,
OOXWDOODWVXQXQDWDZDQXWVL\lQRSlFXQD‫ێ‬ Romacho rey cesar jusgananpaq quiquin
cho manaraq contrariuncunawan mañaconqanrecurmi pasin qoycorqö.
shimpinacayämuptenqa. 17੅Tsemi tse 26੅Peru manam musyätsu reynintsic

denunsiaqnincuna chäyämonqan cesarman que nunapaq ima nishpa


warenin, mana tiemputa perdishpa, cartacho escribita. 7VHPLTXHMXQWDFDVK‫ێ‬
justisia ruranä despachuman tse nunata qantsicman qayatsimorqö. Mä canan rey
qayatserqä. 18੅Peru denunsiaqnincunaqa Agripa que nunata shumaq tapupëcur
manam pensanqänotsu pepa contran Fl\LFDWVLPsFDUWDFKRLPDQLVKSDUH\QLQV‫ێ‬
shimpiyämorqan. 19੅8QLFRTDTXLTXLQFX‫ێ‬ ticman escribinäpaq. 27੅Porqui noqapaqqa
napa creyensiancunallapaqmi y manachi allitsu canman imapeq
ZDQXVKTD-HVXVOODSDTPLFRPSDULHQGX‫ێ‬ acusayashqantapis mana willashpa juc
cho parlacäyamorqan. Y tse Jesuspaqmi presuta Roma autoridaman apecatsiptï.
269 +(&+26੄26

creyicoqcunapa contran imecatapis


Rey Agripapa nopancho rurequita. 10੅7VHQRPLUXUDUTl-HUXVDOHQ‫ێ‬
Pablu defendicun cho. Y *VDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQ‫ێ‬

26
1੅Tsenam rey *Agripaqa Pabluta cuna autorisayämaptinmi, Jesusman
queno nerqan: creyicoqcunata atscaqta carselman
—Mä, canan parlacaramï imapita llawitserqä. Pecunata wanutsiyaptinpis
acusayäshunqui —nishpa. ‘¡Bienecho!’ nerqämi. 11੅Atsca cutim
3DEOXQDPPDTXLQWDSDOODUFXUQXQDFX‫ێ‬ *ellucayänan wayicunachonäqa
nata queno parlapar qallecorqan: astarnin, malas obligarqä Teytapa
2੅“Respetashqa teyta rey Agripa, israel contran tuquita niyänanpaq. Tsenomi
mayïcuna llapan mana caqpita pasepa piñashqa carnin, FDUXPDUFDFD‫ێ‬
acusayämarnï denunsiayämanqanpita mayaqpis tse creyicoqcunata
TDPSDQRSHTXLFKRGHIHQGLFXUSDUODFDUD‫ێ‬ ushacätsinäpaq qatirnin ewarqä.
murnin, allapam cushicü. 3੅Qamqa 12੅Tseno ruraqmi Damasco marcaman

llapantam musyanqui noqacunapa ewarqä, VDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQ‫ێ‬


costumbrïcunata, y creyensiacunacho cuna cachayämaptin y pecuna
mana acuerdu cayanqäta. Tsemi rogallaq autorisayämaptin. 13੅3HUXHZDUsFD\DS‫ێ‬
VKXPDTSDVHQVLHTXLZDQSDUODFDUD‫ێ‬ tinnam, pullan junaq quecaptin, rara
monqäta wiyarallämänequipaq. 4੅Llapan sielupita intipitapis masraq noqata y
israel mayïcunam musyayan marcächo y yanaqecunata actsicayämarqan, tëte rey
Jerusalenchopis wamra cashqäpita Agripa. 14੅7VH|UDPOODSlFXQDLVKTXLUL‫ێ‬
imano portaconqäta. 5੅Pecuna unepitam yarqä patsaman. Jitarëcarnam,
reqiyäman, y musyayanmi *fariseu wiyecorqä *hebreu idiomacho queno
grupupita canqäta; munarqa nïcamaqta: ‘Saulu, Saulu ¿Imanirtaq
willariyäshïpis. Fariseu grupoqa mas chiquir qaticachämanqui? Tseno
alcabum cayä relijionnïcunacho. 6੅Y rurarqa, quiquiquillam malniqui
canannataq Dios une awilücunata DVKLTXLFDQTXLLPHFDFDVKDWDMHWDFDFKDU‫ێ‬
änenqanman੆e marcäcullaptï, coq cuenta’ nishpa. 15੅Tsenam taporqä:
jusgayämänanpaq quecatsiyäman. 7੅Tse ‘Teyta, pitaq callanqui’ nishpa. Y
promesa cumplicänantam Israelcho Teytanam queno nimarqan: ‘Noqaqa tse
chunca ishque (12) casta nunacuna chiquir qaticachanqequi Jesusmi cä.
shuyaräyan. Tsemi paqasta junaqta 16੅Peru canan apuradu sharquï. Porqui

Diosta alabar sirwiyan. Noqatapis tseta noqata sirwimänequipaqmi qamta


marcäcur creyicuptïmi, ¡o teyta rey acrarqoq. Tsemi ricamashqequita y
Agripa, *israel nunacuna canan ricatsinaqpaq caqcunata willacunqui.
acusayäman! 8੅¡Imanirtaq creyintsictsu 17੅1RTDPOLEUDVKTHTXLLVUDHOPD\LTXLFX‫ێ‬

wanushqacunata Dios cawaritsimunanta! napita y mana israel caqcunapitapis. Y


tse mana israel caqcunamanmi cachaq,
Pablu willacun Jesusman 18੅rasonpa caqta musyatsinequipaq.
creyicoqcunata chiquir 7VHQRSDPSDTDVFKRQRSXULTXLFD\DQ‫ێ‬
qaticachanqanta qanpita actsicho pureqnona
9੅“Noqapis rasonpam nopataqa ticrariyanqa, y diablupa muneninta
pensarqä Nazaret marcapita Jesusman manam rurayanqanatsu, sinoqa Diospa

e¬26.6 Tse cawarimunantsicpaq caqtaqa Teyta Diosmi une tiempucho änicorqan.


+(&+26੄26੄27 270

muneninllatanam rurayanqa. Tsenopam alleqpa musyan Diospaq rasonpa


jutsancunapita perdonecushaq y SDUODQTlFXQDWD\LPDSLVSDVDFXVKTDQ‫ێ‬
marcäquinincunarecur acrashqan cunata. Tseta manam negueta puedintsu
caqcunatawan iwal erensiata mana pacallapa cashqa captin. Tsemi
qoycushaq’ nir. mana mantsacushpa pepa nopancho
19੅“Tsemi Tëte rey Agripa, Teyta Jesus parlacaramü. 27੅Tëte rey Agripa, ¿qamqa
sielupita yuripumarnï mandamashqanta creyinquicu Diospa une profetancuna
cäsucurnin, 20੅alli willaquicunata escribiyashqancunata? Noqa cuentata
willacorqä Damasco y Jerusalen qoquicämi qam creyenqequita.
marcacunacho, enteru Judea marcacho 28੅Tsenam rey Agripa Pabluta queno

\PDQDLVUDHOFDTFXQDSDPDUFDFXQDFKR‫ێ‬ nerqan:
pis mana alli rurayashqancunata —&DVLOODSDQRTDWDSLVFUH\wFDWVLPDQ‫ێ‬
jaqirïcur Diosman cutiquicuyänanpaq, y qui tse Jesusman.
tsepita witsepa alli ruraqna cayänanpaq. 29੅Pablunam nerqan:
21੅Tserecurmi israel nunacuna Jerusalen —Ojala Dios permiticunman
*templucho presu tsaricayämarnï, *-HVXFULVWXPDQLPDQROODSDSLVFUH\LTXL‫ێ‬
wanutsiyämeta munayarqan. 22੅Peru cunequipaq, rey Agripa. Peru ama
Dios poderninwan yanapamaptinmi, qamllaqa sinoqa canan quecho
LPDQDFDTQXQDWDSLVLFKLFWDSLVMDWXQWD‫ێ‬ juntacashqa wiyecamaqcunapis Teyta
pis Diospaq willaparnin, canancamayaq Jesusman noqano creyiquicunman. Peru
ɹrmi quecä. Imapis pasacunanpaq noqano cadenashqaqa ama
caqcunata Diospa une *profetancuna cayanmantsu.
willacuyanqanta y *0RLVHVHVFULELVK‫ێ‬ 30੅Tsenam rey Agripa, gobernador

qancunataqa manam jucnopaqa imepis Festu, %HUHQLFL\SHFXQDZDQTXHFDT‫ێ‬


willapäcorqötsu. 23੅3HFXQDPZLOODFX\DU‫ێ‬ cuna, tëcayanqanpita sharcuriyarqan.
qan Dios *Acrashqan allapa sufrir 31੅Tsepitanam juc laduman witirir,

wanunanpaq caqta, \OODSDQZDQXVKTD‫ێ‬ quiquincuna pura queno parlayarqan:


cunapita mas puntata cawarimunanpaq —Manam que nunaqa ni imatapis
caqta, y israel nunatapis mana *israel PDQDDOOLWDTDUXUDVKTDWVXZDQXQDQSDT‫ێ‬
QXQDWDSLVDFWVLFXHQWDFl\LWVLPlQDQWVLF‫ێ‬ noqa, QLFDUVHOFKRSLVPDQDPOODZLUDQ‫ێ‬
paq canqanta.” mantsu —nishpa.
32੅Rey Agripanam gobernador Festuta
Pablu rey Agripata Teyta Jesusman queno nerqan:
casi creyiquecatsin —*Roma marcacho rey *cesar
24੅Apostol Pablu defendicur tseno jusgananpaq quiquin Pablu mana
parlaptinnam, gobernador Festu mañacushqa captenqa, cacharishwanmi
fuertipa queno nicorqan: carqan —nishpa.
—¡Pablu, qamqa locum canqui!
$OODSDHVWXGLXZDQPLSHTHTXLWUDVWRUQD‫ێ‬ Apostol Pabluta
curishqa —nishpa. *Roma marcaman apayan

27
25੅Peru Pablunam queno nerqan: 1੅Italia
marcaman
—Allapa respetashqa gobernador eucuyänanpaq acuerdu
Festu, manam locuyashqatsu cä, sinoqa ruracäriptinnam, Pablutaqa waquin
allillatam y rason caqllatam parlä. presucunatawan entregariyarqan oɹsial
26੅Quechomi quecan rey Agripapis. Pemi Juliupa maquinman. Pëqa carqan
271 +(&+26੄27

$XJXVWXQLVKTDQWURSDSlPDQGDFRT‫ێ‬ 9੅Tseno allapa nacarmi, tiemputa

ninmi. 2੅7VHQDP$VLDPDUFDSDSXHUWXQ‫ێ‬ pasacuyarqä allapa resgunam carqan


cunapa pasaq Adramitiupita shamoq lamarpa biajayänäpaq. Ayunuta
barcuman lloqarcur jeqariyarqä. rurayänan junaqcunapis pasarishqanam
Noqacunawanmi biajecarqan Tesalonica carqan.੆f7VHQDP3DEOXEDUFXPDQHMDT‫ێ‬
nishqan pueblucho yuricoq Aristarcu cunata willaparnin, 10੅queno nerqan:
jutiyoq nunapis. Tesalonica marcaqa —Tëtecuna, que biajintsiccunaqa
quecan Macedonia marcachomi. allapa resgunam ticracurin, barcutapis
3੅Waränin junaqnam Sidon nishqan cargantinmi oqrashun, y manam tsepis
puertuman chäriyarqä. Tsechomi oɹsial tsellatsu, noqantsicpis resguchomi
Juliu Pabluta shumaq tratarqan. Tsemi ticracurintsic —nishpa.
amiguncunata watucaq ewananpaq 11੅Peru tse oɹsial Juliunam Pablu

Pabluta permisun qorerqan. Tsenopam nishqanta mana cäsushpa, barcucho


tse amiguncuna Pabluta shumaq mandacoqpa y barcu manejaqpa
atendipäriyarqan. 4੅Sidon nishqan palabranta mas cäsucorqan. 12੅Buenos
puertupita eucurninnam, allapa bientu Puertoscho tamya tiemputa
defrenti ewayänäta mana dejayämaptin pasayänäpaq mana allino captinnam,
Chipre *LVODZDTWDQOODSDQDSDVDFX‫ێ‬ barcucho llapan ewaqcuna biajita
yarqä. 5੅Lamarpa tseno biajaquicarmi, seguita munayarqan. Y Fenice marcacho
Cilicia y Panɹlia marcacuna frentinpa Creta nishqan puertuman imanopapis
pasarirnin chäriyarqä Mira nishqan chëquitam tirayarqan. Tse puertupitaqa
puebluman. Tse puebloqa Licia DOHULPULFDFXQVXUPDQSLV\QRUWLPDQ‫ێ‬
marcachomi. pis.੆g Tsechomi tamya tiemputa paseta
6੅Tsechomi Alejandria marcapeq Italia munayarqan.
marcaman ewaq barcuta oɹsial Juliu
taririr, tsariramorqan biajicunata Allapa mantsaquepaq
siguiyänäpaq. 7੅<GHVSDVLXOODHZDUQLQ‫ێ‬ tamyallantin bientu
nam, atsca junaq demoracuyarqä. Y 13੅Tsenam allimanpanona sur ladupita
allapa sasatam chëcuyarqa Cnidu islapa bientur qallaquicuptin cushicuyarqan,
frentinman. Y mana allinman bientu biajincuna alli cananpaq caqta pensar.੆h
siguiptinmi, pasacuyarqä Salmon Tsemi barcupa anclanta੆i ellurcur
nishqan isla frentinpa Creta islapa yarquriyarqä Creta nishqan isla
tumarnin. 8੅Tseno nacacur lamar cuchullanpa. 14੅Peru tsepita ichic
cuchunllapa ewaquicarnam, barcuta unellatanam Creta ladupita juc
bientu mana alliman apecachaptin shucuqui bientu qallaquecamorqan. Tse
naqueta chäriyarqä Lasea pueblupa bientupa shutin noreste. 15੅Tse bientu
laduncho Buenos Puertos nishqan llutanman barcuta apaptinmi,
puertullaman. puediyarqätsu allinpa eweta. Tsemi

f¬27.9 Tse ɹesta pasaptin tamya tiempu qallecan, y peligrosum lamarpa barcuwan awanapaq.
g¬27.12 Tse Fenice puertupitaqa lamar alerum ricacorqan norti ladumanpis y sur ladumanpis,
y shumaq tishqu captinmi yacupis bunliräcoq. Tsemi tamya tiempuchopis barcucuna tsecho
täcuyaq. h¬27.13 Riquë Pablu Romaman ewanqan caq mäpata que Bibliapa frentincho.
i¬27.13 Tse ancla carqan juc allapa lasaq ɹeru. Tsetam cachayaq lamarpa jondunyaq tsecho
barcu wataränanpaq.
+(&+26੄27 272

mana imatapis rureta puedir, bientu marcäcü. Y anjel nimashqannollam


apayämanqanpa eucuyarqä. 16੅Tseno pasaconqa. 26੅Peru juc islachomi
ewarëcarnam, PDQDDOODSDELHQWRQTDQ‫ێ‬ yacacashqa mäcamushun.
llapana Clauda nishqan ichicllan isla 27੅Ishque semanatanam pullan paqas

waqtanllapa pasacuyarqä. Tsechomi Adrian nishqan Lamarcho wacman


qarachepa apayanqä lanchata barcuman queman tse bientu apaquecayämaptin,
allapa nacacur lloqaratsiyarqä. 17੅/ORTD‫ێ‬ barcu manejaqcunaqa cuentata
ratsirnam, wascacunawan barcutapis qocuriyarqan patsamanna
alli buenu watayarqä, mana yecurëcayanqäta. 28੅Tsenam lamarpa
tsoqacäcurinanpaq. 7VHSLWDQDPDTRVKD‫ێ‬ MRQGXQPHGLFX\lQDQWDQDFDFKDUFX\DU‫ێ‬
man yacaqueta mantsarnin, barcuta qan janallana canqanta o ruriraq
puritseq tolduraq ratashcunatapis canqanta musyayänanpaq, y mederqan
MRUTXFDFKDUFX\DUTlELHQWXDSD\lPDVK‫ێ‬ ishque chunca (20) brasadasmi. Tsepita
qanllapana eucuyänäpaq. 18੅Waranin mas uneninta yape mediriyaptinnam,
junaq tsenolla llutepa bientïcuptinnam, chunca pitsqa (15) brasadasllana
barcupita waquin cargacunata carqan. 29੅Qaqacunacho choquecuyänäta
lamarman jitacacharcuyarqan. 19੅Tsepita mantsarninnam, barcu tsaraq chuscu
quima junaqtanam barcucho llapan anclacunata qepanpa lamarman
caqcunata lamarman jitacacharcuyarqä. jitarpurnin ‘¡menataq patsa warärillan!’
20੅Tseno feyupa tamyallantin shucuqui nir, shuyayarqä. 30੅3HUXEDUFXPDQLMDT‫ێ‬
bientu captinmi, atsca junaqcunana cunam barcu puntanman anclata
intitapis ni estrellacunatapis MLWDTQROODLFKLVKDTODQFKDWDEDMDUDWVL‫ێ‬
ricayarqätsu. Tsemi cawetaqa manana yarqan. Tseman lloqarcur safetam
pensayarqänatsu. munayarqan. 31੅Peru Pablunam oɹsial
21੅Y atsca junaqcunanam pasepa mana Juliuta y soldaducunata queno nerqan:
imatapis micuyarqätsu. Tsenam —Sitsun que nunacuna mana que
chopicunaman shacurir Pabloqa queno barcucho quedacuyanqa, qamcunapis
nerqan: manam salbaquita puediyanquitsu
—Tëtecuna, QL\DQTDTWDZL\DFX\DSWL‫ێ‬ —nishpa.
queqa mas allim canman carqan, Creta 32੅Tsenam soldaducuna tacsha lancha

islapita mana yarqamushqa, y manam ZDWDUDTZDVFDFXQDWDURTXFDFKDUFX\DU‫ێ‬


imantsictapis oqrashwantsu carqan. qan lamarpa eucunanpaq.
22੅Peru canan balorta tsarir ama 33੅Patsa warärëcaptinnam, nunacunata

llaquicuyëtsu, porqui manam Pablu rogarqan imallatapis


meqantsicpis wanushuntsu sinoqa micuyänanpaq queno nishpa:
barcullam ushacanqa. 23੅Canan paqasmi —Tëtecuna, ishque semananam allapa
sirwenqä Diosnïpa *anjelnin yarpacachëwan imatapis micuyanquitsu.
yuripumashqa, 24੅queno nimarnï: ‘Pablu, 34੅Tsemi rogayaq salorta mana

ama mantsaquëtsu; porqui presisanmi perdiyänequipaq imallatapis


Roma marcacho rey *cesarpa nopanman micurcuyänequipaq. 3RUTXLPHTXHTXL‫ێ‬
chëcur parlanequi. Y qamrecurmi cunapis manam wanuyanquitsu.
barcucho quecaq llapan nunacunata Canqanllam quecayanqui.
wanuyänanpita Dios ancupar salbanqa’ 35੅Tseno nirirnam, nunacunapa

nishpa. 25੅Tsemi tëtecuna, canan balorta nopancho Diosta grasias nïcurir, tantata
tsariyë; porqui Diosmanmi noqa tsarircur paquiricur, micur qallecorqan.
273 +(&+26੄27੄28

36੅Tsenam pecunapis balorta tsarir micur

qallecuyarqan. 37੅Ishque pachac qanchis Pablu Malta nishqan *islacho

28
chunca joqta (276) nunacunam 1੅Tsenam llapäcuna lamarpita

barcucho ewaq cayarqä. 38੅Llapancuna salbacurirna, musyariyarqä


teqñaq micurirninnam, lamarman Malta nishqan islacho quecayashqäta.
triguta jichacacharcuyarqan barcu mas 2੅Tse islacho täraq nunacunanam

ancashyänanpaq. llapäcunata shumaq chasquiyämarqan.


Y allapa tamyar alalaptinnam, ninata
Barcu undicacurcun
tsariratsirnin qayayämarqan
39੅Patsawaräramuptinnam, tse barcu qoñucuriyänäpaq. 3੅Tsenam Pablu
manijaqcunaqa riquecuyarqan lamar elluramorqan juc mellqe tsaqui yamtata.
cuchuncho yacu bunlirëcaqta peru Y ninaman jitecuptinnam, juc bibora
manam musyayarqantsu ni me achachepita safarnin, Pablupa maquinta
marcacho quecayanqäta. Tsenam canïcorqan. 4੅7VHLVODFKRWlUDTQXQDFX‫ێ‬
parlariyarqan imanopapis barcuta nanam riquecurnin, mantsacarnin
tseman chätsiyänanpaq. 40੅Tsemi barcu quiquincuna pura queno parlayarqan:
tsararaq anclacunapa wascancunata “Que nunaqa rasonpachi asesinu.
roqucacharcur lamarcho jaqiriyarqan. Lamarpita salbacaramuptinpis Justisia
Timon wataraq wascacunatapis ruraq Diosnintsicqa੆j manam permitintsu
SORMDUL\DUTDQPLEDUFXDOHUXHZDQDQ‫ێ‬ cawananta” nir.
paq, \EDUFXWDSXULWVHTWROGXUDWDVKWD‫ێ‬ 5੅Pablunam nina rupecaqman biborata

nam raraman sutarcuyarqan. Tsenam tapsirïcorqan, y manam ni ima


barcu qallecorqan tse isla cuchunman pasarqantsu Pabluta. 6੅<OODSDQQXQDFX‫ێ‬
ewarnin. 41੅3HUXRODZDQ\DFXPX\LFDT‫ێ‬ QDPVKX\DUsFD\DUTDQ3DEOXMDFDSlFDUD‫ێ‬
man chaquicurnam, aqoshaman tse munanta o ime öra carpis wanurinanta.
barcu senqapa yacacacurcorqan y Peru alli unepa shuyararirnam, Pabluta
manam cuyorqantsu. Ola llutepa mana imapis pasaptin jucnopana pensar
sheqicariptinnam, barcupa qepan limpu queno niyarqan:
ushacärerqan. —Capaschi que nunaqa juc dios
42੅Tsenam soldaducuna presucunata —nishpa.
wanutsita munayarqan, nadepa mana 7੅Quecayanqäpita amanullachomi

safayänanpaq. 43੅Peru oɹsial Juliunam 3XEOLXMXWL\RTQXQDSDDWVFDFKDFUDQ‫ێ‬


Pabluta salbeta munar munarqantsu cuna carqan. Publioqa tse islacho
presucunata wanutsiyänanta. Masbienmi mandacoqmi carqan. 3HPLSRVDGDFD‫ێ‬
ordenarerqan nade yachaq caqcunaqa tsiyämarnï, quima junaqninpi shumaq
yacuman saltarir tse playaman nadepa atendiyämarqan. 8੅Tsechomi Publiupa
chäyänanpaq. 44੅Waquin mana nade papänin ɹebriwan y esqechawan
\DFKDTFDTFXQDWDQDPQHUTDQWDEODFXQD‫ێ‬ qeshyarnin cämarëcarqan. Tsenam
pita o imapis paquishqa caqcunapita Pablu ewarqan qeshyaq watucaq.
tsaripacurcur, waquincunapa qepanta Diosman mañacurirninnam, maquinta
ewayänanpaq. Tsenopam llapäcuna qeshyaq nunaman churarqan y
sanulla chäriyarqä playaman. cachacäratserqan. 9੅7VHWDPXV\DULUQLQ‫ێ‬

j¬28.4 Tse islacho yachaq nunacunaqa Justisia ruraq dios niyarqan quiquincunapa
diosnincunatam, manam rasonpa camacoq Diosnintisctatsu.
+(&+26੄28 274

nam, tse islacho waquin qeshyaqcunapis dispuniriyarqan Pablu juc cuartucho


shayamorqan Pabluman, y llapantam aparti täränanpaq. Y juc soldadullatam
cachacätserqan. 10੅3HFXQDSLVDJUDGHVL‫ێ‬ churayarqan peta cuidananpaq.
curmi, tuquita qarayämarqan. Y tse
islapita eucuyaptïnäqa, llapan Roma marcacho Pablu willacun
nesitayanqäcunatam 17੅Tsepitaquima junaqtanam Romacho
despachayämarqan. presisaq caq *israel nunacunata Pablu
qayaratserqan. Y juntacäriyaptinnam
*Roma marcaman queno nerqan:
apostol Pablu chärin —Wauquicuna, panicuna, noqa
11੅Malta nishqan islacho quima quilla manam israel mayintsiccunapa contran,
quedacurninnam, eucuyarqä Alejandria QLXQHDZLOXQWVLFFXQDSDFRVWXPEULQFX‫ێ‬
marcapita Italia marcaman ewaq napa contran, ni ima mana allita
barcunam lloqarcur. Tse barcum tamya rurarqötsu. Tseno quecaptinpis,
tiempu pasanqanyaq mä tsecho Jerusalencho israel mayintsiccunam
quedacushqa canaq. Tse barcupa SUHVXWVDULFD\lPDUQwURPDQXDXWRULGD‫ێ‬
puntanchomi diosnincuna Castorpa y cunaman denunsiayämarqon. 18੅Tse
Poluxpa *imajinnincuna dibujashqa autoridacunam declararatsiyämarnï
quecarqan. 12੅Tseno eucurninmi, cacharameta munayarqan. Porqui
Siracusa nishqan puertuman chäriyarqä. manam ni ima jutsäta tariyarqantsu
Tsechomi quima junaq quedacuyarqä. wanutsiyämänanpaqnoqa. 19੅Peru israel
13੅7VHSLWDQDPHXFX\DUTlODPDUFXFKXQ‫ێ‬ mayintsiccuna mana munaptinmi, noqa
llapa Regiu nishqan marcacama mañacorqä pasita quecho rey *cesar
chäyanqäyaq. Waräninnam shumaq jusgamänanpaq. Peru manam israel
bientur qallecamorqan ura ladupita. mayintsiccunata calumniyanäpaqtsu
Tsemi mas waräninllana chäriyarqä shamorqö. 20੅Tsemi canan qamcunawan
Pozzuoli nishqan puertuman. 14੅7VHFKR‫ێ‬ WVHDVXQWXWDSDUODULQlSDT\ULFDQDFX‫ێ‬
nam Jesusman creyicoqcunata rinäpaq qayaratsiyämorqoq. Porqui
tariyarqä. Pecunam niyämarqan juc llapantsicmi israel caqcunaqa, Dios
semana tsecho quedacuyänäpaq. änimashqantsicta੆k marcäcuntsic. Y tseta
Tsepitanam siguiyarqä ewarnin creyiconqärecurmi, cadenashqa presu
Romaman. 15੅Teyta Jesusman Roma quecä —nishpa.
PDUFDFKRFUH\LFRTFXQDTDPXV\DUL\DU‫ێ‬ 21੅Tsenam tse israel nunacuna queno

qannam Roma marcaman noqacuna niyarqan:


ewecayanqäta. 7VHPL5RPDSLWDFDUXOOD‫ێ‬ —Noqacuna manam Judea marcapita
FKRUDTTXHFDT$SLXQLVKTDQPHUFDGX‫ێ‬ QLLPDFDUWDWDTDPSDFRQWUHTXLFKDVTXL‫ێ‬
yaq shamicurnin chasquiyämarqan. Y yarqötsu, ni tse marcapita shamoq israel
waquincunanam Quima Tabernas mayintsiccunapis manam ni meqan
nishqancho shuyayämarqan. Tseta qampa contrequeqa parlacuyashqatsu.
riquecurnam, Pablu Diosta grasias nïcur 22੅Peru imano captinpis, TDPSHQVDVKTH‫ێ‬

masraq callpata tsarerqan. 16੅Roma quitam parlacaramunequita wiyeta


marcaman chäriyaptïnam, autoridacuna munayä, SRUTXLWVHMXFOD\DSD\DFKDWVL‫ێ‬

k¬28.20 Bibilia estudiyaqcuna niyan que änishqanqa carqan Dios Acrashqa salbamaqninsic
*Jesucristupaq. Waquincuna niyan carqan tse cawarimunantsicpaq.
275 +(&+26੄28

conqequipa contran jinantincho mana ricaq cuentataq


parlayanqantam musyayä —nishpa. quecayanqui.
23੅Tsenam juc junaqta sitariyarqan. 27 3RUTXLWVHQXQDFXQDSDVKRQTXQFX‫ێ‬

7VHMXQDTPLDWVFDTQXQDFXQDHOOXTXH‫ێ‬ naqa rumiyäcurcushqataq,


cuyarqan Pablu posadacushqan rinrincunapis tsapacacurcushqataq
wayiman. Tsechomi patsa waranqanpita y nawincunapis
DVWDLQWLMHTDQTDQ\DT3DEOX\DFKDWVLFRU‫ێ‬ wiscuyacurcushqataq.
qan, Diospa mandaquininpaq. *Moises Sitsun ricayanman, wiyayanman,
escribishqan leycunapita y Diospa une y shonquncunacho cäyicuyanman.
*profetancuna escribiyashqanpita Tseqa noqaman cuticayämuptinchi,
yachatsirmi, tuquinopa Teyta Jesusman pecunata juclayatsiyäman carqä’੆l
creyicatsita tïrarqan. 24੅Tseno nishpa.
willapäquicuptinmi, ZDTXLQQXQDFX‫ێ‬ 28੅Tsemi qamcuna queta musyayänequi:

naqa combensidu ticrariyarqan, peru Cananpita witsepam mana israel


ZDTXLQFXQDQDTDPDQDPFUH\L\DUTDQ‫ێ‬ caqcunamanna Dios salbamanqantsicta
tsu. 25੅Quiquincuna pura mana acuerdu willacuyanqa. Pecunam si wiyacur
carnin, ewacur qallecuyaptinnam, Pablu cäsucuyanqa. ੍29੅3DEOXWVHQRQwFXSWLQ‫ێ‬
queno nerqan: nam, israel nunacunaqa quiquincuna
—Rasonpa caqllatam *Santu Espiritu pura liryar ewacuyarqan.੏
musyatsiptin, Diospa une profetan 30੅Pabloqa ishque watanpim tse

Isaiaspis castequicunata queno nerqan: alquilashqan wayicho tacorqan.


26 ¶&DQDQHZs,VUDHOPDUFDPD\LTXLFX‫ێ‬ Tsechomi chasquerqan llapan
nata ninqui: watucaqnin chaqcunata. 31੅Y mana
Rinriquicunawan wiyecarninpis, PDQWVDFXVKSDPQXQDFXQDWD\DFKDWVHU‫ێ‬
manataq cäyiyanquitsu. qan Diospa mandaquininpaq y Teyta
Rurashqancunata nawiquicunawan Jesucristupaq. Y manam ni pipis
riquecarninpis micharqantsu.

l¬28.27 Is 6.9-10.
ROMANOS
Roma marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu cartaconqan
Apostol Pablu Corinto marcacho quima quilla tëcarmi que cartata cartacorqan
*Romacho quecaq creyicoqcunaman. Romaqa allapa jatun marcam carqan. Tse
marcapitam *cesar nishqam mandacoq jinantin nasioncunata mandaduncho
cätserqan. Tse Roma marcachoqa Diosman marcäcoqcuna cayarqan waquinmi
israel casta y waquinnam mana israel casta.
Israel casta creyicoqcunam, mana israel casta creyicoqcunata queno niyarqan:
“Diospa wamrancuna cayänequipaqqa *Moisespa leynincunataran cäsucuyanequi y
*señalacuyänequiran” nir. Tsemi mana israel casta creyicoqcuna Pabluta
tapuyarqan “Mä, rasonpa caqta musyatsiyämë” nir.
Tsemi Pabloqa que cartata cartacorqan Roma marcacho creyicoqcunaman queno
cäyitsirnin: “*Jesucristuman marcäcurllam, salbacushqaqa cantsic, y manam
*Moisespa leyninta cumplita tiranqantsicrecurtsu. Tsemi ama señalaquipaq
yarpacachäyëtsu. Mana señalacushqa caqcunapis *Dios Yaya munashqanno
cawacorqa pepa wamrancunam cayan” nir (2.26). Jina cäyitserqam Jesucristuman
creyicur cäsucoqcunaqa imanopis cawacuyänanpaq cashqanta (12.2-21).

5੅Y Jesucristum alli queninrecur


Pablupa saludaquinin QRTDWDDSRVWROQLQFDQlSDTFKXUDPDU‫ێ‬

1
1੅Noqa Pablu, *Jesucristupa qan yachatsicushqancunata me
sirweqninmi, qamcunaman cartacamü. marcacunachopis llapan nunacunata
Apostol canapaqmi Dios qayamashqa y willapänäpaq. Tsenopam Teyta
tsepitam acramashqa, alli willaquita Jesusman marcäcur pellatana
willacunäpaq. 2-3੅Tse alli willaquipaqqa cäsucuyanqa. 6-7੅Y tseno cäsucurmi,
Diosmi *SURIHWDQFXQDWDZDQlQLPDUTDQ‫ێ‬ TDPFXQDSLV5RPDPDUFDFKR\DFKDT‫ێ‬
tsic, -HVXFULVWXSDTSDODEUDQFKRHVFULELWVLU‫ێ‬ cuna quecayanqui Jesucristupa
nin. Une rey *Davidpa castanpitam Diospa acrashqan. Y Diosmi cuyayäshurniqui
Tsurin Jesucristu nunano yuricorqan. 4੅Y SHOODSDTQDFD\lQHTXLSDTDFUD\lVKRUTH‫ێ‬
wanushqanpita cawaritsimushqanwanmi, qui. *Dios Yayantsic y Teytantsic
*Santu Espiritunwan Dios cäyitsimantsic -HVXFULVWXDOOLTXHQLQZDQ\DQDSH‫ێ‬
Teytantsic Jesucristu pepa Tsurin cuyäshï shumaq pasaquicho
cashqanta. cawacuyänequipaq.

276
277 520$126੄1

willaqueqa Diospa poderninmi


Jesuspa alli willaquininta Romacho Jesusman llapan creyicoqcuna
creyicoqcunata Pablu munan salbacuyänanpaq, puntata israel
willapëta marcamayilläcunapaq, tsepitana
8੅Wauqicuna y panicuna, cananmi jinantin nasion nunacunapaq. 17੅Tse alli
SXQWDWDQLUL\DVKTHTXL7H\WD-HVXFULVWXUH‫ێ‬ willaquichoqa Diosmi musyatsimantsic
FXUTDPFXQDSLWD'LRVWDDOODSDDJUDGHVL‫ێ‬ marcäquinintsicrecurllana alli ruraqtana
conqäta. Tsenoqa agradesicü, qamcuna ticratsimanqantsicta. 3RUTXLSDODEUDQ‫ێ‬
marcäquicayanqequita jinantincho chopis nican: “Alli ruraq nunacunaqa
nunacuna musyariyashqa cayaptinmi. marcäquininrecurllam salbaconqa”੆a
9੅Jesuspa alli willaquininta willacurmi, nirmi.
llapan shonquwan Diosta sirwicä, y
PXV\DQPLSDTDVWDMXQDTWD\DUSDUl\DUQL‫ێ‬ Mana alli ruraq nunacunata Pablu
qui peta mañaquicanqäta. 10੅Tse musyatsin jusgashqa cayänanta
mañaquinïchomi rogaquicä pe munanqan 18੅Mana alli ruraq Diospa contran

junaq imanopapis qamcunaman shamur nunacunam llutancunata ruracur


watucariyänaqpaq. 11੅Porqui allapam cawacuyan. Tsenopam juccunatapis
munecü shamur, 6DQWX(VSLULWX\DQDSD‫ێ‬ pantatsiyan Diosta mana reqiyänanpaq.
PDVKTDQZDQTDPFXQDWDSLV\DQDSDUL\HQL‫ێ‬ Tseno cayanqanpitam sielucho quecaq
quita. Tsenopa Teyta Jesusman mas Diosnintsic pecunata feyupa castiganqa.
marcäcur quecayänequipaq. 12੅Tsenopam 19੅Tse nunacuna allim musyayan

Teyta Jesusman marcäquinintsiccho mas camacoq Dios canqanta. Porqui


callpata qonacur jucnintsic jucnintsic quiquinmi llapan camashqancunawan
yanapanacushun. ricatsicun imano canqantapis. 20੅Diosta
13੅Wauqicuna panicuna, unepita patsan mana ricashqapis, que munducho llapan
qamcunaman shamita munecü. Peru rurashqancunam musyatsimantsic Dios
cananyaqmi mana puederqötsu. Tsetam camashqanta. Tsemi jina musyarintsic
musyariyänequita munä. Me tsechopis Diosnintsic rasonpa Dios cashqanta y
Diospa willaquininta mana *LVUDHOQXQDFX‫ێ‬ puedeq quenenqa mana imepis
nata willapäptïmi llutepa creyicuyashqa. ushacashqanta. Tsemi tse nunacunaqa
Tsemi tsechopis willapäcurita munä jutsancunapita tsapaquita puediyantsu.
astcaq creyicuyänanpaq. 14੅Presisanmi 21੅Porqui Dios cashqanta musyecarpis,

reqishqa nunacunata y despresyashqa PDQDPUHVSHWD\DVKTDWVXQLDJUDGHVL‫ێ‬


nunacunata, \DFKDTWDRPDQD\DFKDTFX‫ێ‬ quitapis yachayashqatsu; DQWLVOOXWDQFX‫ێ‬
natapis willapänä. 15੅Tsemi allapa munecü nata yarparmi, upacunano car, mana
Roma marquequicunaman shamicur, imatapis cäyiyarqantsu. 22੅“Allapa
Teyta Jesucristupa alli willaquininta yachaqmi cä” nicarpis, upa cuentam
qamcunatapis willayeniquita. caquicayan. 23੅Tsenopam puedeq y
wiñepa cawaq Diosllata adorana
Diospa alli willaquinenqa quecaptinpis, ushacäreqlla nunatano,
poderyoqmi pishqucunatano, chuscu chaquiyoq
16੅Noqa manam penqacütsu alli animalcunatano y culebracunatano
willaquita yachatsicur. Porqui tse *imajincunata rurecur adoraquicayan.

a¬1.17 Hab 2.4.


520$126੄1੄2 278

24੅Tseno cayaptinmi, Dios jaqirishqa cuyaqui ni ancupäqui yachaqmi cayan.


munayanqanmanno melanepaqcunata 32੅Rurenintsicmanno alli jusgacoq

rurar cacuyänanpaq. Tsemi jucninpis Diosnintsic mana alli rurayanqanpita


jucninpis, SXQXQDFXU\PDQDFRPELH‫ێ‬ castiganan canqanta musyecarpis,
neqta ruranacur caquicayan. 25੅3HFX‫ێ‬ manam cäsuyantsu; antis siguiquicayan
naqa rasonpa caq Diosta adorayänan mana allita ruracurmi, y waquincuna
quecaptinmi, mana rasonpa caq diosta tseno mana allicunata rurayaptinpis
“Quemi Dios” nir, SHFDPDVKTDQFXQD‫ێ‬ cushiyanmi.
llata respetar adoraquicayan. Y quiquin
camacoq Diostaqa qonqaquicuyashqam Pablu *israel nunacunata cäyitsin
pellatana imecamayaqpis alabana jutsasapa cayanqanta

2
quecaptinpis. Tseno catsun. 1੅Tsemi pi carpis nuna mayiquicunata
26੅Tsemi Dios pecunatapis jaqirerqan “Qamqa llutantam rurecanqui”
shonquncuna antujashqanmanno tuqui niyanquimantsu. Tseno nerqa, TXLTXLTXL‫ێ‬
melanepaqcunata ruracuyänanpaq. cunam condenaquicayanqui. Porqui tse
Tsemi warmicunapis ollqullawan nunacuna rurayanqannollam llapequipis
pununacuyänan quecaptinpis, warmi llutanta rurecayanqui. 2੅Tsecunapitam
pura jucnin, jucnin pununacuyan. pimanpis mana qaqärishpa Diosnintsic
27੅7VHQROODPMLQDROOTXFXQDSLVZDUPLOOD‫ێ‬ rason caq justisianta rurar jusganqa y
wan pununacuyänan quecaptin, limpu tsetaqa allim musyantsic. 3੅¡Ä, nunacuna,
achachapäcur, penqaquipaq ollqu pura qamcunam waquin nunacunata “Qamqa
pununacur cacuyan. 7VHQRUXUD\DQTDQ‫ێ‬ mana alli ruraqmi canqui” niyanqui, peru
pitam Diosnintsic alma y cuerpu qamcunapis pecunanollam rurecayanqui!
castigueconqa. Tseno quecar ¿Diospa castigunpita
28੅Diosta juc cuchuman churarïcur tse qeshpita pensayanquicu! 4੅¡Qamcunam
mana allicunata ruracuyaptinmi, jina Diosnintsic allapa cuyayäshonqequita y
'LRVSLVMDTLULVKTDOOXWDQ\DUSHQLQFXQD‫ێ‬ ima ruraqtapis allapa pasensianwan
manno mana cabeqta ruracuyänanpaq. awantayäshonqequita, LPDSLVTRFX\lVKXQ‫ێ‬
29੅Tseno carmi, tuqui mana allicunata quitsu! Tsenoqa cuyayäshunqui mana alli
ruracur caquicayan; curtidum cayan; rureniquicunata jaqirir, peman
imapaqpis allapam locuyäyan; nuna cutiquicuyänequipaqmi. ¡Tsetam cuentata
mayinta mana allita ruraqmi cayan; qocuyanquitsu! 5੅Peru qamcunaqa mana
embidiosum cayan; wanutsicoqmi wiyacoq rumi shonqu carmi, waran waran
cayan; pelyanderum cayan; egañacoqmi contrequicuna jutsata ruraquicayanqui. Y
cayan; lirya asheqmi y cuentusterum tseno cayanqequipitam dia del juisiucho
cayan. 30੅Tsenollam jina wasa rima, Dios feyupa jusgashqa cayanqui; porqui tse
mana cäsoq, shimin cacharishqa, MXQDTPL'LRVOODSDQWVLFWDUXUDVKTDQWVLF‫ێ‬
munashqanta ruracoq y nuna tucoq manno jusgamäshun. 6੅7VHPL´5XUHQLQWVLF‫ێ‬
cayan. Jina mana alli rurecunallapaqmi manno paguta chasquishun.”੆b 7੅Diospa alli
\DUSDUDTXLFD\DQ\PDQDPSDSlQLQFX‫ێ‬ queninta musyeta munar, cuyashqa queta
nata, mamänincunatapis respeteta munar y mana ushacaq queta munar, peta
yachayantsu. 31੅Jina mana cäyicoqmi LPDFKRSLVFlVXFRTFXQDWDPZLxHFDZHQLQ‫ێ‬
cayan; ordimalmi cayan; y pitapis mana tsic qoycamäshun. 8੅3HUXPDQDFlVXFRTFX‫ێ‬

b¬2.6 Sal 62.11-12; Jer 17.10.


279 520$126੄2

nataqa alli rurecunapa contran carnin, catsiyä, tsemi Diosqa noqacunallapa”


mana alli rurecunallacho cacoqcunataqa, nir, nicachäyanqui. 18੅Jina tsenollam
Diosmi feyupa castiguecamäshun. 9੅Llapan nicachayanqui, “Tse leycunam
nunacunapaqmi mana alli ruraq caqpaqqa PXV\DWVL\lPDQ'LRVSDEROXQWDQLQ‫ێ‬
jipaqui y llaquiqui canqa, LVUDHOFDTFXQD‫ێ‬ manno allita rurar cawacuyänäpaq” nir.
paqpis y mana israel caqcunapaqpis. 19੅Qamcunaqa yarparäquicayanqui
10੅Allicunallata ruraqcunatam siqa Dios “Wiscu cuenta caqcunapa pushaqninmi
ricanqa presisaq nunatano shumaq cantsic” y “Paqascho cuenta caqcunapa
cawaquicho cushishqa cayänanpaq. actsinmi cantsic” nirmi. 20੅Tsenollam
Tsenoqa rurar qalleconqa israel caq jina pensayanqui mana cäyicoqcunapa
nunacunapitam, y usharamonqa mana yachatseqnin cayanqequita, y umildi
israel caq nunacunachomi. 11੅Porqui QXQDFXQDSDSLVFl\LWVHTQLQFD\DQTH‫ێ‬
Diosqa jusgacun mana pimanpis quita. Tsenoqa yarpäyanqui rasonpa
qaqärishpam. FDTOODWD\DFKDWVLFRTOH\WDDOOLPXV\DU‫ێ‬
ninmi. 21੅Tseno yachatsicoq quecar
Moises escribenqan leycuna
¿manacu quiquiquicunaraq puntata tse
12੅*Moises escribishqan leycunata mana leycunata cumpliyanquiman! 4DPFX‫ێ‬
musyar jutsata ruraqcunataqa tse QDPPDQDVXZDFX\lQDQSDT\DFKDWVLFX‫ێ‬
*leycunata mana musyaptinpis, Dios yanqui. Tseno yachatsiquicarqa,
castiganqam. Peru leycunata musyecar ¿LPDQLUWDTTXLTXLTXLFXQDTDVXZDFX‫ێ‬
MXWVDWDUXUDTFXQDWDTDWVHOH\QHQTDQPDQ‫ێ‬ yanqui! 22੅Qamcunam yachatsicuyanqui
nomi jusganqa. 13੅Diosqa nunata allipa casädu quecar jucwan jucwan mana
rican, PDQDPOH\FXQDWDPXV\DQTDQUHFXU‫ێ‬ pununacuyänanpaq. Y quiquiquicunaqa,
llatsu, sinoqa leycunata cäsucuptinran. ¿Imanirtaq tseno caquicayanqui?
14੅Porqui mana israel caq nunacunapis Qamcunam *imajincunata chiquiyanqui,
Moises escribishqan leycunata mana ¡peru imajincunapa *templuncunapitaqa
musyarpis, consensiancunachomi OODSDQDOOLFDTFXQDWDPVXZDTXLFD\DQ‫ێ‬
PXV\D\DQDOOLWDRPDQDDOOLWDUXUD\DQ‫ێ‬ qui! 23੅Qamcunam alabacuyanqui
qanta. Y leynincunaqa consensiancunam. leycunata catsiyanqequita, peru tse
15੅Y rurenincunawanmi tse nunacunaqa leycunata mana cäsurninmi, Diosta
ricatsicuyan leycunata shonquncunacho desonrecayanqui. 24੅Rasontachi *Diospa
catsiyanqanta. 3RUTXLFRQVHQVLDQFXQD‫ێ‬ palabranqa queno escribirëcan: “Israel
chomi musyayan allita o mana allita nunacuna mana allita ruracuyaptinmi,
rurayanqantapis. 16੅Tsenoqa canqa, tseta ricar, mana israel nunacunapis
QXQDFXQDSDTXHOODSDMXWVDWDUXUD\DVK‫ێ‬ Diospaq llutanta parlayan”੆c nir.
TDQWD7H\WD-HVXVZDQ'LRVQLQWVLFMXVJDWVL‫ێ‬ 25੅Señalacushqantsic allim, *Moisespa

nan junaqmi, y noqa tse willaquicunata leycunata cumplishqaqa; peru tse


willapäyanqaqnollam pasaconqa. leycunata mana cumplishqaqa tseno
*señalacushqantsicpis manam ni imapaq
Leycunata musyecarpis, israel balintsu. 26੅Mana señalacushqa
nunacuna cäsuyantsu quecarpis leycunata cumplicarqa, pipis
17੅Qamcunam “Israel castam cayä” nir,
¿PDQDWVXUDTVHxDODFXVKTDQQRWLFUDULQ‫ێ‬
y “Moises escribishqan leycunatam man? 27੅Tsemi mana señalacushqa carpis

c¬2.24 Is 52.5; Ez 36.22.


520$126੄2੄3 280

leyta cäsucoqcunaqa juisiu junaqcho tin, ¿LPDQLUPLMXWVD\RTWDQRFDVWLJD‫ێ‬


condenayäshunqui: “Señalacushqacuna, manqa!” nir. 8੅¡Tseno captenqa,
leycunata alli musyecarqa, ¿imanirtaq llutancunatanari ruracushun Dios alli
cäsucuyarqonquitsu!” nirnin. 28੅Rasonpa queninta mas musyayänanpaq! :DTXLQ‫ێ‬
israel nuna queqa manam qarancho cunam “Pablum tseno yachatsicun” nir
señalacushqa quellatsu. 29੅Sinoqa wasä rimecayan. ¡Allau, tseta parlaq
rasonpa israel nuna queqa, *Santu nunacuna! Tseno parlayanqanpitam
Espiriturecur shonquncho señalacushqa meresiyanqanno pecunata Diosnintsic
cuenta caqcunam y manam Moisespa feyupa castiganqa.
ley nenqanmannolla señalacushqa
caqcunatsu. Pecunataqa Diosmi Llapantsic nunacunam jutsa
alabanqa, nunacuna mana alabaptinpis. ruraqlla cantsic

3
1੅Tseno captenqa *israel nuna que, 9੅Cananna queta niriyashqequi: ¿Acasu
y *señalacushqa que ¿balincu, o noqantsic israel nunacuna, mana israel
manacu? 2੅¡Aumi! Claru parlaquichoqa caq nunacunapita mas allicu cantsic!
allapam balin, pecunata puntata Yachatsiyanqaqnopis Diospa
marcäcur, Santa palabranta Diosnintsic nopanchoqa noqantsicpis y pecunapis
qoshqa captin. 3੅Tseno quecaptenqa, jutsa ruraqllam cantsic. 10੅Tsemi Diospa
¿waquin israel nunacunapa Diosman palabranpis queno escribirëcan:
marcäquinincuna mana canqanrecurcu, ´0DQDPFDQWVXMXFOOHOODSLVMXWVDQ‫ێ‬
OODSDQLVUDHOQXQDFXQDWD'LRVTRQTDTXL‫ێ‬ naq nuna.
conqa? 4੅¡Manam tsenotsu! Antis Diosqa 11 Manam pipis cantsu Diospaq

llapan nenqancunatam cumplin, cäyicoq nuna, ni Diosta asheq


nunacuna uli cashqapis. Tsemi *Diospa nuna.
palabranpis queno escribirëcan: 12 Llapan nunacunam yarqacuriyarqon

“Musyayätsun parlaquiniqui alli nänipeq. Tsemi pasepa mana


rasonpa canqanta, alli ruraq ticracuriyashqa.
Y jusgayäshuptiquipis allichomi Manam ni pipis alli ruraq cantsu,
yarqurinqui”੆d nir. ¡Nï jucllellapis, manam cantsu!੆e
5੅Capas qamcuna pensayanqui 13 Shimincunapis imeca *sepultura

“Noqantsic jutsasapa cashqam, Diosqa quicharëcaqnomi.


alli queninta ricatsicun” nir. Y Tsemi qalluncunapis uliquicunallata
castigayäshuptiquina, SHQVDFXUFX\DQ‫ێ‬ parlaquican,੆f
qui, “Diosqa llutanta rurartaq feyupa y tsenollam wirpancunachopis,
castigamantsic” nir. (¡Tseqa mana alli biborapa benenuntano
yarpechi canman!) 6੅Cäyiyämë: ¡Manam pacarëcatsiyan.੆g
tsenotsu! Sinoqa, ¿imanoraq mana alli 14 6KLPLQFXQDFKRQlTDOOXWDSDUODTXL‫ێ‬

ruraq nunacunapa jutsanta jusganman! llam, y qayapänaquillam


7੅Jina capas waquinniqui pensayanqui caquican.੆h
“Ulicuptïmi, Diosqa rasonpa caqllata 15 Nuna mayinta yawarninta ramar

parlacoq canqanta ricatsicun; tsenam wanuratsinanpaqnäqa, chaqui


nunacuna peta alabayan. 7VHQRTXHFDS‫ێ‬ pishillam coricun.

d¬3.4 Ps 51.4. e¬3.12 Sal 14.1-3; 53.1-3. f¬3.13 Sal 5.9. g¬3.13 Sal 140.3.
h¬3.14 Sal 10.7.
281 520$126੄3੄4

16 Mepa, tsepa ewayanqanchopis Dios ricatsicun alli justisia ruraq


PDQDDOOLFXQDOODWDPUXUDTXLFD‫ێ‬ cashqanta. Tserecurmi Jesucristuman
yan. <DOODSDPQXQDPD\LQFXQD‫ێ‬ marcäcoqcunata allipana ricamantsic.
tapis jipatsiyan. 27੅Tsemi cananqa “Noqaqa leycunatam
17 Y manam yachayantsu shumaq cumplï” nir, nunacuna alabaconqan
pasaquicho cawaquita.੆i ushacärishqa. Porqui manam leycunata
18 Y manam yachayantsu Diosta cumplirraqtsu salbacushun; sinoqa
mantsaquita”੆j nir. marcäquinintsicrecurllam. 28੅Tsemi
19੅*Leycuna tseno niptinmi, PXV\DULQ‫ێ‬ noqacuna niyä: Diosqa nunacunata
tsic tse leyqa israel nunacunapaq bien DOOLWDQRQDULFDQ-HVXVPDQPDUFlFRQTD‫ێ‬
claru parlecanqanta. Tsemi mana ni pi recurllanam, manam leycunata
imatapis nita puedintsu. Porqui Diospa cumplenqanrecurtsu.
nopanchoqa llapantsicpis jusgashqam 29੅Diosqa manam israel nunacunapa

cashun. 20੅Manam ni pita leycunata Diosninllatsu; sinoqa jinantin nasioncho


cumplenqanrecurtsu Diosqa allipa llapan nunacunapapis Diosninmi.
ricanqa.੆k3RUTXLOH\FXQDTDPXV\DWVL‫ێ‬ 30੅Porqui Diosqa jucllellam, y

mantsic jutsasapa canqantsicllatam. marcäquininrecurllanam allitano


ricanqa señalacushqatapis y mana
Jesusman marcäcushqallam Dios señalacushqatapis. 31੅Tsepenqa
chasquicun jutsannaqtano
¿marcäquinintsicrecurcu leyta mana
21੅Peru cananqa manam leycunata sirweqpaq churarintsic? Manam
cumplenqantsicrecurtsu Diosnintsic tsenotsu. $QWLVWVHPDUFlTXLQLQWVLFUH‫ێ‬
allitano ricamantsic. Tseno cananpaq curmi musyantsic tse leycuna allapa alli
caqtam leycunachopis y *profetacuna canqanta.
escribiyashqanchopis musyatsimantsic.
22੅Cananqa llapan nunatapis pi me *Abrahampa marcäquinin

4
cacuyaptinpis, Diosqa allitano chasquin 1੅Canannatapuriyashqequi une
Teyta *-HVXFULVWXPDQPDUFlFX\DQTDQ‫ێ‬ tiempu awiluntsic Abrahampa
recurllanam. 23੅Porqui llapantsicmi marcäquininpaq. 2੅Sitsun allicunata
jutsayoqqa quecantsic. Tsenopam ruranqanrecur Abrahamta allitano Dios
Diospa shumaq queninpita melanepaq ricanman carqan; $EUDKDPDODEDFXQ‫ێ‬
caquicantsic. 24੅3HUXFDQDQTD'LRVQLQ‫ێ‬ manmi carqan. ¡Manam tsenotsu!
tsicmi alli queninrecur, -HVXFULVWXUHFXU‫ێ‬ 3੅Tsemi *Diospa palabranchopis queno

lla libraramarqontsic y manam imatapis escribirëcan: “Creyiquininrecurmi


ruranqantsicrecurtsu allipa ricamantsic. Abrahamta Dios chasquirerqan y
25੅Diosmi allitanona ricamänantsicpaq ricarqan alli nunatano”੆l nir. 4੅Masqui
permiterqon Jesucristu *cruscho wanur queta yarpäcurcuyë: Juc uryapucoq
yawarninta ramananpaq. Y nunaqa uryanqanpitam pagunta
marcäquinintsicrecurllana, VDOEDPDUQLQ‫ێ‬ chasquin y manam qaretatsu. 5੅Peru
tsicmi alli queninta ricatsicun, y unena Diosnintsicqa pepaq mana imatapis
mana alli rurenintsicpitapis allapa rurecashqan, llutan ruraq quecashqapis
pasensiacurmi castigamantsicnatsu. marcäquinintsicrecurllana allitano
26੅Tseno rurarninmi, canan tiempucho ricamantsic. 6੅Tsemi *Davidpis juc nuna

i¬3.17 Is 59.7. j¬3.18 Sal 36.1. k¬3.20 Sal 143.2. l¬4.3 Gn 15.6.
520$126੄4 282

jutsata rurashqa quecaptinpis, allitano manachi balinmantsu carqan. 15੅Porqui


Dios ricaptin cushicunanpaq caqta leycunaqa apamun castigutam. Peru
queno escriberqan: leycuna mana captenqa manam
7 “ Cushicuyätsun, jutsancunata shimpishqatsu cashwanpis.
¡
qonqarïcur Diosnintsic perdonashqa 16੅Tsemi marcäquininrecurlla

caqcuna! Abrahamta Diosnintsic änenqan


8 Cushicuyätsun pipis jutsata promesata qoshqa captin, noqantsicpis
¡
rurayanqanpita musyarintsic marcäquinintsicrecurlla y
Dios mana culpatsaptin!”੆m nir. Diospa alli queninrecurlla salbasionta
9੅Tseno cushiquichoqa picunataq chasquinantsicpaq caqta. Porqui Dios
¿
cayan: *señalacushqa *LVUDHOQXQDFXQD‫ێ‬ äniconqan promesaqa manam leycunata
llacu, o mana señalacushqa caq juc cumpleq nunacunallapaqtsu; sinoqa
marca nunacunapiswancu? 0XV\DQ‫ێ‬ $EUDKDPQRPDUFlFRTOODSDQQXQDFXQD‫ێ‬
tsicmi une awilituntsic Abrahamtapis paqwanmi. Tserecurmi Abrahamqa
creyir marcäcuriptinlla, Dios allitano llapantsicpa tëtantsic cuenta quecan.
chasquenqanta.੆n 10੅¿Y imetan allitanoqa 17੅Tseno cananpaqmi Diospa palabranpis

chasquirerqan: señalacuriptinraqcu o queno escribirëcan: “Noqam churaq


mas puntatanacu? Tsenoqa chasquerqan jinantin nasioncunacho nunacunapa
mas puntatanam. 11੅Y tse señalqa carqan tëtan cuenta canequipaq”੆o nir. Tseno
marcäquininrecurlla Dios alli nunatano neq Diosqa, wanushqacunata cawaritseq
chasquishqanta musyayänanpaqmi. Diosmi, y imecatapis mana caqpita
Tsemi Abrahamqa mana señalacushqa rurareq Diosmi. Pemannam Abraham
cayaptinpis marcäcoq caqpaqqa imeca marcäquicorqan.
tëtancuna cuenta ticrarishqa, \SHFXQD‫ێ‬ 18੅Abrahamqa auquinna carmi, SHQVDU‫ێ‬

tapis marcäquininrecurllanam allitano qannatsu tsurin capunanta. Peru


Diosnintsic chasquin. 12੅Tsenollam jina “Atscam mireniquicuna canqa” nir, Dios
Abrahamqa señalacushqacunapapis nishqa captinmi marcäcur shuyararqan
tëtancuna cuenta quecan. Tëtancuna tsurin capunanta. Tsenopam pëqa
cuentaqa, quecan, peno manaraq “jinantin nasion nunacunapa tëtan
señalacurpis, marcäcoq cayaptinmi. cuenta”੆p quecan. 19੅Abraham tsepin
pachaq (100) watayoqnam carqan y
Abrahamno marcäcushqallam musyarqanmi warmin Sarapis y pepis
Diosqa jutsannaqtano ricamantsic manana wamra rureta puediyanqanta y
13੅Manam *OH\FXQDWDFXPSOHQTDQUH‫ێ‬ wamrancuna manana cananta. Peru
curtsu Abrahamta y mirenincunata Dios WVHQRTXHFDUSLVVLHPSULPPDUFlTXLFDU‫ێ‬
änerqan enteru patsata erensiatano qan Dios änenqanman. 20੅Y manam
qoycunanpaq, sinoqa alli cawacurnin “¿rasontsuraq o manatsuraq tseno
änishqanman marcäcuyaptinllam. canqa?” nerqantsu; sinoqa Diosman mas
14੅6LWVXQOH\FXQDWDFXPSOLUUDTHUHQVLD‫ێ‬ marcäcurmi peta alabarqan; 21੅porqui
tano que patsata chasquiyanman musyarqanmi Diosqa änishqanta
carqan, tseno captenqa manachi poderninwan cumplinanta. 22੅Tsemi
balinmantsu carqan Diosman marcäconqanrecur, Dios Abrahamta
marcäquinincuna. Y Dios änicushqanpis “chasquirerqan allitano.”੆q

m¬4.8 Sal 32.1-2. n¬4.9 Gn 15.6. o¬4.17 Gn 17.5. p¬4.18 Gn 15.5. q¬4.22 Gn 15.6.
283 520$126੄4੄5

23੅Peru Abraham allipa ricashqa PXV\DQWVLF'LRVTDDOODSDFX\DPDVKTDQ‫ێ‬


cananpaq caqta escribiyashqanqa, tsicta. 9੅Jesucristu wanonqanrecurmi
manam pellapaqtsu quecan; 24੅sinoqa allitano Dios riquecamarqontsic. ¿Tseno
noqantsicpaqwanmi: Noqantsicpis allipa quecartsuraq, castigunpita manaqa
ricashqa cashun, Teytantsic *-HVXFULV‫ێ‬ salbecamashwan! 10੅Jina contran
tuta cawaritsimoq Diosman quecashqapis tsurin Jesucristu
marcäcurllam. 25੅Teyta Jesusqa ZDQRQTDQUHFXUPL'LRVZDQDPLVKWDU‫ێ‬
wanorqan jutsantsicpita qontsic. Tseno quecashqanatsuraq
perdonamänantsicpaqmi, \FDZDULPRU‫ێ‬ ¿Jesucristu cawarimushqa quecaptin
qannam Diosnintsic allitanona manaqa salbecamäshun! 11੅Tsepis
chasquimänantsicpaq. manam tsellatsu. Sinoqa Dioswan
shumaq cawacunantsicpaqmi Teyta
Dioswan shumaq Jesucristu permitïcorqon. Porqui
pasaquicho cantsic Jesucristum Diostawan

5
1੅Teyta *Jesucristuman creyir amishtecatsimarqontsic.
marcäconqantsicrecurmi allitanopis
Adanmi apamorqan jutsata;
Diosnintsic ricamarqontsic pewan
Jesucristunam salbasionta
shumaq cawacunantsicpaq. 2੅Tsemi
Jesucristuman marcäcushqalla, 'LRVQLQ‫ێ‬ 12੅Adanmi jutsata rurecorqan, y

tsic ancupämashqa allapa cushicuntsic. tsenopam jutsa rure qallecorqan.


Jina cushicuntsicmi Diospa alli queninta Tserecurmi wani shamorqan. Tsemi que
mas y mas musyänantsicpaq cashqanta munducho llapan nunacuna jutsata
allipa marcäcur. 3੅Y manam tsellapitatsu rurarnin, wanuyan. 13੅Manaraq *leycuna
cushicuntsic. 6LQRTDLPDVXIULPLHQWXFX‫ێ‬ captinpis, jutsa rureqa nunacunacho
nata pasarpis cushicunantsicmi. Porqui quecarqannam. Peru leycuna mana
sufrimientucunawanmi mas pasensiacoq captenqa, PDQDPSLWDSLVVKLPSL\DQ‫ێ‬
quetaqa yachacuntsic. 4੅Y pasensiacoq mantsu jutsancunapita. 14੅7VHQRTXHFDS‫ێ‬
carnam, marcäquinintsiccho shumaq tinpis, Adanpita patsa asta Moises
patsacashqa quecantsic. Tseno carnam, leycunata escribenqanyaq Adan
cushishqa shuyaquicantsic. 5੅Porqui ruranqan jutsata mana rurashqa carpis,
Diosnintsic qomashqantsic *Santu jutsancunarecur nunacuna wanucuyan.
Espiritum, Diospa cuyaquininta Adanmi musyatsimantsic salbador
musyatsimantsic. Tsenopam musyantsic shamunanpaq caqta.
tse shuyaquinintsic mana embanu 15੅Manam Adanpa jutsan iwalantsu

cashqanta. Diospa qareninwan. $GDQMXWVDOODTXL‫ێ‬


6੅Quiquintsic salbacunapaq mana conqanrecurmi atsca nunacuna
imatapis rureta puedicashqam alli condenacäriyarqan. Peru Diosnam alli
tiempucho Jesucristu jutsantsicpita queninrecur Jesucristurecur mas atsca
salbamänatsicpaq wanorqan. 7੅-XWVDQ‫ێ‬ nunacunata salbeconqa. 16੅Diosnintsicpa
naq juc nunata salbananpaq, allapa alli quenenqa manam iwalantsu jucllella
sasam canman pillapis wanunan. nunapa jutsallaquininwan. Porqui Adan
Capaschi pepaq allita rurecuptin si jutsallaconqanpitam llapantsic
pillapis wanurinman. 8੅Peru Jesucristum condenadu ticrarerqantsic, peru
siqa jutsa rurellacho caquicashqa Diosnam alli queninwan alli nunatana
noqantsicpaq wanorqan. Tsenopam llapantsicta ticraratsimarqantsic, llutepa
520$126੄5੄6 284

jutsasapa caquicashqapis. 17੅Jucpa 5੅Teyta Jesucristu noqantsicwan

jutsanrecurllam llapantsic condenadu jucnolla captinmi, pe wanonqanno


ticrarintsic; peru Jesucristurecurllanam QRTDQWVLFSLVZDQXUHTFXHQWDTXHFDQ‫ێ‬
Dios allapa alli queninwan alli nunatana tsic. Tsenollam jina cawarimushqa
ticratsimantsic allillatana rurar captin noqantsicpis cawarimushqa
cawacunantsicpaq. cuentana quecantsic. 6੅Tsemi musyantsic
18੅Adanpa jutsanpita llapan nunacuna Jesucristuwan *cruscho wanoq cuenta
condenadu quecayaptinmi, Jesucristupa PDQDDOOLUXUHQLQWVLFSLVXVKDFlULVK‫ێ‬
alli rureninrecurna llapan nunacunata qanta. Y mananam jutsa esclabun
alli nunatanona Dios ticratsimantsic cuentata tsararäcamäshunnatsu. 7੅Porqui
wiñepa cawacunantsicpaq. 19੅Dios wanushqa nunaqa jutsata manam
PDQGDVKTDQWD$GDQPDQDFlVXFRQTDQ‫ێ‬ rurannatsu. 8੅Jesucristu wanonqanno
recurmi atscaq nunacuna jutsasapa noqantsicpis wanushqa cuenta carninmi,
ticrayashqa. Y Diosta Jesucristu marcäcuntsic pewanna cawacuna
cäsuconqanrecurmi atscaq nunacuna alli cashqanta. 9੅Musyantsicmi Jesucristu
ruraqna ticrashqa cayan. cawarimushqana car manana yape
20੅*Moises escribishqan leycunam wanunanta. 3RUTXLSsTDEHQVLULVKTD‫ێ‬
PDVUDTPXV\DWVLPDUTDQWVLFOODSDQWVLF‫ێ‬ nam wanita. 10੅Jesucristum llapan
pis allapa jutsasapa canqantsicta, peru nunacunata jutsancunapita salbananpaq
tseno jutsasapa quecashqapis Diosmi juc cutilla wanushqa. Y cananqa
PDVDOOLTXHQLQZDQSHUGRQHFDPDVKTDQ‫ێ‬ cawaquican Diosllapaqnam. 11੅Tsenomi
tsic. 21੅Imanomi jutsa tsararämantsic qamcunapis yarpäyänequi jutsa
munenincho condenamänantsicpaq; UXUHSDTTDZDQXVKTDFXHQWDQDFD\DQTH‫ێ‬
tsenollam Diosnintsic alli queninwan quita; y Teyta Jesucristurecurllana
-HVXFULVWXUHFXUDOOLUXUDTWDWLFUDWVLPDU‫ێ‬ Diospaq cawayänequita.
nintsic pushamantsic wiñe caweta 12੅Tsemi jutsa munenincho ama

qoycamantsicpaq. tsararäcuyäshïtsu. Y llutan rurecunata


etsequicuna munapaptinpis, ama
Bautismoqa wanurir cawariminomi cäsuyëtsu. 13੅Ama cuerpïquicunacho

6
1੅Tseno captenqa, Dios allapa alli llapan caqniquicuna mana allicunata
¿
TXHQLQWDPDVQXQDFXQDPXV\DQDQ‫ێ‬ rurananta consientiyëtsu; DQWLVZDQXVK‫ێ‬
paq, mas jutsata rurarcu cawacushun! qanpita cawarimushqa nuna cuentana
2੅Manam tsenotsu; noqantsicqa cayë. Tserecur cuerpïquicunacho llapan
jutsapaqqa wanushqanonam quecantsic. caqniquicunapis Diosllapaqna allicunata
Tsemi jutsa ruretapis almitintsicnatsu. rurar catsun. 14੅7VHQRFDZDFX\DSWL‫ێ‬
3੅ 0DQDFXFXHQWDWDTRFX\DQTXLEDXWLVD‫ێ‬ queqa, mananam jutsa rurecuna
¿
conqantsic öra *Jesucristuwan jucnolla wataräyäshunquinatsu. Porqui
car pe wanushqanno noqantsicpis qamcunaqa manam *leypa esclabunatsu
ticrarenqantsicta! 4੅Porqui bautisacurmi, cayanqui, VLQRTD'LRVSDDOOLTXHQLQFKR‫ێ‬
Jesucristuwan pampacäreq cuenta nam quecayanqui.
ticrarerqontsic. Y tsepitanam allapa
Teyta Jesusman creyicorqa, manam
puedeq queninwan Teyta Jesusta
jutsapa esclabunnatsu cantsic
cawariratsimoq *'LRV<D\DQRTDQWVLFWD‫ێ‬
pis cawaritsimarqontsic juclaya 15੅Tsenoniriyapteq capas jina
caweyoqna canantsicpaq. niyanquiman. “Tseqa leyta mana
285 520$126੄6੄7

cäsucushqapis, 'LRVDOODSDDOOLTXHFDS‫ێ‬
tenqa jutsata ruracushun” nir. ¡Manam *Moisespa leyninpaq cäyitsiquicuna
tsenotsu! 16੅Qamcuna musyayanquim
7
1੅Wauqicuna y panicuna, qamcuna

juc patronpa sirweqnin yecurnin, tse musyayanquim Moises escribishqan


SDWURQSDHVFODEXQFDUOODSDQPXQDVK‫ێ‬ leycuna imata mandaconqanta.
qanta ruranqanta. Tse cuentanomi Tsenopam musyayanqui cawecarqa,
mana alli ruraq nunacunaqa jutsapa leycunapa mandaduncho cayanqequita.
esclabun yecurnin, castiguman 2੅Masqui cäyiratsiyashqequi que

euquicayan, SHUX'LRVWDFlVXFRTFX‫ێ‬ iwalatsiquiwan. Juc casadu warmipis


naqa allipa ricashqanam cawacuyanqa. qowan cawecanqanyaqqa *ley
17੅'LRVWDPDOODSDDJUDGHVLTXLFTDPFX‫ێ‬ mandaconqannomi pellawan cawanan.
napita. Porqui puntataqa jutsapa Peru qowan wanuriptinmi, si tse
esclabun cuenta carninmi, mana casaconqan leypita paqwe librina
allicunata ruracuyarqequi. Peru ticrarin. 3੅Qowan cawecaptin juc
FDQDQTD7H\WD-HVXV\DFKDWVLFRQTDQFX‫ێ‬ nunawan cacurcorqa, jutsatam rurarin.
nata wiyacurmi, OODSDQVKRQTLTXLFXQD‫ێ‬ Peru qowan wanuriptinran, leypita
wan willaquininta chasquiyarqonqui. OLEULQDWLFUDULQMXFQXQDZDQFDVDFXQDQ‫ێ‬
18੅Tse jutsapa esclabun quepita paqpis. Tseqa manam jutsallacunnatsu.
libracushqana quecarqa, cananqa 4੅Cuyë wauqïcuna y panicuna, tsenomi

allicuna rurepa esclabun cuentana qamcunapis *-HVXFULVWXZDQXVKTDQUH‫ێ‬


cayë. 19੅Mä, queta niriyashqequi cur wanushqa cuentana quecayanqui
shumaq cäyiriyänequipaq: Puntatam *Moises escribishqan leycunapaq. Y
mana alli rurecuna dominayäshuptiqui, canannam cawarimushqa Cristuwan
bisiupa esclabun cuenta cuerpiquicuna MXFQROODQDFD\DQTXL'LRVSDTDOOLFXQD‫ێ‬
cacorqan; SHUXFDQDQTDWVHFXHUSLTXL‫ێ‬ llatana rurayänequipaq. 5੅Puntatam
cuna alli rurepa esclabun cuentana jutsasapa cashqa, WVHOH\FXQDPXV\DWVL‫ێ‬
catsun tsenopa jutsannaqna marqantsic etsantsic munanqanmanno
cawacuyänequipaq. mana allicunata rurar cawaconqantsicta.
20੅Puntataqa jutsapa esclabun Y tsepita ¿imatataq tarerqantsic:
cayaptiquim, OOXWDQUXUHFXQDGRPLQD‫ێ‬ wanucur castiguta! 6੅Peru cananqa
cuyäshorqequi, \PDQDPDOOLUXUHFXQD‫ێ‬ wanushqa cuentana carmi, leycunapa
SDTTDLFKLFOODSLV\DUSDFDFKl\DUTHTXL‫ێ‬ mandadunpita librina cantsic. Tsemi
tsu. 21੅Tse mana allicunata rurarnin, PDQDQDOH\FXQDSDT\DUSDFDFKlQDQWVLF‫ێ‬
¿ima allitataq tariyarqonqui? Alli natsu; sinoqa *Santu Espiritu juclaya
yarpäyaptiqueqa, tse penqaquipaq shonquta qomanqantsicwanmi Diosta
OOXWDQUXUHQLTXLFXQDZDQTDFRQGHQD‫ێ‬ sirwinantsicllapaqna yarpacachantsic.
sionmanmi euquicayanqui. 22੅Peru
FDQDQTDMXWVHTXLFXQDSHTOLEUDFlULVK‫ێ‬ Leycuna captinmi, musyantsic lluta
qana carnam, Diospa esclabun carna, rureqa jutsa canqanta
pepaqna cawacur bienniquicunapaq 7੅7VHFXQDWDQLUL\DSWHTFDSDVSHQVDFXU‫ێ‬

wiñe caweman chäriyarqonqui. 23੅Y cuyanqui “leycunaqa manam allitsu”


jutsallacho cawaquicaqcunapa niyanqaqta. ¡Manam tsenotsu! Porqui
pagonqa inɹernucho jipaquimi; peru mana leycuna captenqa, noqapis
Teyta Jesucristurecur Diospa manam musyämantsu carqan jutsacuna
qarenenqa wiñe cawaquimi. cashqanta. Ni manam musyämantsu
520$126੄7੄8 286

carqan codisiosu quepis jutsa canqanta, ruratsiman. 18੅Quiquïmi musyä mana


leycho “Ama codisiosu quëtsu”੆r mana alli ruraq quenïcho allicunata ruretaqa
niptenqa. 8੅Tse leycunata yachacurran mana camapucanqäta. Porqui allicunata
noqapis musyarqä nunapaq imatapis rureta munecarpis, manam
mana allita yarpanqä jutsa canqanta. yarqupucütsu. 19੅Allita rureta
Tseno tantiyecatsimaptinpis tse llutan munanqäcunataqa manam rurätsu.
yarpecuna masran shonqücho cacorqan. Antis mana munecarpis, PDQDDOOLFXQD‫ێ‬
Peru tse leycunata manaraq musyaptïqa tam siempri rurarï. 20੅Tsemi claru
manam imapis qocamarqantsu. 9੅Tse parlaquichoqa tse mana rureta munanqä
OH\FXQDWDPDQDUDTPXV\DUTDWUDQTXL‫ێ‬ mana allicunata quiquïnatsu rurä.
lum cawacorqä. Leycunata musyarirran Sinoqa que debil etsämi jutsa rurellacho
cuentata qocushqä shimpipashqa yachacashqa car ruratsiman.
canäpaq caqta y llutan ruranqäpita 21੅Noqatam imanirchi cadalla queno

castiguta chasquinäpaq caqtapis. pasaman: Allita rureta munecaptïpis,


10-11੅Tsenollam jina cuentata qocurerqä mana alli rurenïcunam yurircamun.
leycunarecur “salbacushaqchi” nenqä 22੅/ODSDQVKRQTZDQPL'LRVPDQGD‫ێ‬

antis condenashqana quecanqäta. cushqan leycunata allapa cäsuquita


Porqui mana alli rurecunärecurmi ley munä. 23੅Y quiquïchomi mäquicä mana
nenqanmanno shimpipashqa carqä y allicunata rurarnin, FRQWUlOODUXUDTXL‫ێ‬
condenadu ticrarerqä. canqäta. Peru tse mana alli rurenïcunam
12੅Imano carpis, leycunaqa Diospita tsararäcaman mana allicunallata
carmi allapa alli. 13੅¿Tseno allapa alli ruranäpaq.
quecarcu castigumanqa pushamantsic! 24੅ Ay, noqalla! Imanoraq calläshaq!
¡ ¿
¡Manam tsenotsu! Antis tse leycunam ¿Pillaraq libreconqa condenasionpita
alli car musyaratsiman mana alli jutsasapa etsalläta! 25੅Shonqücho Diospa
rurecunaqa jutsa canqanta. Tseno mandamientuncunata cäsuquita
musyatsimaptinmi, cäyirï tse mana alli munaptïpis, que etsallätaq jutsa
rurecunaqa allapa mana alli cashqanta, rurellacho tsararäcaman mana
y tserecur castigashqa canäpaq caqta. allicunata ruranäpaq. Peru ¡grasias
14੅Musyantsicmi tse leycunaqa Diosta! ¡Pemi Jesucristurecur cananqa
Diospita car alli cashqanta. Peru librecamashqa!
noqanam mana allicuna rureta munapar
jutsapa esclabun cuenta caquicä. *Santu Espiritu munashqanno
15੅Tsemi quiquïpis mana cäyïtsu imata cawacushun

8
ruranqata. Allicuna rureta munarpis, 1੅Tsemi cananqa *Jesucristuwan juc

manam churapucätsu; antis mana shonqulla caqcunataqa Diosnintsic


allicunata rurepaqmi buenoqa cä. 16੅Y manana condenanqanatsu; ੍SHUX
mana munanqä mana allicunata tsepaqqa Santu Espiritu munanqannomi
rurarirninmi, cuentata qocurï leycunaqa cawanqa, PDQDPTXLTXLQSDPXQHQLQ‫ێ‬
allapa alli cashqanta. 17੅Tse cäsuchoqa mannotsu.੏2੅Porqui Jesucristuman
mananam quiquïnatsu tse mana PDUFlFRQTDQWVLFUHFXUPLFDZDWVLPDT‫ێ‬
allicunata rurecä; sinoqa jutsa nintsic Santu Espiritu libraramarqontisic
rurellacho yachacashqa carmi, que etsä condenasionman pushamaqnintsic

r¬7.7 Ex 20.17; Dt 5.21.


287 520$126੄8

jutsapita. 3੅Jutsa rurellacho yachacashqa cushqa. 11੅6LWVXQ7H\WD-HVXVWDZDQXVK‫ێ‬


cashqam tse *OH\SLVPDQDDOOLUXUHQLQ‫ێ‬ qanpita cawaritsimoq Diospa Santu
tsiccunapita libramarqantsictsu. Tsemi Espiritun qamcunacho quecanqa;
Diosnintsic cachamorqan tsurin Jesucristuta cawaritsimonqannollam tse
Jesucristuta noqantsictano yawaryoqta Santu Espiritu qamcunapa ushacaqlla
y etsayoqta imeca jutsayoqtano. Y cuerpiquicunatapis cawaritsimonqa.
jutsantsicrecurmi, Dios cachamorqan tse 12੅Tsemi wauqicuna y panicuna,

jutsantsiccunata ushacätsinanpaq. presisannatsu etsantsicpa muneninta


4੅7VHUHFXUPLHWVDQWVLFFXQDSDPXQHQLQ‫ێ‬ cäsunantsic. 13੅3RUTXLVLWVXQPXQHQLTXL‫ێ‬
FXQDOODSDT\DUSDFDFKlFXUSXULVKXQQD‫ێ‬ cunallacho cawacuyanqui wiñepam
tsu, VLQRTD6DQWX(VSLULWXSDPXQHQLQ‫ێ‬ condenacuyanqui; peru Santu Espiritu
chonam. 7VHQRSDPOH\PDQGDFXVK‫ێ‬ yanapayäshuptiqui, PDQDDOOLPXQHQL‫ێ‬
qanno allicunata rurarna cawaquita quicunata manana rurarqa, wiñe
puedintsic. cawayoqnam cayanqui. 14੅Diospa Santu
5੅3LSLVHWVDQFXQDSDPXQHQLQFXQDOOD‫ێ‬ Espiritun munashqanno cawacoqcunaqa
paq yarpacachäcur cawacoqcunaqa, llapanpis Diospa wamrancunanam
TXLTXLQFXQDSDPDQDDOOLPXQHQLQFXQD‫ێ‬ cayan. 15੅Y mananam munantsu juc
paq yarpacacharllam cawacuyan; peru esclabuno peta mantsacunantsicta. Antis
6DQWX(VSLULWXPXQDVKTDQQRFDZDFRT‫ێ‬ ricamantsic pepa wamran cuentatanam.
cunaqa yarpacachäyan Santu Espiritu Y Santu Espiritum yanapamantsic
munashqanno cawaquillatanam. Diosta “Papällä” ninapaq. 16੅Tse Santu
6੅7VHQROODPHWVDQFXQDSDPXQHQLQFXQD‫ێ‬ (VSLULWXOODPVKRQTXQWVLFFKRFl\LWVLPDQ‫ێ‬
llapaq yarpacachäcur cawacoqcunaqa WVLF'LRVSDZDPUDQFXQDQDFDVKTDQ‫ێ‬
wanucur inɹernucho jipanqa; peru tsicta. 17੅Tseno wamrancuna cashqam,
Santu Espiritu munashqancunapaq änimashqantsic erensiata noqantsictapis
yarpacachar cawaq nunaqa Diospa qomäshun, y Jesucristuta imatapis
nopanchomi cushishqa cawanqa. 7੅Tse qoshqanmi noqantsicpaqwan canqa. Y
etsancunapa munenincunallapaq Teyta Jesus jipashqanno jiparqa, pepa
yarpacachäcur cawacoqcunaqa Diospa alli queninpis noqantsicchomi
contranmi quecayan. Pecunaqa manam ricacurenqa.
munayantsu ni churapucäyantsu Dios
mandacushqanno cawaquita. 8੅Tsemi Que patsacho nacarpis, sieluchoqa
SLSLVPHSLVHWVDQFXQDSDPXQHQLQFXQD‫ێ‬ cushiquichomi cashun
llapaq yarpacachäcur cawacoqcunaqa 18੅Noqapa cäyiquinïpitaqa: Que

Diosta piñatsiyan. patsacho allapa jipanqantsiccunaqa,


9੅Peru qamcunaqa, Santu Espiritu sielu marcacho cushicunantsicpaq
qamcunacho quecaptin, mananam caqcunawanqa manam iwalarenqatsu.
quiquiquicunapa muneniquicunallapaq 19੅Diospa llapan camashqancunam

yarpacachäyanquinatsu. Peru meqan pasepa shuyaquicayan ime junaq carpis,


nunapis Jesucristuwan jucnolla mana Diosnintsic imeca wamrancunatanona
carqa, manam Jesucristupatsu cayan. nopancho quecatsimänantsicta.
10੅Jutsequicunarecurmi cuerpiquicuna 20-21੅Porqui que mundoqa poqu carmi,

wanucoqlla quecan. Peru Jesucristuwan imeca mana alli rureman chäcurishqa.


jucnolla cayaptiquim, almequicuna 7VHQRTDFKlFXULVKTDPDQDPTXLTXLQOOD‫ێ‬
DOOLSDULFDVKTDFDQDQSDT'LRVSHUPLWL‫ێ‬ pitatsu, sinoqa Diosmi dispunishqa
520$126੄8 288

tseno cananpaq. Peru Dios siemprim pis Diosnintsic yanapanqanta. 29੅Puntata


yarparëcarqan llapan camashqancunata reqenqancunataqa Dios dispunerqan
ushacäyänanpita librequita. Tsemi tsurinno cayänanpaqmi. Tsemi tsurin
wamrancunatawan juntu mana Jesucristutapis llapan creyicoqcunapa
ushacäcoqta ticraratsenqa. 22੅0XV\DQ‫ێ‬ mayor wauqincunana cananpaq
tsicmi unepita asta canancamayaq Dios dispunishqa. 30੅Y tseno dispunirninmi
llapan camashqancuna imeca juc qayamarnintsic, amishtamarqontsic. Y
THVK\DTZDUPLTHVKSLFXUQDQDWVLFRQ‫ێ‬ amishtaramarnintsicnam, alli queninta
qanno jipaquicayanqanta. 23੅Y manam noqantsiccho ricatsiconqa.
WVHFDPDVKTDQFXQDOODWVXWVHQRMLSDTXL‫ێ‬ 31੅Tseno noqantsicpa biennintsic

cayan; sinoqa noqantsicpis jipecantsicmi quecaptenqa, ¿ima mastanataq nishun!


shonquntsiccho allapa llaquicur, Santu 0DQDPSLSLVQRTDQWVLFWDQLLPDQDPH‫ێ‬
Espiritu noqantsiccho quecaptinpis. nintsicta puediyanqatsu. 32੅Si, Dios
Tseno carmi, wanucurpis, wamrancuna tsurin Jesusta mana ancupashpa
car, shuyaquicantsic cawarimur permiterqan noqantsicpa cuentantsic
cuerpuntsic salbacunanta. 24੅1RTDQWVLF‫ێ‬ wanunanpaq. ¿Tsetsuraq manaqa tsurin
taqa tse shuyaquinintsicrecurmi Dios Jesustano llapan imecantsicpis
salbamarqontsic. Shuyacushqantsicta qoycamäshun! 33੅Quiquin Diosnintsic
FKDVTXLUHUTDPDQDQDFKLVKX\DFXVKZDQ‫ێ‬ SHSDQRSDQFKRDOOLFDQDSDTWLFUHFDWVL‫ێ‬
natsu. Pipis imatapis shuyacushqanta mashqaqa ¿pinaraq pe acrashqancunata
chasquirerqa, mananam imatapis acusamäshun! 34੅¡Tsepis manam
shuyannatsu. 25੅7VHPLVKX\DFXVKTDQ‫ێ‬ tsellatsu! Jesucristum wanurir, FDZDULU‫ێ‬
tsicta manaraq chasquerqa, allapa cur, sielucho Diospa nopancho tëcan
pasensiantsicwan shuyacunantsic. noqantsicpa biennintsic rogacur, ¡Tseno
26੅7VHQROODP6DQWX(VSLULWXSLV\DQDSD‫ێ‬ quecaptin! ¿Pinaraq condenamashwan!
mantsic, cäyiquinintsic pishiptinpis 35੅Tseno captinmi, -HVXFULVWXSDFX\DTXL‫ێ‬

Diosman mañacunapaq. Porqui ninpita ni ima raquimenintsicta


mañacurnin manam tantiyantsictsu puediyantsu. ¿Imaraq raquiramashwan!
imata mañaquitapis; peru Santu ¿Nacaquitsuraq, llaquiquitsuraq, chiquir
Espiritum rogacur mañacamun qaticachashqa quetsuraq, mallaqetsuraq,
noqantsicpaq, allapa rogashpa. 27੅Y ratas quetsuraq, resgu de la bida
nunacunapa imapis yarpenincunata quetsuraq, o roqulishqa quetsuraq!
reqeq Diosmi musyan Santu Espiritu 36੅Tseno jipanantsicpaq caqtaqa *Diospa

imata mañaconqantapis; porqui Dios palabranchopis quenomi escribirëcan:


munanqanmannomi Santu Espiritu “¡Ä Dios, qamrecurtaq imepis,
rogacun, Teyta Jesusman creyicoq equepis,
nunacunapaqqa. wanuratsimeta munecayan!
¡Imeca pishtayänanpaq üshancunata
Jipaquicunaqa manam ricapaq cuentataq,
bensimäshuntsu ricapëcayäman!”੆s nir.
28੅-LQDPXV\DQWVLFPL'LRVWDFX\DTFX‫ێ‬ 37੅Peru cuyamaqnintsic Jesucristu

nataqa, y quiquin munar acranqan yanapamäshqaqa imecatapis ¡SDFZH‫ێ‬


FDTFXQDWDTDELHQQLQFXQDSDTLPHFDFKR‫ێ‬ pam bensishun! 38੅Tsemi noqaqa allipa

s¬8.36 Sal 44.22.


289 520$126੄8੄9

musyä Diosnintsicpa cuyaquininpita Dios carmi, imecapapis mandacoqnin.


LPDSLVPDQDUDTXLPHQLQWVLFWDSXHGHQ‫ێ‬ Tsemi petaqa ¡imepis y imecamayaqpis
qanta. Manam raquimäshuntsu ni wanï, alabecunantsic! ¡Tseno catsun!
ni cawe, ni *anjelcuna, ni mana alli 6੅Diosqa manam äniquininta

espiritucuna, ni ima puedeq caqcuna, ni qonqecushqatsu. Claru parlaquichoqa


FDQDQQLZDUHZDUlWLQLPDHFDSDVDTXL‫ێ‬ manam llapan Israel casta nunacunatsu
cunapis. 39੅¡Tsenollam raquimashuntsu lejitimu israel nunacuna cayan. 7੅Y
ni raracho caqcuna, ni patsa rurincho manam *Abrahampa mirenincuna
caqcuna, 'LRVQLQWVLFLPDFDPDVKTDQFX‫ێ‬ carpis, llapantsu lejitimu willcancuna
napis, Teytantsic Jesucristurecur cayan. Masqui queta cäyishun, Diosmi
Diosnintsicpa cuyaquininpita manam Abrahamta queno nishqa carqan:
raquimenintsicta puedenqatsu! “Rasonpa israel nunacunaqa Isaacpa
mirenin caqllan cayanqa”੆t nir. 8੅Tsenoqa
*Israel nunacunaqa Dios nican Abrahampa mirenin carpis Diospa
acrashqanmi cayan. UDVRQSDZDPUDQFXQDPDQDFD\DQTDQ‫ێ‬

9
1੅*Jesucristurecur
rasonpa caqta tam, DQWLV'LRVSDUDVRQSDZDPUDQFX‫ێ‬
israel casta mayïcunapaq canan naqa cayan Dios änicushqanman
niriyashqequi y *Santu Espiritum marcäcoq caqcunallam. 9੅Porqui Diosmi
consensiächo musyatsiman mana Isaacpaq parlar Abrahamta änerqan:
uliconqäta. 2੅Shonqüchomi waran waran ´ZDWDQFXWLUDPRUTD6DUDWDZDZD\RTWD‫ێ‬
allapa nanatsicur llaquicü. 3੅Lejitimu nam tarimushaq”੆u nir.
castä cayaptinmi, munä Jesucristuman 10੅Peru tsepis manam tsellatsu.

creyicur salbaquicuyänanta, asta Rebecam awilituntsic Isaacpa tsurinta


munämi pecuna salbaquicuyänanrecur ishqueta wachecorqan. 11-13੅Tsemi
Jesucristuman mana creyicoqcunano PHOOLVKZDZDQFXQDPDQDUDT\XULFX\DS‫ێ‬
quiquï castigashqa quetapis. 4੅1RTDFXQD‫ێ‬ tin, ni ima allita ni ima mana allitapis
WDTLVUDHOFDVWDQXQDTDFD\l\QRTDFX‫ێ‬ rurayaptin, Teyta Dios Rebecata queno
natataq Diospis puntataqa wamrancuna nishqa carqan: “Puntata yuricoq
cayänäpaq acrayämashqa. Y allapa alli wawequim qepa yureq caqpa sirweqnin
quenintataq ricatsiyämashqa. Jina canqa”੆v nir. Tseno nishqanqa paqtarin,
noqacunawantaq *contratutapis *Diospa palabran queno nishqanwanmi:
rurarqan, noqacunatataq *Moises “Jacobtam cuyä y Esautaqa manam”
escribishqan leycunatapis qoyämashqa. nenqan.੆w (Tsenopam cäyirintsic
Noqacunatataq jina yachatsiyämashqa Diosnintsicqa imatapis rurashqantsicta
*templucho peta imano adorayänäpaq PDQDFXHQWDPDQSLVFKXUDVKSDPXQDQ‫ێ‬
caqtapis. <QRTDFXQDWDWDTlQL\DQTDQFX‫ێ‬ qanno quiquin acracushqanta.)
nata qoycayämarqan. 5੅Y noqacunataq
Dios manam mana allita rurantsu
une tiempu reqishqa awilitucunapa
mireninpis cayä y castäcunapitataq 14੅Tseno pimanpis qaqar ¿Dios mana
*Dios Acrashqanpis yuricushqa. Pëqa allitacu rurecan? Manam tsenotsu.

t¬9.7 Gn 21.12. u¬9.9 Gn 18.10, 14. v¬9.11-13 Gn 25.23. w¬9.11-13 Mal 1.2-3. Tseqa
*hebreu idiomacho “Jacobtam acrarqö” ninanllam. Manam “Esautam chique” ninantsu. Riquë
Lucas 14.26. Quepis nican manam nunacunata chiquenqantatsu, sinoqa mirenincunapaqmi o
ishque nasioncunapaqmi. Riquë Mal 1.2.
520$126੄9 290

15੅Masqui yarpäcurcushun: Moisestapis “Juc marca nunacunatam,


Dios quenomi nerqan: “Ancupanqä ‘Wamräcunam cayanqui’ nishaq,
caqcunatam ancupäshaq, y cuyanqä y mana cuyanqäcunatam
caqcunatam yanapashaq”੆x nir. 16੅Tsemi cuyashaq”੆a nir.
Fl\LULQWVLFPDQDTXLTXLQWVLFPXQDVKTDQ‫ێ‬ 26੅Y quenopis escriberqanmi:

WVLFSLWDWVXQLLPDWDSLVUXUDVKTDQWVLFSLWD‫ێ‬ “Juc marca nunacunata, Diospa


tsu, sinoqa Dios munanqanno mana wamran nishqacunam
ancupämashqantsicta. 17੅Tseno carmi, FDQDQTD¶&DZDT'LRVSDZDPUDQ‫ێ‬
palabrancho une rey *faraonpaq Dios cuna’ nishqana quecayan”੆b nir.
queno nerqan: “Qamtam, rey canequipaq 27੅Peru israel nunacunapaqqa Diospa

churarqoq. Qamchomi allapa puedeq profetan Isaias quenomi nerqan:


canqäta ricatsicushaq; tsenopa jinantin “Aunqui israel nunacunapa mirenincuna
patsacho nunacuna reqiyamanqa”੆y nir. lamarpa aqushanno atsca carninpis,
18੅Tsemi Diosqa munanqan caqcunata wallcaqllam salbacuyanqa. 28੅Diosqa
ancupan, y waquincunatanam rumi parlacushqanta cumplirninmi que
shonquta ticraratsin. 19੅Tseno niriyapteq, patsacho mana alli ruraq nunacunata
capas niyanqui, “Tseno llutancunata ras castigueconqa”੆c nir.
ruracunapaq pe permiticaptenqa, 29੅Tsenollam jina Isaias queno

manam noqantsictsu jutsayoq cantsic” escribishqa carqan:


nir, porqui manam puedintsictsu quiquin ´6LWVXQSXHGHT'LRVPLUHQLQWVLF‫ێ‬
permitiquicaptin “imanirtaq tseno FXQDFDQDQSDTPDQDSHUPLWLQ‫ێ‬
ruranqui” nita. 20੅Y qamqa, ¿pitaq canqui mantsu carqan,
Diosnintsicta jusganequipaq? Manam canan örachi Sodoma y Gomorra
allpa manca, ruraqninta “¿Imapaqtaq marcacunano ushacashqa
queno ruramarqequi!”੆z ninmantsu. quecashwan carqan”੆d nir.
21੅0DQFDUXUDTQXQDTDPLWXSLWDPXQDVK‫ێ‬

TDQWDPUXUHWDSXHGLQMXFWDVKXPDTOOD‫ێ‬ Israel nunacuna Jesusman


llanta presisaqllacho inishicunanpaq, y creyicuyantsu.
juctana llutallata imachopis seguidu 30੅Tseno quecaptenqa, ¿imataq
inishicunanpaq. pasacun? ¡0DQDLVUDHOFDTQXQDFXQDWD‫ێ‬
22੅Tse manca ruraq cuentam Diospis pis Dioswan alli quedeta mana
inɹernucho ushacäyänanpaq tïrecayaptintaq, PDUFlTXLQLQFXQDUHFXU‫ێ‬
destinashqa caq nunacunata, SDVHQVLD‫ێ‬ llana allipa ricashqana ticrariyashqa!
coq car awantaquicanraq feyupa 31੅Peru israel caq nunacunaqa Moises

castiguecunanpita. 23੅Y tseno carmi, escribishqan ley nishqanmanno


puntata acrashqancunata ancupar, jutsannaq cayänanpaq cawaquita
musyatsimantsic allapa alli cashqanta. tirecarpis, mana allipa ricashqaran
24੅7VHQRPL'LRVDFUDPDUTRQWVLFZDTXLQ‫ێ‬ caquicayan.
QLQWVLFWDLVUDHOQXQDFXQDSLWD\ZDTXLQ‫ێ‬ 32੅ Imanir? Porqui pecunaqa Dioswan
¿
nintsictana mana israel nunacunapita. alli quedeta munarninmi, *leycunata
25੅Tsepaqmi Diospa palabranchopis cumplita tïrayan Diosllaman mana
*profeta Oseas queno escriberqan: marcäcushpa. Tsemi pecunaqa rumicho

x¬9.15 Ex 33.19. y¬9.17 Ex 9.16. z¬9.20 Is 29.16; 45.9. a¬9.25 Os 2.23.


b¬9.26 Os 1.10. c¬9.28 Is 10.22-23. d¬9.29 Is 1.9.
291 520$126੄9੄10

trompisaq cuenta ishquiriyashqa. ZLOODSsFD\DTPDUFlTXLQLTXLFXQDUHFXU‫ێ‬


33੅Tsepaqqa Diospa palabranchopis lla salbacuyänequipaq. 9੅Sitsun qamcuna
quenomi escribirëcan: niyanqui: “Jesucristoqa, Teytämi” nir y
“Noqam churä Sion marcaman juc llapan shonqiquicunawan creyiyanqui
qaqata. Jesucristuta wanushqanpita Dios
Tsechomi nunacuna trompisayanqa. cawaritsimushqanta ¡salbacuyanquim!
Peru tse qaqaman marcäcoqcunaqa 10੅Llapan shonquntsicwan Jesusman

cushishqam cayanqa”੆e nir. PDUFlFXVKTDP'LRVTDDOOLWDQRFKDVTXL‫ێ‬


mantsic y “Teytämi y Diosnïmi canqui”
*Israel nunacuna alli nishqanam salbecamantsic.
willaquita wiyayanqan 11੅Tsepaqqa *Diospa palabranpis

10
1੅Wauqicuna y panicuna, quenomi escribirëcan: “Peman
imanomi munecü israel marcäcoq caqqa manam qepachotsu
mayilläcuna salbaquicuyänanta. quecayanqa”੆j nir. 12੅Tsemi israel
Tsepaqmi llapan shonquwan Diosta nunapaqpis y mana israel nunapaqpis
mañaquicä. 2੅Pecunaqa imanomi Jesucristulla llapantsicpa Diosnintsic, y
tïrecuyan Diosta cäsuquita; peru manam peman mañacoqcunapaqqa pipaqpis
rasonpa caqtaqa cäyiyantsu. 3੅Pecunaqa mepaqpis allapa allim quecan. 13੅Tseno
quiquincunatämi tïrayan *leycunata cananpaqmi Diosnintsicpa palabranpis
cäsucuyaptinraq Dios allitano ricananta. queno escribirëcan: “Diosman clamacoq
Tsemi mana cäyiyantsu *Jesucristuman caqcunaqa salbacuyanqam”੆k nir. 14੅Peru
creyicuyaptinlla nunataqa allitano Dios ¿imanopataq “Salbecallamë” niyanqa
chasquenqanta. 4੅Jesucristurecurllam peman manaraq creyiquicar! ¿,PDQRSD‫ێ‬
leycunaqa cumplicärishqa, y peman taq creyicuyanqa pepaq manaraq wiyar!
marcäcurllanam, llapan nunapis alli ¿Y imataraq wiyayanqa pipis mana
nunana ticrashqa quecayan. willapäcuptin! 15੅Y willapäcoqcunata
5੅Leycunata cumplir alli nuna pipis mana cachayaptin ¿imanoparaq
quepaqqa, Moises quenomi escriberqan: ewayanqa willapäcoq! Diospa
´/H\FXQDWDOODSDQWDFXPSOHTFDTFXQD‫ێ‬ palabranmi queno escribirëcan: “¡Imano
ran cawayanqa”੆f nir. 6੅Peru shumaqmi salbacuyänanpaq alli
marcäquinintsicrecurlla alli nunano willaquita willapäcur pureq nunacuna!”੆l
canantsicpaq caqqa manam sasatsu. nir.
Tsemi queno escribirëcan: “Ama 16੅Peru tse willapäcuyanqanta manam

niyanquitsu ‘¿Piraq sieluman ewecur’੆g llapan israel nunacunatsu cäsucuyanqa.


Jesucristuta pushecamunman?” nir. Tsemi *profeta Isaiaspis queno nerqan:
7੅“Ni ama niyanquitsu ‘ SLUDT-HVXFULV‫ێ‬ “¡Ä, Dios! Willapäconqäta manataq
¿
tuta *VHSXOWXUDQSLWDFDZDULUDWVLPXQ‫ێ‬ pipis creyiyantsu”੆m nir. 17੅Tsemi alli
man?·੅µ੆h nir. 8੅Diospa palabrachomi willaquita wiyacurninraq marcäcoq
cäyiquillapaq queno escribirëcan: WLFUDULQWVLF\WVHZLOODTXLZL\DQTDQ‫ێ‬
“Palabrätaqa wiyecayanquinam y tsicqa Jesucristupa willapäquininmi.
quecan shonqiquicunachonam”੆i nir. Y 18੅Peru tse willapäquita manatsuraq
¿
tse palabratam canan noqacuna israel nunacuna wiyacuyarqon? ¡Aumi

e¬9.33 Is 8.14; 28.16. f¬10.5 Lv 18.5. g¬10.6 Dt 30.12. h¬10.7 Dt 30.13.


i¬10.8 Dt 30.14. j¬10.11 Is 28.16. k¬10.13 Jl 2.32. l¬10.15 Is 52.7. m¬10.16 Is 53.1.
520$126੄10੄11 292

pecuna wiyayashqam! Diospa mayincunapa contran, Diosta queno


palabranmi queno escribirëcan: mañacorqan: 3੅“¡Ä, Dios! Israel
“Willaquinintaqa jinantinchomi mayïcunataq *altarniquicunata limpu
wiyayashqa, y jinantin juchucacharcuyashqa y *SURIHWHTXLFX‫ێ‬
PXQGXFXFKXQ\DTPLWVHZLOODTXL‫ێ‬ natapis ¡OODSDQWDPZDQXFDFKDUFDWVL‫ێ‬
nin chashqa”੆n nir. yashqa! ¡Noqallanataq quecä, \QRTDWD‫ێ‬
19੅Peru yapemi tapuyaq: Acasu manacu SLVZDQXWVL\lPHOODFKRQDWDTFDTXLFD‫ێ‬
¿
israel nunacuna cäyiyarqan! Jina yan!”੆r nir. 4੅Elias tseno quejacur
Moisesmi queno escriberqan: PDxDFXSWLQQDP'LRVTXHQR\DVTXHU‫ێ‬
“Noqa, Diosmi, mana acranqä juc qan: “Acrarqö mana Baalta੆s adoraq
nasioncho nunacunawan qam qanchis waranqa (7,000) nunacunatam
israel nunacunata noqallapaq cayänanpaq”੆t nir. 5੅Tse
chiquinacatsiyäshqequi. cuentam cananpis israel nunacunata
Tsenollam mana musyaq marca 'LRVQLQWVLFDOOLTXHQLQUHFXULFKLFOODWD‫ێ‬
QXQDFXQDWDZDQSLxDQDFD‫ێ‬ pis acrecan salbacuyänanpaq. 6੅Y
tsiyäshequi”੆o nir. pecunataqa acrashqa manam imatapis
20੅Tsemi Isaiaspis mana mantsacurishpa allicunata rurayanqanrecurtsu sinoqa
Dios nenqanta queno escriberqan: alli queninrecurmi acrashqa. Sitsun
“Mana ashiyämaq caqcunam allicunata rurayanqanrecurraq
tariyämanqa. acranman carqan, tseno carqa manachi
Noqapaq mana tapucoq caqcunatam alli queninpitatsu canman carqan.
reqiyämänanpaq yanapashaq”੆p 7੅Allicunata rurar salbaquita tïraq

nir. LVUDHOQXQDFXQDTDPDQDPTXLTXLQFXQD‫ێ‬
21੅Peru israel nunacunapaqnam queno llapita salbaquita puediyantsu. Peru
nerqan: “Noqaqa waran waranmi 'LRVDFUDQTDQFXQDPVLTDVDOEDFXVK‫ێ‬
ricrätapis mashtarir, shuyararqö mana qana quecayan. Waquincunam siqa
ZL\DFRTOOXWDQUXUDTLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ chucru shonqu ticracuriyashqa. 8੅Tsemi
nata”੆q nir. *Diospa palabranpis queno escribirëcan:
´'LRVPLSHUPLWwFXVKTDFKXFUXVKRQTX‫ێ‬
*Jesucristuman creyicoq caqqa lla imepis cacuyänanpaq. Tsemi
*israel nunacunapis salbacuyanmi riquecarpis, mana ricaq cuenta

11
1੅Tseno niriyapteq, qamcuna quecayan; y wiyecarpis, mana wiyaq
pensayanqui, ¿,VUDHOQXQDQFX‫ێ‬ cuenta quecayan; y canancaman tseno
nata Diosnintsic paqwe jaqirenqantacu? portacoq nunacuna cayan”੆u nir.
9੅Jina *Davidpis tsepaqqa quenomi
¡Manam tsenotsu! Noqapis *israel
nunam cä, *Abrahampa mirenin, escriberqan:
Benjaminpa castanpita caq. 2੅Unepita “Banquetincunapis toqlla cuenta
patsam Dios israel casta nunacunata catsun,
acrarqan pepa wamrancuna tseman ishquir jipayänanpaq.
FD\lQDQSDT\PDQDPFDQDQSLVMDTLULQ‫ێ‬ 10 Nawincunapis wiscu cuenta catsun,

tsu. Profeta Eliasmi une tiempu israel mana riqueta puediyänanpaq

n¬10.18 Sal 19.4. o¬10.19 Dt 32.21. p¬10.20 Is 65.1. q¬10.21 Is 65.2.


r¬11.3 1 R 19.10, 14. s¬11.4 Baalqa carqan ‘*Canaan’ nishqan marca nunacunapa
*imajinnincunam. t¬11.4 1 R 19.18. u¬11.8 Dt 29.4; Is 29.10.
293 520$126੄11

y waqtancunapis parasiempri lluta olibuspa räman cuentalla


qoruyashqa catsun”੆v nir.੆w quecayaptiquipis. Tsemi cananqa tse
montipa sipinpa alli queninpita
Mana israel caqcunapis probechayanqui. 18੅Tsemi ama “israel
salbacuyanqam. nunacunapitaqa mas allim cayä”
11੅Tsenopaq destinullancuna cashqa niyanquitsu. Tseno niyänequipaqqa
captenqa, ¿paqwepanacu Dios manam qamcunatsu troncu cuenta
qonqecushqa israel nunacunata? Manam cayanqui; sinoqa troncuman laqarishqa
tsenotsu. 6LQRTDSHFXQDPDQDFUH\LFX‫ێ‬ cuentallam cayanqui. 3RUTXLPXV\D\DQ‫ێ‬
\DQTDQUHFXUPLPDQDLVUDHOFDTQXQDFX‫ێ‬ qequinopis manam rämatsu sipinta
natana Dios salbecan. Tseta ricarninmi, cawatsin sinoqa sipim rämacunataqa
LVUDHOQXQDFXQDSLVZDTDSXFXU-HVXFULV‫ێ‬ cawatsin.
tuman creyicuyanqa. 12੅Si israel 19੅Qamcunaqa capas quenopis

nunacuna mana creyicuyanqanrecur nicayanqui: “Imano carpis, pecunaqa


MLQDQWLQPXQGXFKRPDQDLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ jitarishqa räma cuentanam
napa biennin quecushqa; ¿Imanoraq ticrariyashqa, noqantsicna injertashqa
TXHFXQPDQEHQGLVLRQLVUDHOQXQDFXQD‫ێ‬ canantsicpaq” nir. 20੅Ama tsenoqa
paqnäqa cäsuquicuyaptin! pensayëtsu. Pecunaqa muturishqa
13੅Qamcuna, PDQDLVUDHOFDTQXQDFX‫ێ‬ FXHQWDWLFUD\DUTDQPDQDFUH\LFX\DQ‫ێ‬
natam parlapëcayaq. 'LRVPLFDFKDPDU‫ێ‬ qanrecurllam. Qamcunapis
qon noqa apostol car qamcunata marcäcurllam, laqacashqa quecayanqui.
willapäyänaqpaq. Tsemi allapa cushicü Tseno quecar ama alli tucoq cayëtsu,
qamcunata yachatsiyarniqui. 14੅Tsenoqa antis mantsacoq cayë. 21੅Si pecunata
rurecä waquinllapis israel mayïcuna Dios perdonashqatsu, ¿tsetsuraq
waqapucurllapis salbacuyänanpaqmi. TDPFXQDWDQlTDSHUGRQHFX\lVKXQTXL‫ێ‬
15੅,VUDHOQXQDFXQDWDPDQDFlVXFX\DQ‫ێ‬ man! 22੅Musyantsicmi Dios allapa
qanrecur Dios jaqirishqa captinmi, cuyacoq cashqanta, jina musyantsicmi
jinantin munducho nunacuna Diospa castigacoq cashqantapis. 0DQDFlVXFRT‫ێ‬
cuyënin ticracuriyashqa. 7VHQRTXHFDS‫ێ‬ cunatam castigashqa; SHUXFUH\LFX\DQ‫ێ‬
tenqa, LVUDHOQXQDFXQD'LRVPDQFXWLTXL‫ێ‬ THTXLUHFXUPLTDPFXQDWDTDFX\DFXU‫ێ‬
cuyaptenqa, wanuyanqanpita cuyäshorqonqui. Peru pewan jucnolla
cawarimoq cuentachi ticrariyanman. mana siguiyaptiqueqa, injertashqa
16੅Musyanqantsicnomi masapita FXHQWDOODTXHFD\DSWLTXLPODTWDUL\lVKXU‫ێ‬
UDTXLUFXUSXQWDWD'LRVSDTMRUTDULVK‫ێ‬ niqui jaqiriyäshunqui. 23੅Jesucristuman
qaqa, llapan masapis Diosllapaqna creyiquicuyaptenqa, israel nunacunata
ticrarin. Tsenollam juc montipa sipinpis Dios yapemi troncunman laqarcoq
Diospaq nishqa captenqa, rämancunapis cuenta cutircatsenqa. Porqui Diosqa
Diosllapaqna ticrarin. puedeq queninwanmi tseta rurarita
17੅Juc montipa räman muturishqa puedin. 24੅Sitsun qamcuna imeca juc
cuentanam quecayan waquin israel lluta olibuspa räman cuentalla quecar,
nunacuna. 7VHPXWXULVKTDWURQFXPDQ‫ێ‬ alli caq olibus plantaman laqacashqalla
nam qamcunata injertariyäshorqonqui quecayanqui; WVHWVXUDTLVUDHOFDTFXQD‫ێ‬

v¬11.10 Sal 69.22-23. w¬11.10 “Allapa jipayänanpaq caqtam, wactancunapis qoruyashqa


catsun” nenqa.
520$126੄11੄12 294

tanäqa alli caq olibuspa lejitimu räman cayanqequinollam canan israel


quecayaptin mas aleri quiquinpa PD\wFXQDPDQDFlVXFRTWLFUDFXUL‫ێ‬
troncunman laqarcunman. yashqa. 7VHQRPDQDFlVXFX\DQTDQUH‫ێ‬
curmi mana israel caqcunatana
Llapan israel nunacunam ancupan; peru cäsucorqa pecunapis
salbacuyanqa qamcunano ancupashqam cayanqa.
25੅Wauqicuna y panicuna, alli tucoq 32੅Diosmi llapan nunacunata israel

mana cayänequipaqmi Dios pitapis caqcunata y mana israel caqcunatapis


mana musyatsishqanta willariyeniquita mana cäsucoqtano rican. Tsenopam
munä: Waquin caq israel mayïcunaqa llapan nunacunata iwallla ancupan.
PDQDPSDUDVLHPSULWVXFKXFUXVKRQTX‫ێ‬ 33੅ Diosqa imalaya allim, imalaya
¡
yoq cayanqa. Tsenoqa quecayan mana yachaqmi y imalaya allipa cäyicoqmi!
israel caqcuna Jesucristuman Llapantam cäyin. Y manam llapantaqa
llapancuna creyiquicuyänanpaqmi. pipis cäyiyantsu, 'LRVSHQVDVKTDQFX‫ێ‬
26੅Tsepitaran llapan israel mayïcunapis nata ni munashqancunata. 34੅“Manam
-HVXFULVWXPDQFUH\LFXUQLQVDOEDFX‫ێ‬ pipis Diospa yarpeninta musyantsu. Y
yanqa. Tsepaqmi Diospa palabranpis manam ni pipis willapantsu.”੆z
queno escribirëcan: 35੅“Manam ni pipis ni imatapis Diosta

“Sion marcapitam shamonqa juc TDUDVKTDWVX¶5DQWLQWDFXWLWVLPsQRTDWD‫ێ‬


salbador, pis’ ninanpaq.”੆a 36੅Porqui llapan
Pemi Jacobpa mirenincunapa mana imecapis Diospam. Llapanpis pepitam y
alli rurenincunata ushacätsenqa”੆x llapanpis pellapaqmi. ¡Tserecur
nir. llapantsic alabecushun imecamayaqpis
27 “Y pecunawanmi juc *contratuta Diosnintsicta! ¡Tseno catsun!
rurashaq,
jutsa rurashqancunata Diospa wamrancuna carnenqa,
perdonarnin”੆y quenomi cawacunantsic

12
28੅Jesucristupa alli willaquininta 1੅Tsemi wauqicuna panicuna,
chiquiyanqanrecurmi, israel mayïcuna 'LRVDOODSDDQFXSl\lVKRQTHTXL‫ێ‬
Diospa contran quecayan. Tsemi recurmi mañecuyaq qamcunapis llapan
qamcunapaq bienniquicuna. Peru une shonqiquicunawan pellatana cäsucur,
awiluncunata wamrancuna cayänanpaq munashqanta rurar cawacuyänequipaq.
acranqanrecurmi pecunatapis Dios Tseno cawacurnenqa, rasonpa adorarmi
cuyecanraq. 29੅Porqui Diosqa imatapis peta cushitsiyanqui. 2੅Y amana que
qarecamarnintsic, manam imepis tiempu mana alli ruraq nunacunanoqa
qochimantsictsu. Y acrashqancunataqa qamcunaqa llutanta rurar cacuyëtsu;
manam imepis qonqecuntsu. 30੅4DPFX‫ێ‬ antis jucnopa yarpacachëta yachacuyë.
QDTDSXQWDWD'LRVWDPDQDPFlVXFX\DU‫ێ‬ Tsenopam llapancho Dios munashqanno
qequitsu. Peru canannam israel caqcuna cushiquipaq alli cawaquita
Diosta mana cäsucuyanqanrecur musyariyanqui.
TDPFXQDWDQDDQFXSlFXUFX\lVKRUTRQ‫ێ‬ 3੅'LRVDOOLTXHQLQUHFXUOODSDQQXQDFX‫ێ‬

qui. 31੅Puntata qamcuna mana cäsucoq nata yachatsinäpaq acramashqa

x¬11.26 Is 59.20. y¬11.27 Is 59.21; 27.9; Jr 31.33-34. z¬11.34 Is 40.13.


a¬11.35 Job 41.11.
295 520$126੄12

captinmi qamcunata niyaq: Ama ni 12੅Cushi cushilla marcäcur quecayë.

meqequicunapis musyaq tucur cayëtsu, Imata ecata jiparninpis, shumaq


antis imatapis marcäquiniquicuna y pasensiacuyë. Y imepis mañaquicayë
\DFKHQLTXLFXQD'LRVTR\DVKXQTHTXL‫ێ‬ Diosman.
manno manijacuyë. 4੅,PDQRPLFXHUSXQ‫ێ‬ 13੅'LRVDFUDVKTDQFUH\LFRTPD\LTXL‫ێ‬

WVLFFKRPDTXLQWVLFFXQDSLVFKDTXLQWVLF‫ێ‬ cuna pishipaptenqa yanapecuyë. Y pipis


cunapis y llapan partintsiccunapis, posadacunanpaq wayiquiman
juclaya juclayata rurarpis, jucnollam chämuptin posadecatsiyë.
cayan; 5੅tse cuentallam noqantsicpis 14੅&KLTXL\lVKXUQLTXLTDWLFDFKl\lVKRT‫ێ‬

*Jesucristuman creyicoqcunaqa atscaq niquicunata Dios yanapecunanpaq


quecarpis, juc cuerpunolla quecantsic, y mañacuyanqui y ama castigananpaqqa
jucnintsic jucnintsicpis jucnolla mañacuyanquitsu.
quecantsic. 15੅3LSLVOODTXLTXLFKRFDUZDTDFRTFXQD‫ێ‬
6੅Diosmi alli queninrecur cada unuta wan qamcunapis llaquicur waqacuyë y
WXTXLOD\D\DFKHQLQWVLFFXQDTRPDUTRQ‫ێ‬ cushiquicho quecaqcunawan cushicuyë.
tsic. Sitsun pipis Dios parlanqanta 16੅Jucniquipis, jucniquicunapis juc

willacunanpaq yacheta chasquishqa, shonqunolla cawacuyë. Ama alli tucoq


marcäquininmanno willapäcutsun. cayëtsu, sinoqa qollmi shonqucunanolla
7੅6LWVXQQXQDPD\LQWVLFWD\DQDSHFXQD‫ێ‬ qamcunapis portacuyë; \DPDTDPFXQD‫ێ‬
paq yachenintsic can, yanapecushun. lla llapanchopis yachaq tucuyëtsu.
Sitsun yachatsicoq canantsicpaq yacheta 17੅3LSLVPDQDDOOLFXQDWDUXUD\lVKXSWL‫ێ‬

qomarqontsic, yachatsicushun. qui, ama qamqa pepaq mana allitaqa


8੅Callpata qor yanapacoq caqqa, jina ruranquitsu; antis allicunata rureta
callpata qorllana yanapatsun. Qaracoq tirayë llapan nunacunapa nopancho.
caqqa alli queninwan pishipäcoqcunata 18੅,PHFDQRSDSLVWwUD\sOODSDQQXQDFXQD‫ێ‬

qaratsun. Mandacoq caqqa allapa wan shumaq pasaquicho cawaquita.


alcabu tse carguta shumaq cumplitsun. 19੅*Diospa palabranmi queno

Ancupäcoq caqqa cushi cushilla escribirëcan: ´1RTDPUXUHQLQFXQD‫ێ‬


yanapecutsun. manno nunacunata jusgar castigashaq”੆b
nir. Tsemi cuyashqa wauqicuna
Jesucristuman creyicoqcuna panicuna, ama qamcunaqa mana allita
imanopis cawacuyänanpaq rurayäshuptiqui, bengarnin mana
9੅Nuna mayiquicunawan rasonpa allipaqa cutitsiyanquitsu. Antis Diospa
cuyanacuyë. Mana alli rureniquicunata muneninman jaqiriyanqui penam
melanar dejariyë. Alli caqllatana rureta castigar o mana castigarpis caconqa.
tïrayë. 10੅Jucniquipis jucniquipis juc 20੅Jina quenopis Diospa palabran ninmi:

castanolla cayanqequirecur, shumaq ´6LWVXQFKLTXLVKRTQLTXLFXQDPDOODTH‫ێ‬


cuyanacuyë, y respetanacuyë, \ZDTXLQ‫ێ‬ canqa micunan qarecuyanqui, y
cunatapis mas presisaqpaq churayë. yacunëcaptinpis yacun qoycuyanqui.
11੅Imatapis rurayänequipaq caqta Tseno rurayaptiquim penqaquiwan
mana qeläcushpa rurayë. Y Diosta qaqllanpita chispapis shicwanqa”੆c nir.
sirwirpis, llapan shonqiquicunawan 21੅Ama mana alli rurecuna

cushi cushilla sirwiyë. dominayäshïtsu; antis mana alli

b¬12.19 Dt. 32.35. c¬12.20 Pr 25.21-22.


520$126੄12–14 296

rurecunata jaqirïcur allicunatana cuyaq caqqa *Moisespa leynincunatam


rurayë. llapanta cumplin. 9੅'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬

13
1੅0DQGDPDTQLQWVLFDXWRULGDFX‫ێ‬ ninmi queno escribirëcan: “Ama
nata llapantsic cäsucushun. warmipis, ollqupis mansibayanquitsu;
Llapan puedeq quenenqa shamun ama asesinu cayanquitsu; ama suwa
Diospitam y tse autoridacunaqa cayan cayanquitsu; QLDPDFRGLVLRVXFD\DQTL‫ێ‬
mandacoq cayänanpaq Dios churashqa tsu”੆d nir: y llapan mandaquicunatam
captinmi. 2੅Tsemi tse autoridacunata cumplirintsic, jucnin caq mandamientu
PDQDFlVXFRTFXQDTD'LRVGLVSXQLVK‫ێ‬ queno escribirëcaqta cumplirnin:
qanpa contran cayan; y tseno mana ´4XLTXLTXLWDQROODQXQDPD\LTXLFXQDWD‫ێ‬
cäsucoq cayanqanrecurmi castiguta pis cuyayë”੆e nenqanwan. 10੅Tsemi
chasquiyanqa. 3੅Alli ruraq nunacunaqa cuyacoq caqqa nuna mayinpa contran
manam autoridacunata mantsayantsu. imatapis rurantsu y cuyaquininwanmi
Antis mantsayanqa mana alli ruraq paqwepa tse *leycunata cumplirin.
nunacunam. Tsemi allicunallata 11੅Quecunata musyarirnin, ima

rurayänequi autoridacunata mana tiempucunachona quecanqantsictapis


mantsayänequipaq. 7VHQRFDZDFX\DSWL‫ێ‬ cuentata qocushun y punonqantsicpita
queqa, autoridacunapis alli nunapaqmi riyacoq cuenta mäcoq mäcoqllana
churayäshunqui. 4੅Autoridacunaqa Dios quecashun; porqui cananqa *-HVXFULVWX‫ێ‬
GLVSXQLVKTDFDSWLQPL\DQDSD\lVKXQH‫ێ‬ man creyiconqantsicpita salbacunantsic
quipaq quecayan. Peru mana alli öra chäramunnam. 12੅Paqas
portacorqa mantsacuyänequim, porqui ushacärinnam, patsanam warärin. Tsemi
manam embanutsu castigacunanpaq paqaschono jutsa rurecunata
podernin qoshqa. Sinoqa Dios pecunata MDTLULVKXQQD\DFWVLFKRQRQDFDZDFX‫ێ‬
churashqa, mana alli portacoqcunata shun, imeca juc soldadu pelyananpaq
sitiunman churar castigayänanpaqmi. listu quecaqno. 13੅Junaqcho quecaq
5੅Autoridacunataqa manam cuenta allicunata rurashun. Ama ɹestan,
castigayäshunequita mantsarllatsu ɹestan micupäcur, ni borrachacur, ni
cäsucuyänequi, VLQRTDFRQVHQVLHTXLFX‫ێ‬ lamcanacur, ni imatapis mana
nacho alli cayänequipaqmi. 6੅Tseno teqñashpa ruracur, ni pletucur, liryacur,
FDSWLQPLLPSXHVWXFXQDWDSLVSDJD\DQ‫ێ‬ ni embidianacur caquicayëtsu. 14੅Antis
qui; porqui autoridacunataqa Diosmi Teyta Jesucristupita yachacuyë,
churashqa tsellachona uryayänanpaq. cuerpiquicuna mana alli munapanqanta
7੅Tsemi autoridacunataqa jaqa mana rureta.
queniquicunata pagayänequi. &RQWULEX‫ێ‬
sion cobracoq caqta paguecuyë Creyicoq pura ama
contribusionta, impuestu cobracoq penqapänacuyëtsu

14
caqtana impuestuta. Presisaq caq 1੅*Jesucristuman manaraq alli

mandacoqcunata mas respetecuyë, y marcäcoq mayiquicunata


cuyacoq autoridacunatapis jina shumaq chasquiyë; y ama imatapis
cuyecuyë. yarpäyanqequicuna asuntu liryacuyëtsu.
8੅Ama pipapis jaqancuna cayëtsu, antis 2੅Porqui waquincunaqa Diosman alli

cuyaquipita jaqaqa cayë. Nuna mayinta marcäcoq carmi, micuna caqtaqa

d¬13.9 Ex 20.13-15, 17; Dt 5.17-19, 21. e¬13.9 Lv 19.18.


297 520$126੄14

imecatapis micuyan; peru waquinnam chäshun jusgamanantsicpaq. 11੅Porqui


manaraq alleq marcäcoq carnin, *Diospa palabranpis quenomi
berduracunallata micuyan. 3੅Tsemi escribirëcan:
imecatapis micucoq caqcuna, ama ´1RTD'LRVPLSDUODQTlWDFXPSOL‫ێ‬
penqapäyëtsu berdurallata micucoq shaq. Nopämanmi llapan
caqta. Tsenolla jina berdurallata nunacuna qonquricayämonqa y
micucoq caqcunapis ama penqapäyëtsu shimincunawanmi
imecatapis micucoq caqta. Porqui alabayämanqa”੆f nir.
pecunatapis Diosqa chasquishqa 12੅Tsenomi Diosta quiquintsic llapan

wamrancuna cayänanpaqmi. 4੅Tsepenqa, rurashqantsicpita cuentata qoshun.


13੅7VHPLDPDQDMXFQLQWVLFMXFQLQWVLF‫ێ‬
¿pitaq canqui jucpa sirweqninta
penqapänequipaq? Allita y mana allita cuna penqapänacushunnatsu; antis
ruraptinpis, tsetaqa patronninllam Jesusman creyicoq wauqintsiccunata
jusganqa. Claru parlaquichoqa pëqa yanapecushun jutsaman mana
allitam rurecan; porqui Diosqa puedeq ishquiyänanpaq. 14੅Noqaqa Teyta
carmi yanapeconqa allicho Jesusman allipa creyicurninmi musyä
yarqunanpaq. ima miquita micurpis jutsata mana
5੅Jina waquinnam niyan “Canan ruranqäta. Peru pipis tse miquicuna
MXQDTPLPDVSUHVLVDTZDTXLQMXQDTSL‫ێ‬ micushqan jutsa cashqanta pensaptenqa,
tapis” nir, y waquincunanam “Llapan pensanqanrecurmi jutsa. 15੅Tsemi tse
junaqcunapis iwalllam” niyan. Peru miquicunata micorqa, Jesucristuman
cada unu tse creyiyashqanmanno creyicoq mayiquita yarpacachätsir
Diospaq rurayätsun. 6੅Tsemi pipis llaquitsinqui, \SHWDPDQDPFX\DQTXL‫ێ‬
“Quemi mas wardana junaq” neqqa, tse tsu. Ama tse miconqequi catsuntsu
junaqcho Diosta alabatsun. Jina pipis achaqui marcäquininta jaqirinanpaq;
etsata micurpis, Diosta “Grasias” nicurir porqui pecunapaqwanmi Jesucristoqa
micucurcutsun. Y mana micoq caqpis wanushqa. 16੅Tsemi yo quiquiquipaq alli
Diosta “grasias” nitsun mana captinpis, SDTWDPZDTXLQFXQDQRSDQFX‫ێ‬
miconqanpita. nacho mana allita rurecayanquiman
7੅Claru parlaquichoqa, manam pipis wasequicuna rimayänanpaq. 17੅Porqui
cawan quiquinpa muneninllapitatsu, ni Diospa mandaquinincho cawaqueqa
ZDQXUSLVZDQXFXQTXLTXLQSDPXQHQLQ‫ێ‬ manam miqui asuntu ni upuna asuntu
pitatsu. 8੅Porqui cawarpis cawantsic liryaquitsu. Sinoqa *Santu Espiritupa
Diospaqmi, y wanurpis wanucuntsic yanapeninwan allita rurar cawaquimi y
Diosllapaqmi. Tsemi cawarninpis y shumaq pasacur cushi cushi cawaquimi.
wanucurpis Diosllapaqna quecantsic. 18੅Tseno cawacorqa, Jesucristupa
9੅Tsepaqmi Jesucristoqa wanorqan y rasonpa sirweqninmi cayanqui y
cawarimorqan, FDZDTFXQDSD\ZDQXVK‫ێ‬ Diostapis cushitsiyanquim. Tsemi
qacunapa Diosnin cananpaq. nunacunapis “Taqemi si alli nunaqa”
10੅Tseno quecaptenqa, Imanirtaq nir, alabariyäshunqui.
¿
Jesucristuman creyicoq wauqiquita 19੅Tsemi imanopapis allita rureta

penqapanqui, RLPDQLUWDTGHVSUHV\DQ‫ێ‬ tïrashun shumaq pasacunantsicpaq. Y


qui? Llapantsicmi Diospa nopanmanqa MXFQLQWVLFMXFQLQWVLFSLV\DQDSDQDTXLFX‫ێ‬

f¬14.11 Is 49.18; 45.23.


520$126੄14੄15 298

shun Teyta Jesusman mas creyicur shaqmi!”੆g nir. 4੅Tsemi Diosnintsicpa


patsacänantsicpaq. 20੅Ama tse palabrancho unepita patsa
PLTXLFXQDDVXQWX'LRVSDDOOLUXUHQLQFX‫ێ‬ escribirëcaqcuna yachatsimantsic
nata ushacätsiyëtsu. &ODUXSDUODTXL‫ێ‬ LPHFDWDVXIULUQLQSLVSDVHQVLDFXQDQWVLF‫ێ‬
choqa llapan miquicunapis limpium paq, y tse palabranta leyicurmi shumaq
micucunantsicpaq, imallam allitsoqa, marcäquinintsicwan shuyaquicantsic.
LPDWDSLVPLFRQTDQWVLFZDQZDTXLQFX‫ێ‬ 5੅,PHFDWDSLVSDVHQVLDFXQDSDT\DQDSD‫ێ‬

QDSDPDUFlTXLQLQFXQDWDXVKDFlUDWVHQ‫ێ‬ maqnintsic y shoqamaqnintsic Dios


qantsicmi. 21੅Tserecur etsatapis yanapecuyäshï. -HVXFULVWX\DFKDWVL‫ێ‬
micuyëtsu, ni binutapis upyayëtsu, ni cushqannolla jucniqui jucniquicunapis
imatapis mana allitaqa rurayëtsu juc yarpellana cawacuyë, 6੅tsenopa
creyicoq mayiquicunata jutsaman mana llapequicuna juc shonqunolla Teyta
ishquitsiyänequipaq. 22੅Imatapis Jesucristupa Papänin Diosta
miconqequi Diospaq jutsa mana alabayänequipaq.
FDQTDQWDPXV\DQTHTXLWDVKRQTLTXLOOD‫ێ‬ 7੅Tserecur jucniqui jucniquicunapis

cho wätaquï. ¡<FXVKLTXwWVHUXUDQTH‫ێ‬ allipa ricanacuyë, Jesucristu qamcunata


TXLFXQDMXWVDPDQDFDQTDQWDSHQVDQTH‫ێ‬ allipa chasquiyäshonqequinolla. Tseno
quipita! 23੅Peru pipis tse miconqan jutsa allipa tratanacur cawacuyaptiquim,
canqanta pensecar micucurcorqa, Diosnintsicta waquincunapis
rasonpa jutsatam rurarin. Porqui tse alabayanqa. 8੅Que niyashqaqta
PLFRQTDQMXWVDFDQTDQWDSHQVDQTDQ‫ێ‬ cäyirayämë: Jesucristoqa shamorqan
wanmi jutsallacurin y imatapis jutsa *israel nunacunata Diospa rasonpa caq
canqanta pensecar rurashqantsiccunaqa, willaquininta yachatsinanpaqmi. Tseno
rasonpa jutsam. yachatsicuptinmi, une awiluntsiccunata
Dios yanapananpaq änishqan
Creyicoqcunata yanapanapaq cumplicärerqan. 9੅Tsenollam jina Teyta
willapäquicuna Jesucristu que patsaman shamorqan

15
1੅TeytaJesusman mas ɹrmi Dios ancupäcoq cashqanrecur mana
creyicoqcuna manaraq alleq israel caq nunacunapis Diosta
FUH\LFRTZDXTLQWVLFFXQDWDLPHFDQRSD‫ێ‬ alabayänanpaq. Tseno cananpaqmi
pis yanapecushun, pecunapis *Diospa palabran queno escribirëcan:
marcäquinincunacho alli ɹrmi “Dios, Qam alli canqequitam mana
patsacashqa cayänanpaq. Y ama israel
quiquintsicpa biennintsicllaqa imatapis caq nunacunata willapäshaq
rurashuntsu. 2੅Antis noqantsicqa y cantacurmi qamta alabashqequi”੆h
imecatapis alli caqta rurashun nuna nir.
PD\LQWVLFZDQFXVKLVKTDFDZDFXQDQ‫ێ‬ 10੅Jina quenopis escribirëcanmi:

tsicpaq, \PDVPDUFlFRTWLFUDQDQWVLF‫ێ‬ “Mana israel caq nunacuna Dios


paq. 3੅Porqui *Jesucristupis manam acrashqan
quiquin cushicunanpaqtsu imatapis israel nunacunawan juntu
rurarqan. Tsemi palabranchopis queno cushicuyë”੆i nir.
escribirëcan: “¡Dios, Qamta 11੅Jina juc laduchopis quenomi

ashayäshonqequita, QRTDSLVFKDVTXL‫ێ‬ escribirëcan:

g¬15.3 Sal 69.9. h¬15.9 2 S 22.50; Sal 18.49. i¬15.10 Dt 32.43.


299 520$126੄15

“Qam mana israel caq nunacuna Santu Espiritupa yanapeninwan


llapequipis Diosta alabecuyë”੆j espantepaq milagrucunata y señacunata
nir. rurarninmi, -HVXFULVWXSDDOOLZLOODTXL‫ێ‬
12੅Jina une *profeta Isaiaspis quenomi ninta willapäcorqö. Jerusalenpitam
escribirëcan: qallarqö, y jinantin marcacunayaqmi
“Jesepa mireninpitam yuriconqa charqö, y asta chärerqömi Iliria
mana israel caq nunacunapa probinsiayaqpis. 20੅Peru alli willaquita
mandacoqnin. willapäquitaqa tïrarqö Jesucristupaq
Pellamanmi marcäcuyanqa”੆k nir. manaraq imepis willapäcuyanqan
13੅Marcäquita qomaqnintsic marcacunachomi, tsenopa juccuna
Diosmanmi qamcunapaq mañaquicä, yachatsicuyashqanllaman mana
llapequi peman creyicoqcuna cushi chänäpaq. 21੅7VHQRUXUDQTlPLSDFWDUHU‫ێ‬
cushilla cawaquicho cayänequipaq qan Diospa palabrancho queno
yanapecuyäshunequipaq. Y *Santu escribirëcanqan:
Espiritun poderninwan yanapecuyäshï “Pepaq mana nunca wiyayashqa
mas y mas marcäcuyänequipaq. caqcunam wiyayanqa.
Y pepaq mana nunca imepis
*Romacho creyicoqcunapaq PXV\DVKTDFDTFXQDPFl\LFX‫ێ‬
Pablu yarpacachan yanqa”੆l nir.
14੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
allipam musyä allapa ancupäcoq y alli Roma marcaman
yachaq cayanqequita. Jina musyämi Pablu eweta pensan
MXFQLTXLMXFQLQTXLVKXPDT\DFKDWVLQD‫ێ‬ 22੅Tsemi qamcunaman shamita

cur quecayanqequita. 15੅Peru tseno puederqötsu, PHOD\DVKDPLWDPXQHFDU‫ێ‬


quecayaptiquipis, que cartatam mana ninpis. 23੅Peru cananqa limpunam que
PDQWVDFXVKSDHVFULELPZLOODSl\DVK‫ێ‬ marcacunacho willapäcur usharerqö.
qaqta mana qonqayänequipaq. Tseno Tsemi unepitana qamcunaman shamita
ruranäpaqqa Diosmi alli queninrecur pensashqäno watucayaqniqui
cunämarqon. 16੅Jina cunämarqonmi shamushaq. 24੅España marcaman ewar
PDQDLVUDHOFDTQXQDFXQDWDSLV-HVXFULV‫ێ‬ watucariyänaqpaq pasada yecaramitam
tupa alli willaquininta willapänäpaq. pensecä. Y qamcunawan toparirmi, pocu
Tsemi juc *saserdotino willäpäcü mana tiempullapis cushi cushi täcurishun. Y
israel caq nunacuna Santu Espiritupa capas Españaman pasacunäpaq biajïcho
yanapeninwan, imeca alli qare cuenta qamcunapis yanaparayämanqui. 25੅Peru
Diosllapaqna cayänanpaq. cananqa Jerusalenmanran ewashaq tse
17੅Tsemi Jesucristuman marcäcur PDUFDFKRZDXTLQWVLFFXQDWD\SDQLQWVLF‫ێ‬
Diosta sirwishqäta allapa cushicu. cunata yanapanäpaq. 26੅3RUTXL0DFHGR‫ێ‬
18੅Porqui quiquillapitaqa manam QLD\$FD\DPDUFDFXQDFKRZDXTLQWVLF‫ێ‬
imatapis parlatsu. Sinoqa Jesucristu FXQDP\SDQLQWVLFFXQDPOODSDQEROXQWD‫ێ‬
noqacho ruranqantam willapäcü QLQZDQTHOOHWDHOOX\DVKTD-HVXFULVWX‫ێ‬
parlashqärecur y rurashqärecur mana man creyicoq Jerusalencho quecaq
israel caq nunacuna creyicur Dios wactsa wauqicunapaq
munashqannona cawacuyänanpaq. 19੅Y apatsiyämänanpaq. 27੅Tseta elluyarqon

j¬15.11 Sal 117.1. k¬15.12 Is 11.10. l¬15.21 Is 52.15.


520$126੄15੄16 300

TXLTXLQFXQDOODSDDOOL\DUSHQLQFXQD‫ێ‬ mayïcunam. 4੅Pecunaqa noqarecurmi


wanmi, porqui mana israel nuna casi wanuyarqonpis. Tsepitam noqapis y
quecayaptinpis, israel nunacunapitam Diosman creyicoq mana israel caq
chasquiyarqan almancunapa bienincuna. nunacunapis allapa agradesicuyä.
Tserecur pecunapis jaqa cuenta quecar 5੅Tsenolla jina saludacuyë pecunapa

yanapayätsun imallawanpis. 28੅Tsemi ZD\LQFKRHOOXFDUFUH\LFRTPD\LQWVLFFX‫ێ‬


Jerusalenman ewar, apatsiyämashqan nata. Jina saludecullayë allapa cuyanqä
qelleta wactsa wauqintsiccunata raquir amigü Epenetuta. 3HPL$VLDSURELQVLD‫ێ‬
usharir, España marcaman biajashaq, y FKRSXQWDWDFUH\LFXUHUTDQ-HVXFULVWX‫ێ‬
WVHPDQHZDVKOODSDPZDWXFD\DTQLTXL‫ێ‬ man. 6੅Saluducuyë panintsic Mariatapis.
cuna yecaramushaq. 29੅Noqa allipam Tse panintiscmi allapa uryarnin, TDPFX‫ێ‬
musyä qamcunaman shamuptï, Teyta nata imachopis yanapayäshorqonqui.
Jesus imecachopis llapantsicta 7੅Marca mayilläcuna, Adronicuta y

yanapamänantsicpaq cashqanta. Juniastapis, saludeculläyë. 3HFXQD‫ێ‬


30੅Wauqicuna y panicuna, Teytantsic wanqa asta carselchopis juntum
-HVXFULVWXUHFXU\6DQWX(VSLULWXFX\DQD‫ێ‬ llawiräyarqö. Pecunaqa apostolcunano
FXQDQWVLFSDT\DQDSDPDVKTDQWVLFUH‫ێ‬ cayanqanrecurmi alli reqishqa cayan, y
curmi canan rogacuyaq Diosman imepis QRTDSLWDSLVPDVSXQWDWDP-HVXFULVWX‫ێ‬
noqapaq mañacuyänequipaq. man creyicuyashqa.
31੅Mañaquiculläyë Judea probinsiacho 8੅Saluducuyë Teyta Jesucristuman

7H\WD-HVXVPDQPDQDFUH\LFRTQXQDFX‫ێ‬ creyicoq allapa cuyashqa amigullä


napita tsapecamänanpaq, tsenolla Ampliatuta. 9੅-LQDVDOXGDFX\s-HVXFULV‫ێ‬
Jerusalencho Diosman marcäcoqcuna tuta sirweq mayintsic Urbanutapis, y
qare apanqäta cushi cushilla allapa cuyashqa amigu Estaquistapis.
chasquiyänanpaq. 32੅Tsenopa Dios 10੅Saluducuyë wauqintsic Apelestapis.

permitiptenqa, TDPFXQDWDULFDUL\DUQL‫ێ‬ Tse wauqintsicmi Jesucristuman


qui cushicurinäpaq, y qamcunata FUH\LFRQTDQUHFXULPHFDMLSDTXLFXQDWD‫ێ‬
watucariyarniqui tranquilu täcurinäpaq. pis pasashqa. Tsenolla saludacuyë
33੅Shumaq pasaquicho cawatsicoq Dios Aristobulupa castancunatapis.
qamcunawan quecatsun. Tseno catsun. 11੅Saluducuyë marca mayillä

Herodionta y Teyta Jesusman creyicoq


Pablupa saludusnincuna. Narcisupa castancunata. 12੅Tsenolla

16
1੅Wauqicuna panicuna, Febe saludacuyë panintsiccuna Trifenata y
MXWL\RTSDQLQWVLFWDPTDPFXQD‫ێ‬ Trifosata. Pecunaqa Diosnintsicta
man cachamü. Que panim Cencreas sirwirninmi uryayan. Tsenolla
marcacho creyicoq mayintsiccunacho saludacuyë allapa cuyë panintsic
yanapacoq warmi quecan. 2੅Tsemi Teyta Percidetapis. Pepis Teyta Jesucristuta
-HVXVPDQFUH\LFRTPD\LQWVLFFDVKTDQUH‫ێ‬ sirwirninmi allapa uryashqa. 13੅Tsenolla
FXUTXHSDQLQWVLFWDDOOLSDFKDVTXL‫ێ‬ saludeculläyë Diosnintsic acrashqan
cuyänequi. 7VHPLLPDFKRSLVZDQDQTDQ‫ێ‬ wauqintsic Rufutapis. Tsenolla
cho yanapecuyë; porqui que panintsicmi saludacuyë mamänintapis. Tse warmeqa
atscaq nunacunata yanapashqa, y mamallä cuentam ricamashqa. 14੅Jina
noqallätapis yanapamashqam. saludacuyë wauqintsiccuna Asincrituta,
3੅Saluducuyë Priscata y Aquilata. Flegontita, Hermesta, Patrobasta,
Pecunaqa *Jesucristuta sirweq Hermasta y Hermaswan juntu quecaq
301 520$126੄16

wauqintsicicunata y panintsiccunata. Tsenollam jina saludayäshunqui


15੅Saluducuyë Filologuta, Juliata, marca mayïcuna Luciu, Jason y
Nereuta y panintapis. Tsenolla Sosipatropis.
saludacuyë Olimpasta y pewan juntu 22੅Noqa, Tercium, TXHFDUWDWDHVFULEL‫ێ‬

creyicoq mayintsiccunatapis. camü. Tsemi Teyta Jesuspa shutincho


16੅Tsenolla qamcunapis jucniqui saludarilläyaq.
jucniquicuna shumaq respetanacur 23੅<ZDXTLQWVLF*D\XSLVVDOXGXVQLTXL‫ێ‬

mutsanacur saludanaquicuyë. -HVXFULV‫ێ‬ cuna apatsicamunmi. Pepa wayinchomi


tuman creyicoqcunam quepita posadacushqa quecä. Tsenollam
llapancuna saludayäshunqui. saludusta apatsicayämun wayincho
17੅Wauqicuna y panicuna, que ellucaq Teyta Jesusman creyicoq
niyanqaqta cäyirayämë: Qamcuna wauqicunapis. Jina saludäyäshunquim
raquicacuriyänequipaq causaq y que marcacho tesoreru carguyoq
pantatsicoq yachatsicoqcunapita wauqintsic Erastupis. Jina Cuartu
cuidacuyë. Tse yachatsicoqcunaqa MXWL\RTZDXTLQWVLFSLVVDOXGD\lVKXQ‫ێ‬
jucnopa yachatsiyäshurniquim, quim. 24੅੍7H\WD-HVXFULVWXDOOLTXHQLQUH‫ێ‬
willapäyanqaqpa contran cayan. cur llapequicunata yanapecuyäshï.
Pecunapita raquicacuriyë. 18੅Porqui Tseno catsun.੏
WVHQROD\DQXQDFXQDTDPDQDP7H\WDQ‫ێ‬
tsic Jesucristupa sirweqnincunatsu Diosta alabecushun llapantsic
cayan, sinoqa quiquincunapa mana alli 25੅Wauqicuna y panicuna, Diosta
munenincunatam ruracuyan. ¡Imanomi alabecushun. Pemi yanapecuyäshunqui
VKXPDTSDODEUDQFXQDZDQUDVRQSDWDQR‫ێ‬ Teyta Jesucristupa alli willaquininta
raq yachatsicur manaraq alleq cäyicoq willapar yachatsiyanqaqman mas ɹrmi
nunacunata raslla engañariyan! creyicuyänequipaq. Tse alli willaquitam
19੅Llapan nunacunam wiyayashqa unepita patsa Dios llapan nunacuna
qamcuna Dios mandacushqancunata musyayänanta munarqan; tseno
cäsucuyanqequita. 7VHQRFD\DQTHTXLSL‫ێ‬ munecaptinpis, pacaräcushqa unemi.
WDPQRTDFXVKLF\DOOL\DUSHQLTXLFXQD‫ێ‬ 26੅Peru cananqa musyarintsic Diospa

wan allicunata rurayänequitam munä; *profetancuna escribiyashqa


peru mana allicunata rurayänequitaqa cayaptinmi. Y tseno cananpaqmi wiñepa
manam munätsu. 20੅<VKXPDTSDVDTXL‫ێ‬ wiñenin cawacoq Dios mandacorqan.
cho cawatsicoq Diosmi diabluta Tsemi cananqa enteru munduchona tse
SURQWXQDEHQVLUL\lQHTXLSDT\DQDSH‫ێ‬ alli willaquita willapäquicayan Teyta
cuyäshunqui. Teytantsic Jesucristu alli Jesucristuman creyicur pellatana
queninwan yanapecuyäshï cäsucuyänanpaq.
llapequicunata. 27੅Tsemi Jesucristurecur imecapis
21੅<DQDSDPDTQw7LPRWHXPTDPFX‫ێ‬ \DFKDT\MDSDOODQ'LRVWDLPHFDPD\DT‫ێ‬
napaq saludusta apatsicamun. pis alabecushun. ¡Tseno catsun!
1 CORINTIOS
Corinto marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu punta caq cartaconqan
Corinto marcaqa alli jatun marcam carqan. Tse marcaqa carqan canan tiempu
Grecia niyashqan nasionchomi. Manaraq apostol Pablu chaptenqa, manam pipis
tsecho musyayarqantsu *Jesucristupa alli willaquininta. Pablu willapäcuptinran,
waquin nunacuna Jesucristuman creyicuyarqan.
Tsechomi Pablu tärarqan juc wata y joqta quilla rurin, Jesucristuman
creyicoqcunata shumaq patsacätsir (Hch 18.11). Tsepitanam eucorqan juc
marcacunapana willapäcoq. Tse marcacunacho quecarmi, wiyarqan tse Corintocho
quecaq creyicoqcunapaq mala notisiata. Tse notisiatam chätserqan Cloepa castan.
Tse creyicoqcunaqa manam Diosnintsic munashqannotsu cawayarqan. Tsemi
chiquinacur, “Noqacunapa yachatsicoqnïcunam mas alleqa yachatsicun” nir, grupu,
grupu raquicashqa caquicayarqan (1.10 3.3-4). Jina yachaq tucurishqam
caquicayarqan (3.18). Pablupaqpis wasan rimarmi quecayarqan (4.3-4).
Madrastanwan pununacoqcunatapis manam piñapäyarqantsu (5.1). Mana creyicoq
autoridacunamanmi tsatanacur caquicayarqan (6.1-11). Jina majayoqcuna imano
cawacuyänantapis manam musyayarqantsu (7.1-7). *Imajinpaq sacriɹcashqa etsa
causam penqapänacur caquicayarqan (8.1-13). Pablupaqpis “Manam apostoltsu”
nirmi pensecayarqan (9.1-27). Tsecunapaqmi shumaq willaparqan. Jina
willaparqanmi Diosta adorayänan wayicho quecar imano cayänanpaq caqtapis
(11.1-16). Jina piñaparqanmi Santa senatapis Dios munashqanno shumaq
selebrayänanpaq (11.17-34). Tsepitanam willaparqan *Santu Espiritu cada unuta
yachenincuna qoptin imano yanapanacuyänanpaqpis (12.1-31). Tsenollam rasonpa
caq cuyanaquipaqpis willaparqan (13.1-13). -LQDZLOODSDUTDQPLMXQWDFl\DQTDQFKR‫ێ‬
pis willapäcuyanqan öra shumaq tantiyecur llapanta rurayänanpaq (14.1-40). Jina
willaparqanmi cawarimi asuntutapis (15.1-58). Tsecunata willaparmi, que cartata
Pablu apatserqan shumaq cäyicur allita rurayänanpaq. Tsenollam jina willarqan
ofrendata ellurëcayänanpaqpis (16.1-4), y tse creyicoqcuna cartancunacho llapan
tapucuyanqantam contistarqan.
Que cartata meno carpis escriberqan pitsqa chunca chuscu (54) wata
quecaptinmi.

302
303 1&25,17,26੄1

Pablupa saludaquinin Jesucristuman creyicoqcuna juc


shonqunolla cawacuyänanpaq
1
1-2੅Noqa Pablutam Teyta Diosnintsic
Pablu yachatsicun
boluntaninwan acramashqa Teyta
*Jesucristupa apostolnin canäpaq, y 10-11੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,

wauqintsic Sosteneswanmi que cartata Cloepa castanpita shamurmi,


cartacayämü, Teyta Diosnintsicman willayämashqa liryacur caquicayanqequita.
Corinto marcacho creyicoq wauqicuna Tsemi Teyta Jesucristupa jutincho
panicuna. Jesucristurecurmi Teyta mañecuyaq mana raquicar ushashqa
Diospa acrashqan cantsic, y pemi cayänequipaq; antis tsepa rantin shumaq
munan jinantin marcacho Teyta MXF\DUSHOODQD\MXFVKRQTXQROODFD\lQHTXL‫ێ‬
Jesucristuman marcäcoqcunaqa paq. 12੅Waquinniquish nicayanqui: “Noqapa
pellapaqna canantsicpaq. Pëqa yachatsiquinï alli cashqanta.µ:DTXLQQLTXL‫ێ‬
llapantsicpa Teytantsicmi. 3੅Diosnintsic nash niyanqui: “Apolupa yachatsiquininmi
\6DOEDGRUQLQWVLF-HVXFULVWXDOOLTXHQLQ‫ێ‬ mas alleqa” nir. Waquinniquinash “Pedrupa
wan imecachopis yanapecushï alli yachatsiquininmanmi noqaqa creyicü” nir.
pasaquicho cayänequipaq. Waquinniquinash “Noqaqa Jesucristupa
yachatsiquininllatam creyï” nir. 13੅¿Tseno
Imapitapis *Dios Yayata cayänequipaq acasu Jesucristoqa ramacar
agradesicushun ushashqacu quecan! Masqui yarpäcurcuyë:
4੅Wauqicuna y panicuna, TDPFXQDUH‫ێ‬ ¿Acasu noqacu salbayänaqpaq *cruscho
curmi Teyta Diosta imepis agradesicü. wanorqä! ¡Nï manam noqapa jutïchotsu
3HPL7H\WD-HVXFULVWXPDQFUH\LFX\DQ‫ێ‬ bautisacuyarqonquipis! 14੅Imallatam
qequirecur alli queninta Diosnintsicta “grasias” nicurï, qamcunata
musyatsiyäshorqonqui. 5੅Qamcunataqa mana bautisayanqaqtam. 8QLFRTD&ULVSXWD‫ێ‬
pemi yanapayäshunqui llapanchopis alli wan Gayullatam bautisarqä. 15੅Tsemi ni
cäyicur parlayänequipaq, \DOOL\DFKHQL‫ێ‬ meqequi “Noqataqa Pablu quiquinmi
quicunawan yachatsicuyänequipaq. bautisamashqa” nita puediyanquitsu.
6੅Tsenopam Teyta Jesucristupa alli 16੅Perdonecayämë casi qonqaquicü

willaquininta willapäyanqaqno shumaq Estefanaspa castancunata bautisanqäta.


cawacur creyiquiniquicunacho alli Tsepita mastaqa manam ni pita
patsacashqa quecayanqui. 7੅Tsemi Dios bautisanqäta yarpätsu. 17੅Porqui Cristoqa
imecachopis oɹsyiquicuna qoyäshurni‫ێ‬ cachamashqa manam nunacunata
qui, yanapecayäshunqui, SHPXQDVK‫ێ‬ bautisanäpaqtsu; sinoqa salbasionpaq alli
qanno cawacur Jesucristu cutimunanta willaquininta willacunäpaqmi. Y tseno
shuyaquicayänequipaq. 8੅Tsenomi willapäcorqa, manam nunacuna allapa
\DQDSD\lVKXQTXLDOOLWVDUDFX\lQHTXL‫ێ‬ yachaq cashqäta alabayämänanpaqtsu
paq asta que patsapa usheninyaq. willapäcü. Tseno carqa, Teyta Jesucristu
Tsenopaqa manam pipis imapitapis cruscho wanonqantapis mana caqpaqchi
shimpipäyäshunquinatsu Teyta churarïman.
Jesucristu que patsaman cutimunan
Diospa yacheninwanqa manam
junaqpis. 9੅Diosqa änimashqantsiccunata
iwalantsu nunacunapa yachenin
cumplinmi. Tsemi tsurin Jesucristuwan
MXFQROODFDZDQDQWVLFSDTDFUDPDVKTDQ‫ێ‬ 18੅0DQDFUH\LFRTFRQGHQDGXQXQDFX‫ێ‬

tsic, y Jesucristoqa Diosnintsicmi. QDTD7H\WD-HVXFULVWXVDOEDPlQDQWVLF‫ێ‬


1&25,17,26੄1੄2 304

paq cruscho wanonqanta mandacoqtsu, ni presisaqtsu qamcuna


willapäcuptïpis, bujunädapaqmi cayanqui. Tseno cayaptiquim, nunacuna
churariyan; peru noqantsicpaqqa tse mana caqpaq churayäshunqui. Tseno
willaquinin salbasionpaq carninmi, captinpis, Diosmi qamcunataqa
Diospa puedeq queninpita. 19੅Tsepaqqa acrayäshorqonqui. 27੅Yachaq nunacuna
*Diospa palabranpis quenomi upapaq churecayäshoqniquicunata, y
escribirëcan: puedeq nunacuna mana sirweqpaq
“Allapa yachaq nunacunapa FKXUHFD\lVKRTQLTXLFXQDWDSHQTDFDWVL‫ێ‬
yachenincunatapis mana nanpaqmi, TDPFXQDWD'LRVDFUD\lVKRU‫ێ‬
caqpaqmi churarishaq, qonqui. 28੅Aumi, wauqicuna y panicuna,
y alli cäyiquinincunatapis juc Diosqa que patsacho mana imapaqpis
cuchumanmi churarishaq”੆a nir. sirwicäyaptiquim, achu ricoq, poqi
20੅Tsemi que tiempucho allapa yachaq ricoqllatapis acrayäshorqonqui.
y estudiosu nunacunapa yacheninta Dios Tsenopam presisaq tucoqcunata mana
mana caqpaq churarishqa. 21੅Diosqa bäleqpaq churarishqa. 29੅Porqui Diospa
allapa yachaq carmi, musyarqan tse nopanchoqa manam ni pipis yachaq
nunacuna yachenincunaman marcäcur tucoq queta puedintsu. 30੅3HUXTDPFXQD‫ێ‬
peman mana creyiyänanpaq caqta, peru taqa Diosnintsicmi yacheniquicuna
OODSDQVKRQTXQFXQDZDQZLOODTXLQLQ‫ێ‬ qoycuyäshorqonqui, Jesucristuman
man creyicoq caqtaqa salbeconqam tse creyicur pewan jucnolla cayaptiqui. Y
yachaq nunacuna tse willaquita mana perecurmi librayäshurniqui, DOOLQXQDWD‫ێ‬
caqpaq churecayaptinpis. nona ticraratsiyäshorqonqui pellapaqna
22੅*,VUDHOQXQDFXQDPPLODJUXFXQDWD‫ێ‬ cayänequipaq. 31੅Tseno captinmi, Diospa
raq riqueta munayan; y mana israel palabranpis queno escribirëcan: “Pipis
caqcunanam yachenincunaman quiquinta alabaconqanpitaqa Diostam
marcäcuyan. 23੅Noqacunaqa willapäcuyä alabanman”੆b nir.
Jesucristu salbamänantsicpaq cruscho
wanonqanllatam. 7VHPLLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ Pablu willapäcun *Jesucristu
nata ofendïcushqa, y mana israel *cruscho wanonqanta

2
FDTFXQDQDPEXMXQDGDSDTFKXUDUL‫ێ‬ 1੅Wauqicuna y panicuna, TDPFXQD‫ێ‬

yashqa. 24੅Peru Dios acrashqan man shamurnin Diospa shumaq


caqcunam siqa, israel carpis o mana willaquininta willayarniqui, manam
israel carpis musyariyan Jesucristullacho allapa yachaq tucurtsu, ni mana cäyipaq
'LRVSD\DFKHQLQ\SRGHUQLQTXHFDVK‫ێ‬ sasa palabracunawantsu yachatsiyarqaq.
qanta. 25੅Diospa yacheninta bujunädapaq 2੅Y qamcunawan quecarqa manam

churecayaptinpis, tse yacheqa mas munarqötsu juclaya yachatsiquicunata


allishmi. Y Diospa puedeq queninta yachatsiyeniquita; sinoqa Teytantsic
mana caqpaq churecayaptinpis, QXQDFX‫ێ‬ Jesucristullapaqmi y peta crusman
napa puedeq queninpitapis mas allishmi. clabar wanutsiyanqanllatam
willapäriyarqaq. 3੅Y qamcunaman
¿Pitataq Dios Yaya salbeconqa? shamur mana caq cuentam quecarqä, y
26੅Masquiyarpäcurcuyë, wauqicuna y nuna quenïchomi mantsaquiwan
panicuna, manam allapa yachaqtsu, ni tullüpis carcaryëcar willapäyarqaq. 4੅Y

a¬1.19 Is 29.14. b¬1.31 Jer 9.23-24.


305 1&25,17,26੄2੄3

tse alli willaquita willayarniqueqa, yarpashqanta, unicoqa shonqunllam


parlapäriyarqaq manam musyan. Tseno caqmi Diospapis
´&UH\L\lPlQDQSDTVKXPDTSDUOHFX‫ێ‬ quiquinpa Espiritunlla musyan llapan
shaq” nirtsu, ni manam tuquinopa imatapis yarpashqanta. 12੅Noqantsicpis
creyitsiyeniquita munartsu; sinoqa PDQDPTXLTXLQWVLFOODSLWDTDPXV\DVK‫ێ‬
willapäyapteq quiquin *Santu Espiritum wantsu Dios cuyamarnintsic allapa
poderninwan cäyitsiyäshorqequi. ancupämanqantsicta; sinoqa Dios
5੅Tsenoqa willapäyarqaq qamcunapa qomanqantsic Santu Espiritullam
marcäquiniquicuna Diospa poderninpita tsetaqa cäyitsimashqantsic. 13੅Tseta
cananpaqmi, y manam nunacunapa willapëcayaq Diospa Santu Espiritun
yachenincunapita cananpaqtsu. cäyitsimaptinmi, y manam quiquïpa
yachenïtsu, sinoqa Diospa
Santu Espiritum Diospaq yachenincunam.
cäyitsimantsic 14੅Peru quiquinpa muneninllacho
6੅'LRVPDQDOOLSDQDPDUFlFRTFDTFXQD‫ێ‬ cawaq nunacunaqa manam Diospa
taqa mas yachenïwanmi willapä; peru Espiritun cäyitsenqancuna chasquita
tse yacheqa manam que patsacho churapucäyantsu. Tsemi pecunaqa
nunacunapa ni mandacoqcunapa bujunädapaq churariyan. ¡Imanraq ari
yacheninnotsu. Pecunapa yachenenqa cäyiyanqa Santu Espiritu pecunacho
ime öra carpis ushacäreqllam. 7੅1RTDFX‫ێ‬ mana quecaptin, SRUTXL6DQWX(VSLULWX‫ێ‬
naqa yachatsicuyä Diosnintsic manaraq ran tsecunataqa cäyitsimantsic! 15੅Santu
que patsatapis camar alli queninta que Espirituta chasquicoqcunam siqa
tiempucho ricatsimänantsicpaq caqtam. cäyiyan Diospita llapan caqcunata; peru
Tsetaqa nunacuna manam puntata mana Santu Espirituyoq caqcunaqa
musyayarqantsu. 8੅Manam que patsacho Santu Espirituta chasquicoqcunapaq
ni meqan mandacoqcunapis tseno manam cäyiyantsu. 16੅'LRVSDSDODEUDQ‫ێ‬
cananpaq caqtaqa musyayarqantsu. pis escribirëcan quenomi: “¿Piraq Dios
Tseno mana musyarmi, puedeq Teyta yarpanqancunata tantiyanman?
Jesucristutapis crusman clabecur ¿Pillaraq peta yachatsinman?”੆d nir.
wanutsiyashqa. 9੅Tsemi *Diospa 1RTDQWVLFPLVLTD-HVXFULVWXSD\DUSHQLQ‫ێ‬
palabranpis queno escribirëcan: yoq car tantiyacuntsic.
“Cuyaqnincunallapaqmi Dios listu
quecatsin Ama chiquinacushuntsu

3
QXQDFXQDPDQDQXQFDULFD\DQ‫ێ‬ 1੅Wauqicuna y panicuna,
qanta, mana nunca qamcunaqa manaran *Santu
wiyayanqanta y mana nunca Espiritu munanqannoraqtsu puntata
pensayanqanta”੆c nir. cawayarquequi; sinoqa etsequicuna
10੅Peru noqantsictaqa Diosnintsicmi munashqanta rurarmi cawacuyarqequi.
PXV\DWVLPDUTRQWVLF6DQWX(VSLULWXQ‫ێ‬ Tsemi imeca wamracunatanollaraq
wan. 3RUTXL'LRVLPDSLVSHQVDVKTDQ‫ێ‬ *Jesucristuman tseraq creyicuriyaptiqui
taqa musyan Santu Espiritullam. yachatsiyarqaq. 2੅Lichillataraq chichicaq
11੅Masqui yarpäcurcuyë: Manam pi llullu wamrataqa manam chucru
nunapis musyantsu juc nuna imatapis miquitatsu qoycuntsic. 7VHFXHQWDQR‫ێ‬

c¬2.9 Is 64.4; Jer 3.16. d¬2.16 Is 40.13.


1&25,17,26੄3 306

OODPIDVLOFl\LTXLOODSDTWD\DFKDWVL\DU‫ێ‬ simientu patsacashqata toqirïcur juc


qaq, porqui qamcunaqa manaran sasa simientuta patsätsita puedinnatsu, porqui
FDTFXQDWDFDQDQFDPD\DTSLVFl\L\DQ‫ێ‬ tse simientu cuentaqa quecan quiquin
quiraqtsu. 3੅Cananpis qamcunaqa Jesucristum. 12੅Antis tse simientu
etsequicunapa muneninta ruracurnintaq patsashqa jananllamannam oruwan
chiquinacur, pletucur cawaquicayanqui. carpis, plata nishqan rumiwan carpis,
Tsenoqa cawacuyan Diosman mana shumaq alaja rumicunawanpis, THUXFXQD‫ێ‬
creyicoq nunacunallam. 4੅Tseno carmi, wanpis, oqshacunawanpis, VKRTXVKFXQD‫ێ‬
waquinniqui “Noqaqa Pablupam cä” wanpis, Diospa wayin qataq cuenta juc
niyanqui. Waquinniquina “Noqaqa alli yachatsicoqqa shumaq yachatsicunan.
Apolupam cä” niyanqui. Tseno nirmi, 13੅3RUTXLFDGD\DFKDWVLFRTSDUXUHQLQFX‫ێ‬

mana creyicoqcunano nam musyacashqa canqa juisiu junaqcho.


manijaquicayanqui. Tse junaqmi imeca ninawan probepano
5੅Tseno niyänequipaqqa pitaq noqallä alli yachatsicoq o mana alli yachatsicoq
¿
cä! Y ¿pitaq Apolu! Noqacunaqa pishipaq cayashqanpis musyacashqa canqa. 14੅Pipis
sirwipacoqcunallam calläyä, y Teyta tse wayi qataq cuenta alli yachatsicushqa
Jesucristuman creyicuyänequillapaqmi cashqa captenqa, premiutam chasquenqa;
willapäriyarqoq, y tseno cayänällapaqmi 15੅peru yachatsicushqan mana alli cashqa

Dios dispunishqa. 6੅Tsemi murucoq captenqa, tse yachatsicushqan mana caq


cuenta Teyta Jesucristupa palabranta cuentam canqa; unicoqa quiquinllam
shonqiquicunaman noqa murumorqö. aqtsa puntapa salbaquicullanqa nina
$SROXQDPSDUTRTFXHQWD\DQDSD\lVKXU‫ێ‬ rupananpita safecoq cuenta.
niqui quecan, peru quiquin Diosmi 16੅Qamcunaqa manacu musyayanqui
¿
muruta jeqaratsir winatseq cuenta Diospa *templun cayanqequita, y Santu
yanapayäshunqui. 7੅Tsemi muroqpis ni Espiritu shonqiquicunacho yachanqanta!
parqoqpis presisaqtsu cayan; sinoqa 17੅Sitsun pipis Diospa templunta

quiquin Diosmi muruta jeqaratsir juchureq cuenta peman creyicoqcunata


winatseq carnin presisaqqa. 8੅Muroqpis pantatsenqa, Diosmi quiquinta
parqoqpis iwalmi uryayan. Pecunataqa ushacäratsenqa; SRUTXLSHPDQFUH\LFRT‫ێ‬
Diosmi uryenincunamanno paganqa. cunaqa pellapam cayan, y tse temploqa
9੅1RTDTD$SROXZDQ'LRVSDPLQFDQFXQD‫ێ‬ qamcunam cayanqui.
llam calläyä y qamcunanam cayanqui 18੅Ama meqequipis que patsacho

Diospa murushqa chacran cuenta. Jina yacheniquicunawan yachaq tucur


tsenollam cayanqui Dios qatecanqan quecayëtsu; DQWLVPDQDLPDWDSLV\DFKDT‫ێ‬
wayi cuenta. 10੅Noqaqa mayestru albañil nolla portacuyë. Tseno portacurnenqa,
cuentam cä. Diosmi alli queninwan rasonpa alli yachaqmi ticrariyanqui.
yanapamarqon simientu patsätseq cuenta 19੅Que patsacho yachecunaqa Diospaq

willaquininta yachatsiyänaqpaq. :DTXLQ‫ێ‬ manam imapaqpis sirwintsu. Tsemi


cunanam tse simientu jananman perqaq *Diospa palabranpis queno escribirëcan:
FXHQWD\DFKDWVL\lVKXUQLTXL\DQDSH‫ێ‬ “Diosqa tse yacheyoq nunacunata,
cayäshunqui, peru llapanpis alcabum alli quiquincunapa yachenincunallawanmi
cäyicuryan tse wayita perqaq cuenta pantacäratsin. -LQDWVH\DFKHQLQFXQDOOD‫ێ‬
yachatsicur uryayänan. 11੅Manam pipis wanmi mana allimanpis ishquiriyan”੆e nir.

e¬3.19 Job 5.13.


307 1&25,17,26੄3੄4

20੅Jina quenopis nicanmi: “Diosqa alabayänequitsu, waquin mana


PXV\DQPL\DFKDTQXQDFXQDSDSHQVHQLQ‫ێ‬ despresyäshqa cayänanpaq. 7੅¿Acasu
cuna mana imapaqpis sirwishqanta”੆f nir. tseno galapänequipaq waquincunapita
21੅Tserecur ama nicachäyëtsu, “Noqaqa mas presisaqcu cayanqui! ¿Manacu
pepa, talpa qateqninmi cacü” nir. Porqui 'LRVSLWDOODSDQLPHFDWDSLVFKDVTXL\DQ‫ێ‬
SHFXQDTDOODSHTXLFXQDSDELHQQLTXLFXQD‫ێ‬ qui! Tseno quecaptin, ¿imanirtaq
paqmi. 22੅Pablupis, Apolupis, Pedrupis, galapäcuyanqui, quiquiquicunapita
que bidapis, wac bidapis, shamoq imatapis tarïcoqno!
tiempucunapis, wanipis, cawepis, 8੅ Qamcunaqa allapa musyaq, y
¡
llapanmi qamcunapaq. 23੅Porqui yachaqnatsunchi ticracuriyashqanqui, y
TDPFXQDTD7H\WD-HVXFULVWXSDZDPUDQ‫ێ‬ PDQDQDWVXQFKLQLLPD\DFKHQLTXLFXQD‫ێ‬
cunam cayanqui y Jesucristoqa Diospa pis pishinnatsu! ¡&DVLPDQGDFRTQDWVXQ‫ێ‬
wamranmi. chi ticracuriyarqonqui! ¡Tsenachiri
QRTDOOlFXQDWDTDQHVLWDOOl\lPDQTXLQD‫ێ‬
Apostolcunapa Uryenincuna tsu! ¡Tseno captenqa, ojala rasonpa

4
1੅Wauqicuna y panicuna, QRTDFXQD‫ێ‬ mandacoqna sielu marcachopis
taqa riquecalläyämë Teyta quecayanquiman y mandadiquicunacho
*Jesucristupa sirweqnincunatanolla. noqalläcunapis quecalläyäman!
Pepa mayuralnincuna carmi yachatsiyaq 9੅1RTDOOlFXQDWDTD'LRVQLQWVLFSLVDSRVWRO‫ێ‬

'LRVQLQWVLFSDSXQWDWDPDQDPXV\D\DVK‫ێ‬ nin calläyaptïtsunchi imeca *URPDQXFX‫ێ‬


qan willaquininllata. 2੅Pipis marcäcur napa coliseuncho wanutsiyänanpaq
imatapis rurananpaq niptenqa. Tse destinashqa nunacunatano mas qepaman
nenqanllatam llapanta cumplinan. churecalläyämashqa; tseno calläyaptï,
3੅Noqataqa ama: qamcuna carpis ni pi llapan nunacuna asta *anjelcunapis
carpis “Pëqa allim o mana allim” nir, espantacur ricaräcalläyämänanpaq.
niyämëtsu. Quiquïpis manam tsetaqa 10੅Noqalläcunaqa Jesucristurecurtaq
¡
nita puedïtsu. 4੅Aunqui shonqücho “Mana imapis musyaq” nishqa
“Allillatam rurä” nishpa pensarpis, quecalläyä! Qamcunam ¡VL-HVXFULVWXUH‫ێ‬
capas fallarerqö. Peru tsetaqa Diosllam cur yachaq usharishqa quecayanqui!
jusgamanqa. 5੅Tsemi ama pitapis ¡Noqalläcunaqa rasonpa mana imapaqpis
apuradoqa “Pëqa allapa allim o manam sirweqmi quecalläyä! ¡Qamcunanataq
allitsu” niyëtsu. Shuyariyëraq. Porqui EXHQFKROXSDXVKDULVKTDTDTXHFD\DQ‫ێ‬
quiquin Teyta Jesucristu cutimurmi, qui! ¡Noqalläcunapitaqa nunacunapis
OODSDQQXQDFXQDLPDQRSLVFD\DQTDQ‫ێ‬ burlacuyantaq! ¡Qamcunatataq si,
taqa, y shonquncunacho imatapis buenoqa respetecuyäshunqui!
yarpäyanqanta imeca actsi cuenta 11੅ Noqalläcunaqa asta cananyaqtaq
¡
ricaratsimäshun. Tsechomi alli cashqa pachapitapis, janapitapis jiparcuryan
cayaptenqa, cada unuta quiquin Dios yacunëcar puricayä! ¡Nunacunapitapis
alabanqa. maqar ushashqataq quecayä, y manataq
6੅Wauqicuna y panicuna, noqapaq y wayilläcunapis cantsu! 12੅¡&DOOSDOOlFXQD‫ێ‬
Apolupaq willapäriyarqoq *Diospa pis ushacärinnataq uryewan! ¡Nunacuna
SDODEUDQQHQTDQPDQQRVKXPDTPDQLMD‫ێ‬ conträcuna parlayaptinpis,
cuyänequipaqmi. Tsemi ni pitapis noqalläcunaqa biennincunataq parlayä!

f¬3.20 Ps 94.11.
1&25,17,26੄4੄5 308

¡0DTDUTDWLFDFKl\lPDSWLQSLVDZDQWH‫ێ‬ allapa penqaquipaqmi, porqui Diosta


cayätaq! 13੅¡:DVlFXQDULPDTQXQDFXQD‫ێ‬ mana cäsucoq nunacunapis manachi yä
tapis cuyaquinecunawantaq ricalläyä! tseno jutsataqa rurayanmantsu. 2੅¡Y
¡Asta canan camayaqtaq poqipaq todabiaran tseno quecaptin cushishqa
ujucoqpaq churecalläyäman! quecayanqui! 0DVELHQPLOODTXLFX\DQ‫ێ‬
14੅Manam quecunataqa escribimü quiman, y tseno ruraqtaqa antis manam
penqacatsiyarniquitsu; antis tsurï cuenta MXQWDFl\DQTHTXLPDQSLVFRQVLHQWL\DQ‫ێ‬
cayaptiquim, allapa cuyayarniqui quimantsu. 3੅Qamcunawan juntu mana
consijapäriyaq. 15੅Aunqui chunca quecarpis, shonqüchoqa qamcunawan
waranqa (10,000) Jesucristupaq juntu quecaq cuentam quecä. Tsemi
yachatsiyäshoqniquicuna cayaptinpis, imeca juntu quecaqno Teyta Jesuspa
-HVXFULVWXPDQPDUFlFXUVDOEDFX\lQHTXL‫ێ‬ MXWLQFKRWVHQRPDGUDVWDQZDQ\DFKDT‫ێ‬
SDTDOOLZLOODTXLWDSXQWDWD\DFKDWVL\DQ‫ێ‬ taqa condenëcü. 4-5੅Tsemi Teytantsic
qaqrecurmi noqaqa papäniquicuna *Jesucristupa jutincho juntacayaptiqui,
cuenta quecä. 16੅Tsemi allapa roguecuyaq qamcunawan juntu cuenta quecashaq.
noqapa rurenïpita yachacuyänequipaq. Willanacuyë consijayanqaqnolla tse
17੅Qamcunamanmi cachamü Timoteuta. nunata ellucayanqequipita
Pëqa tsurï cuentam y allapam cuyä qarquriyänequipaq. 7VHQRTDUFXUL\DSWL‫ێ‬
Diosman marcäcoq captin. Pemi quim, diablupa maquincho sufrirnin
yarpätsiyäshunqui Jesucristurecur imano cuentata qoconqa etsanpa munennincho
cawanqäta y meman tseman cawacushqanta wanacunanpaq. Tsenam
FKDQTlFKRSLV-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬ jutsanta jaqiriptenqa, Teyta Jesucristu
nata imano yachatsenqäta. 18੅:DTXLQQL‫ێ‬ que patsaman cutimur salbeconqa.
TXHTD´3DEORTDPDQDQDPFXWLPRQTDQD‫ێ‬ 6੅Manam cäbintsu qamcunacho tse

tsu” nirtsunchi, mas yachaq tucur cosascuna pasaquicaptin allapa yachaq


caquicayanqui; 19੅peru Diosnintsic cayanqequipita galacuyanqequi. Juc
permitiptenqa, SURQWXPZDWXFD\DTQLTXL‫ێ‬ dichum queno nin: “Ichiclla lebaduram
cuna shamushaq. Tsechomi tse yachaq atsca masata poquratsin” nir. 7-8੅Tsemi
tucoqcunataqa ricacushaq. ¿0lUDVRQSD‫ێ‬ WVHOODSDQPDVDWDOHEDGXUDSRTXUD‫ێ‬
FXVK'LRVSDSXHGHTTXHQLQWDULFDWVLFX‫ێ‬ tseqno mana alli rurecunaqa muyar
yan! ¿O shimintällacush quecayan! ushecuyäshunqui. Antis qamcunaqa
20੅Porqui Diospa mandaquinincho lebadurannaq mushoq masa cuentam
FDZDTXHTDPDQDP\DFKDTWXFXUSDUOHFD‫ێ‬ cayänequi. 3RUTXLWVHQRFD\lQHTXL‫ێ‬
chellatsu; sinoqa Diospa puedeq queninta paqmi Teyta Jesucristu imeca *Pascua
ricatsiquimi. 21੅7VHSHQTDLPDWDPXQD\DQ‫ێ‬ ɹestacho achcasta pishtarir Diosta
qui, ¿shamicur wapu tupäyänaqtacu, o qarayanqanno noqantsicrecur
shumaq cuyanacurna quecayaqta wanushqa. Tsepenqa amana llutan
tariyarniqui cushicurinantsictacu! rurellaman pensaquicarqa cawayëtsu;
antis *lebadurannaq tantano limpiu
Pablu willapan madrastanwan cayë rasonpa caqllata parlacur alli cabal
yachacoqta sitiunman nuna cacuyë.
churayänanpaq 9੅Juc caq cartächomi willayarqaq

5
1੅Jina willäyämashqa juc wauqintsic MXFZDQMXFZDQSXQXQDFRTQXQDFXQD‫ێ‬
madrastanwan tsecho wätanacur wan mana juntacuyänequipaq. 10੅Peru
caquicanqantam. Tseno jutsa rureqa tseno niyarniqui manam niyaqtsu, mana
309 1&25,17,26੄5੄6

alli ruraq nunacunawan, jucwan jucwan autoridacunaman tsatacoq ewayanqui!


pununacoqcunawan y *imajincunata 5੅Queta niyapteq PDQDFXSHQTDFX\DQ‫ێ‬
¿
adoraqcunawan, paqwepa manana qui! ¿0DQDFXPHTHTXLOODSDSLV\DFKHQL‫ێ‬
parlapänacuyänequipaqtsu. Pecunawan quicuna can Jesucristuman creyicoq
pasepa mana juntaquita munarqa, pura liryariyaptiqui, shumaq
¿metaraq que patsapita ewayanquiman! areglayäshunequipaq! 6੅¡Atatau creyicoq
11੅Sinoqa niyaq Teyta Jesucristuman SXUDOLU\DULUSLVPDQDPZL\DUlFX\DQTXL‫ێ‬
creyiquicarna, jucwan jucwanraq tsu! Todabiaran tse mana creyicoq
pununacoqcunawan, THOOHSDTHUD\DTFX‫ێ‬ autoridacunapa nopancho
nawan, *imajincuna adoraqcunawan, shimpipänacoq ewecayanqui.
wasa rimacunawan, borrachucunawan y 7੅Änirpis allapa penqaquipaqmi

VXZDFXQDZDQPDQDMXQWDFX\lQHTXL‫ێ‬ TXLTXLTXLFXQDSXUDWVDWDQDFXUFDFX\DQ‫ێ‬
paqmi. Ama pecunawanqa juntupis qequi. ¿Imanirtaq allqutsayäshuptiqui y
micuyëtsu. 12-13੅0DQDPQRTDTD-HVXFULV‫ێ‬ VXZDSl\lVKXSWLTXLSLVPDQDDZDQWDTXL‫ێ‬
tuman mana creyicoq nunacunataqa: cuyanquitsu! 8੅Antis mas peortaq mana
“¿Imanirtaq mana allicunata ruranqui?” allicunata ruranacur, waqatsinacur,
nir, jusgashaqtsu; pecunataqa Diosmi suwapänacur caquicayanqui.
jusgaconqa. Tseno quecaptinpis Teyta 9-10੅ Manacu musyayanqui tseno mana
¿
-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTZDXTLQWVLFFXQD‫ێ‬ alli ruraq nunacunaqa Diospa
taqa mana allicunata ruraptenqa mandaquininman mana yecuyänanpaq
jusgayänequim. Tsemi tse llutan caqta! Ama pensayëtsu jucwan jucwan
ruraqtaqa qarcuriyänequi.੆g pununacur cacoqcuna, *imajincuna
adoracoqcuna, majayoq quecar jucwan
Pablu yachatsicun justisian jucwan pununacoqcuna, warmi
justisian mana puricunapaq ricoqcuna y mariconcuna, suwacuna,

6
1੅Creyicoq pura ofendinacurirnin, qellepaq erayashqacuna, borrachucuna,
DPDPDQDFUH\LFRTDXWRULGDFXQD‫ێ‬ cuentusterucuna y ranchadorcuna,
man justisia mañacoq ewayanquitsu. Diospa mandaquininman yecuyänanta.
$QWLV7H\WD-HVXVPDQFUH\LFRTPD\LTXL‫ێ‬ 11੅7VHQROOXWDQUXUDTPLZDTXLQQLTXLFX‫ێ‬

FXQDOODWDZLOOD\DQTXLWVHDVXQWLTXLFX‫ێ‬ QDTDTDPFXQDSLVSXQWDWDTDFDFX\DUTH‫ێ‬
nata shumaq areglamunanpaq. 2੅Porqui qui, peru cananqa Diosnintsicmi Teyta
musyayanquitaq ime junaq carpis, Jesucristurecur y *Santu Espiriturecur,
llapan nunacunata creyicoqcuna limpiu shonquyoqtana, pellapaqna
jusganantsic canqanta. Tseno quecaptin, cayänequipaq, y alli cayänequipaq
¿imanirtaq qamcunacho tse ichic ichic ticrararatsiyäshushqanqui.
asuntucunata aregleta puediyanquitsu!
3੅ Manacu musyayanqui asta *DQMHOFX‫ێ‬ Cuerpuntsicpis Diosllapaqmi canan
¿
natapis noqantsic jusganantsicpaq 12੅Qamcunam niyanqui: “Quiquïpa
cashqanta! ¡Tsetsuraq manaqa que cuerpüwanqa munanqätam ruracushaq”
patsacho ichic liryaquicunata aregleta nishpa. Änirpis munanqequita ruraquita
puedishwan! 4੅Tseno quecaptin, puedinquim, peru manam combienintsu
¿imapaqtaq Teyta *Jesucristuman llapanta libri ruracunequipaq. Noqapis
creyicoq pura liryarir, mana creyicoq munanqäta ruraquita puedïmi, peru

g¬5.12-13 Dt 13.5; 17.7; 22.21.


1&25,17,26੄6੄7 310

manam dejashaqtsu bisiu Diosnintsicmi. 7VHSDTPLSHUDQWLPDU‫ێ‬


dominamänanta. 13੅Qamcunam qontsic. Tserecurmi Diosnintsicta
niyanqui: “Pachaqa miqui respetar, imachopis munanqannona
winaränanpaqmi, y miquipis pachaman cawacunantsic.
yecunanpaqmi” nishpa, peru tseno
quecaptinpis Dios permitiptenqa, Majayoqcunapaq willapäquicuna

7
miquipis pachapis ushacäriyanqam. 1੅Wauqicuna y panicuna, FDUWHTXL‫ێ‬

Diosnintsicqa camamashqantsic cunachomi atsca tapuquicuna


pellapaq canantsicpaqmi, y manam carqan. Y tapuyämarquequi “¿Allicu
MXFZDQMXFZDQSXQXQDFXUFDFXQDQWVLF‫ێ‬ mana majäcushpa cacuyäman?”
paqtsu. 3RUTXL'LRVQLQWVLFTDFXHUSXQ‫ێ‬ nishpam. 2੅Allim canman, peru jucwan
WVLFSDP\FXHUSXQWVLFSLV'LRVQLQWVLF‫ێ‬ jucwan mana cacuyänequipaq, mejor
pam. 14੅Imanomi Diosnintsic Teytantsic cada unupa cayäpushï warmiquicuna, y
-HVXFULVWXWDZDQXVKTDQSLWDFDZDULWVL‫ێ‬ cada warmipa cayäputsun qowancuna.
mushqa, tsenollam noqantsicpa 3੅Y warmipis ollqupis casadu quecarqa

cuerpuntsictapis poderninwan FXHUSXQFXQDWDDPDPLFKlQDFX\lWVXQ‫ێ‬


cawaritsimonqa. tsu. 4੅Porqui majayoqchoqa mananam
15੅ Manacu musyayanqui Jesucristu warminatsu dueñu cuerpunwan; sinoqa
¿
noqantsiccho quecaptin pewan jucnolla qowannam y ollqupis mananam
quecanqantsicta! Y Jesucristuwan tseno dueñunatsu cuerpunwan; sinoqa
jucnolla quecar ¿imanoparaq lluta warminnam. 5੅7VHPLMXFQLTXLMXFQLTXL‫ێ‬
SXOLFRTZDUPLFXQDZDQSXQXTXLFXVK‫ێ‬ FXQDSLVDPDPLFKlQDFX\sWVXFXHUSLTXL‫ێ‬
wan! Tsetaqa manachi rurecushwantsu. cuna qonaquita. Sitsun majequicunawan
16੅*Diospa palabranmi queno shumaq parlarir, Diosman
escribirëcan: “Juc ollqu juc warmiwan mañacuyänequi witsancuna mana
pununacurerqa, WVHZDUPLZDQMXFQROOD‫ێ‬ juntutsu punuyanqui; tseno carqa allim,
nam ticrariyan”੆h nir. Tsemi pipis lluta peru ama allapa unepaqa jaqiriyëtsu
pulicoq warmiwan pununacurerqa tse juntu punita, paqtam diablu
warmiwan jucnollana ticrariyan. 17੅Peru engañecuyäshuptiqui muneniquicunata
pipis Jesucristuta chasquirerqa, mana awantar mana alliman
Jesucristuwanmi jucnollana ticrarintsic. ishquicurcuyanquiman.
18੅Tsemi amana warmipis ni ollqupis 6੅Quecunataqa niriyaq manam tseno

jucwan jucwan pununacur cacuyënatsu. cayänequipaq Dios nimashqa captintsu,


Pipis juclaya jutsacunata rurarqa sinoqa quiquïpa yarpenïllapitam
manam cuerpunta desunrantsu, peru consijarniquicuna willapäriyaq.
jucwan jucwan pununacorqa, FXHUSXQ‫ێ‬ 7੅Quiquïllapitaqa imanomi munecü

tam pasepa desunrarin. 19੅Qamcunaqa noqano mana warmïcushpa


allipam musyayanqui Diosnintsic tacuyänequita; peru Diosmi permitishqa
qoyäshonqequi Santu Espiritupa cada uno imanopis cacunantsicpaq.
*templun cayanqequita. Tsemi
qamcunacho Santu Espiritu yachecan y Solterucanapaq willapäquicuna
PDQDQDPTDPFXQDQDWVXFXHUSLTXLFX‫ێ‬ 8੅Solterucunatawan biudacunatam
napa dueñun cayanqui, 20੅sinoqa Teyta willariyaq: Mejormi japallequicuna

h¬6.16 Gn 2.24.
311 1&25,17,26੄7

noqano täcuyanquiman; 9੅peru sitsun tsenollana cacuyë, peru cada uno segun
SHTHTXLFXQDWDWVDUHWDPDQDSXHGL\DQ‫ێ‬ Dios yanapayäshonqequinolla
quitsu, mejor casaquicuyë jucta jucta portacuyë. 18੅Sitsun creyicuyanqequi öra
munapar mana caquicayänequipaq. *señalashqana cayarqequi, ama
10੅Majayoq caqcunatam mandayaq, yarpacachäyëtsu tse señalpaq. O sitsun
warmicuna qowancunapita mana mana señalacushqa cayarqequi amana
raquicayänanpaq. Queqa Diospa señalacuyënatsu. 19੅Porqui Diospaqqa
mandaquininmi y manam noqapatsu. manam presisantsu señalacushqa
11੅Peru sitsun malas raquicacurenqa, cayanqequi o mana señalacushqa
mana yapapäcushpa japallan tärätsun o cayanqequipis. 3sTDPXQDQPXQDVK‫ێ‬
mana tseqa amishtacuyätsun qanno cawacuyänequillatam. 20੅Tsemi
qowanwan. 7VHQROODMLQDROOTXFDTFXQD‫ێ‬ 'LRVDFUD\lVKRQTHTXL|UDFD\DQTHTXL‫ێ‬
pis ama jaqiyätsuntsu warmincunata. nollana quedacuyë. 21੅Sitsun Dios
12੅Sitsun meqan wauqintsicpapis Teyta qayayäshonqequi öra cayarqonqui
Jesucristuman mana creyicoq warmin sirwipacoq, WVHQRVLUZLSDFRTFD\DQTH‫ێ‬
canqa, peru pewan shumaq cawaconqa, quipita ama llaquicuyëtsu; peru sitsun
tse wauqintsic ama tse warminpita manana sirwipacoq cayänequipaq
raquicatsuntsu. Quetaqa quiquïllan pillapis yanapecuyäshunqui, tseqa allim
consijariyaq manam Teyta *-HVXFULVWX‫ێ‬ canqa. 22੅3RUTXLVLUZLSDFRTTXHFD\DSWL‫ێ‬
tsu. 13੅Sitsun meqan panintsicpapis jina qui, Teyta Jesucristu acrayäshushqa
Teyta Jesucristuman qowan mana cayäshuptiqueqa, perecurmi libri cuenta
creyiconqatsu, peru tse panintsicwan quecayanqui. Tsenolla jina libri
shumaq cawaconqa, ama tse qowanpita quecayaptiqui, Jesucristu
waqtsacätsuntsu. 14੅Porqui mana qayayäshushqa cayäshuptiqueqa,
creyicoqqa ollqu car o warmi carpis cananqa Jesucristupa esclabun
majan creyicoq canqanrecurmi Dios FXHQWDQDPFD\DQTXLSHWDVLUZL\lQHTXL‫ێ‬
shonqunta yatanqa. 7VHQRFDFX\DS‫ێ‬ paq. 23੅7H\WD-HVXFULVWXPUDQWLPDUTRQ‫ێ‬
tenqa, ZDPUDQFXQDSDVKRQTXQFXQDWD‫ێ‬ tsic. Tsemi libri carpis o esclabu carpis,
pis Diosqa yatanqam; peru mana tseno manana nunacunapa muneninchotsu
cayaptenqa, wamrancunapis llutanta cantsic. 24੅Tsepenqa, wauqicuna y
rurar manam Diosman creyicoq panicuna, imanollam cayarqequi Teyta
nishqatsu cayanqa. 15੅Diosqa munan Dios qayayäshonqequi öra, tsenollana
mana liryacushpa shumaq pasaquicho peta sirwirnin cawacuyë.
cawacunantsictam. Tsemi sitsun 25੅Solteru caqcuna majayoq

qowequi o warmiqui Jesucristuman cayänanpaq o mana majayoq


mana creyicoq car jaqirishunqui, cayänanpaq caqtaqa Teyta Dios manam
dejarïquï eucunanpaq. Tseno quiquin yachatsicushqatsu. Tseno captinpis,
eucuptenqa, meqan wauqintsic o ancupämar apostolnin canäpaq
panintsicpis librim quedarenqa. marcäcamashqa captinmi niyaq:
16੅Porqui manam musyanquitsu pani y 26-27੅Que sasa tiempucunacho mas

wauqi juntu cayanqequirecur, tse mejormi japallaq caqcunaqa japallan


majequi salbacunanta. täcuyanman. Tseno captinpis, naqana
17੅Jinantin marcacho creyicoqcuna, majayoqna caqcunaqa ama majanpita
noqam queno niyaq: Imanotam Dios raquicatsunnatsu. 28੅Majäcurpis, manam
acrayäshurniqui tarishorqonqui ni ima mana allitatsu rurayanqui.
1&25,17,26੄7੄8 312

7VHQROODPMLQDMXFVKLSDVKSLVFDVDFXU‫ێ‬ munä; y munä Diosllatana llapan


nin, mana ni ima mana allitatsu ruran. shonqiquicunawan sirwiyänequitam.
Imallatam yarpacachärïqa, casacurir 36੅Sitsun pipis juc shipashwan੆i

bidata pasarcuyänequillatam. Tsemi casacuyänanpaq parlashqana cayanqa, y


ware warätin mana llaquishqa tse shipash casacunan edaninchona
puriyänequipaq willapäriyaq. canqa, y tse jobin pensanqa “Que
29੅Wauqicuna panicuna, canan que shipashwan mejor casaquicuyäshaqna”
niyanqaqta cäyiratsiyashqequi: nishpa, casacuyätsun. Allim tseno
Mananam allapanatsu que patsacho casaconqan, manam jutsatsu. 37੅Peru
cawashun. Tsemi casadu caqcunata VLWVXQSLSLVSHQVDQTDPDQDFDVDFXQDQ‫ێ‬
willapäriyaq: majayoq carpis, mana paq, y peqanta alli tsaräcur jina
majayoq cuentalla Diosta sirwirnin casaquita munanqatsu, tsenäqa mas
cawacuyänequipaq. 30੅Llaquishqa allim. 38੅Tsemi casaquipis alli y mana
quecarpis, cushi cushilla quecayë; y casaquinaqa jina mas allim.
cushiquicho carpis, imeca llaquishqa 39੅Porqui casadu warmeqa qowan

cuentano quecayë. Jina imallata cawanqanyaqqa, WVHTRZDQSDPXQHQLQ‫ێ‬


rantirninpis, mana imayoqpis cuentano chomi canan; wanuriptinnam si, librina
quecayë. 31੅Capoqyoq carpis, mana ticrarir munanqan nunawan casaquita
capoqyoqnolla portacuyë. Porqui puedin; peru si, FDVDFXWVXQ-HVXFULVWX‫ێ‬
capoqyoq queqa que patsallachomi man creyicoq nunallawan. 40੅Quetam
ushacärenqa. pensä noqapitaqa mejormi tse biuda
32੅Imano captinpis, willapäriyaq que japallanllana manana yapapäcushpa
SDWVDFKRPDQDDOODSD\DUSDFDFKsFXQD‫ێ‬ quedacunman, mas cushi cushina
llacho puriyänequipaqmi: Warminnaq cawacunanpaq. Tsetaqa niriyaq *Santu
caqcunaqa Diosta sirwiyänanllapaqmi Espiritu yanapamarnï cäyïtsimaptinmi.
mas yarpacachäyan. 33੅Peru warmiyoq
caqcunaqa warminta que patsacho *Imajincunaman ofresishqa
imecawanpis cushitsiyänanllapaqmi mas etsapaq willapäqui
yarparäcuyan. 34੅Tsemi allapa sasa
8
1੅&DQDQTDZLOODSlUL\DVKTHTXLLPDMLQFX‫ێ‬

pecunapaq ishqueta sirwiyänan. nata qarayanqan miquicunata


Tsenollam jina mana qowayoq caq micuyänequipaq o mana micuyänequipaq
warmicunapis Diosta sirwiyänanllapaq tapuquiniquicunatam. Noqantsicqa allim
y cushitsiyänanllapaq yarparäcuyan. musyantsic tsecunapaq. Peru tsecunata
7VHPLSHWDVLUZLFXUOODQD\FXVKLWVLU‫ێ‬ musyarpis, manam orgullosu queta
llana, cawenincunacho pellapaqna puedintsictsu. Antis tse nunacunata cuyarmi,
imecachopis cayanqa. Peru qowayoq biennincunallapaq imatapis ruranantsic.
ZDUPLFXQDTDTRZDQWDVLUZL\lQDQOOD‫ێ‬ 2੅6LWVXQPHTHTXLSLV\DFKDTFD\DQTHTXLFX‫ێ‬

paqmi y que patsacho imecawanpis nata galacur caquicayanqui; tseno carqa,


cushitsiyänanllapaqmi yarparäcuyan. manaran rasonpa yacheyoqraqtsu cayanqui.
35੅Que llapanta willapäriyaq 3੅Peru rasonpa yacheyoq nunaqa Diostam

ELHQQLTXLFXQDSDTPLPDQDPDWDMXFX‫ێ‬ cuyan, y Diospis peta reqinmi.


nata churartsu. Porqui Diosnintsic 4੅Noqantsic musyantsicmi Diosnintsic

munashqanno cawacuyänequitam jucllella canqanta. Jina musyantsicmi

i¬7.36 Waquin Bibliacuna nin shipashllapaq.


313 1&25,17,26੄8੄9

tse nunacunalla rurayashqan imajincuna pis, tsellaraq creyicoq wauqi mana


mana ima poderyoq que patsacho alliman ishquirenqa. 12੅Tsemi tse
canqanta. Tsemi tse imajincunata manaraq alli creyicoq mayintsiccunapa
qarayanqan miquicunata micucushqapis consensiancunata yarpacachätsir pepa y
o mana micushqapis ni ima imanantsu. -HVXFULVWXSDFRQWUDQMXWVDWDUXUHFD\DQ‫ێ‬
5੅Waquin nunacunam pensayan que qui. 13੅Tsemi noqaqa miqui asuntoqa
patsachopis y sieluchopis atsca dioscuna imepis creyicoq mayintsiccunata mana
canqanta. ੍3HQVD\DVKTDQQRPLSHFXQD‫ێ‬ alliman ishquitsishaqtsu.
paqqa can atsca diosnincuna.੏6੅Peru
noqantsicpaqqa jucllellam *Dios Teyta *Jesucristupaq
Yayantsic. Tse Diosnintsicllapitam willapäcoqcunapa derechuncuna

9
shamun llapan imecapis, \QRTDQWVLFWD‫ێ‬ 1੅Noqaqa Teytantsic Jesucristuta
pis pemi camamashqantsic pellapaq ricashqam cä. Pemi cachamashqa
canapaq. Jina jucllellam Teyta apostolnin canäpaq; y yachatsiyapteqmi,
*Jesucristuntsicpis. 3HZDQPL'LRVQLQ‫ێ‬ pewan juc shonqunolla quecayanqui.
tsic llapan imecacunatapis camashqa, y Tseno quecaptin ¿manacu noqapis libri
perecurmi noqantsicpis cawantsic. cä imatapis ruracunäpaq! 2੅Aunqui
waquin nunacuna apostol canqäta mana
Wauqintsiccunata
creyiyämaptinpis, qamcunapaqqa
rasonpa cuyashun
rasonpa apostolmi cä. Y Jesucristuwan
7੅Peru waquin wauqintsiccunaqa y jucnolla cayanqequim musyatsicun
panintsiccunaqa quecunata manaran Teyta Jesucristupa apostolnin rasonpa
alleqllaqa cäyiyantsu. Unepita canqäta.
yachacashqa carmi, pensecayan tse 3੅Waquin wasä rimaqcunatam queno

imajincuna poderyoq cashqanta. Tsemi nï: 4੅Teyta Jesucristupa *profetan


tse imajincunata qarayashqan miquita cayanqärecur, ¿manacu combienin
micurcur consensiacunacho “Cananqa micutsiyämänequi y uputsiyämänequi?
llutatam rurarerqö” nishpa, quecayan. 5੅Noqapis puedïmi creyicoq warmiwan
8੅Änirpis noqantsicqa allim musyantsic majäquita; SRUTXLZDTXLQDSRVWROFXQD‫ێ‬
tse miquicunata micurpis o mana pis, Teyta Jesuspa wauqincunapis y
micurpis mana jutsallaconqantsicta. Pedrupis warmincunawantaq shumaq
Micushqapis o mana micushqapis puriyan yanapanacur. 6੅Tseno
Diospaqqa manam ni ima imanantsu. derechücuna quecaptinpis, Bernabewan
9-10੅Tseno captinpis, que niyanqaqta noqaqa uryecayä quiquïcunaraqtaq
shumaq cäyiyämë: Imajincunapa bidata pasayänäpaq. 7੅Masqui
*altarnincho pishtayanqan etsata yarpäcurcuyë, ¿pi soldadutaq quiquin
miquicaqta riquecuyäshurniquim, gastacurcuryan patrianta sirwin!
manaraq alli marcäcoq creyicoqcuna ¿Pillaqa ubasta enbanu plantantaq
“Acu imajincunapa benditanta ubasninta mana micurinanpaq! ¿Pi
micurishun” nishpa, munapäcurcur nunallaqa animalta wätantaq enbanu!
capas jeqariyanqa; y paqtam tse Siemprim lichinllatapis upun. 8੅Manam
yacheniquiwan wauqiquita mana quiquïpa munenïllatatsu yachecatsiyaq,
alliman qarpurinquiman. 11੅Tsenam tse porqui quetaqa Moisespis leynincho
yacheniquirecur Jesucristu *cruscho yachatsicorqam. 9੅Tsemi *Diospa
SHWDVDOEDQDQSDTZDQXVKTDTXHFDSWLQ‫ێ‬ palabranpis queno escribirëcan: “Ama
1&25,17,26੄9 314

triguta eracho yuntawan jalutsir, tse 16੅Noqaqa manam nunacuna

toriquita jäquimanquitsu”੆j nir, y alabayämänanta munartsu salbasionpaq


yuntacunapaq preucupäcurtsu manam alli willaquita yachatsicü, sinoqa
Diosnintsic tseno mandacun; 10੅sinoqa obligasionnïta cumplirmi. ¡Allau,
Diosnintsicqa noqantsicpaqmi noqallä tse obligasionnïta mana
preucupäcun, porqui noqantsicpaqmi cumpliptï! 17੅Sitsun mana obligasion
Diospa palabranqa tseno escribirëcan. quecaptin yachatsicüman; tsemi si,
Tsemi muroqpis y cosechaqpis uryayan pagayämänequitaqa munäman; peru
derechuncunata cosechacho noqaqa Dios yachatsicunäpaq
chasquiyänanpaq caqta shuyacur. DFUDPDVKTDFDSWLQPLPDUFlFDPDVK‫ێ‬
11੅Noqacunam Diospa palabranta qanta cumplir yachecatsiyaq. 18੅Y
yachatsicurnin, chacracho muroq noqapa pagüqa debaldilla alli willaquita
QXQDFXQDQRTXHFD\l\\DFKHFDWVL\DS‫ێ‬ yachatsiyarniqui, allapa cushiconqämi.
teqqa, qamcunam miquiwan y Tsemi yanapayämänequipaq
qellewanpis yanapayämänequi derechücuna quecaptinpis, mana ni
bidacunata pasayänäpaq. 12੅Waquin imallequicunata mañayaqtsu.
\DFKDWVLFRTFXQDWDTDF|VDPLPHFDFXQD‫ێ‬ 19੅Mana esclabu carpis, OODSDQQXQDFX‫ێ‬

wanpis yanapecayanqui; noqacunaparan napa esclabun cuentam quecä.


mas derechücunaqa can 7VHQRSDPDWVFDQXQDFXQDWDLPHFDQRSD‫ێ‬
yanapayämänequipaq. pis Teyta Jesucristuman
Tseno quecaptinpis, qamcunata mana creyicuyänanpaq yachatsishaq. 20੅*Israel
afanayänaqpaqmi quiquïcuna nunacunam Moises mandacushqan
sasacunata pasayarqö, WVHQRSD-HVXFULV‫ێ‬ leycunata obligadu cumpliyänan.
tupa alli willaquininta cushishqa Noqapis israel nunam cä, peru
chasquiyänequipaq. 13੅Qamcuna mananam leycunata cumplinäpaq
musyayanquim *templucho Diosta obligadutsu cä. Tseno quecarpis,
sirwirnin, uryaq nunacunapis Diospaq pecunawan quecarqa, Jesusman
qareta apayanqancunallata micur creyicuyänanrecurmi tse *leynincunata
bidancunata pasayanqanta. Jina cumplicä. 21੅*Moisespa leynincunata
musyayanquim *altarcho Diosta sirweq mana musyaq nunacunawan
nunacunapis tse qare etsallata micur quecarnam, pecunano tse leyta mana
cawayanqanta. 14੅Tsenollam Teytantsic musyaqno quecä Teyta Jesucristuman
Jesucristupis dispunishqa salbasionpaq pecunata creyicatsinärecur. Änirpis
alli willaquininta willacoqcunataqa tse noqaqa Jesucristu mandacushqancunata
creyicoq nunacuna yanapayänanpaq cäsorqa, Diospa leynintapis cäsicämi.
caqta. 15੅Peru tseno quecaptinpis, 22੅Teyta Jesucristuman mana allapa

manam nunca “Yanapecalläyämë” marcäcoqcunawan quecarnam, SHFXQD‫ێ‬


niyarqoqtsu; y cananpis manam nolla quecä. Tsenoqa quecä pecunata
cartaquecayämü yanapayämänequita marcäquinincunacho yanapecunäpaqmi.
munartsu. ¡Mas allim wanuquicüman Ojala tseno rurarnin, atscaqta
manaraq imatapis mañapäyarniqui! yanapecüman salbaquicuyänanpaq.
23੅Tse niriyanqaqnomi, wauqicuna y
¡1RTDTDPDQDLPDWDSLVPDxD\DVKQL‫ێ‬
quipa yachatsiyarniquim allapa cushicü! panicuna, rurecä, salbasionpaq alli

j¬9.9 Dt 25.4.
315 1&25,17,26੄9੄10

willaquita willapäcunärecur. 7VHQRSD‫ێ‬ upuyänanpaq. Tse yacu pashtaq qaqaqa


chiri tse creyicoqcunawan Dioscho carqan *Jesucristu cuentam. 5੅Peru tseno
cushicurishaq. quecaptinpis, atscaqmi awilituntsiccuna
24੅Qamcuna allim musyayanqui corir Diosnintsicta mana cäsur piñätsiyarqan.
llallinacoqcunacho jucllella llallenqanta, Tsemi wanuyarqan tse ewecayanqan
y tse llalleqllam premiuta chasquin. tsunyaq pampacunacho.
Qamcunapis tse corir llallinacoq cuenta 6੅Tsecuna pasaconqanwanmi

cayë. 25੅Tse corir llallinacoq nunacunaqa QRTDQWVLFWDSLV'LRVQLQWVLFFl\LWVLPDQ‫ێ‬


cösam alistacur imapitapis cuidacuyan tsic pecunapa mana alli rurenincunata
llallinacoq mayincunata corir mana ruranapaq. 7੅7VHPLDPDSHFXQD‫ێ‬
llalliyänanpaq, porqui llallirerqa noqa imajincunata adorayanquitsu.
premiutam chasquiyanqa. Si, que Porqui tseno rurayanqanmi *Diospa
patsacho ushacäreqlla premiuta palabrancho queno escribirëcan: “Tse
chasquiyänanpaq tselaya alistacuyan, QXQDFXQDPPLFXFXUPDFKDFXUTDOODTXL‫ێ‬
noqantsicnäqa masran alistacushwan cuyarqan. Tsenollam dansacur gosacur
mana nunca ushacäcoq premiuntsicta cacuyarqan”੆k nir. 8੅Jina ama pecunano
chasquinantsicpaq. 26੅Tsemi noqalläqa jucwan jucwan pununacur cacuyëtsu.
alli pensecur tse coreq nuna cuenta Tseno jucwan jucwan pununacoq
ewanqäman chänäpaq yarparäquicä, y QXQDFXQDWDP'LRVQLQWVLFFDVWLJXHFRU‫ێ‬
pelyacho alli ratatseq nuna cuentam qan. Tsemi juc junaqlla wanuyarqan
quecäpis. 27੅Tsemi cuerpüta esclabu ishque chunca quima waranqa (23,000),
cuentata sujetar muneninta ruracunanta tseno portacoq nunacuna. 9੅Nï ama
mana jaqïtsu. Tseno muneninta Teyta Jesucristuta piñatsiyëtsu, une
ruracunanpaq jaqiriptïqa, capas tse WLHPSXZDTXLQDZLOXQWVLFFXQD'LRVQLQ‫ێ‬
corir gananacoqcunacho perdeq nuna tsicta piñatsiyashqannoqa. Tseno
cuenta qepacho quedarishaq, \DFKDWVL‫ێ‬ portacuyaptinmi, Diosnintsic biborawan
conqäta quiquï mana cäsucur. canitsirnin wanutserqan. 10੅Ni Diospa
contran imatapis parlayëtsu, une tiempu
Ama *imajincunata adorashuntsu awiluntsiccuna Diospa contran

10
1੅Cuyashqa wauqicuna y parlayashqanno. Tseno contran parlaq
panicuna, SDTWDUDTTRQTDTXLFX‫ێ‬ nunacunatam Diosnintsic wanutserqan
\DQTXLPDQ\RXQHWLHPSXDZLOXQWVLFX‫ێ‬ ushacätsicoq *anjelninwan.
QDWDHXFD\lPXSWLQ'LRVQLQWVLFSXFXWH‫ێ‬ 11੅Tsecuna pasarqan une tiempu mana

wan arwätsir pushamonqanta, y Puca alli portacoq awiluntsiccunapa mana


Lamarta pasatsimur yanapanqanta. alli portaquininta musyarir, mana tseno
2੅Tseno pucutepa y lamarpa pasamurmi, portacunantsicpaqmi, y tsecunam
EDXWLVDFRTFXHQWDOODSDQDZLOLWXQWVLF‫ێ‬ escribirëcan Diosnintsicpa palabrancho
cuna Moiseswan juc shonqunolla canan tiempu nunacuna Diosnintsicta
ticrariyarqan. 3੅Tsenollam llapancunata cäsucurna cawacunantsicpaq. 12੅Tseno
quiquin Diosnintsic micunancuna quecaptin paqtam “Noqaqa manam
qararqan. 4੅Jina yacutapis milagruta jutsallacushaqtsu” nicayanquiman.
UXUHFXU\DQPLTDTDFXQDSLWDSDVKWDWVL‫ێ‬ Tseno nicar paqtam quiquiquicuna
morqan tse yacuta biajincunacho ishquiriyanquiman. 13੅Llapantsicpaqpis

k¬10.7 Ex 32.6.
1&25,17,26੄10 316

LPDOODSLVVLHPSULPMXWVDPDQLVKTXLWVL‫ێ‬ Diospa Santa Senancho tantallantin


coq canqa. Peru Teyta Diosnintsicman binuta micurëcanqantsic? 22੅Tseno
marcäcushqaqa musyanmi meyaqlla rurarnin, ¿manatsuraq Teytata abusaq
awantanantsicpaq caqta. Tsemi cuenta quecashwan! ¿Acasu noqantsicqa
tentasion chacaramuptinpis, \DQDSH‫ێ‬ pepita mas puedeqcu cantsic!
camäshun imanopapis mana
ishquinantsicpaq. Imatapis alli tantiyecur rurashun
14੅Tsemi, cuyashqa wauqicuna y 23੅/LEULPFDQWVLFLPDWDSLVUXUDFXQDQ‫ێ‬

panicuna, nunacuna imatapis Diostano tsicpaq, peru manam “Librim cä” nir,
adorayanqan caqcunata ama imatapis llutata ruracushwantsu.
adorayëtsu. 15੅Cäyicoq nunacunatam Paqtam imapis rurenintsic waquinpaq
quecunata nicayaq. Tsepenqa que allitsu quecanman. 24੅7VHPLZDTXLQFX‫ێ‬
niyanqaq alli canqanta o mana alli napaqpis yarpacachäshun, y ama
canqantapis shumaq tantiyayë. quiquintsicpa biennintsicllaqa imatapis
16੅Masqui yarpäcurcuyë: Diosnintsicta ashishuntsu.
“Grasias” nicurir, Santa Senacho binuta 25੅Etsata rantirninpis, ranticoqta mana

uponqantsicmi Teyta Jesucristupa tapupashpa llapanta micuyanqui. Ama


\DZDUQLQUHFXUMXFQROODWDWLFUDUDWVLPDQ‫ێ‬ consensiequicunacho “¿Alli etsatatsuraq
tsic, y tantata paquirir miconqantsicnam que micurï?” nir, quecayanquitsu.੆l
jina Teyta Jesucristupa cuerpunrecur 26੅Porqui “Que patsapis y imapis que

jucnollata ruraramantsic. 17੅Atscaqmi tse patsacho caqcunaqa, Diosnintsic


juc tantallapita micuntsic. Tseno camashqanllam.”੆m
quecarpis, llapantsicmi Jesucristuwan 27੅Sitsun Diosnintsicman mana

jucnolla ticrarintsic. creyicoq nunacuna combidayäshunqui,


18੅Masqui *LVUDHOQXQDFXQDUXUD\DQ‫ێ‬ munarnenqa ewayanqui; peru ewarnin,
qanwan cäyiratsiyashqequi: Pecunam imatapis sirwiyäshonqequicunata mana
Diosnintsicta qarayanqan animalcunata tapupashpa tranquilu micuyanqui.
pishtarir tse *altarcho cancarir micuyan. 28੅Peru sitsun pillapis “Que etsaqa

Tsenopam Diosnintsicta jucnolla imajincunata qarayashqanmi” nir,


adorayan. 19੅Tseno niriyapteq capas willecuyäshunqui, ama micuyanquitsu;
pensacurcuyanqui: ´7VHSHQTDLPDMLQFX‫ێ‬ paqtam micoqta riquecushurniqui,
nata qarayanqan etsacunaqa waquin ´3HSLVLPDMLQFXQDWDUHVSHWDUPLMXWVDOOL‫ێ‬
HWVDFXQDSLWDSLVEHQGLWDFKL\LPDMLQFX‫ێ‬ quican” nir, pensarinman. 29੅Änirpis
naqa poderyoqchi” nir. ¡Manam manam qamcunatsu pensayanqui tse
tsenotsu! 20੅$QWLV'LRVWDPDQDFlVXFRT‫ێ‬ etsata micurir jutsallacuriyanqequita;
cunaqa tse etsata *supëcunapaq qaraq sinoqa jucmi pensecan.
FXHQWDPUXUD\DVKTD\PDQDP'LRVSDT‫ێ‬ 7VHPLSHFXQDUHFXUPLFX\DQTXLPDQ‫ێ‬
tsu. Y manam qamcunaqa supëwan ni tsu. 7VHQRQL\DSWHTFDSDVSHQVDFXUFX‫ێ‬
imata musyeta munayänequitsu. yanqui “¿Imanirtaq imeca miquitapis
21੅Masqui yarpäcurcuyë, Allitsuraq micucümantsu, nunacuna llutanta
¿
canman supëpa selebrasionnincho carir, yarpäyanqanllapitaqa? 30੅Llapan

l¬10.25 Tse tiempum imajincunapaq sacriɹcärir etsantana mercaduman apayaq baratullacho


ranticuyänanpaq. Tsetam pipis mepis rantilläyaq, asta creyicoqcunapis. m¬10.26 Sal 24.1;
50.12.
317 1&25,17,26੄10੄11

miquitapis Diosmi camashqa peta cuyätsun. 7੅Peru ollqu caqcunaqa Diospa


agradesicur libri micucunäpaq. Tseno ZD\LQFKRTXHFDUPDQDPVKXFXSD‫ێ‬
quecaptin, ¿imanirtaq pipis cuyänantsu. Porqui Diosmi ollquta
penqapäyämanman?” nishpa. 31੅Tsemi FDPDVKTDTXLTXLQULFRTWDFXVKLFXQDQ‫ێ‬
alcabu cashun imata micurpis, upurpis y paq. Peru warmitaqa camashqa alli
rurarpis Dios cushicunanpaq caqta rureninwan qowanta cushitsinanpaqmi.
yarpacachar rurashun. 32੅Cuidadu 8੅Tsemi Diosnintsic ollqupa costillanta

jutsaman ishquicatsiyanquiman israel jorqurir warmita rurarqan; y manam


nunacunata, mana israel nunacunata y warmipitatsu rurarqan ollquta. 9੅Y
7H\WD-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTPD\LTXL‫ێ‬ manam Evarecurtsu camarqan Adanta;
cunata. 33੅Tsemi noqaqa imatapis alli sinoqa Adanrecurmi camarqan Evata.
tantiyecuryan rurä, y manam rurätsu 10੅Tserecur qowayoq caq llapan

TXLTXwWDFRPELHQLPDQTDQFDTFXQDOOD‫ێ‬ panicuna peqancunata shucupacuyätsun


taqa. Tseno rurarmi, llapancuna qowancunapa mandaduncunacho
salbaquiculläyänanta munä. cayanqanta nunacuna musyayänanpaq.

11
1੅Imanomi noqapis *Jesucristu Tseno rurayätsun *anjelcunarecur.
cawanqanno cawaquita tirecä, 11੅*Dios Yayantsicpaqqa warmipis

tsenolla qamcunapis yachacuyë alli ollquwanran bidata pasan, y ollqupis


portaquita. warmiwanran bidata pasan. 12੅Tsemi
Diosnintsic ollqupita warmita rurashqa
Diosman mañacuna öra quecaptinpis, warmipitaraq ollqu yurin;
costumbricuna y Diosnintsic camamashqa cashqam,
2੅Siemprish noqata warmipis ollqupis cantsic.
yarparëcayämanqui, \\DFKDWVL\DQTDT‫ێ‬ 13੅Masqui alli yarpäcurcuyë: Allicu
¿
cunatapis cäsuquicayanquish. Tsecunata MXFZDUPLSHTDQWDPDQDVKXFXSD‫ێ‬
musyarirmi alabariyaq. 3੅Jina quetam cushpa Diosta mañacunman? 14੅Ollquta
willapäriyeniquita munarqö: Diospa warmitano aqtsarishqa puricaqta
mandadunchomi Jesucristu quecan. riqueqa allapa melanepaqmi. 15੅Peru
Teyta Jesucristupa mandadunchonam DTWVD\RTZDPLFXQDTDDOODSDVKXPDTOOD‫ێ‬
llapan ollqu caqcuna quecayan, y ollqu llanmi cayan. Tseno aqtsancunaqa
caqcunapa mandaduncunachonam Diosnintsic qoshqa shucupancunapaqmi.
warmicuna cayänan. 4੅Tsemi ama 16੅Peru sitsun pipis que cosascunawan

ollqucunaqa, Diosta mañacuyänan öra, acuerdutsu canqa alɹn quiquinnachi.


o willapäcuyänan öra, peqancunata Jesucristuman creyicoqcunaqa manam
shucupacuyätsuntsu; shucupacorqa TXHFRVWXPEULSLWDPDVMXFOD\DFRVWXPE‫ێ‬
Jesucristutan desunrayan. 5੅Peru ricunataqa musyayätsu.
warmeqa Diosta mañaconqan örapis y
willapäconqan örapis shucupacunanmi. ¿Imanotaq cashwan
Santa Senata selebrar?
Mana shucupacorqa, mandaqnin
qowantam desunrecan, y imeca 17੅Wauqicuna panicuna, juctam
aqtsantapis rutuquicushqa cuentam qamcunawan mana acuerdutsu cä, y
quecan. 6੅Mana shucupaquita munarqa tsepitaqa manam felisitayaqpistsu.
rutucutsun aqtsanta; y ruturatsir ¿Qamcuna ellucayanqui quejaquita
penqaquipaq purita mana munarqa, TRQDFX\lQHTXLSDTFXRVKXPDTFX\DQD‫ێ‬
PDQDUXWXFXVKSDVKXPDTVKXFXSD‫ێ‬ cur cayänequipaqcu? 18੅Masqui
1&25,17,26੄11 318

wiyayämë, quetam willayämashqa *contratuta patsacäratsin nunacunawan.


qamcunapaq ¿rasonpacu creyicoqcuna Tserecur upurnin, noqata
cada ellucarnin liryacur caquicayanqui? yarpäyämanqui” nir.
Tseta wiyarnin, öram creyirï, öraqa 26੅Tseno cada Santa Senata rurarnin,

manam creyirïpistsu. 19੅¡Achiya ari! tantata micurninmi y binuta upurninmi,


7VHQRJUXSRJUXSRUDTXLFDUFD\DSWLTXL‫ێ‬ PXV\DWVLFX\DQTXL7H\WD-HVXVQRTDQWVL‫ێ‬
chi, Diospis “¡Que grupum mas alleqa!” crecur wanonqanta, asta pe
nenqa. ¡Añañau! 20੅¡Claru parlaquichoqa cutimonqanyaq.
tseno raquicashqa quecar Santa Senata
upuyanqequeqa y micuyanqequeqa, Quenomi Santa Senataqa
manam Diospaq allitsu! 21੅Porqui tse ruranantsic
Santa Senata micuyänequi örash 27੅Tsemi pipis mana presisaqpaq
waquinniqueqa punta puntata manaraq FKXUDULVKSD6DQWD6HQDWDQWDWDPLFXFXU‫ێ‬
waquinta shuyarishpa micuquicayanqui; corqa, y binuta upucurcorqa, Teyta
\THSDFKlPRTFXQDQDPDOODTTXHGDUL‫ێ‬ Jesucristupa wanininta mana caqpaq
yan. <ZDTXLQFXQDQDDVWDPDFKD\DQ‫ێ‬ churariyan. 28੅Tsemi llapequicuna
qanyaq upuquicayan. 22੅Tseno rurarqa, FRQVHQVLHTXLFXQDFKRLPDQRTXHFD\DQ‫ێ‬
PDQDP7H\WD-HVXFULVWXPDQFUH\LFRT‫ێ‬ qequita cuentata qocuyë manaraq Santa
cunanotsu portaquicayanqui. Ama mana Senacho tantata micur y binuta upur.
capoqyoq wactsa wauqintsiccunata 29੅Porqui sitsun presisaqpaq mana

nunacuna janancho penqaqui rurayëtsu. FKXUDULVKSDPLFXFXUFX\DQTXL\XSXFXU‫ێ‬


¡Allau! Tsepa rantenqa wayiquicunacho cuyanqui, TXLTXLTXLFXQDOODPFRQWUHTXL‫ێ‬
micucuyë y upucuyë. ¿7VHQRFDTXLFD‫ێ‬ cuna castiguta ashiriyanqui. Porqui tse
yanqequipita felisitayänaqtacu qamcuna micuriyanqequi y upuriyanqequeqa
pensayanqui! ¡Tsepitaqa manam Teyta Jesucristupa cuerpunmi quecan.
felisitayaqtsu, antis piñämi! 30੅Tserecurmi qamcunacho atscaq

qeshyecayan, mal semblanti quecayan,


Santa Sena asuntu willapäquicuna \ZDTXLQFXQDQlTDDVWDZDQX\DVKTD‫ێ‬
(Mateo 26.26–29; Marcos 14.22–25; nam. 31੅7VHPLSXQWDWDDOOLUDTWDQWL\D‫ێ‬
Lucas 22.14–20) nantsic imano cawecashqantsictapis
23੅Santa Senapaqqa quiquin Teyta Dios mana castigamänantsicpaq.
Jesucristum yachatsicorqan, tsellatam 32੅Änirpis, 'LRVQLQWVLFTDMXVJDUFDVWLJD‫ێ‬

noqapis yachatsiyarniqui willapäriyaq: mantsic mana alli rurenintsiccunapita


Traisionashqa canqan paqasmi Jesus ZDQDFXQDQWVLFSDTPL\MXWVDVDSDFXQD‫ێ‬
llapan *disipuluncunawan senecar wan iwal condenadu mana
tantata tsarircur, 24੅Diosta “Grasias” canantsicpaqmi.
nicurir paquirerqan. Tsepitanam nerqan: 33੅Tsemi, cuyashqa wauqicuna y

“Queqa noqapa cuerpümi. 4DPFXQD‫ێ‬ panicuna, 6DQWD6HQDWDVHOHEUD\lQHTXL‫ێ‬


paqrecurmi entregashqa canqa. Tsemi paq ellucarnenqa, shuyanaquicur juntu
queno imepis rurayanqui, noqata juntu shumaq iwal micuyanqui. 34੅Sitsun
yarpäyämarnï” nir. 25੅Tsenollam jina meqequicunapis pacha waqeta mana
senacuriyaptinna, binuwan quecaq awantayanquitsu, WVHSHQTDZD\LTXLFX‫ێ‬
copata tsarircur, queno nerqan: “Que nacho cösa micucurcur, Santa Senaman
copacho quecaq binoqa yawarnïmi; y ewayanqui. Tsenopaqa manam Dios
tse yawarnïwanmi Dios mushoq castigayäshunquitsu. :DTXLQDVXQWXFX‫ێ‬
319 1&25,17,26੄11੄12

nataqa shamurninnam quiquï natanam poderta qon milagrucunata


areglashaq. rurayänanpaq, y waquincunatanam
cäyiquinincuna qon Dios yarpanqanta
Creyicoqcunata *Santu Espiritu musyatsicuyänanpaq. :DTXLQFXQDWD‫ێ‬
yachenincuna qon imatapis nam cäyiquinincuna qon Diospita o
rurayänanpaq llutancunata pipis parlecanqanta

12
1੅Wauquicuna y panicuna, musyarinanpaq. Waquincunatanam
'LRVQLQWVLFWDLPDQRSDVLUZLQDQ‫ێ‬ \DFKHQLQFXQDTRQMXFOD\DLGLRPDFXQD‫ێ‬
tsicpaq Santu Espiritu cada unuta cho parlananpaq, y waquincunatanam
yachenintsic qomanqatsictam yachenincuna qon mana cäyipaq
willapäriyeniquita munä. idiomacunata: “Queqa queno ninanmi”
2੅Qamcuna allipam musyayanqui nir, creyicoq mayintsiccunata
puntata manaraq Diosman marcäcur, cäyitsinanpaq. 11੅3HUXOODSDQQXQDFXQD‫ێ‬
mana imapaqpis sirweq *imajincunata tam yachenincuna qon segun quiquin
upa cuenta qatiräcuyanqequita. 3੅Tsemi japallan Santu Espiritu
canan queta willayaq qamcuna allipa munanqanmanno.
musyayänequipaq: Santu Espirituwan
Teyta Jesucristuman
quecaq nunaqa, manam nunca
creyicoqcunaqa imeca juc
*Jesucristupa contran parlantsu. Antis
nunanollam canantsic
Santu Espirituwan quecaq nunaqa
“Jesucristoqa, ¡Diosnintsicmi!” ninmi. 12੅Imanomi cuerpuntsiccho llapan
4੅Santu Espiritullam cada nunata partintsicpis jucnolla quecan, tsenollam
yachenintsic qomantsic, segun tse creyicoqcunapis Teyta Jesucristuwan
yachenintsicmanno Diosnintsicta jucnolla cantsic. 13੅Tsenollam llapantsic
sirwinantsicpaq. 5੅7XTXLOD\D\DFKHFXQD‫ێ‬ israel caq nunapis y mana israel caq
wan Jesucristuntsicta sirwinantsicpaqmi nunapis, VLUZLSDFRT\PDQDVLUZLSDFRT‫ێ‬
Santu Espiritu yanapamantsic, peru juc pis, Santu Espirituwan bautisacorqontsic
Diosllatam sirwintsic. 6੅,PHFDWDHTXHFD‫ێ‬ jucnolla canantsicpaq; y llapantsicmi tse
tam rureta yachantsic Diosnintsic Santu Espiritullata probarerqontsic.
yanapamashqa; peru llapantsictapis 14੅Cuerpuntsiccho llapannintsic

Diosnintsicllam yanapamantsic, tse quecaptinpis, cuerpuntsicqa jucllellam.


yachenintsicwan peta sirwinantsicpaq. 15੅Sitsun chaqui ninman “Noqaqa
7੅Santu Espiritum tuqui yachenintsic manam maquitsu cä. Tsemi mana
cada unuta qomantsic creyicoq pura cuerpupatsu cä” nishpa; tseno nirpis,
yanapanacunantsicpaq. 8੅Santu cuerpuchomi quecanqa. 16੅Sitsun rinripis
Espiritum waquin wauqintsiccunata ninman “Noqaqa manam nawitsu cä.
yachenin qon shumaq tantiyecur Tsemi mana cuerpupatsu cä” nishpa;
waquinta tantiyatsinanpaq, y waquin tseno nirpis, siemprim cuerpucho
wauqintsiccunatanam cösa yachenin quecanqa. 17੅Sitsun cuerpuntsiccho
qon waquin caqcunatana alli shumaq nawintsiclla canman, ¿imantsicwanraq
yachatsiyänanpaq. 9੅Waquincunatanam wiyashwan? Jina cuerpuntsiccho
6DQWX(VSLULWX\DQDSDQ7H\WD-HVXFULV‫ێ‬ rinrintsiclla captenqa, ¿imantsicwanraq
tuman mas marcäcoq cayänanpaq, y imallatapis musquishwan? 18੅'LRVQLQ‫ێ‬
ZDTXLQFXQDWDQDP\DQDSDQTHVK\DTFX‫ێ‬ tsicqa cuerpuntsicta camarnin,
nata cachacätsiyänanpaq. 10੅:DTXLQFX‫ێ‬ llapannintsicta churashqa cäbeq
1&25,17,26੄12੄13 320

sitiunmanmi, tsecho cada cual apostol cayan; manam llapantsu profeta


funsiunayänanpaq. 19੅Sitsun rinrintsiclla, cayan; manam llapantsu yachatsicoq
o senqantsiclla, o nawintsiclla mayestru cayan; manam llapantsu
capamashwan, manam cuerpuntsic milagrucunata ruraq cayan. 30੅Manam
completutsu canman. 20੅7VHPLFXHUSXQ‫ێ‬ llapantsu qeshyaqcunata cachacätseq
tsiccho llapannintsic quecapamashqapis cayan; manam llapantsu mana cäyipaq
cuerpuntsicqa jucllella. caq idiomacunata parlayan; ni manam
21੅Manam nawintsic maquintsicta OODSDQWVXPDQDFl\LSDTFDTLGLRPDFX‫ێ‬
“Manam nesitaqtsu” nita puedintsu. Nï nata cäyitsicuyan. 31੅Tserecur Diosta
peqantsicpis manam chaquintsicta mañacuyë peta sirwiyänequipaq mas
“Nesitaqtsu” nita puedintsu. 22੅Antis que allin caqta qoyäshunequipaq. Peru
cuerpuntsiccho imantsicpis mas cananmi yacharatsiyashqequi
delicadu caqcunatam, PDVUDTQHVLWDQ‫ێ‬ rurayänequipaq mas allin caqta.
tsic. 23੅Masqui yarpäcurcuyë: &XHUSXQ‫ێ‬
WVLFFKRPDQDDOODSDSUHVLVDTSDTFKXUDQ‫ێ‬ Cuyaquipaq willapäquicuna

13
qantsic caq partintsiccunatam, masqa 1੅4XHSDWVDFKROODSDQLGLRPDFX‫ێ‬

estimar ropacunawan tsapantsic y nata parleta yacharninpis o


penqenintsiccunatanäqa masran *anjelcunapa idiomancunata parleta
estimantsic. 24੅Peru waquin caq yacharninpis, nuna mayïta mana
partintsiccunataqa mana penqe cuyarqa, LPHFDSODWLOOXFKLQFKLQ\DTQR‫ێ‬
partintsic captinmi, mana allapaqa llam quecä. 2੅6LWVXQ'LRVLPD\DUSDVK‫ێ‬
estimantsicnatsu, porqui Diosnintsicmi qantapis willacüman; y noqallana pepa
permitishqa mana allapa presisaqpaq pensashqanta y yacheninta musyaq
churanqantsic caq partintsiccuna mas cäman; y Diosman allapa marcäcur,
estimashqa cananpaq. 25੅Tsenopam jircata witicunanpaqpis mandaptï
cuerpuntsiccho llapan imantsiccunapis cäsuramanman, peru nuna mayita mana
churacashqa jucnolla carnin, jucnin cuyarqa, manam ni imapaqpis sirwïtsu.
jucnin shumaq yanapanacur 3੅6LWVXQOODSDQFDSDPDTQwWDZDFWVDFX‫ێ‬

cayänanpaq. 26੅Tsemi cuerpuntsiccho nata raquicüman, y que etsätapis


imantsicpis nanaptenqa, waquin caq cayëcüman, peru nuna mayïta mana
partintsiccunapis nanatsicuyan. Y cuyaptïqa, manam ni imapaq sirwïtsu.
waquin caq partintsiccuna yame 4੅Nuna mayinta cuyaqqa imata

captinnam, ZDTXLQFDTSDUWLQWVLFFXQD‫ێ‬ rurayaptinpis, awantanqam, DQFXSDQ‫ێ‬


napis jina yame cayan. qam, manam chiquenqatsu, ni nicachaq
27੅7H\WD-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTFXQD‫ێ‬ usharishqa purenqatsu, ni nuna tucoq
pis atscaq quecarpis, pepa cuerpunpa canqatsu. 5੅Nuna mayinta cuyaqqa
partincuna cuentam cantsic. 28੅Diosmi manam lluta shiminpaqa qayapanqatsu,
dispunishqa cada creyicoqcuna ni imatapis manam quiquinllapaqqa
juclayata juclayata rurayänanpaq. ashenqatsu, ni piñashqa purenqatsu, ni
Tsemi cayan apostolcuna, *profetacuna, ofendenqantapis yarparanqatsu. 6੅Nuna
yachatsicoqcuna, milagrucunata mayinta cuyaqqa manam lluta
ruraqcuna, THVK\DTFXQDWDFDFKDFlWVHT‫ێ‬ rurecunapita cushenqatsu, antis alli
cuna, wactsacunata yanapaqcuna, rurecunapitam cushiconqa. 7੅Nuna
dirijenticuna y juc idiomacunata mayinta cuyaqqa sufritsiptinpis
parlaqcuna. 29੅Y manam llapantsu awantanqam, y manam marcäquinin
321 1&25,17,26੄13੄14

pepita ushacanqatsu, conɹaconqam, y 3੅Peru nunacuna cäyiyanqan idiomacho

pasensiaconqam. Diospa yarpeninta willacuyaptiquim,


8੅Ime eque carpis, allapa yachaq queqa siqa llapantapis cäyiyäshunqui. Tsemi
ushacärenqam, Dios rebelashqanta llapan wiyaqcuna cushicur shumaq
ZLOODFRTFXQDSLVPDQDQDPFD\DQTDQD‫ێ‬ yachacuyanqa. 4੅Mana cäyiyanqan
tsu, y mana cäyipaq idiomacunatapis parlecunapa parlaparqa quiquinllatam
mananam parlayanqanatsu; peru yanapan. Peru nunacuna cäyiyanqan
cuyaqueqa manam ushacanqatsu, idiomancunapa willapäyaptinmi, siqa
parasiemprim quecanqa. 9੅Porqui que OODSDQFUH\LFRTSLVFl\L\DQTD'LRVQLQ‫ێ‬
WLHPSX\DFKHFXQDTD\'LRVUHEHODVK‫ێ‬ tsicpa munenincho cawayänanpaq.
qanta willamaqnintsiccunaqa manaran 5੅7VHQRPDQDFl\L\DQTDQSDUOHFXQD‫ێ‬

llapantatsu cäyitsimantsic. 10੅Juisiu cho parlanqantsic allim canman. Peru


junaqchomi si, Teyta Diosnintsic mas alleqa nunacuna cäyiyanqan
manaraq alli cäyenqantsiccunata idiomacunacho Diospa yarpeninta
llapanta cäyiratsimäshun. parlapashqam. Mana cäyiyanqan
11੅Noqam wamra car parlaq cä, yarpaq parlecho willacuyaptiqueqa, TXLTXLQFX‫ێ‬
cä, y cäyeq cä wamranolla; peru napa parlenincunaman ticratsiyätsun.
cananqa manam wamrapanonatsu Tseno cäyitseq captenqa, FUH\LFRTFXQD‫ێ‬
yarpenïcuna. 12੅Cananqa macwa paq allim canman juc parlecunachopis
espejucho qaqllantsicta ricacoq willacuyaptiqui. 6੅Creyicoq mayicuna,
cuentallaran quecantsic, SHUX'LRVQLQ‫ێ‬ shumaq cäyicuyë. Qamcunaman
tsic llapanta cäyitsimanqantsic junaqmi watucaqniquicuna shamur mana
siqa peta cara cara riquecushun. cäyiyanqequi idiomacho parlaptï,
&DQDQTDPDQDUDQSDTZHOODTDUHTLQWVL‫ێ‬ ¿imataraq cäyiyanquiman? Peru
craqtsu; peru tse junaqmi siqa quiquiquicunapa idiomequicunacho
QRTDQWVLFWD'LRVQLQWVLFUHTLPDQTDQ‫ێ‬ parlaptïmi, VLTDLPDWD'LRVSHQVDVK‫ێ‬
tsicno, noqantsicpis peta reqirishun. qanta carpis, mushoq yachaquita carpis,
13੅Cananqa marcäcurllam, shuyacurllam o ima rebelasionta carpis, paqwepa
y cuyanacurllam quecantsic; peru tse cäyiriyanqui.
quimanpitapis mas presisaqqa 7੅Sitsun ima instrumentucunapis

cuyaquimi. iwallla waqayanman, ¿imanoparaq


musyashwan ɻautapis y arpapis juclaya
Juclaya idiomacuna y profesiacuna waqayanqanta! 8੅Tsenomi gueraman

14
1੅Wauqicuna panicuna, TDPFX‫ێ‬ soldaducuna ewar cornetata llutalla
naqa imecanopapis tïrayë tocacuyaptenqa, PDQDUDVDOLVWDFX\DQ‫ێ‬
cuyanacur cawaquita. Y imanopa Diosta mantsu pelyamanna yecuyänanpaq.
sirwiyänequipaq yacheniquicuna 9੅7VHQRPLFUH\LFRTFXQDHOOXFD\DQTDQ‫ێ‬

qoyäshunequipaq mañacuyë. Masqa cho mana cäyiyanqan idiomacho


tïrecuyë Dios yarpashqanta willacuyaptiqueqa, mana cäyir imatapis
ZLOODFX\lQHTXLSDTFl\wFDWVL\lVKXQHTXL‫ێ‬ yachacuyanqatsu, \ELHQWXDSDFXQDQOOD‫ێ‬
paq. 2੅Mana cäyiyanqan idiomacho paqmi parlaquicayanqui. 10੅0XV\DQTDQ‫ێ‬
parlaqqa manam nunacunapaqtsu WVLFQRSLVQXQDFXQDLPHFDOD\DLGLRPDFX‫ێ‬
parlan, sinoqa Diospaqmi. Tsemi natam parlayan. <Fl\L\DQTDQSDUOHFX‫ێ‬
nunacuna cäyiyantsu, *Santu Espiritu QDSDSDUODSDVKTDTDSLSLVHQWLHQGL‫ێ‬
mana cäyipaq caqcunata parlatsiyaptin. yanmi. 11੅Noqapaqpis mana cäyenqä
1&25,17,26੄14 322

idiomacho pipis parlapämaptenqa, manam cäsuyämanqatsu”੆n nir. 22੅Tse


estranjerunomi canqa noqapaq. 12੅Tseno escribiranqannollam mana cäyiyanqan
quecaptin, Diospita yachecunata allapa LGLRPDFXQDFKRSDUODTWDZL\D\lVKXUQL‫ێ‬
munarnenqa, creyicoq mayiquicunapaq qui, PDQDFUH\LFRTFXQDHVSDQWDFX‫ێ‬
mas probechoso caqllata acrayanqui. yanqa; peru creyicoqcunaqa manam.
13੅Tsemi nunacuna mana cäyiyanqan 3HUX'LRV\DUSDVKTDQWDZLOODFX\DQ‫ێ‬
idiomacho willacorqa, Diosman qanmi siqa creyicoqcunata
mañacuyë tse parlapäyanqequicunata marcäquinincunacho mas patsacätsenqa
Fl\L\DQTDQLGLRPDPDQWXPDWVL\lQHTXL‫ێ‬ peru mana creyicoqcunataqa manam.
paq. 14੅Noqapis tse idiomacho 23੅Sitsun llapequi creyicoqcuna

mañacorqa, manam cäyëtsu imata HOOXFD\DQTHTXLFXQDFKRPDQDFl\L\DQ‫ێ‬


nicanqätapis aunqui espiritüpa biennin TDQLGLRPDFXQDFKRSDUODUTDOODTXLFX‫ێ‬
quecaptinpis. 15੅Tseno captenqa, manam yanqui, y tseman mana creyicoq nuna
espiritüpa idiomanllachotsu yecaramutsun, manatsuraq tse nuna
mañacushaq, sinoqa quiquï cäyenqä SHQVDQPDQORFXFXHQWDFDTXLFD\DQTXH‫ێ‬
LGLRPDFKRSLV'LRVPDQPDxDTXLFD‫ێ‬ quita. 24੅Peru sitsun Dios yarpashqanta
shaqmi. <PDQDPHVSLULWSDLGLRPDQ‫ێ‬ parlecayanqui, tsemi si, cuenta
llachotsu cantacushaq; sinoqa cäyenqä qocurenqa jutsasapa canqanta.
idiomachopis cantacushaqmi. 16੅4DPFX‫ێ‬ 25੅Tsenam Teyta Diosta adorarnin,

napis nunacuna mana cäyiyanqan qonquriquicur shonquncho imapis mana


idiomallacho Diosta alabayaptiqueqa, alli pacaraqcunata cuentata qocurenqa,
waquin nunacuna qamcunawan quecar \QHQTD7H\WD'LRVUDVRQSDTDPFXQD‫ێ‬
mana cäyiyäshurniqui, manam cho quecanqanta.
qamcunawan iwal Diosta alabeta
puediyanqatsu. 17੅Pasepa cushicurraq Ellucayanqancho creyicoqcuna
Diosta alabayaptiquipis, pecunataqa imanopis portacuyänanpaq
manam imacho yanapayanqatsu. cäyitsiquicuna
18੅Qamcunapitapis masmi noqaqa 26੅Wauquicuna y panicuna, HOOXFD\DQ‫ێ‬
tuquilaya idiomacunata parlä. Tsepitam qequicunacho waquinniquicuna shumaq
Diosta “Grasias” nicü. 19੅Imano cantacuyanqui, ZDTXLQQLTXLQD\DFKDWVL‫ێ‬
captinpis, Teyta *Jesucristuman cuyanqui, y waquinniquina Diospa
creyicoqcunacho quecarqa, mana yarpenincunata shumaq willacuyanqui.
cäyiyanqan idiomacho atscata Y mana cäyiyanqan idiomacho waquin
parlanäpaq caqcunapa rantinmi, juc parlayaptinna, jucna cäyiyanqan
ishquellatapis parlarï cäyiyanqan idiomacho cäyitsiyätsun. Llapanpis
idiomacho alli yachatsinäpaq. allilla catsun marcäquiniquicunacho alli
20੅Wauquicuna panicuna, inosenti patsacashqa cayänequipaq. 27੅Mana
wamracunano carninpis, DPDZDPUDFX‫ێ‬ cäyiyanqan parlecunacho parlarqa, juc
nanollaqa pensayëtsu, DQWLV\DFKHQLTXL‫ێ‬ ishcaq wauqicunalla jucllellapayan
cunawan alli pensayë. 21੅*Diospa parlayätsun. Y nïcur juc wauqina tse
palabranmi queno nin: “*,VUDHOQXQDFX‫ێ‬ parlayanqancunataqa tumatsitsun
QDWDPMXFPDUFDQXQDFXQDSDLGLRPDQ‫ێ‬ SDUOHQLTXLFXQDFKRDOOHTFl\L\lQHTXL‫ێ‬
cunacho parlapäshaq. Tseno captinpis, paq. 28੅Tsecho pillapis tse parlecayanqan

n¬14.21 Is 28.11-12.
323 1&25,17,26੄14੄15

mana cäyipaq idiomata parlayanqanta


mana tumatseq captenqa, mejor Pablu yachatsicun *Jesucristu
creyicoqcuna ellucayanqancho wanurir cawarimonqanta

15
upällacuyätsun, y quiquinllapaq y 1੅Wauqicuna y panicuna,
Diosllapaq shonquncunallacho yachatsiyashqaqcunata
parlatsun. 29੅7VHQROODHOOXFD\DQTHTXLFX‫ێ‬ yarparëcayänequitam canan noqa munä.
nacho Diospa *profetancuna juc Tse yachatsiyashqaq alli willaquiman
ishcaqlla willacuyätsun. Nicur creyicurmi marcäcuyarqequi. 2੅Tsemi
juccunana cösa alcabayätsun tse niyaq: Sitsun que alli willaquicho alli
willacuyanqan alli o mana alli ɹrmi creyicur siguiyanqui salbacuyan‫ێ‬
cashqanta. 30੅Juccunatapis Diosnintsic quim, peru sitsun tse creyicuyanqequita
willacamunanpaq cäyitsiptenqa, qonqaquicur qepaman cuticuyanqui,
parlecamoq caqqa upälläcutsun juc embanum canqa tse creyicuyanqequipis.
caqna parlamunanpaq. 31੅Tsenopam 3੅*Diospa palabranmi willaquican

jucllellapayan parlayäptenqa, creyicoq llapan nunacunapa jutsancunarecur


mayincuna yachacur callpacuyanqa. Teyta Jesucristu wanunanpaq canqanta.
32੅Diospa profetanqa musyananmi ime Tsetam noqa yachacorqö y tsellatam
öra parlananta y ime öra wiyaränanta. TDPFXQDWDLPHFDQRSDSLV\DFKDWVL\DU‫ێ‬
33੅Diosqa manam munantsu latatepa qoq. 4੅Jesucristutam wanuriptin
latatar bullacuyänanta. pampariyarqan, peru quima junaqllatam
Pëqa munan creyicoqcuna shumaq cawariramorqan. Tseno cananpaq
ordenadu imatapis ruranantsictam. caqtapis jina Diospa palabranchomi
34੅Warmicunaqa inglisiacho quecar willaquican. 5੅Cawarimurmi puntata
shumaq wiyaräyätsun; DPDEXOOD\lWVXQ‫ێ‬ yuriporqan apostolnin Pedruta. 7VHSLWD‫ێ‬
tsu, y *ley nenqanta cäsucur, ama nam chunca ishque (12) DSRVWROQLQFX‫ێ‬
mandacoq tucur quecayätsuntsu. 35੅Y nata yuripïcorqan. 6੅Tsepitanam juc
imatapis musyeta munarqa, ZD\LQFXQD‫ێ‬ cutichona yuripïcorqan pitsqa pachaq
man cutïcur qowancunata tapucuyätsun. creyicoq mayintsiccunatana, y tse
3RUTXLDOODSDSHQTDTXLSDTPLLQJOLVLD‫ێ‬ yuriponqanta ricaqcuna atscaqran
cho bullayanqan. 36੅¿$FDVXTDPFXQDSL‫ێ‬ cawecayan; waquinllaran wanuyashqa.
tacu Diospa willaquinin yarqamushqa, o 7੅Tsepitapis jina yuriporqanran

qamcunallapaqcu cashqa tse willaqui! Santiaguta; jina yapepis yuriporqanran


37੅Rasonpa profeta carqa o Santu llapan apostolnincunata.
Espiritu yanapayäshuptiqui yachaq 8੅Tsepitanam llapanpita ultimuntana

cayanqequita pensarqa, cuentata noqallätana yuripicamarqan. Tsemi


qocuyanquimanmi que cartacho noqalläqa callä imeca manaraq
QL\DQTDTFXQD7H\WDQWVLFPXQDQTDQQR‫ێ‬ tiempuncho yuricushqa wamra
lla canqanta. 38੅Que cartacho cuentanollana. 9੅Noqalläqa llapan
nimonqäcunata pipis mana apostolcunapitapis mana presisaqllam
chasquïcuptenqa, peta ama cäsupäyëtsu. callä. Asta penqacullämi “Apostolmi cä”
39੅Cuyë wauqicuna panicuna, Diospa nitapis. Porqui sufritsirninmi,
\DUSHQLQFXQDWDPXV\DWVLFX\sLPHFDQRSD‫ێ‬ TDWLFDFKDUTl7H\WD-HVXVPDQFUH\LFRT‫ێ‬
pis; \QXQDFXQDMXFLGLRPDFKRSDUOD\DS‫ێ‬ cunatapis. 10੅Peru imano ecanollapis
tinpis, ama michäyëtsu. 40੅7VHQROODSDQWD‫ێ‬ quecä Diosnintsicpa alli queninrecurmi.
pis shumaq ordenadu rurayanqui. Y tse alli quenenqa manam embanutsu
1&25,17,26੄15 324

cashqa. 3RUTXLOODSDQDSRVWROFXQDSLWD‫ێ‬ 20੅&ODUXSDUODTXLFKRTDPXV\D\lQHTXL‫ێ‬

pis masmi willapäcur uryecä, y tseno paq Teyta Jesucristoqa cawarimushqam,


willapäcur uryanäpaqpis quiquin y llapanpa puntantam cawarimushqa.
Diosmi alli queninwan yanapecaman, Tsemi creyintsic llapan nunacunapis
porqui quiquïllapitaqa manam ima wanurir cawariyämunanta. 21੅Diosta
ruretapis puedïmantsu. 11੅Manam ni ima Adan mana cäsonqanrecurmi Diosnintsic
imanantsu noqa mas willapäcur uryaptï permitïcorqan llapan nunacuna
o pecuna willapäcur mas uryayaptinpis. wanuyänanpaq. Y canannam Teyta
Tse willaquimanmi llapequicuna Jesucristu cawarimonqanrecur
creyicuyarqonqui. permitïcushqa noqantsicpis wanurir
cawarimunapaq. 22੅Tsemi awiluntsic
Wanushqacunaqa Adanpa jutsanrecur wanuntsic, y Teyta
cawariyämonqam Jesucristurecurnam wiñepa cawanapaq
12੅7H\WD-HVXFULVWXZDQXULUFDZDULPRQ‫ێ‬ cawarimushun. 23੅Peru cawarimushonqa
qantam noqacuna yachatsiyarqaq; Diosnintsic dispunishqanmannomi:
tsemanmi qamcuna creyicuyarqequi. Teyta Jesucristum puntata
Canannash waquinniquicuna “¿,PDQR‫ێ‬ cawarimushqa, \WVHPLSHPDQFUH\LTXL‫ێ‬
pam nuna wanurir cawarimushwan!” FDUZDQXVKTDFXQDWDQD7H\WD-HVXFULV‫ێ‬
nir, puriquicayanqui. 13੅Tseno wanurir WXQWVLFTXHSDWVDPDQFXWLPXUFDZDULWVL‫ێ‬
cawarimi mana captenqa manachi Teyta monqa. 24੅Tseno cawariratsimurnam,
Jesucristupis cawarimushqatsu. 14੅Teyta *6DWDQDVWD\OODSDQSHSDPDQGDFRTQLQ‫ێ‬
-HVXFULVWXPDQDFDZDULPXVKTDTXHFDS‫ێ‬ cunata castiguman jitarconqa. 7VHSLWD‫ێ‬
tenqa, embanuchi noqacunapis pepaq nam imecatapis *'LRV<D\DSDPXQHQLQ‫ێ‬
willapäcur puriyä y embanuchi man entreganqa. 25੅Teyta Jesucristuran
qamcunapis peman creyicuyarqonqui. PDQGDFRQTDDVWDOODSDQFKLTXHTQLQFX‫ێ‬
15੅Tseno nunacuna mana cawariyämunan nata sitiunman churanqanyaq. 26੅7VHSLWD‫ێ‬
quecaptenqa, uli yachatsicoqchi cayä. Y nam permitïconqa por ultimu wanïpis
'LRVSDTSLV-HVXFULVWXWDPDQDFDZDUDWVL‫ێ‬ manana cananpaq. 27੅Diosmi tsurin
mushqa quecaptinchi, ´FDZDUDWVLPXVK‫ێ‬ Jesucristupa munenincho llapan
qam” niyä. 16੅Y wanushqacuna mana imecacunapis cayänanpaq
cawariyämunan captenqa Jesucristupis permitïcushqa. Tseno permiticarpis,
jaucachi wanushqa pamparäquican. 17੅Y quiquin Diosqa manam Jesucristupa
Jesucristu mana cawarimushqa captenqa muneninchotsu quecan. Tseno cananpaq
jutsasapallachi caquicantsic y ardechi FDVKTDQWDPSDODEUDQFKRSLVZLOODTXL‫ێ‬
“Jutsärecurmi Jesucristu wanurir can.੆o 28੅Tsemi Jesucristupa muneninman
cawarimushqa” nir, PDUFlFXUFDTXLFDQ‫ێ‬ Dios llapan imecatapis churashqa captin,
tsic. 18੅Teyta Jesucristuman creyiquicar Jesucristu llapanta Diospa muneninman
wanushqacunapis, WVHSHQTDVLQSHUGRQ‫ێ‬ churanqa. 7VHSLWDQDPTXLTXLQ-HVXFULV‫ێ‬
chi parasiempri *sepulturaman tupis tsurin carnin, 'LRVSDPDQGDGXQ‫ێ‬
eucuyashqa. 19੅Que patsallacho Teyta man churacärenqa. Tsenam Diosllana
Jesucristuman marcäquinintsic captenqa, llapanpa mandacoqnin canqa.
mana creyicoq caqcunapitapis mas 29੅Waquin creyicoq mayintsiccunam

ancupëpaqchi cantsic. bautisacuyan manaraq bautisacushpa

o¬15.27 Sal 8.6.


325 1&25,17,26੄15

wanushqa amiguncunapaq, peru cunapa cuerpuncunaqa jina juclayam.


wanushqacuna cawariyämunanta mana Pishqucunapapis y pescaducunapapis
creyicarqa, ¿imapaqtaq tseno rurayan! jina juclayam. 40੅Sielucho caqcunaqa
30੅Noqacunam ime örapis resgucho juclayam cayan. Tsenollan jina que
quecayä. 31੅0XV\D\DQTXLP-HVXFULVWX‫ێ‬ patsacho caqcunapis juclaya cantsic.
man marcäcuyaptiqui, allapa 6LHOXFKRTXHFDTFXQDSDVKXPDTTXHQLQ‫ێ‬
cushicunqäta. Y wanurinä captinpis, cunaqa juclayam. Tsenollam jina que
tseno rurar siguishaqmi. 32੅Cawarimi patsacho shumaq quenintsicpis juclaya.
mana quecaptenqa, ¿imanirtaq Efeso 41੅Intipa chipapënin manam quillapa ni

marcachopis lisu nunacuna qoyllurcunapa chipapëninwan


wanutsiyämänan quecaptin, yachatsicur iwalantsu, ni qoyllurcunapis manam
siguerqö? ¡Tsepenqa que bidallacho iwalllaqa chipapäyantsu. 42੅Tse
cawana captenqa, ´7UDQTXLOXPLFXFX‫ێ‬ cuentanollam wanuyashqanpita
shun y upucushun, ware warätinmi cawarimoqcunawan canqa: Nunapa
wanucushun!”੆p cuerponqa pampariyaptin, ismur
33੅Nunacuna niyashqannopis “Mana ushacärinmi; peru wanushqanpita
alli amigucunaqa, OOXWDQWDP\DFKDWVL‫ێ‬ cawarimoqcunaqa mananam
shunqui.” Tsemi paqtataq tseno ushacäyanqanatsu. 43੅Wanurerqa
parlaqcuna pantatsiyäshunquiman. melanepaqmi ticrarishun, peru
34੅Diosta mana reqeq nunacunanoqa cawariramorqa allapa shumaqllallanmi
ama portacuyëtsu, antis shumaq quecashun. Que wanucoqlla etsantsicqa
juisyiquicunawan cacuyë. Tseno debilmi, peru cawariramorqa manam
niyapteq ¿manacu penqacuyanqui? debilnatsu canqa. 44੅Que cuerpuntsicqa
wanucushqa ismur ushacaqllam. Peru
Wanushqacuna rasonpa cawariramorqa juclaya cuerpuyoqnam
cawariyämunan cashun sielucho cawanantsicpaq. Que
35੅Capas waquin nunacuna pensayan: patsacho quecarqa, XVKDFlUHTFXHUSX‫ێ‬
¿imanonash nuna wanurir, FDZDUL‫ێ‬ yoqllam quecantsic; y sielucho
monqa, y ima tullullanwannash quecarqa, PDQDQDXVKDFDTFXHUSX\RT‫ێ‬
shärimunman? —nir. 36੅Ama upa nam cashun.
cayëtsu; masqui yarpäcurcuyë. Ima 45੅Diospa palabranmi queno

plantapatapis muruntaran muruntsic. escribirëcan: “Punta caq Adanmi


Tsepitaran juc mushoq planta yarqamun caweninta Diospita chasquerqan”;੆q peru
y muroqa ushacärinmi. 37੅Manam qepa caq Adanqa੆r nunata wiñepam
muruntsicqa plantapa yurantatsu, cawatsin. 46੅Puntataqa que patsacho
sinoqa murutaran triguta carpis, o ima quecar, que cuerpuntsic ushacaqllam.
muruta carpis muruntsic. 38੅Tsepitanam Peru cawariramushqaqa, manam
quiquin Diosnintsic tse muruta ushacanqanatsu. 47੅Awiluntsic Adanqa
jeqatsimun, y cada murupa yuran allpallapita rurashqa carninmi, que
imanopis cananpaq muneninmanno patsallapita carqan; SHUX7H\WD-HVXFULV‫ێ‬
permitin. 39੅Manam imacunapapis toqa sielupitam shamushqa. 48੅Llapan
cuerpuncuna cayan iwalllatsu. 1XQDFX‫ێ‬ que patsacho nunacunaqa Adanpa
napa cuerpuncunaqa juclayam. $QLPDO‫ێ‬ cuerpunno allpapita rurashqallam cayan;

p¬15.32 Is 22.13. q¬15.45 Gn 2.7. r¬15.45 Jesucristunam.


1&25,17,26੄15੄16 326

y llapan sielucho caqcunaqa sielupita escribishqan leychopis yachatsimantsic


shamushqa Jesucristunomi mana jutsantsicpita parasiempri wanunapaq
ushacaq cuerpuyoq cayanqa. 49੅Imanomi cashqantam. 57੅Peru tseno quecashqam,
FDQDQDZLOXQWVLF$GDQ\XSHOODTXHFDQ‫ێ‬ 7H\WDQWVLF-HVXFULVWXZDQRUTDQ'LRVQLQ‫ێ‬
tsic; tsenollam ime öra carpis, sielupita tsic perdonamänantsicpaq. ¡Tsepita
shamushqa Jesucristu yupe quecashun. Diosnintsicta allapa agradesiquicushun!
50੅Wauqicuna y panicuna, masqui 58੅Tsemi, cuyashqa wauqicuna y

wiyaräyämë: Allpapita rurashqa panicuna, tsecunata yarpäcurcur,


cuerpuntsicwanqa manam Diospa Jesucristuman alli creyicur y marcäcur
mandaquininman yequita puedintsictsu, pepaq mas y mas uryashun, y musyayë
ni ushacaqlla cuerpuntsicwanqa manam ¡yo Jesucristupaq uryanqantsicqa
wiñe caweman yequita puedintsictsu. manam embanutsu canqa!
51੅Peru pipis mana musyayanqantam

jucta willariyeniquita munä: Manam Creyicoqcunapaq ofrendata


llapantsictsu wanushun, peru wanushqa elluyänanpaq Pablu mandan

16
caqcunapis o cawecaqcunapis, juclaya 1੅Jerusalen
marcacho Teyta
cuerpuyoqnam ticrarishun. 52੅Tseno *-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTFXQD‫ێ‬
juclaya cuerpuyoqqa ticrarishun ultimu paq ofrendata elluyänequipaq caqtaqa
trompeta waqecamonqan öram. Tseno “Elluyë Galacia probinsiacho quecar
juclaya caweyoqqa ticrarishun illaqpita wauqintsiccunata” mandanqänolla.
juclla mana mäquillatam. Tseno 2੅Pecunata mandarmi queno nerqä:

trompeta waqecamonqan öram llapan “Uryapucur ganayanqequimanno cada


wanushqacuna cawarirayämonqa, GRPLQJXZDTXLQWDUDTXL\DQTXLRIUHQGH‫ێ‬
manana mas wanuyänanpaq, y cawecaq quicuna” nir. Qamcunapis tseno
caqcunanam juclaya cuerpuyoqna rurayanqui noqa chäramuptï listullatana
ticrariyanqa, manana mas entregayämänequipaq. 3੅7VHHOOX\DQTH‫ێ‬
wanuyänanpaq. 53੅Tsemi que qui ofrendata Jerusalenman apar
ushacäcoqlla cuerpuntsic manana HZD\lQDQSDTDFUD\sZDTXLQZDXTLQ‫ێ‬
ushacäcoqna ticrarenqa, \TXHZDQXFRT‫ێ‬ tsiccunata. 4DPFXQDFDTPDQFKsFDPXU‫ێ‬
lla etsantsicmi manana mas wanucoq nam, quiquï juc cartata rurashaq tse
juclaya cuerpumanna ticrarenqa. cartawan Jerusalencho creyicoqcuna
54੅Tsenam que ushacäreqlla cuerpuntsic shumaq chasquiyänanpaq. 4੅Noqapis
manana mas ushacaq ticrariptin, y que puederqa, pecunawanmi jeqarishaq.
wanucoqlla cuerpuntsic manana mas
wanucoq ticrariptin, Diospa palabran Juc marcacunapapis ewananpaq
queno escribirëcanqan cumplicärenqa: Pablu yarpanqan
“Wanita Diosnintsic parasiempri 5੅:DWXFDTQLTXLFXQDVKDPXU0DFHGR‫ێ‬

ushacäratsin”੆s 55੅“¡Mä cananwan wanï, nia probinsiaparaqmi tumamushaq.


nunacunata wanutsï! ¡Mä cananwan 6੅Itsapis
qamcunawan tamya tiempu
sepultura wanushqacunata oqllaräquï!”੆t pasanqanyaqraq cashun. Tsepitaran
nenqan. waquin marcacunamanqa ewashaq
56੅Jutsancunarecurmi nunacunaqa qamcuna despachayämaptiqui. 7੅4DPFX‫ێ‬
wanita allapa mantsayan. Y *Moises naman watucaqniquicuna ratullaqa

s¬15.54 Is 25.8. t¬15.55 Os 13.14.


327 1&25,17,26੄16

manam shamita munätsu. 'LRVPXQDS‫ێ‬ puntata Teyta Jesucristuta


tenqa, uneraqmi täcurishun. 8੅Peru que chasquïcuyanqanta. Pecunaqa Teyta
Efeso marcachoqa camushaq *3HQWHFRV‫ێ‬ Jesucristuman creyicoq wauqicunata
tes ɹestayaqran. 9੅Porqui atscaq imecachopis yanapecayanmi. 16੅Petaqa
chiquiyämaptinpis, Teyta Diosmi puncu qamcuna cäsuyänequim. 7VHQR\DQDSD‫ێ‬
quichaq cuenta yanapecaman mecho coqcunataqa imecachopis yanaparmi
tsechopis nunacunata willapänäpaq. cäsuyänequi.
10੅Wauqintsic Timoteupis noqanollam 17੅Estefanas, Fortunato y Acaico

Teyta Diospa willaquininta willacur qamcunapita chëcamur rantiquicuna


purin. Pe qamcunaman chämuptin yanapayämaptin allapam cushicorqö.
VKXPDTFKDVTXwFX\DQTXLFXVKLFXQDQ‫ێ‬ 18੅4DPFXQDWDFXVKLUDWVL\lVKRQTHTXLQR‫ێ‬

paq. 11੅Peta ama meqequipis musyaq llam shonqütapis cushitsimur masraq


tupäyanquitsu “Que jobin ¿imataraq callpata qomashqa. Pecunataqa
musyanman!” nir. Antis shumaq qamcuna respetuwanmi ricayänequi.
chasquiyanqui noqacunaman cushishqa 19੅Que Asia probinsiacho Teyta

cutimunanpaq. Pe chämunantaqa Jesucristuman creyicoq wauqicunapis


quecho creyicoq wauqicunawanmi saludustam qamcunapaq
shuyaquicayä. apatsicayämun. Tsenomi Aquilapis
12੅Qamcunata watucayäshoqniquicuna warmin Priscapis y wayinman ellucayaq
shayämuptinmi, Apolutapis allapa creyicoqcunapis qamcunapaq saludusta
rogarqä pepis shamunanpaq. Tseno apatsicayämun. 20੅Tsenolla chasquïcuyë
roguecaptïpis, manam munarqontsu. waquin wauqicunapa saluduncunatapis.
Peru imecarpis shamonqam. Y quiquiquicunapis shumaq
waqupänacur saludanaquicuyë.
Pablu cartancho despidicun 21੅Wauqicuna panicuna, que cartata
13੅Imeca mana allicunapita alcabu MXFHVFULELSlPDVKTDFDSWLQSLVXVKDQDQ‫ێ‬
cayë. Diosnintsicman marcäcur imepis taqa quiquïmi escribimü.
cawacuyë. Ollqu ollqu shumaq 22੅Pipis Teyta Jesucristuta mana cuyaq

portacuyë, ima eca captinpis callpata caqqa condenadu catsun. ¡Teyta


tsariyë. 14੅Piwan mewanpis cuyanacur Jesucristu cuticallämï!
shumaq cawacuyë. 23੅Teyta Jesucristu alli queninwan
15੅Creyicoq mayicuna, qamcuna yanapecuyäshï. 24੅Jesucristullaman
musyayanquim Acaya probinsiacho creyicoq carmi, FX\D\DUQLTXLOODSHTXL‫ێ‬
wauqintsic Estefanas castancunawan cunata saludecuyaq. ੍7VHQRFDWVXQ.੏
2 CORINTIOS
Corinto marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu ishque caq cartaconqan
Que cartataqa Pablu apatserqan, Corinto marcacho waquin creyicoqcuna Pablupa contran
sharcucurcushqa cayaptinmi. Tseno contranqa sharcushqa cayarqan, juc marcacunapita
mana alli yachatsicoqcuna chëcur, ‘Pabloqa manam apostoltsu” nir, willapäyaptinmi.
Tsemi Pablu ewarqan imano quecayanqantapis musyananpaq, peru quejaquita
tarirmi, ras cuticorqan. Tseno cutirirmi, shonqunchoqa tse creyicoqcunapaq allapa
llaquerqan. Tsemi shonqun mana nïcuptin juc cartata allapa waqariryan escribircur
Titutawan apatserqan (2 Cor 2.4, 7.8).
Titu cutirirnam, alli novedatana willacurerqan (7.6-7). Tsemi cushicur que
cartata Pablu apatserqan, tseta leyirïcur tse apostol Pablupa contran
yachatsicoqcunata sitiunman churayänanpaq (2.5-10), y Pabluta rasonpa
apostoltano reconosiyänanpaq. Tsetam chunca, chunca notiɹcarqan.
Jina willaparqanmi Jerusalencho creyicoqcunapaq ofrendata ellurëcayänanpaqpis (8.1, 9.15).

ancupäcoq Papämi y shoqacoq Diosmi.


Pablupa saludaquinin 4੅3HPLVKRTDPDQWVLFLPDSLVQDFDTXLQLQ‫ێ‬

1
1੅1RTD3DEOXP'LRVSDEROXQWDQLQUH‫ێ‬ tsiccunacho, tsenolla noqantsicpis
cur, Teyta *Jesucristupa apostolnin QDFDFRTFXQDWDVKRTHFXVKXQVXIULPLHQ‫ێ‬
cä. Tsemi wauqintsic Timoteuwan que tuncunacho. 5੅Sitsun Teyta Jesucristurecur
cartata escribiyämü, Corinto pueblucho nacaquicunata pasashun; 7H\WD-HVXFULV‫ێ‬
y Acaya probinsiacho Diosman creyicoq toqa masmi shoqamäshun. 6੅Noqacunaqa
wauqicuna y panicuna.੆a 2੅*Dios sufricayä callpatsashqa y salbacushqa
Yayantsic y Teyta Jesucristuntsic alli cayänequipaqmi. Sitsun Diosnintsic
queninwan yanapecuyäshï shumaq callpata qoyämanqa, WVHQROODPTDPFXQD‫ێ‬
pasaquicho cawacuyänequipaq. tapis callpata qoyäshunqui noqacuna
sufricayanqäno sufrirpis, pasensiacur alli
Ima sufrimientucunachopis ɹrmi tsaracuyänequipaq. 7੅Qamcunapita
Diosnintsicmi shoqamantsic noqacuna allapam marcäcuyä, porqui
3੅Alabecushun Jesucristupa Papänin noqacunano sufricayanqequipitam
Dios Yayantsicta, porqui pëqa allapa Diosnintsic shoqayäshunqui.

a¬1.1 Hch 18.1.

328
329 2&25,17,26੄1

8੅Wauqicuna y panicuna, $VLDQDVLRQ‫ێ‬ yanqui. Tsenollam noqacunapis


cho quecarnin, allapa sufriyanqäta qamcunapaq allapa cushicuriyäshaq.
musyayänequitam munä. Allapa 15੅Tseno marcäcäyämanquequita

sufriquicunam noqacunapaq quecorqan. musyarmi, TDPFXQDPDQZDWXFD\DTQL‫ێ‬


Manam callpäpis carqannatsu qui shamita munarqä; tsenopa ishque
awantanäpaq, y manam cawetapis cuti watucayarniqui imallachopis
pensarqänatsu.੆b 9੅Pensaquicayarqä yanapariyänaqpaq. 16੅Macedonia
ZDQwQwFXQDMDQlFXQDFKRQDTXHFDQTDQ‫ێ‬ marcaman shamurmi, qamcunamanraq
tam, SHUXPlWVHTDFDQDTZDQXVKTD‫ێ‬ bisitayaqniqui yecamita yarparqä.
cuna cawaritseq Diosllamanna mas Tsenollam jina Macedoniapita cutirpis,
marcäquita yachacuyänäpaqmi, y qamcunamanraq yecamita pensarqä,
quiquïcuna yarpäyanqäcunaman mana tsenopa Judea marcaman cutinäpaq
marcäcuyänäpaqmi. 10੅Tsepinmi yanapecayämänequipaq.੆c 17੅¿Qamcuna
Diosnintsic librayämarqan wanïpita, y pensayanqui quiquïpa munenïllapita
cananpis tsenollam librayämanqa. tseno pensanqätacu; o “Aumi” nir, o
Tsemi noqa marcäcü imepis equepis “Manam” nir, MXFWDZDFWDSHQVDTXL‫ێ‬
librayämänanta. 11੅Peru tseno canqätacu? 18੅¡Manam tsenotsu! Teyta
librayämänanpaqqa “Yanapecayämë” Diosmi musyan jucta wacta “Aumi” nir,
Teyta Diosnintsicman mañacurnin, o “Manam” nirpis, mana parlanqäta.
llapan nunacuna noqacunapaq 19੅Porqui Silvanu, Timoteu y noqam

mañacuyaptinnäqa, atscaq nunacunam willapäyarqaq Jesucristupaq. Tse


jina Diosnintsicta “Grasias” niyanqa pe Cristoqa manam nunacunano jucta
yanapecayämanqanpita. wacta pensaquicaqtsu; sinoqa Diospa
tsurin carninmi, &ULVWRTDMXFSDUODFRT‫ێ‬
Corinto marcaman imanir Pablu lla.੆d 20੅Jesucristullachomi Diosnintsicpis
mana ewanqanta willacun llapan änimashqantsicta cumplin. Tsemi
12੅Peru imano ecano carpis, cushicuyä Diosnintsicta alabarpis, “Amen, tseno
consensiäcuna limpiu canqantam. catsun” nintsic Jesucristurecur. 21੅Teyta
Porqui qamcunacho quecarmi, mecho Diosmi noqacunatapis y qamcunatapis
tsecho quecarpis, Dios munashqanno Jesucristuman creyicoq caqcunataqa
portacuyarqö. Tsenoqa cayarqö manam patsacäratsimarqontsic pellapaqna
TXLTXwFXQDSD\DFKDTTXHQwFXQDUHFXU‫ێ‬ canantsicpaq. 22੅Tsemi *VHxDODUDPDTQLQ‫ێ‬
tsu, sinoqa Teyta Diosmi alli queninwan tsic cuenta *6DQWX(VSLULWXQWDVKRQTXQ‫ێ‬
yanapayämarqon tseno cawacuyänäpaq. tsicman churarqan. Tseqa garantia
13੅Llapan cartäcunachopis manam mana cuentam quecan änimanqantsicta
cäyipaqtatsu escribicamü; antis chasquinapaq.੆e
llapantapis alli cäyiyänequipaq caqta 23੅Teyta Diosmi musyan imanir

marcäcurmi, cartaquecayämü. 14੅Peru Corinto marcaman manaraq


sitsun noqacunapaq mana llapanta shamonqäta. Shamüraqtsoqa mana
cäyiyarqonquitsu; munä imecarpis llaquitsiyänaqrecurmi. 24੅Noqacunaqa
llapanta cäyiyänequitam. Tsenam Teyta manam ecsijiyaqtsu “Quenomi
Jesucristu que patsaman cutimuptin marcäcuyänequeqa” nirnin, antis
QRTDFXQDSDTTDPFXQDDOODSDFXVKLFX‫ێ‬ munayäqa cushishqa cayänequipaq

b¬1.8 1 Co 15.32. c¬1.16 Hch 19.21. d¬1.19 Hch 18.5. e¬1.22 Ef 1.13.
2&25,17,26੄1੄2 330

yanapeniquicunatam, porqui shaqmi; sitsun conträ imatapis rurashqa


qamcunaqa marcäquiniquicunacho alli canqa, noqaqa perdonecushaq Teyta
patsacashqanam cayanqui. *Jesucristupa jutinchomi qamcunarecur.

2
1੅Tsemi mana llaquitsiyänaqrecur, 11੅Tsenopam diablu bensimäshuntsu,

qamcunaman bisitayaqniqui porqui noqantsicqa allim musyantsic


shamita munarqötsu. 2੅Qamcunata noqa diablu pantatsimenintsicta
llaquitsiyapteqqa, ¿SLQDWDTFXVKLWVL‫ێ‬ munashqanta.
manqa! Masqui yarpäcurcuyë, TDPFX‫ێ‬
nachochiri cushiquitaqa tarishaq, Troade marcapita Pablu
wauqicuna. 3੅Tsenoqa cartacamorqä੆f llaquishqa pasaconqan
PDQDPFKlUDPXSWwOODTXLWVL\lPlQHTXL‫ێ‬ 12੅7URDGHPDUFDPDQ7H\WD-HVXFULV‫ێ‬

paqtsu, DQWLVFKlUDPXSWwFXVKLFXQDQ‫ێ‬ tupa alli willaquininta willacur


tsicpaqmi; porqui noqa cushishqa chäratsiptïmi, atscaq nunacuna allapa
captïqa, qamcunapis cushishqachiri cushicur chasquicayämänanpaq Dios
quecayanquiman. 4੅Tse cartata permiticorqan.੆g 13੅Peru tseno captinpis,
HVFULELPXQlZLWVDQTDDOODSDOODTXLVK‫ێ‬ noqaqa shonqücho manam cushishqatsu
TDPVKRQTFKRTXHFDUTl\HVFULELFD‫ێ‬ quecarqä; sinoqa wauqintsic Tituta
PXSWwSLVDVWDZHTHSLVVKLFZDUDPRU‫ێ‬ mana tarirmi, allapa llaquerqä. Tsemi
qanmi. Peru imano carpis allapa pecunapita despidiquicur Macedonia
cuyayanqaqta musyayänequipaqmi marcaman pasacorqä.
cartacamorqä, y manam
llaquitsiyänaqpaqtsu. Jesucristu yanapamashqam imeca
mana allitapis ushacätsintsic
Pablu perdonecun mana alli 14੅´*UDVLDVµQLFXVKXQ7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬
ruraqnincunata tsicta, SRUTXLSHPLSHUPLWLQQRTDQWVL‫ێ‬
5੅Pipisllaquitsimaqnïqa manam crecur imeca perfumi caruman
noqallatatsu llaquitsimashqa, claru pucutaqno pepa willaquinin memanpis
SDUODTXLFKRTDTDPFXQDWDSLVOODSHTXLFX‫ێ‬ tsemanpis chärinanpaq. Tsenoqa
natam llaquitsiyäshushqanqui. Tsetaqa \DQDSDPDQWVLF7H\WD-HVXFULVWXQWVLF‫ێ‬
QL\DTPDQDDOODSDVLHQWLFX\lQHTXL‫ێ‬ wan imepis allicho yarqunapaqmi.
paqmi. 6੅Noqa musyämi tse nunata 15੅Porqui noqantsicqa Jesucristurecurmi

OODSHTXLFXQDVLWLXQPDQFKXUHFD\DQTH‫ێ‬ Teyta Diosnintsicpaq cantsic imeca


quita, peru tsellachona jaqiriyë. 7੅Y *insiensiu pucutaqno. -LQDWVHSXFXWDT‫ێ‬
perdonecur callpata qor yanapecuyë. nollam cantsic salbacushqa y mana
Paqtam llaquishqa puricaqta imapis salbacushqa nunacunapaqpis. 16੅Tse
pasecanman. 8੅Tsemi llapequita rogayaq mana salbacushqa caqcunapaqqa,
yape shumaq cuyaquiniquicunawan wanushqacunanomi asyantsic. Peru
tratayänequipaq. 9੅Que asuntutaqa salbacushqa caqcunapaqqa, allapa
punta caq cartächopis niyarqaqnam. shumaqmi pucutecuntsic. ¡Queqa allapa
Tsetaqa escribimorqä cäsuyämanqequita sasam rurarcunäpaq yo! 17੅Noqacunaqa
o mana cäsuyämanqequita manam waquin nunacunanotsu qelleta
musyanäpaqmi. 10੅Qamcuna pitapis ganayänäpaq Diospa willaquininta
perdonayaptiqueqa, QRTDSLVSHUGRQHFX‫ێ‬ willapäcuyä; VLQRTD7H\WD-HVXFULVWX‫ێ‬

f¬2.3 Parlaquican jucnin caq cartacho piñapäcachanqanpaqmi. g¬2.12 Hch 20.1.


331 2&25,17,26੄2੄3

wan jucnolla carninmi, Dios chipapäcuptin, manam *israel nunacuna


cachayämashqa captin, pepa nopancho riqueta puediyarqantsu. Tseno
rason caqllata parlayä. quecarpis, ichicllapa ichicllapam tse
chipapënin ushacärerqan. Si wanïman
Diosnintsic änimashqantsicpaq pushacoq ley tseno espantepaq carqan,
willaquicuna 8੅ imano shumaqnaraq queconqa
¡

3
1੅ Acasu noqacunaqa yapecu Diosnintsicpa mushoq contratunpaq
¿
TXLTXwFXQDDODEDFXUQLQTDPFXQ‫ێ‬ Santu Espiritu musyatsimanqantsic!
man sharëcayämü? ¿$FDVXZDTXLQFXQD‫ێ‬ 9੅Masqui yarpäcurcuyë: 6LFRQGHQDPDT‫ێ‬

nocu recomendasion cartäcunawan nintsic ley allapa espantepaq tsepin


shayamü? ¿O waquincuna allipa carqan, ¡imano mas shumaqraq
chasquiyämänanpaqcu cartequicunata queconqa juclaya ticratsimaqnintsic
ashiyä? 2੅Tse recomendasion cartaqa willaquinäqa! 10੅Tse une tiempu
qamcunam noqacunapaq cayanqui, y espantaquipaq shamoq leywanqa,
alli portacuyanqequim shonqücunacho manam ni ichicllapis iwalantsu quelaya
escribishqa cuenta quecan. Y tseno espantepaq alli willaqui musyanqantsic.
portacuyanqequita llapan nunacunam 11੅Si pocu tiempulla durareq leypis,

musyayan. 3੅Qamcunaqa cayanqui Teyta tseno allapa espantepaq quecaptenqa,


*Jesucristupa cartan cuentam, y ¿imano shumaqraq queconqa wiñepa
noqacunanam cayä tse cartacuna wiñenin mana ushacaq alli willaqui
puritseq cuenta. Tse cartaqa manam musyarenqantsicnäqa!
lapiseruwan escribishqatsu, sinoqa 12੅Tsemi noqacunaqa que espantepaq

cawaq Diospa *Santu Espiritunwan alli willaquiman marcäcurnin, LFKLFOOD‫ێ‬


escribishqam. Manam rumipita tablacho pis mana mantsacurishpa willacuyä.
escribishqatsu, VLQRTDQXQDSDVKRQTXQ‫ێ‬ 13੅8QHWLHPSXTDTOODQWD0RLVHVVKXFXSD‫ێ‬

cho escribishqam.੆h curcoqnotsu manam noqacunaqa


4੅Tsecunataqa niriyaq Jesucristurecur shucupacuyä. Pemi qaqllancho chipapë
Diosman marcäcurninmi. 5੅Manam ushacänanta israel nunacuna mana
noqacunaqa quiquïcunallapitaqa ricayänanpaq shucupacurcorqan.੆j 14੅Tse
imatapis rureta puediyätsu; imapis israel nunacunaqa, chucru shonqun
rurayashqäcunaqa Diospitam shamun. cayarqan. 7VHQRPLFDQDQSLV'LRVQLQ‫ێ‬
6੅Pemi yachatsiyämashqa mushoq tsicpa une caq contratunta leyir
*contratupaq yachatsicur sirwicoq cäyiyantsu, nawincuna tsapashqa
cayänäpaq. 7VHFRQWUDWXSDT\DFKDWVL‫ێ‬ cuenta captin; peru nawincunaqa
curnenqa, manam niyä “¡*Leyta cäsï, quichacärin Teyta Jesucristuman
sinoqa wanunquim!” nirtsu; sinoqa niyä creyicuyaptinllam. 15੅Canancamapis
“¡Santu Espirituta cäsï!” nirninmi. Moisespa librunta leyir manam
Porqui escribishqa leyqa wanïllamanmi salbasionpaq rasonpa caqta cäyiyantsu,
pushacun, peru Diospa Espiritumi siqa cäyiquinincuna tsapacashqa cuenta
cawatsicun.੆i captin. 16੅Peru Jesucristuman pipis
7੅Rumicho escribishqata Moises creyicuriptinmi siqa, tse cäyiquinincuna
apamonqan leymi allapa espantepaq quichacärin. 17੅Pëqa jucnollam Santu
carqan. Asta Moisespa qaqllantapis Espirituwan quecan. Y Santu Espiritum

h¬3.3 Ex 24.12; Jer 31.33. i¬3.6 Jer 31.31-34. j¬3.13 Ex 34.29-35.


2&25,17,26੄3੄4 332

noqantsiccho quecar, imapitapis librina churamur juclaya nunata


canantsicpaq yanapamantsic. 18੅Tsemi ticraratsiyämashqa. Tsemi waquin
noqantsicpis qaqllantsic tsapacashqa QXQDFXQDSLVPXV\DUL\DQTD-HVXFULVWX‫ێ‬
cuenta mana captin, Teytapa alli llacho Teyta Diospa alli quenin
queninta juc espeju cuenta nunacunata quecashqanta.
ricatsintsic. Y quiquin Teytantsicmi
Santu Espiritunwan yanapamashqa Nacarpis marcäquinintsiccho
ichicllapa ichicllapa quiquin espantepaq tsaracushun
7H\WDQRMXFOD\DDOOLQXQDWLFUDTXLFDQ‫ێ‬ 7੅Peru
Teyta Diosnintsicmi allapa
tsic.੆k baleq caqcunata shonqücunaman
churamushqa, allpa mancanolla
*Jesucristupaq willacoqcuna quecayaptïpis. Tsemi nunacuna

4
1੅Noqacunaqa manam ichicllapis musyayanqa alli willaquinin Teyta
utinäyätsu salbasionpaq alli Diospa poderninpita cashqanta, y mana
willaquita willacurnin, porqui Teyta noqacunallapita cashqanta. 8੅Tsemi ima
Diosmi cuyayämarnï tseta eca pasayämaptinpis ishquiyäraqtsu.
willacuyänäpaq churayämashqa. 2੅Tsemi /ODTXLTXLFXQDFKlPXSWLQSLVWVDUDTXL‫ێ‬
noqacunaqa dejariyarqö paquellapa cayämï. 9੅Chiquir qaticachäyämaptinpis,
melanepaq rurenïcunata. Y manam Teyta Diosqa manam jaqiyämantsu.
tuquinopatsu nunacunata creyitsita Maqayämarnïpis, PDQDUDQZDQXUD‫ێ‬
munarnin engañecayä. $QWLVQRTDFX‫ێ‬ tsiyämanraqtsu. 10੅0HWDWVHWDHZDUQLQ‫ێ‬
naqa rasonpa caqllatam parlayä y Teyta pis, siemprim cuerpücunacho Jesucristu
Diosmi tseta musyan. Tsemi pipis nacanqanno nacar puricayä. Tsenopam
parlayanqäman marcäcuyänan. Jesucristu noqacunacho cawanqanta
3੅6DOEDVLRQSDTDOOLZLOODTXLFXQDZLOODFX‫ێ‬ nunacuna musyariyanqa. 11੅Porqui
\DQTlPDQTDFUH\LFX\DQWVXFRQGHQD‫ێ‬ QRTDQWVLFTD-HVXFULVWXUHFRUTDZDQXUL‫ێ‬
sionman euquicaqcunallam. 4੅Tseno nantsicpaqpis listum quecantsic.
mana creyiyaptinmi, que patsacho Tsenopa que wanucoqlla cuerpuntsiccho
mandacoq diablu upa cuentata -HVXFULVWXFDZHFDQTDQWDULFDWVLFXQDQ‫ێ‬
ticraratsiyashqa allapa puedeq Teyta tsicpaq. 12੅Tsenomi noqacunaqa
-HVXFULVWXSDDFWVLFXHQWDDOOLZLOODTXL‫ێ‬ jiparcuryan quecayä, qamcunana
nintapis mana cäyiyänanpaq. Porqui juclaya cawaquicho cayänequipaq.
Jesucristullachomi imano Teyta Dios 13੅Diosnintsicpa palabranmi queno

canqantapis musyarintsic. 5੅Tse escribirëcan: “Creyiquinïrecurmi


willaquita willayarniqui, manam parlä”੆m nir. Tsenollam noqacunapis tse
PXQD\DUTlQRTDFXQDWDFlVX\lPlQHTXL‫ێ‬ creyiquinïcunaman marcäcurnin
tatsu. Antis willayarniqueqa munayarqä willapäcuyä. 14੅Tsenoqa willapäcuyä
Jesucristuta cäsucuyänequitam y 7H\WD-HVXFULVWXWD'LRVQLQWVLFZDQXVK‫ێ‬
perecur sirweqniquicunatanolla TDQSLWDFDZDULWVLPRQTDQWDPXV\DU‫ێ‬
ricayämänequitam. 6੅Porqui que patsa ninmi. Tsenollam noqantsictapis pewan
paqasllachoraq caquicaptin “Actsi quecaqtaqa wanurishqapis
catsun”੆l neq Teyta Diosmi Jesucristupa cawaritsimäshun, y llapantsictam
alli willaquininta shonqücunaman DSDFDPlVKXQSHZDQMXQWXFDZDFXQD‫ێ‬

k¬3.18 Ro 8.29; Gl 4.19; 1 Jn 3.2. l¬4.6 Gn 1.3. m¬4.13 Sal 116.10.


333 2&25,17,26੄4੄5

paq. 15੅Qamcunapa bienniquicunapaqmi wiñepa wiñenin caweyoq ticrarinantam.


ima eca pasashqapis quecayä. Tsenopam 5੅7VHQRFDQDQWVLFSDTPL7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬

mecho tsechopis nunacuna Teyta Diospa tsic camamashqantsic. Y *Santu


alli queninta musyayanqa, y “Grasias” Espiritunmi musyatsimantsic tseno
nir, alabayanqa. caweyoq canantsicpaq cashqanta.
16੅Tsemi auquinye shamuptinpis, 6੅Tseno cawanantsicpaq cashqantam

qelanäyätsu; porqui Teyta Dios marcäcuntsic. Y que ushacäreqlla


yanapayämaptinmi waran waran cuerpuntsicllawanraq quecarmi, Teyta
tullücuna mas ancash ancash quecan. 'LRVQLQWVLFTXHFDQTDQVLHOXSLWDFDUXOOD‫ێ‬
17੅Que patsacho nacanqantsiccunaqa choraq quecantsic. 7੅Tsemi cananqa
pasareqllam. 7VHQRQDFDQTDQWVLFFXQDSL‫ێ‬ ULTXHWDSXHGLQWVLFWVX7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬
tam Teyta Diosnintsic waran waran tsicta. Unicoqa peman marcäcurninllam
shumaq wiñe cawaquinintsic quecantsic. 8੅Peru marcäcuntsicmi tseno
qoycamäshun. 18੅Porqui noqantsicqa canapaq cashqanta. Tsemi munantsic
shuyaquicantsic manam cawecar wanuquicur que ushacaq cuerputa
ricanqantsiccunallatatsu; sinoqa mana jaqirir, Teytantsic quecanqanman mena
ricanqantsic caqcunatam. Cawecar chärita. 9੅Tserecurmi wanurninpis o
ricanqantsic caqcunaqa manam cawarninpis, Teyta Dios munashqanno
wiñepaqtsu, peru mana ricanqantsic caweta munayä; 10੅porqui llapantsicmi
caqcunam siqa wiñepa wiñenin mana *Jesucristupa nopanman chäshun
ushacäcoq caconqa. jusgamänantsicpaq. Petam que patsacho
cawecar allita ruranqantsicta o mana
Sielucho juc mushoq allita ruranqantsicta cuentata qoshun.੆n
cuerputa chasquinapaq
Alli pasaquicho
5
1੅Que
patsacho quecashqam imeca
cawacunapaq willaquicuna
rämada wayino ushacäreqlla
cuerpuntsic quecan. Peru wanurishqaqa 11੅Tsemi Teyta Jesucristullata

Teyta Diosnintsicmi mushoq cuerputana respetana cashqanta musyarnin,


sielucho cawanantsicpaq qoycamäshun. nunacunata imecanopapis willapëta
Tse cuerpuntsicqa mana nunca ushacaq tïrayä. Teyta Diosmi musyan imano
wayinomi canqa. 2੅7VHPLTXHSDWVDFKR‫ێ‬ cayanqäta. Y marcäcuyä qamcunapis
raq quecarnin, llaquicurnin quecantsic, imano cayanqäta musyayänequitam.
y allapam munantsic tse mushoq 12੅Tseno niriyapteq, capas pensayanqui

cuerputa mena sielucho chasquirita. 3੅Y quiquïcunapaq yapena alabacur


que etsantsic ushacäriptinpis, tse carëcayanqäta. ¡Manam tsenotsu! Antis
mushoq cuerpuwanqa alli cösa ropashqa munayä noqacunapita cushicur, tse
cuentanam quecashun. 4੅Que ushacäreq mana alli yachatsicoqcunata
cuerpuntsicllawanraq quecarmi, contistayänequitam. 3RUTXLWVHQXQDFX‫ێ‬
imecatapis sufrir llaquintsic. Peru naqa alli tucurcurmi shayämun,
wanurir que cuerpuntsicta jaqirir, shonquncunachoqa mana alli penseyoq
almallana queta manam munantsictsu; quecarnin. 13੅6LWVXQWVHQR\DFKDWVLFX‫ێ‬
sinoqa munantsic mushoq cuerpuyoqna yaptï “Locum” niyäman, 'LRVSDTUH‫ێ‬
quetam. Y ushacäreqlla cuerpuntsic curmi “Locu” nishqapis cayä; peru claru

n¬5.10 Ro 14.10; 2 Ti 4.1.


2&25,17,26੄5੄6 334

parlaquichoqa sanum quecayä Diosnintsic ricarqan jutsayoqtano,


qamcunata yachatsir yanapayänaqpaq. tsenopa noqantsicta Jesucristurecur
14੅7H\WD-HVXFULVWXFX\DPDQTDQWVLFUH‫ێ‬ pepa nopancho allipa ricamänantsicpaq.

6
curmi peta shonqucurcur munashqanno 1੅Teyta Diospa willacoqnincuna

cawantsic. Jesucristum llapantsicpaq carninmi, roguecuyaq: Ama mana


wanorqan. Tseta musyarmi, llapantsic caqpaq churayëtsu tse alli queninta
wanushqa cuentano ticrarerqontsic. Teyta Dios musyätsiyäshunqequita.
15੅Rasonpam Cristoqa wanorqan 2੅Pemi queno nimantsic palabrancho:

llapantsicpaq. Tsemi wanushqa cuenta “Alli tiempuchomi mañaquiniquita


quecarnin, TXLTXLQWVLFSDPXQHQLQWVLF‫ێ‬ wiyarqoq,
taqa manana rurashwannatsu; sinoqa pe y salbaqui junaqcunachomi
munashqanllatanam rurashwan. Porqui yanaparqoq”੆p nir.
tsepaqmi wanurir cawarimushqa. Tsemi noqapis niriyaq: 0DxDFX\DSWL‫ێ‬
16੅Tsemi mana creyicoq nunacunanoqa queqa, canantämi Teyta Diosnintsic
pipaqpis llutaqa pensayätsu. Unemi si, salbecuyäshunqui.
QRTDFXQDSLVPDQDFUH\LFRTQXQDFX‫ێ‬
nano Jesucristupaq llutata pensayarqä. Portaquininwan Pablu ricatsicun
Peru cananqa mananam tsenonatsu alli yachatsicoq canqanta
pepaq pensayä. 17੅7VHPLSLSLV-HVXFULV‫ێ‬ 3੅<DFKDWVLFX\DQTlWDPDQDGHVSUHV‫ێ‬

tuwan juc shonqunolla carqa, yayänanpaqmi noqacunaqa pitapis ni


yuricurishqa wamra cuenta ticrarin. imacho ofendiyäshaqtsu. 4੅Ima
Mananam unenonatsu canqa; sinoqa rurenïcunachopis shumaq portacurmi,
juclaya nunanam canqa.੆o 18੅Tseno Diospa sirweqnin cayanqäta ricatsicuyä.
juclaya quemanqa Teyta Diosmi Tsemi ima sufrimientucunata pasarpis,
ticraratsimantsic. Pemi Jesucristurecur nesidacunacho y jipaquicunacho carpis,
chasquimarqontsic pewan jucnolla shumaq pasensiacur quecayä.
canantsicpaq, \WVHQROODPPDQGDPDQ‫ێ‬ 5੅0DTD\lPDSWLQSLVOODZLUlWVL\lPDSWLQ‫ێ‬

tsic pewan jucnolla cayänanpaq llapan pis, conträcuna shäricurcuyaptinpis,


nunacunatapis willapäcunantsicpaq. allapa uryarmi, punï mallaqpis,
19੅Teyta Jesucristum wanininwan llapan pachäcuna waqecaptinpis, willapäcur
nunacunapa jutsanta mana caqpaq puricayä.੆q 6੅7VHQROODPMXFOD\DVKRQTX‫ێ‬
churarïcur Teyta Diosnintsictawan yoq carnin, pitapis metapis cuyayä,
amishtatsimarqontsic. 7VHPLQRTDFX‫ێ‬ pasensiacuyä, ancupäcuyä y rason
nata encargayämashqa tse willaquita caqllata parlacuyä. Tseno
pitapis metapis willapäyänäpaq. cawacuyänäpaqqa *Santu Espiritum
20੅Noqacunam Teyta Jesucristupa yanapecayäman. 7੅Tsenoqa portacuyä
cachancuna cayä, y quiquin Teyta Teyta Diosnintsic poderninwan rasonpa
Diosmi permitin willapäyänaqpaq. caqllata yachatsicuyänäpaq
Tsemi Teyta Jesucristupa jutincho yanapayämaptinmi. Tseno alli
roguecuyaq, 'LRVZDQDPLVKWD\lQHTXL‫ێ‬ cawaquinïcunawanmi noqacunaqa
paq. 21੅Jesucristoqa manam jutsayoqtsu defendicuyäshaq, y pitapis
carqan, sinoqa jutsantsicrecurmi Teyta pärapuyäshaq. 8੅Tseno portacuyaptï me

o¬5.17 Jn 3.3-7; Gl 6.15; 1 P 1.3, 23. p¬6.2 Is 49.8. q¬6.5 Hch 13.50; 16.23; 17.5;
19.23-41.
335 2&25,17,26੄6੄7

nunacuna öra alabarayäman öranam 16੅Diosnintsic noqantsicwan captinmi,


ofendiyäman. Öram alli shimincunawan pepa templun quecantsic, y manam
parlapäyäman; öraqa wasäcunam juccunataqa adorashwantsu. Teyta
rimarëcayan. Asta öraqa ulipaqmi *Diospa palabranchomi queno
FKXUDUD\lPDQUDVRQSDFDTWD\DFKDWVL‫ێ‬ nimantsic:
quicayaptïpis. 9੅$VWDPDQDUHTLVKTD‫ێ‬ “Cawashaqpis, purishaqpis
paqmi churarayäman reqishqa qamcunawanmi.
quecayaptïpis. :DQXWVL\lPHWDPXQHFD‫ێ‬ Y noqallam Diosniquicuna cashaq.
yaptinpis puricayäran, maqayämarnïpis Y qamcunam noqallapaq cayanqui”੆r
manaran wanuratsiyämanraqtsu. nir.
10੅Llaquishqano quecarpis, VKRQTFXQD‫ێ‬ 17 Jina quenopis ninmi Teyta

choqa cushishqam quecayä, wactsalla Diosnintsic:


carpis, atscaq nunacunatam ricuyätseq “Tse mana alli rurenincunapita
cuenta Diosnintsicpaq yachecatsiyä. raquicacuriyë,
Mana imäyoqmi cayä, peru llapanyoq ni llutancunata yatayëtsu.੆s
cuentam quecayä. Tseno cayaptiqueqa
11੅Corinto marca wauqicuna y chasquiyashqequim.
panicuna, rasonpa caqllatam mana 18 Y Papäniquicunam cashaq;

mantsacurishpa shonqücunacho llapan qamcunanam tsurïcuna cayanqui.”੆t


sientiyanqäta willecuyaq. 12੅4DPFXQD‫ێ‬ ninmi puedeq Diosniquicuna.

7
pita mana ni imatapis pacarashpam 1੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,

shonqücunacho allapa cuyecuyaq. 7H\WD'LRVQLQWVLFWVHQRlQLPDUQLQ‫ێ‬


Qamcunatsunchi siqa meparesi manana tsic nicamashqaqa juclaya shonquyoqna
cuyayämanquinatsu 13੅Tsemi juc tëta car, PHODQHSDTFXQDWDDPDQDUXUDVKXQ‫ێ‬
tsurinta rogaq cuenta mañecuyaq tsu, antis peta mantsacur respetarnin,
noqacuna qamcunata llapan almecuerpu mana jutsata rurashpa
shonqücunawan cuyayanqaqnolla pellapaqna cawacushun.
qamcunapis cuyayämänequipaq.
Corinto nunacuna juclaya ticrariyan
Noqantsicqa cantsic Diospa 2੅Cuyë wauqicuna y panicuna, ama
*templun cuentam
qonqaquecayämëtsu yo, manam ni
14੅Ama juc shonqunolla cayanquitsu meqequitapis imanayarqoqtsu, ni
7H\WD-HVXVPDQPDQDFUH\LFRTFXQD‫ێ‬ jutsaman ishquitsiyarqoqtsu, QLLPHTXL‫ێ‬
wanqa. Tseno carqa, ticrariyanqui cunata sacyayarqoqtsu. 3੅Quetaqa niyaq
imeca yuntata mana majantawan manam chiquiyarniquitsu, antis puntata
yuguicushqanomi. Alli ruraq nunaqa QL\DQTDTQROODPTDPFXQDTDTXHFD\DQ‫ێ‬
manam juc shonqunolla cayanmantsu, qui shonqücunapa watun. Tsemi wanur
mana alli ruraqcunawanqa, porqui cawarpis qamcunawan quecashun.
actsipis manam juntacäyantsu 4੅Qamcunata marcäcuyarniquim, allapa

paqaswan. 15੅Manam Teyta *-HVXFULVWX‫ێ‬ cushishqa y callpa callpa quecä. Tsemi


wan diablupis cäyinacuyantsu; ima eca pasamaptinpis, cushicü.
tsenollam jina Diosman creyicoqcunapis 5੅Troadepita Macedonia probinsiaman

mana creyicoqcunawan cäyinacuyantsu. chärirpis, manam tranquilullaqa

r¬6.16 Lv 26.12; Jer 32.38; Ez 37.27. s¬6.17 Is 52.11. t¬6.18 2 S 7.14; Is 43.6.
2&25,17,26੄7੄8 336

cariyarqätsu, imecapis pasayämaptin. ofendenqan nunallapaq yarparartsu;


¡Chiquiyämaqnïcunawan coleraqueqa, y sinoqa Diosrecur noqacunapaqpis
waquincunapaq yarpacachëcunaqa! yarpacachäyanqequita waquin
6੅Peru llaquishqacunata cushitseq Teyta nunacuna musyayänanta munarninmi.
Dios yanapayämaptinmi, Titu 13੅7VHQRFlVX\lPDQTHTXLWDPXV\D‫ێ‬

chäramuptin allapa cushicuriyarqö. rirmi, shonqücunacho allapa


7੅Manam Titu chëcamuptinllatsu cushicuyarqö.
cushicuyarqö. Masqa cushicuyarqö Peru tse cushiquipitapis masqa
TDPFXQDSLWD7LWXFXVKLVKTDFXWLUDPXS‫ێ‬ cushiquicuyarqö Titu qamcunapita
tinmi. Pemi willayämashqa llaquiyämar allapa cushishqa cuticamonqantam.
ricarameta munecayanqequita y allapa 3HWDPWUDQTXLOXQDFDQDQSDT\DQDSD\DU‫ێ‬
SHVDFXU\DUSDFDFKDUQRTDSDTTXHFD\DQ‫ێ‬ qonqui. 14੅Mas puntatam qamcunapaq
qequita. Tseta willecayämaptinmi Tituta alabaparqä; y quiquin Titupis
masqa cushicuyarqö. qamcuna alli cayanqequita musyarirnin,
8੅Tse punta cartächo llaquitsiyarniqui cuentatam qocurishqa mana uliconqäta.
piñapäyanqaqpita cananqa “¿Imapaqraq Noqaqa rason caqllata parlacoqmi cä.
piñaparqä?” nir, manam yarpacachätsu. Tsemi canan qamcunapaq Tituta
Änirpis, puntataqa pocu tiempulla “Pecunaqa allapa allim” nenqä, rasonpa
llaquicuyanqequipita yarpacacharqämi. canqan musyacärin. 15੅Quiquin Titunäqa
9੅Cananqa allapam cushicü, peru manam allapa respetiquicunawan peta cäsur
tse llaquiyanqequitatsu cushï; sinoqa chasquiyanqequita yarparcur, allapam
tseno llaquicur, 7H\WD'LRVPDQFXWLTXL‫ێ‬ cuyayäshunqui. 16੅Tsenollam wauqicuna
cuyanqequitam. 7H\WD'LRVSDEROXQWD‫ێ‬ y panicuna, noqapis qamcunaman
ninmannomi tse llaquiquiniquicuna marcäcur allapa cushicü.
cashqa. Tsemi noqacunaqa mana ni ima
mana allita qamcunapaq rurayarqötsu. Jerusalencho creyicoqcunapaq
10੅Teyta Diospa boluntaninmanno mana ofrendata elluyan

8
alli rurenincunata llaquicur jaqirirmi 1੅Wauqicuna y panicuna, cananmi
salbasiontaqa tariyanqa. Tsemi tse ZLOODUL\DVKTHTXL0DFHGRQLDPDUFD‫ێ‬
llaquiquicunapita pesacunantsictsu. cho creyicoqcunata Teyta Diosnintsic
Peru Diospa boluntaninmanno llaquicur DOOLTXHQLQZDQLPDQR\DQDSHFX\DQ‫ێ‬
MXWVDQFXQDWDPDQDMDTHUTDFRQGHQD‫ێ‬ qanta. 2੅Tse wauqintsiccunam sasa
siunmanmi ewayanqa. 11੅Teyta Diospa tiempucunacho quecarpis, allapa
boluntaninmanno llaquicuyanqequi cushicuyashqa wactsalla quecarpis,
bienniquicunapaq quecushqa, ¿au? ricuno llapan boluntanincunwan
Tsetaq cananqa empeñu quecayanqui, ofrendecuyashqa. 3੅Quiquïmi musyä
disculpaquita ashicayanqui, tse nunapita segun cayäponqanmanno, mana pipis
allapa pesacur, mantsacur quecayanqui. obliguecaptin, qoyanqanta. Manam
Tsetaq imanopapis yarpacachar, tse tsepis tsellatsu, mana quecayäpuptinpis,
nunata sitiunman churayarqonqui. tsella caqnincunatapis qoycuyashqam.
7VHQRSDPPDQDFXOSD\RTQDTXHFD\DQ‫ێ‬ 4੅Tse elluyanqan qelletam allapa

qui. 12੅Tse punta cartäta escribimorqä URJD\lPDUQwQL\lPDUTRQFUH\LFRTFXQD‫ێ‬


manam tse ofendicoq nunallapaqtsu, ni man apayänäpaq.੆u 5੅Tseno

u¬8.1-4 Ro 15.26.
337 2&25,17,26੄8

rurayänantaqa manam noqacuna cayänequita; sinoqa iwalmi micushqapis


ichicllapis pensariyarqätsu. 'LRVQLQ‫ێ‬ mana micushqapis cayänequi. 14੅&DQDQ‫ێ‬
tsicta llapan shonqücunawan cuyarmi, chi qamcunapa quecayäpushunqui,
QRTDFXQDWD'LRVQLQWVLFSDEROXQWDQLQUH‫ێ‬ pecunana pishipëcayan; ware
cur marcäcayämarqan. 6੅Tsemi Tituta warätinnam pecunapa cayäponqa,
rogarqö qallanqan jinalla, tse yanapaqui qamcunanam pishipëcayanqui.
RIUHQGDWDTDPFXQDSLWDSLVHOOXPXQDQ‫ێ‬ 7VHQRSDPMXFQLQWVLFMXFQLQWVLF\DQDSD‫ێ‬
paq. 7੅1RTDPXV\lPLTDPFXQDLPDFKR‫ێ‬ nacur, iwallla bidata pasashun.
SLVTHSDFKRPDQDTXHGHWDPXQD\DQTH‫ێ‬ 15੅*Diospa palabranpis quenomi nican:

quita. Porqui qamcunaqa Diosman ´0DQDPVREUDQTDWVXDWVFDFRVHFKDTSD‫ێ‬


marcäcoqmi, willapäqui yachaqmi, alli pis, QLSLVKLSDQTDWVXLFKLFOODFRVHFKDT‫ێ‬
musyaqmi, cuyacoqmi y imecachopis papis”੆v nir.
alli ruraqmi cayanqui. Tsetam noqapita
yachacuyarqequi. 7VHQROODTXH\DQDSD‫ێ‬ Corinto marcaman Titu ewan
quichopis punta puntacho cayë. 16੅Teyta Diosnintsictam “Grasias” nï
8੅Manam malastsu mandayaq yo; Titupaq. 3HPLQRTDQROOD'LRVVHQWLWVLS‫ێ‬
sinoqa waquincunapis tseno cuyacur tin, qamcunapaq yarpacachëcan. 17੅Pemi
ofrendecayanqanllatam musyaratsiyaq, “Wauqintsiccunata watucaramï” nir,
qamcunapis yanapacurnenqa, rasonpa rogaptï, “Allim canqa” nir, äniramarqan;
FX\DFRTFD\DQTHTXLWDULFDWVLFX\lQHTXL‫ێ‬ porqui quiquinpis cuyayäshurniquim
paq. 9੅Qamcunaqa allim musyayanqui allapa munarqon qamcunata
Teytantsic *Jesucristupa alli queninta. ricariyäshiniquita.
Pemi Dios quecar noqantsicrecur 18੅Titutawan juntum cachamü juc

wactsaman ticrarerqan, tsenopa wauqintsicta. Tse wauqintsictam Teyta


noqantsic wactsa quecar ricu cuentana -HVXFULVWXPDQFUH\LFRTOODSDQZDXTLQWVLF‫ێ‬
canantsicpaq. cuna allapa alabayan salbasionpaq alli
10੅Mä queta bienniquicunapaq willaquita willapäcuptin. 19੅Manam tsepis
willapäriyashqequi: Qamcunam ofrenda tsellatsu, Teyta Jesucristuman llapan
ellipaq yarpapätsicoq cayanqui, y creyicoqcunam petaqa acrayarqon tse
manam yarpapätsicoqllatsu; sinoqa yanapaqui ofrendata aparcur ewayaptï
pasaq watam ganas ganaslla ellur yanaqäyämänanpaq. Tsenoqa rurashun
qallecuyarqequi. 11੅Tsemi mä cananpis Teyta Jesucristuta nunacuna
cayäpushonqequimanno ellicuyë; ama alabayänanpaqmi, \FXVKLFXVKL\DQDSDQD‫ێ‬
qallecurllaqa jaqiriyëtsu, sinoqa cushi cur canqantsicta nunacuna
cushi ellur qallayanqequinolla ushariyë. musyayänanpaqmi. 20੅Tsenopam pewan
12੅'LRVQLQWVLFTDRIUHQGDQWVLFWDFDSDPDQ‫ێ‬ ewaptï pipis mana allita pensanqatsu, tse
qantsicmanno llapan shonquntsicwan yanapaqui ofrenda ellicanqantsic qellepaq.
qoshqaqa cushicurmi chasquin. Pëqa 21੅Porqui noqantsicqa manam Diosnintsicpa

mana caqpita qonequitaqa, manam nopanllachotsu alli ruraq quenintsicta


munantsu. ricatsicushun; VLQRTDQXQDFXQDQRSDQFKR‫ێ‬
13੅Porqui manam munätsu mana pis alli ruraq quenintsicta ricatsicushunmi.੆w
quecayäpushuptiqui, jucta yanapecur 22੅-LQDSHFXQDWDZDQPLMXFZDXTLQWVLF‫ێ‬

quiquiquicunaqa mallaqecho tapis cachamü. Petam quiquï reqï allapa

v¬8.15 Ex 16.18. w¬8.21 Pr 3.4.


2&25,17,26੄8੄9 338

juclaya shonqu canqanta. Pemi puntätsimü watucayäshunequipaq, y


canannäqa qamcunaman marcäcur änicuyanqequi ofrenda cotata ellur
allapa cushishqa shamun. 23੅Titoqa yanapayäshunequipaq. Tsenopaqa
noqawanmi uryan bienniquicunapaq. UDVRQSDEROXQWDEROXQWDHOOwFl\DQTHTXL‫ێ‬
Tse ishcan waquintsiccunataqa Diosman tam ricatsicuyanqui, y manam tacañu
creyicoqcunam cachayämushqa. cayanqequitatsu.
Pecunapis Teyta Jesucristu respetaqmi
cayan 24੅Quecho creyicoqcuna Ofrendar ama llaquinäshuntsu
musyayänanpaq, WVHVKDPRTZDXTLQ‫ێ‬ 6੅Masqui yarpäcurcuyë queta: Pipis
tsiccunata allapa cuyarnin estimecuyë. atscata muroqqa atscatam ellun; y pipis
Tsenopam musyayanqa qamcunapita ichicllata muroqqa jina ichicllatam
alabaconqäta. ellun. 7੅7VHPLSLSLVVKRQTXQVLHQWHQTDQ‫ێ‬
manno ofrendecutsun, peru ama
Creyicoqcunapaq ofrendata malasqa obligayëtsu qonanpaq, porqui
ellupäquicuna Teyta Diosnintsicqa cuyan cushi cushilla

9 ofrendaq nunatam. 8੅Teyta Diosqa atsca


1੅Wauqicuna y panicuna, -HUXVDOHQ‫ێ‬
cho creyicoqcunapaq yanapaqui DWVFDWDPEHQGLVLRQQLQWDTR\FX\lVKXQ‫ێ‬
ofrendata elluyänequipaq caqtaqa, qui, \PDQDPLPHTXLFXQDSLVSLVKHQTD‫ێ‬
manam presisannatsu que cartacho tsu, DQWLVVREUDVREUDPFDQTDZDFWVDFX‫ێ‬
niyänaq. 2੅Porqui noqa musyänam nata yanapecuyänequipaq. 9੅Teyta
allapa yanapacoq cayanqequita. Tsemi Diosnintsicpa palabranpis quenomi
0DFHGRQLDPDUFDFKRZDXTLQWVLFFXQDWD‫ێ‬ escribirëcan:
pis alabayarniqui willarqö: “Acaya “Wactsacunatam cushi cushilla
PDUFDZDXTLQWVLFXQDPTDQ\DQZDWDSL‫ێ‬ yanapeconqa,
tana ofrendawan yanapacuyänanpaq \DOOLTXHQHQTDZLxHSDZLxHQLQ‫ێ‬
listu quecayan” nir, y pecunapis paqmi”੆x nir.
cushishqam “Allim canqa” nir, munayan 10੅7VHPLPXUXQDQWVLFSDTPXUXTRPDT‫ێ‬

qamcuna dispuniyanqequino rureta. nintsic, y micunantsicpaq cosecha


3੅Peru mana qonqaquicuyänequipaqmi qomaqnintsic Dios੆y atsca atscata
SXQWDWDTXHZDXTLQWVLFFXQDWDTDPFXQD‫ێ‬ bendisionninta qoycuyäshunqui, TDPFX‫ێ‬
man cachamü, listu tsarecayänequipaq, napis waquin nunacunata imachopis
paqtam alabayanqaqpeq mana allicho yanapecuyänequipaq. 11੅Tsenopam atsca
quedecatsiyämanquiman. 4੅Capasmi imecayoqpis ticrarir, cushishqana alli
shamuptï, Macedonia marcapita juc shonqiquicunawan ofrendecuyanqui.
ishcaq yanaqäyämanqa. Tse shamur, 7VHQDPWVHRIUHQGHTXLFXQDWDFKlUDWVL‫ێ‬
paqtam manaraq ofrendequicunawan yaptï, wauqintsiccuna y panintsiccuna
listu quecaqta tarïcuyäshunquiman. Teyta Diosta “Grasias” niyanqa.
Tseno carqa, imano penqaquipaqraq 12੅Porqui que yanapaqui ofrendata

quecunman qamcunaman marcäconqä. ZDXTLQWVLFFXQDPDQ\SDQLQWVLFFXQD‫ێ‬


4XLTXLTXLFXQDSDTDTOOHTXLFXQDSL‫ێ‬ man aparnin, manam apayäshaq
tanäqa chispapis shicwanmanchi nesidanincunallatatsu, sinoqa tse
penqaquiwan. 5੅Tsecunata alli TDUHQLTXLFXQDUHFXUPL7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬
yarpäcurcurmi, que wauqintsiccunata WVLFWDDWVFDTQXQDFXQDDJUDGHVLTXLFX‫ێ‬

x¬9.9 Sal 112.9. y¬9.10 Is 55.10.


339 2&25,17,26੄9੄10

yanqa. 13੅3RUTXLWVHRIUHQGDWDFKDVTXL‫ێ‬ 7੅Qamcunaqa nunata jananllatam

rir, PDQDPWVHUHJDOXWDFKDVTXL\DQTDQ‫ێ‬ ricayanqui. 6LWVXQPHTHTXLSLV-HVXFULV‫ێ‬


llapitatsu cushicuyanqa; sinoqa Teyta tupa rasonpa cayanquiman, tseno carqa,
*Jesucristupa willaquininta cäsucur cuentatam qocuyanquiman Teyta
tseno rurayanqequipeqmi Teyta Diosta Jesucristupa alli willaquininta willacoq
alabayanqa. 14੅<DOODSDFX\D\lVKXUQL‫ێ‬ rasonpa noqacunapis cayashqäta.
quim Teyta Diosta qamcunapaq 8੅Tseno niptï, waquinniquicuna paqtam

PDxDFD\lPRQTDSHUHFXU\DQDSHFX\DQ‫ێ‬ pensecayanquiman mandacoq tucoq


qequipita. 15੅“Grasias” nicushun Teyta quecanqäta. Tseno llutanta noqapaq
Diosnintsicta, porqui pemi allapa jatun pensayaptiquipis, Teyta Jesucristum
qareta qoycamarqontsic; y tseta manam poderninta noqaman churamushqa
imanopa agradesiquita puedintsictsu. TDPFXQDWDFDGDMXQDTPDV\DQDSD\DS‫ێ‬
teq, pe munanqanno cawayänequipaq.
Pablu defendiconqancuna Y manam marcäquiniquicunata

10
1੅Teyta *Jesucristu cuyacoq ushacätsinapaqtsu. Tsepita manam
canqannomi noqapis alli penqacütsu. 9੅Noqaqa manam cartacamü
quenïwan niyaq conträ caqcunata mana pensayanqequino mantsacätsiyeniquita
cäsuyänequipaq. Qamcunachoshi munartsu. 10੅Tseno pensarmi, ZDTXLQQL‫ێ‬
nicayan: “Pabloqa noqantsicwan carnin, quicunaqa niyämanqui: “Pabloqa
mantsa mantsallam yachatsicun. Peru cartancunallachomi puedeq
MXFODGXSLWDTDSXHGHTWXSlPDUQLQ‫ێ‬ tupämantsic. Peru nopantsicchoqa
tsicmi cartacamun” nir. 2੅Ama yame manam shumaq parletapis puedintsu, ni
cacoqta qallapecayämätsuntsu tse llutan allillaqa yachatsicunpistsu” nir. 11੅Tse
yachatsicoqcuna, porqui “Pabloqa parlaqcunaqa musyayanqa cartächo
TXLTXLQSDPXQHQLQOODSLWDP\DFKDWVL‫ێ‬ niyanqaqnolla chëcamur ruraptïmi.
cun” nicayämanshi. Listum quecä
Ama imatapis rurashuntsu
pecunata sitiunman churanäpaq.
3੅Anirpis nunallam cantsic, peru manam alabacunantsicrecur
quiquintsicpa callpantsicwantsu 12੅Noqaqa manam iwalätsu tse
pecunata areglashun. 4੅$QWLVTXLTXLQ‫ێ‬ quiquincunalla allapa alli cayanqanta
WVLFSDFDOOSDQWVLFSDUDQWLQPL'LRVQLQ‫ێ‬ alabacoqcunawan. 3HFXQDTDTXLTXLQFX‫ێ‬
tsicpa callpanwan areglashun. Tse nallam alli cayanqanta alabacurnin, upa
callpaqa ima puedeqcunatapis cuenta cayan. 13੅Noqaqa manam
usharinmi. Tse callpawanmi tse ulicur alabacütsu imatapis mana caqcunataqa;
acusacuyanqanta usharishun. 5੅Tsenolla sinoqa quiquin Teyta Diosmi apostolnin
ushalishun Teyta Diosman cayänäpaq churayämashqa. Tsellatam
creyicuyänanta pantatseq musyaq alabacurishaq. Pemi munashqa
tuquinincunatapis. Noqancunaqa qamcunacho apostolnin cayänäpaq.
'LRVQLQWVLF\DQDSD\lPDSWLQPL\DFKDWVL‫ێ‬ 14੅Manam mana caqcunataqa

cuyä, QXQDFXQDOODSDQ\DUSHQLQFXQD‫ێ‬ alabacuyätsu. 3HUXVL7H\WD'LRVPDQGD‫ێ‬


cho, Teyta Jesucristu munanqannolla maptinmi, pipis manaraq Jesucristupa
peta cäsucur cayänanpaq. 6੅Qamcunata DOOLZLOODTXLQLQWD\DFKDWVL\lVKRTQLTXL‫ێ‬
FlVXFRTTXHWDVKXPDT\DFKDUDWVL\DUQL‫ێ‬ cuna chäyämuptin qamcunaman
qui, OLVWXPTXHFD\lPDQDFlVXFRTFX‫ێ‬ chätsimorqä. 15੅Manam alabacuyätsu
nata qayapänäpaq. juccuna yachatsicuyanqanpitaqa. Tsepa
2&25,17,26੄10੄11 340

rantinmi munayä mas willapäyeniquita allicunata yachatsiyäshuptiquipis,


peman masraq marcäcuyänequipaq. rastaq cushicur creyiriyanqui. Tsemi
Tseno yachatsiyänaqpaqmi quecayä. juclayapa willapäyäshuptiquipis,
16੅Tsepitanam yachatsenqäcunata “¡Achallau!” nir, chasquiriyanqui. ¡Y
shumaq chasquïcuyänanpaq me tsepapis *Santu Espirituta chasquïcushqana
ewashaq Jesucristupa alli willaquininta quecarpis, LPDVXSsWDUDTFKLPXQD\DQ‫ێ‬
musyatsicur. Peru siqa pipis mana qui! ¡Y rasonpa caq alli willaquita
chanqan marcacunapam ewashaq. wiyashqana quecarpis, imamanraqchi
-XFFXQDZLOODFX\DQTDQPDUFDFXQD‫ێ‬ creyicurcuyanqui! 5੅Claru parlaquichoqa
manqa manam yecushaqtsu “Noqam tse tse musyaq tucoq apostolcunapitaqa,
marcacunachopis yachatsicorqä” nir, noqam rasonpa apostolqa cä. 6੅Aunqui
mana alabacunäpaq. parleta mana yachaptïpis, yachenïqa
17੅Teyta *'LRVSDSDODEUDQHVFULELUDQ‫ێ‬ manam pishintsu. 7VHWDTDULFDWVL\DVK‫ێ‬
qanchopis ninmi: “Pipis quiquinpa qaq llapanchopis alli rurenïcunawanmi.
rurenincunapita alabacunanpa rantenqa 7੅Qamcuna allicho yarquyänequipaq,

'LRVQLQWVLFSDUXUHQLQFXQDSLWDDODEDFX‫ێ‬ umillaquicuryan debaldilla Diospa alli


tsun”੆z nir. 18੅Juc nuna quiquinman willaquininta yachatsiyarniqui,
marcäcur nuna tuconqan manam ¿jutsallaquicorqötsuraq! 8੅¡Manam! Antis
imapaqpis balintsu. Peru balenqa MXFPDUFDFXQDFKRFUH\LFRTPD\LQWVLF‫ێ‬
Diosnintsic “Qamqa alli ruraq nunam cunatam qellenincunata chasquiparqö
canqui” nenqanmi. qamcunata debaldilla sirwiyänaqpaq.
9੅Qamcunacho quecaptï imä pishiptinpis,
Ulicurcur yachatsicoq apostolcuna manam “tsellä wacllä” nir, SHTHTXLFX‫ێ‬

11
1੅ nata nanatsimorqötsu, SRUTXL0DFHGR‫ێ‬
¡Locucunano parlaptï o
DOOLFXQDWDSDUODSWwRMDODDZDQWD‫ێ‬ nia marcapita chämoq wauqintsiccunam
rayanquiman! Peru manaraq nesidälläta qoyämarqan. Tsemi
locucunano parlar mä quecunataraq qamcunataqa mana imatapis
niriyashqequi. 2੅Noqam y Teyta Diosmi mañacuyarqaqtsu, y imepis manam
munayä *Jesucristullata cuyayänequita. mañayashqequitsu.੆b 10੅Quetaqa niriyaq
7VHPLZLOODSl\DUFRT7H\WD-HVXFULVWX‫ێ‬ rason caqllatam; y Jesucristum musyan
wan juc shonqunolla cayänequipaq; y mana uliconqäta. Noqaqa allapam
PXQlLPHFDGRQVHOODVKLSDVKQRELXQOOD‫ێ‬ cushicü yachatsicur mana
paq cashqanno qamcunapis Teyta cobraconqäpita. Y mecho tsechopis
Jesucristullapaq cayänequitam. 3੅,PDOOD‫ێ‬ Acaya probinsiacho “Tsepitatsun
tam llaquirïqa, tse Eva੆a engañaq culebra cushicunqueqa” nicayämaptinpis,
yupe mana alli yachatsicoqcuna cushicushaqmi. 11੅¿Imanirtaq quecunata
engañecuyäshunequillatam. Tseno parlä! ¿Tseno parlä, qamcunata mana
quecuptenqa, Teyta Jesucristullata cuyayarniquitsuraq! ¡Manam tsenotsu,
OODSDQVKRQTLTXLFXQDZDQVLUZL\lQHTXL‫ێ‬ wauqicuna panicuna! Diosmi musyan
paq änishqa quecarchi, juclayata qamcunata allapa cuyayanqaqta.
SHQVDFXUFXUSHSLWDWXPDFlFXUL\DQTXL‫ێ‬ 12੅Peru ima captinpis, tseno debaldilla

man. 4੅Qamcunaqa Jesucristuman willapäyarniqui siguishaqmi, manam


creyicushqana quecarpis, mana gustuncunachoqa dejayäshaqtsu

z¬10.17 Jer 9.24. a¬11.3 Gn 3.1-13; 1 Ti 2.14. b¬11.9 2 Co 1.16; Fil 4.15-18.
341 2&25,17,26੄11

pecunata noqatano cäsuyänequita, ni castam cayä” nirmi. Noqapis hebreu


alabayänequita. 13੅Porqui tse apostol castam cä. Jina “Israel castam cayä”
tucoqcunaqa ulicurcurmi, “Jesucristupa niyanmi. Noqapis tse castapitam cä.
apostolninmi cä” nirnin, engañacur Jina “*Abrahampa mireninmi cayä”
puriyan. 14੅Tseno cayanqanqa manam nirmi, alabacuyan. Noqapis Abrahampa
espantaquipaqtsu, asta quiquin mireninmi cä. 23੅Pecunaqa “Jesucristupa
diablupis shumaq *anjelmanmi ticrarin. sirweqninmi cä” nirmi, alabacuyan;
15੅Tsemi diablupa sirweqnincunapis, SHUXQRTDUDQPXFKRPHMRUTD-HVXFULV‫ێ‬
mana alli ruraq quecar, alli tucur tuta sirwï. Quetaqa niriyaq locu
puriyan. ¡3HUXMXFMXQDTPLUXUHQLQFXQD‫ێ‬ tucurcurmi. Pecunapitapis masmi
manno castigashqa cayanqa! uryecä. 3HFXQDSLWDSLVPDVPLFDUVHOFX‫ێ‬
nachopis llawirarqö. Pecunapitapis
Pablu imapis masmi golpitapis chasquerqö. Atsca
pasashqancunata willacun cutim wanïpitapis salbacorqö. 24੅Jina
16੅Yape niriyashqequi, wauqicuna y pitsqa cutim *israel nunacunapa
panicuna: Ama meqequipis pensayëtsu autoridanincunapitapis, quima chunca
“Queqa locum” nirnin. Sitsun tseno isqon (39) latiguta chasquerqö.੆c
pensayanqui mä wiyaräyämë noqapis 25੅4XLPDFXWLPDOOLEXHQXZLOXTXH‫ێ‬

ORFXWXFXUFXUSHFXQDQRDODEDFDUD‫ێ‬ cayämarqan, y juc cutinam alli buenu


monqäta. 17੅Manam Diosnintsictsu tsampiquecayämarqan. Barcupis quima
munan queno alabacaramunätaqa, cutim biajecaptï lamarman undicarqan;
sinoqa quiquïllam locu tucurcur y chucaru lamarpa chopin olachomi
alabacaramushaq. 18੅,PDQROODPTXLTXLQ‫ێ‬ carqö juc paqas y juc junaq. Tsechomi
cunallapita locu cuenta alabacoqcunata casi bidäta oqrarqä. 26੅Atsca cutim caru
wiyapäräyanqui, mä noqatapis marcacunapa ewashqa cä Diospaq
wiyaräyämë tseno alabacaramonqäta. willapäcur. Mayucunapis pasecaptï
19੅Qamcunaqa yachaq quecarpis, cushi cäsim apamashqa. Suwacunapis marca
cushillam tse locucunano parlaq mayïcunapis, y juc marca nunacunapis
nunacunata wiyapäräyanqui. 20੅Manam cäsim wanutsiyämashqa. Tsenollam
LPDSLVTRFX\lVKXQTXLWVXPXQHQLQFXQD‫ێ‬ bidäpis resgucho carqon, SXHEOXFXQD‫ێ‬
cho quecatsiyäshuptiquipis, cho puricaptï, tsunyaqcunacho
ulipëcayäshuptiquipis, QLTHOOHQLTXLFX‫ێ‬ puricaptï, lamarcunapa biajecaptï y
nata sacyaquicayäshuptiquipis, mana ardella creyicoq tucoqcunawan
baleqpaq churecayäshuptiquipis, ni quecaptï. 27੅Tsenollam uryarpis allapa
penqaquipaq allqutsecayäshuptiquipis. sufrerqö, öra mana punurishpa, öra
21੅ 7VHPDQDDOOL\DFKDWVLFRTDSRWROFX‫ێ‬ micushqa, öra mana micushpa, \DFXQDU‫ێ‬
¡
nano mana sufritsiyanqaqpitam curyan, mallaq mallaq alalecunacho
penqacü! ¡Autaq ari, qamcunapaqqa ropapita pachapita pishipashqa.
mana sirweqtaq cayä! 28੅Y manam tsepis tsellatsu, que

7VHQXQDFXQDTDLPDWDSLVUXUD\DQTDQ‫ێ‬ sufrimientucuna jananmanpis Teyta


pitam allapa alabacuyan. Tsemi noqapis Jesucristuman llapan creyicoqcunapaq
locutucurcur, alabacaramü. 22੅Tse llaquiquiran waran waran acusaman.
nunacunaqa alabacuyan “Hebreu 29੅:DXTLQWVLFFXQDSLWDRSDQLQWVLFFXQD‫ێ‬

c¬11.24 Dt 25.3.
2&25,17,26੄11੄12 342

pita meqanpis pishipäcuriptinnäqa, Porqui manam munätsu: “Taqe nunaqa


allapam llaquicü; y tsenollam jutsaman manataq riqueninmannollatsu” nir,
ishquiratsiyaptinnäqa tranquilutsu carï. alabayämänanta. 7੅Tse rebelasioncho
30੅Peru noqa alabacorqa alabacurishaq imecatapis ricanqäcunapita parlar mana
pishipaq quenïcho imatapis japallaqa yachaq tucunäpaqmi, Teyta Dios
mana rureta puedenqällatam. 31੅Teyta permiterqan diablupa cachan imeca
Jesucristupa Papänin wiñepa wiñenin etsächo casha nanatsimaqno
alabana Diosmi musyan que llapan jipatsimänanpaq. 8੅Que nacaquipita
niyancaq rasonpa cashqanta. 32੅Damasco jorqaramänanpaqmi quima cuti
marcacho quecaptïmi, rey Aretaspa rogacorqä Teyta Jesucristuta. 9੅Peru
JREHUQDGRUQLQWlSDWVHUTDQZDUGLDFXQD‫ێ‬ tseno rogacuptïpis, PDQDPMRUTDPDU‫ێ‬
wan Damasco marcapa puncuncunata; qantsu; antis quenomi yasquimarqan:
tsepa yarqecamoqta presu “Cuyarniquim qamtaqa yanapashqequi,
tsariyämänanpaq. 33੅Peru tse marcapa y tsellapaqmi canqui; porqui
murallancho bentanapam canastaman podernïtaqa nunacuna ricayanqa
winarcayämarnï jaqman pishipaq queniquicho yanapapteqmi”
cacharcayämarqan. 7VHQRPLWVHQXQDFX‫ێ‬ nishpa. Tsemi noqaqa pishipaq carpis
napa maquinpita safarnin eucorqä. cushicü. Tsenota ricayämarnïmi
nunacuna cuentata qocuyanqa Teyta
Pablupa rebelasionnincuna -HVXFULVWXSXHGHTTXHQLQZDQ\DQDSD‫ێ‬

12 manqanta. 10੅Jina cushicümi pishipaq


1੅Manam ni pipis imata
jorquntsu alabaconqanpita. carninpis, ashayämaptinpis, imä
Peru imano captinpis, willariyashqequi pishiptinpis, FKLTXLUTDWLFDFKl\lPDSWLQ‫ێ‬
Diosnintsic rebelamar ricatsimashqanta. pis. Teyta Jesucristurecorqa imeca
2-3੅Chunca chuscu (14) watanam pasan equecatapis sufrishaqmi. Porqui mas
Teyta *Jesucristuman creyiquicaptï, pishi callpa canqä öram, Teyta
quima caq sielucho quecar ricacurenqa. Jesucristu mas callpayoqta
0DQDPPXV\lWVXHZDUTDTXHFXHUSX‫ێ‬ ticraratsiman.
wantsuraq o almallatsuraq. Tsetaqa
Corinto marcacho creyicoqcunapaq
Diosllam musyan. Unicoqa musyä
Pablu llaquicun
gloriacho quecanqällatam. 4੅Tsecho
quecarmi, wiyecorqä espantaquipaq 11੅/RFXFXQDQRWXTXLWDSDUODFXU‫ێ‬

mana nunca wiyashqäcunata. Tse cunäpaqpis qamcunam causayanqui;


wiyanqäcunataqa pichopis parlacunäta porqui qamcunam noqapa biennïqa
Teyta Diosmi mana permitintsu. 5੅Que parlayanquiman carqan, quiquï
ricanqäcunapita willayarniqui mastam parlanqäpitaqa. Porqui quericoqllapis
alabacaramüman; peru manam tse musyaq tucoq apostolcunapitaqa
rurashaqtsu, alabacorqa alabacurishaq mas allin caq apostolmi cä 12੅4DPFXQD‫ێ‬
pishipaq quenïcho imatapis japallaqa wan quecarmi, ima nacaquita pasarpis,
mana rureta puedenqällatam. 6੅0XQDU‫ێ‬ shumaq pasensiacushpa Diospa
nenqa, tse ricashqäcunata masllam SRGHUQLQZDQHVSDQWDTXLSDTPLODJUXFX‫ێ‬
alabapäriyaqman y tseno ruräman nata rurarqä. Tse ricayashqequim
manam locu cartsu, porqui rasonpa cäyitsiyäshunqui rasonpa apostol
caqllatam willariyaqman. Peru manam canqäta. 13੅4DPFXQDTDPDQDPLFKLFOOD‫ێ‬
alabacamushaqtsu tse ricashqäcunapita. SLVPHQXVWVXFD\DQTXLZDTXLQFUH\LFRT‫ێ‬
343 2&25,17,26੄12੄13

cunapita. ¡Unicoqa ichic menusqa \DUSDFDFKl´:DWXFDTQLQFXQDHZDUWVX‫ێ‬


FDUL\DQTXLTDPFXQDWD\DFKDWVL\DQTDT‫ێ‬ raq mana alli cawaquicho quecaqta
SLWDRIUHQGDWDPDQDPDxDSlUL\DQTDT‫ێ‬ tarïcushaq” nirmi. Tseno cawaquicaqta
llachomi! ¡Perdonecayämë tse taricuyarniqueqa feyupam
ofensalläta! piñapäcacharcuyashqequi. Ojala mana
14੅Yapemi listu quecä qamcunata liryacushpa, mana chiquinacushpa,
watucayänaqpaq, y cananwanqa quima mana piñapänacushpa, mana quiquinpa
cutinam watucariyashqequi, peru que bienninlla imatapis ashishpa, mana
EHVSLVPDQDPLPDWDSLVPDxD\DVKTHTXL‫ێ‬ rimanacushpa, mana penqapänacushpa,
tsu. Noqa manam shamü imequicunapis mana musyaq tupänacushpa y mana
ushaqtsu, sinoqa qamcunarecurmi. wiyacoq quecayanquiman. 21੅Jina
Porqui tëtanmi imecatapis ellun allapam yarpacachä “Yape watucaq
tsurincunapaq manam tsurincunatsu. ewartsuraq, mana alli rurenincunata
15੅Tseno caqmi qamcunarecorqa llapan manaraq dejaqta tarïcushaq” nir. Tseno
capamaqnïtapis gastashaq. Y salortapis captenqa, Teyta Diospa nopanchochi
RTUDULVKDTTDPFXQDWD\DQDSHFD\DUQL‫ێ‬ penqacushqa ticrarir, peqatapis
quim. Tseno cuyecayapteq, ¿PDQDWVX‫ێ‬ aptarcuryan waqaquicushaq. Porqui
raq qamcunaqa cuyarayämanquiman! qamcunaqa costumradu carmi, jutsata
16੅Rasonpa caqllatam nïcuyaq: Manam UXUDFXUQLQPHODQHSDTFDZDTXLFD\DQ‫ێ‬
ni meqallequipa peqallequicunatapis qui, y manam jaqiyanquitsu jucwan,
nanatsimorqätsu imequicunatapis MXFZDQSXQXQDTXLWD\OOXWDELV\LTXLFX‫ێ‬
mañapäyarniqui. Tseno captinpis, nata.
contra caqcunash nicayan “Tse Pabloqa
engañunwanmi saquiapäyashorqonqui” Cartapa ushanancho
nishpa. 17੅Mä canan nïcayämë: ¿Meqan willapäquicuna y saluduscuna

13
QXQDOODSLVQRTDFDFKDPRQTlLPHTXLFX‫ێ‬ 1੅Cananwanqa quima cutinam

natapis saquiayäshorqonquicu? qamcunata watucayashqequi.


18੅7LWXWDPURJDUTlZDWXFD\lVKRTQLTXL‫ێ‬ “Ima asuntupis musyacashqa canqa,
cuna shamunanpaq. Jina petawanmi quimaq o ishcaq testigucunwanran.”੆d
cachamorqä juc wauqintsictapis. 2੅7VHPLQRTDSLVLVKTXHFXWLZDWXFD\DT‫ێ‬

¿7LWXFXLPHTXLFXQDWDSLVVDTXLD\lVKRU‫ێ‬ niqui shamur tse llutan ruraqcunata


qequi? Tituwanqa juc shonqu y juc piñapanqänolla, yape watucayaqniqui
yarpellam cayä, y manachi tseno shamunäpaq canan carucho quecarpis,
rurecuyäshunquimantsu carqan. llapequita yape piñapäyaq. Sitsun canan
19੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna, shamurpis, tseno caquicaqllata
capas qamcuna cartäta leyirir, tarïcuyashqequi, tsewan quima testigu
pensarëcayanqui noqacuna tseno cuentanam canqa. ¡Tsemi
niyarniqui defendicurëcayanqäta. musyecayämanqueqa! 3੅Yaquinachi
¡Manam tsenotsu! Teyta Diospa *Jesucristupa puedeq queninta noqacho
nopanchomi y Teyta Jesucristurecurmi riqueta munayanqui. Chëcamurmi
allapa cuyayarniqui quecunata nïcuyaq, musyatsiyashqequi, Jesucristoqa manam
Teyta Diosman waran waran mas jutsayoq nunata mana catigashpaqa
marcäcoq ticrayänequipaq. 20੅Masqa jaqirenqatsu. Sinoqa puedeq carmi,

d¬13.1 Dt 19.15.
2&25,17,26੄13 344

jutsayoqcunata condenanqa. 4੅-HVXFULV‫ێ‬ allapam cushicuyä Diospa poderninwan


tuta callpannaq nunatano *crusman shumaq cawacuyaptiqui. Tsenollam
clabepa wanutsiyashqa cayaptinpis, 'LRVWDPDxDTXLFlOODSDQUXUHQLTXLFXQD‫ێ‬
cananqa Diospa poderninwanmi FKRSHPXQDQTDQQRSRUWDFX\lQHTXL‫ێ‬
cawecan. Tsenollam noqacunapis paq. 10੅Manaraq shamurninmi, que
callpannaq cuenta quecayä, peru Teyta cartäta puntätsimü, chëcamuptï, apostol
Dioswan jucnolla carninmi, pepa quenïman atenicur mana ollqu
poderninta musyatsiyashqequi. tupäyänaqpaq. Porqui Teyta Diosqa
5੅Shonqiquicunata alli tapuyë UDVRQ‫ێ‬ mandamashqa peman creyicoqcunata
¿
SDFX7H\WD-HVXFULVWXPDQPDUFlTXLFD‫ێ‬ yanapanäpaqmi, y manam
yanqui o manacu! Cuentata qocuyë ushacätsinäpaqtsu.
11੅Cuyë wauqicuna y panicuna, cushi
¿UDVRQSDFX7H\WD-HVXFULVWXVKRQTLTXL‫ێ‬
cunacho yachecan o ardellacu Teyta cushilla cabal nunana quecayë yo.
-HVXFULVWXPDQFUH\HTWXFXUTXHFD\DQ‫ێ‬ Callpata qonacur juc shonqunolla
qui! 6੅Ojala cuentata qoquicuyanquiman shumaq cawacur quecayë. Tseno
noqacunaqa mana ardella allish tucoq cacuyaptiqueqa cuyamaqnintsic y
apostolcunano cayanqäta. 7੅Diostam VKXPDTSDVDFXQDQWVLSDT\DQDSDPDT‫ێ‬
PDxDTXLFD\lMXWVDWDPDQDUXUD\lQHTXL‫ێ‬ nintsic Teyta Diospis qamcunachomi
paq. Tsenoqa mañaquicayä manam quecanqa. 12੅Llapallequi shumaq
UDVRQSDDSRVWROFDQTlWDUHFRQR‫ێ‬ respetiquicunawan wacunacushpa
siyänequipaqtsu, sinoqa qamcunapis saludanaquicuyë. 13੅Quecho quecaq
allita rurayänequita munarmi. Manam llapan wauqintsic y panintsiccunam
imanantsu conträ caqcuna “Manam saludecuyäshunqui. 14੅੍7H\WD-HVXFULV‫ێ‬
apostoltsu pëqa” niyämaptinpis. 8੅Porqui tupa alli quenin, Diospa cuyaquinin
noqacunaqa rasonpa caqpa faborninmi qamcunacho quecatsun y *Santu
imatapis rurayä y manam uliquicunapa Espiritu jucnolla llapequicunawan
fabornintsu. 9੅Callpannaq carninpis, quecatsun. ¡Tseno catsun!੏
GALATAS
Galacia probinsiacho creyicoqcunaman
apostol Pablu cartaconqan
Galacia probinsiaman chëcur Teyta *Jesucristupaq Pablu willapäcuptinmi,
Jesucristuta nunacuna chasquïcuyarqan. Tsepitanam juc marcacunapana Pablu
pasacorqan willacurnin. Tseyaqnam llutan yachatsicoqcuna Galacia probinsiacho
quecaq creyicoqcunaman chäcuriyarqan llutancunata yachatsicur. Tse
yachatsicoqcunam tse creyicoqcunata queno malas obligayarqan: “Jesucristuman
creyicurpis, presisanmi costumbrintsic diacunata wardanantsic, (4.10) *Moises
escribishqan mandamientucunata cumplinantsic, (4.21) y compañonnintsiccho
*señalacunantsic” nir (6.12-13).
Asta Pablupaqpis “Manam apostoltsu” nirmi, tse yachatsicoqcuna nunacunata
willapäyaq. Peru Pablutaqa manam imapis qocoqtsu tseno niyaptin. Pëqa mas
yarpacacharqan Teyta Jesucristupaq rasonpa caqllata yachatsiquitam.
Tsemi Pablu que cartata escribircur apatserqan tse creyicoqcuna Jesucristupa alli
willaquininllamanna marcäcur quecayänanpaq. “Porqui tsepita juc mas alli
willaqueqa, manam cannatsu” nerqanmi. “Si pipis o noqapis o *anjelpis, juclayapa
Jesucristupa alli willaquininta willayapteqqa, Teyta Dios maldisyicayämätsun”
nerqanmi (1.8-9).

dispunishqanmanno, que patsacho


Pablupa saludaquinin mana alli yarpenintsiccunapita

1 libramänantsicpaq. 5੅¡Diosnintsicta
1੅Noqa Pablutaqa, apostol canäpaq,
manam juc nunatsu churamashqa, llapantsic imeyaqpis alabashun! ¡Tseno
ni cachamashqa, sinoqa Teyta *-HVXFULV‫ێ‬ catsun! ¡Amen!
tum, \SHWDZDQXVKTDQSLWDFDZDULUDWVL‫ێ‬
Juclaya yachatsiquita ama
moq *Dios Yayam. 2੅Noqam, llapan
chasquiyanquitsu
wauqintsiccunawan Galacia marcacho
quecaq creyicoqcunata saludayaq. 3੅Dios 6੅Jesucristupa alli queninrecurllanam

Yayantsic y Teyta Jesucristuntsic qamcunaqa acrashqa cayanqui. ¿Y tseta


yanapecuyäshï alli quenincho, alli qonqaquicurcu juclaya willaquimanna
pasaquicho cawacuyänequipaq. 4੅Teyta creyiquicayanqui! Tsemi tseta musyarir
-HVXFULVWXPDOOLTXHQLQZDQMXWVDQWVLFFX‫ێ‬ imano quetapis puedïtsu. 7੅7VHZLOODFX‫ێ‬
narecur wanorqon Dios Yayantsic yanqanqa manam rasonpa caq alli

345
*$/$7$6੄1੄2 346

willaquitsu. 6LQRTDWVH\DFKDWVLFRTFX‫ێ‬ mayïcunapitapis costumbrïcunata


nam Jesucristupa alli willaquininta masmi cumplita tiraq cä. Tsemi
PDQDDOOLPDQWLFUDUDWVLUSDQWDWVLTXL‫ێ‬ DZLOXFXQDSDFRVWXPEULQFXQDWDMXFOOHOOD‫ێ‬
cayäshunqui. 8੅Sitsun pipis willayanqaq tapis mana qonqashpa cumpleq cä.
rasonpa alli willaquita juclayaman 15੅Tseno quecaptïmi, 'LRVDOOLTXHQLQUH‫ێ‬

ticraratsir, yachatsiyäshunqui; tseno cur qayecamarqan. 0lPDPlSDSDFKDQ‫ێ‬


yachatsicoqtaqa Dios urusninyaq llachoraq quecaptïmi acramashqana
maldisicutsun, noqata car o anjelta canaq. 16੅Tse qayamarmi, cäyitsimarqan
carpis. 9੅Tseno cananpaq caqtaqa tsurin Jesucristupa alli willaquininta
puntatanam willayarqaq, jina cananpis mana israel caq nunacunata
cutïcuryanmi niyaq: Sitsun pipis Teyta willapänäpaq. Tseno rebelasionta
Jesucristupa rasonpa alli willaquinin chasquirir, PDQDPSLPDQSLVQXQDFXQD‫ێ‬
willapäyanqaqta juclayaman ticraratsir mantsu tapucoq ewarqä. 17੅Ni manam
willapäyäshunqui, 'LRVSDPDOGLVLXQ‫ێ‬ QRTDSLWDPDVSXQWDWDDFUDVKTDDSRVWRO‫ێ‬
ninmi pecunata ratanqa. cunamantsu Jerusalenta tapucoq
10੅Quecunataqa niriyaq manam ewarqä. Antis Arabia nishqan
nunacunawan allicho quedeta munartsu; marcamanmi eucorqä. Tsepitaran
sinoqa Dioswan allicho quedeta Damasco marcamanpis cuterqä.
munarmi. Manam ni ima qocamantsu 18੅Quima watataran Jerusalenman

nunacuna mana allipa ricayämaptinpis. cuterqä, apostol Pedruta reqinäpaq.


Sitsun noqa nunacunawan allicho Pewanmi ishque semana täcuriyarqä.
quedeta munäman, manachi Teyta 19੅Tsecho tarerqä Teyta Jesucristupa

Jesucristupa sirweqnintsu cäman. wauqin Santiagullatam; peru manam


waquin apostolcunawanqa topayarqätsu.
Quiquin Teyta *Jesucristum 20੅Tseta que cartächo willayarniqui,
Pablutaqa churarqan apostolnin manam uliquicätsu y Diosmi musyan
cananpaq rasonpa caqta escribicamonqäta.
11੅Wauqicuna y panicuna, queta 21੅Jerusalenpitanam Siriaman y

niriyashqequi musyayänequipaq: Teyta Ciliciaman eucorqä.੆a 22੅Judea marcacho


Jesuspa alli willaquinin willayanqaqqa Jesucristuman creyicoq wauqintsiccuna
PDQDPQLSLQXQDFXQDSD\DUSHQLQOODSL‫ێ‬ \SDQLQWVLFFXQDTDOODSDQLQJOLVLDFXQD‫ێ‬
tatsu cashqa. 12੅Ni manam meqan FKRPDQDPQLPHTDQUHTL\lPDUTDQ‫ێ‬
nunacunatsu yachatsimashqa; sinoqa tsu.੆b 23੅Sinoqa wiyayashqanash cayänaq
quiquin Teyta Jesucristum rebelamarnï queno parlayaqta: “Teyta Jesusman
cäyitsimashqa. creyicoqcunata ushacätsita munar
13੅Qamcuna wiyayashqachi yä qaticachaq nunash, cananqa, Jesuspa
cayanqui puntata *israel nunacunapa alli willaquinintana willacur purican”
costumbricunaman marcäcurnin, imano neqta. 24੅7VHWDPXV\HFXUQLQPLQRTDUH‫ێ‬
portacunqäta. Tsemi Teyta Jesusman cur Diosta alabayarqan.

2
creyicoqcunata pasepa ushacätsita 1੅Tsepita chunca chuscu (14)

munarnin, chiquir qaticacharqä. 14੅Wine watataran Jerusalenman yape

a¬1.21 Cilicia probinsiachomi carqan Pablupa marcan Tarsu (Hch 9.30). Siria
probinsiachonam carqan Antioquia marca (Hch 11.25, 26). b¬1.22 Judea probinsiachoqa
Jerusalenmi carqan.
347 *$/$7$6੄2

cuterqä Bernabeta y Tituta pusharcur. willapäcuyänanpaq y noqacunana mana


2੅Tsemanqa ewarqä Dios ewanäpaq israel caqcunaman willapäcoq
rebelamashqa captinmi. Tsechomi eucuyänäpaq. 10੅Unicoqa niyämarqan
respetashqa caq apostolcunallawan mana qonqellata wactsacunata
quiquïcuna puralla juntaquecur, mana yanapayänäpaqmi. Peru tsetaqa unepita
israel caq nunacunatapis alli willaquita patsanam rurarqä.
willapanqäta willarqä “¿Allitacu o mana
allitacu rurecä?” nirnin. 3-4੅7VHSDUODFX‫ێ‬ Pablu apostol Pedruta piñapan
yanqäman uli creyicoqcuna rataquillapa Antioquiacho
yecayämushqa cayaptinpis, manam 11੅Tsepitanam quecanqä Antioquia

pushayanqä Tituta mana *israel nuna marcaman apostol Pedru shamuptin,


quecaptinpis, obligayarqantsu piñapäcacharcorqä mana allita
*señalacunanpaq. 3HUXWVHXOLFUH\LFRT‫ێ‬ ruranqanpita. 12੅Quenomi tse carqan:
cunaqa *Jesucristurecur librina Santiagu cachamushqan nunacuna
quecashqantsicta despresyarmi, manaraq chäyämuptenqa, mana israel
munayan yape *Moisespa leyninpa caq creyicoqcunawanmi apostol Pedru
esclabuno canantsictaran. 5੅Peru juntu juntu micurnin cayarqan. Peru
noqacuna manam ni ichicllapis pecuna chärayämuptinnam, señalaquipaqraq
munayanqanta rurayarqätsu, porqui ecsijicoq nunacunata mantsacurnin,
PXQD\DUTlUDVRQSDFDTDOOLZLOODTXL‫ێ‬ ichicllapa ichicllapa waqtsacäcurir
man creyicuyanqequillacho alli PXQDUTDQQDWVXPDQDLVUDHOFDTFXQD‫ێ‬
tsaracuyänequitam. wan juntaquita. 13੅Y waquin israel
6੅Peru presisaq caq apostolcunaqa creyicoqcunapis peta qatirmi dosmanos
manam yachatsiconqäpita juclayata ticracuriyarqan. Y asta Bernabepis
yachatsicunäpaq niyämarqantsu. pecunano portacurmi qallaquicorqan.
(Aunqui noqapita mas presisaq apostol 14੅7VHPLUDVRQSDDOOLZLOODTXLQHQTDQ‫ێ‬

cayanqanqa manam imanantsu, porqui manno mana portacuptin, llapanpa


'LRVTDOODSDQWVLFWDSLVLZDOPLULFDPDQ‫ێ‬ nopancho queno Pedruta nerqä: “Israel
tsic.) 7੅Antis cuentatam qocuriyarqan, nuna quecarpis, PDQDLVUDHOQXQDFXQD‫ێ‬
mana israel nunacunaman Jesucristupa nomi cawecanqui. Cananqa ¿Imanirtaq
alli willaquininta willacunäpaq Dios WVHPDQDLVUDHOFDTFXQDLVUDHOQXQDFX‫ێ‬
cachamashqanta, y Pedrutana Israel napa costumbrintsiccunataraq
FDTFXQDPDQZLOODSlFXQDQSDTFDFKDVK‫ێ‬ cumpliyänanta munanqui!” nir.
qanta. 8੅Imanomi israel nunacunapa
apostolnin cananpaq Pedruta Dios Marcäquinintsicrecurllam Diosqa
churarqan, tsenollam noqatapis mana allitano ricamantsic
israel caq nunacunapa apostolnin 15੅Noqantsicqa yuriquinintsicpita
canäpaq churamashqa. 9੅Tseno canäpaq patsam israel nuna cantsic, y manam
Dios yachenï qomashqantam Jesusman “Jutsasapa” nenqantsic, mana israel
creyicoqcunapa mandacoqnincuna nunacunanotsu. 16੅Tseno quecarpis,
Santiagu, Pedru y Juan, cuentata musyantsicmi *leynintsiccunata
qocuriyarqan. Tsemi noqatawan cumplita tïrarpis, Diospaqqa mana
%HUQDEHWDWDTOODSDUD\lPDUTDQQRTDFX‫ێ‬ alliraq canqantsicta, peru Teyta
nawan acuerdu carnin. Tsenomi Jesusllaman marcäcushqam siqa
parlariyarqä pecuna Israel caqcunata allitano ricamäshun. 7VHPLQRTDQWVLFWD‫ێ‬
*$/$7$6੄2੄3 348

pis leycunata cumplenqantsicrecurtsu curcu, R-HVXFULVWXPDQFUH\LFX\lQHTXL‫ێ‬


Diosnintsic allipa ricamäshun, sinoqa paq willapäyanqaqman marcäcurllacu!
Jesucristuman marcäcushqallam. Porqui 3੅ Qamcuna imano upataq cayanqui!
¡
PDQDPSLWDSLVOH\FXQDWDFXPSOHQTDQ‫ێ‬ ¡Santu Espirituman marcäquicarnin,
recurllaqa allitano Diosnintsic quiquiquicunapa rureniquicunaman
chasquenqatsu. marcäcur qallaquicuyänequipaq!
17੅6LWVXQ-HVXFULVWXUHFXUOODQD'LRVQLQ‫ێ‬ 4੅ Manacu yarpäyanqui allapa
¿
tsic allitano ricamänantsicta tïrantsic, y sufrimientucunata pasayanqequita!
cuentata qocurintsic jutsasaparaq ¿7VHWDPHFXFKXPDQWDTFKXUDUL\DUTRQ‫ێ‬
quecanqantsicta. Tsepenqa ¿-HVXFULV‫ێ‬ qui! ¡Ojala tseno sufriyanqequi ama
tucu jutsasapata ruraramantsic? embanoqa canmantsu! 5੅¡Masqui
¡Manam tsenotsu! 18੅Antis noqa imatapis cuentata qocuyë! ¿Imanirtaq Dios Santu
ushacäratsir yape sharcatserqa, Espiritunta qoyäshorqonqui? ¿Y
quiquïmi jutsayoq cä. 19੅Leycunarecurmi imanirtaq qamcunacho espantepaq
wanushqa cuenta quecä, y mananam tse milagrunta ruran: *0RLVHVSDOH\QLQFX‫ێ‬
leycunata cumplinäpaq nata cumpliyanqequirecurcu o
yarpacachänatsu; sinoqa Diosllapaq Jesusman marcäcuyanqequirecurllacu?
cawacunäpaqmi yarpacachëcä.
20੅Noqaqa Teyta Jesucristuwan *cruscho Marcäquininrecurllam *Abrahamta
juntu wanushqa cuentam quecä, y Dios jutsannaqta chasquerqan
manam quiquï munanqänonatsu cawä, 6੅Tsenollam
“Abrahampis
sinoqa Jesucristu munanqannonam. marcäcorqan Diosman, \PDUFlFRQTDUH‫ێ‬
Tsemi que patsacho cawecarqa, Diospa curllam alli ruraqtano ricarqan.”੆c
tsurinman marcäcurllana cawacü. Pemi 7੅Tsemi queta musyayë: Diosman

allapa cuyamarnï rantï wanorqan. marcäcoqcunallam Abrahampa mirenin


21੅Noqaqa manam mana baleqpaqnotsu cuentaqa cayan. 8੅*'LRVSDSDODEUDQ‫ێ‬
churä Diospa alli queninta. Sitsun chomi unepita patsa cäyitsimantsic
leynintsiccunata cumplishqaraq alli marcäcoqcunataqa *israel nunacunata o
ruraqtano Dios chasquimashwan carqan; mana israel nunacunatapis Diosnintsic
tseno captenqa, Jesucristu wanonqan allitano chasquenqanta. Tsemi
manachi balinmantsu. Abrahamta alli willaquita queno
willarqan: ´4DPUHFXUPLHQWHUXPXQGX‫ێ‬
Teyta Jesusllaman creyicuyaptin cho nunacunapis bendisishqa cayanqa”੆d
Dios cachamun *Santu Espiritunta
nir. 9੅Tsemi llapan nunacunatapis

3
1੅Galacia marcacho täraqcuna, Abrahamno marcäcoq caqtaqa
¡Imano upataq ticracuriyarqonqui! Abrahamtano bendisiconqa.
10੅Moisespa leynincunallata cumplita
¿Pitaq yachatsiyäshorqonqui
engañayäshurniqui? Noqacunaqa munaq caq nunacunapaqqa
clarum yachatsiyarqaq *Jesucristu condenashqa cayänanpaqmi Diospa
qamcunarecur *cruscho wanushqanta. palabrancho queno nican: “Escribishqa
2੅Tsemi queta tapuriyeniquita munä: leycunata jucllellatapis mana cumpleq
¿'LRVSD6DQWX(VSLULWXQWDFKDVTXL\DU‫ێ‬ caqtaqa; 'LRVPLXUXVQLQ\DTPDOGLVL‫ێ‬
qonqui *OH\FXQDWDFXPSOL\DQTHTXLUH‫ێ‬ conqa”੆e nir. 11੅Tsemi musyantsic pipis

c¬3.6 Gn 15.6. d¬3.8 Gn 12.3. e¬3.10 Dt 27.26.


349 *$/$7$6੄3

ley nenqancunata cumplirllaqa Diospa pachac quima chunca (430) wata


nopancho mana alli canqanta. Porqui pasacäcushqachoran. 18੅Sitsun
palabranchomi queno escribirëcan: “Alli leynintsiccunata cäsucurraq Dios
nunacunaqa marcäquininrecurmi änicushqan erensiata chasquishwan
salbaconqa”੆f nir. 12੅Peru leycunaqa carqan, WVHTDPDQDFKLlQLPDVKTDQWVLF‫ێ‬
manam marcäquipaq parlantsu; sinoqa pitatsu chasquishwan carqan. Peru
´/H\FXQDWDFXPSOHTQXQDPVDOEDFRQ‫ێ‬ Diosqa Abrahamta änenqanta qorqan
qaqa”੆g ninmi. 13੅Ley nenqanmanno alli queninrecurllam.
urusnintsicyaq mana maldisiushqa 19੅Tsepenqa Imallapaqnataq sirwin
¿
canantsicpaqmi noqantsicpa rantintsic leycuna? Leycunataqa qepataran
Teyta Jesucristu wanurerqan. Y Diospa escribiyashqa jutsasapa canqantsicrecur,
palabranchomi queno escribirëcan: asta Abrahampa mireninpita Dios
“Meqan nunapis qerucho warcuraqqa änicushqan chämonqanyaq. Tse
urusninyaq maldisiushqam quecan”੆h leycunataqa *anjelnincunallatawanmi
nishpa. 14੅Tsenoqa wanorqan Abrahamta willacamoqninta qotserqan. 20੅Peru
Diosnintsic änenqanno mana israel caq quiquin Diosqa jucllella carmi, änicur
QXQDFXQDSLVEHQGLVLRQWD-HVXFULVWXUH‫ێ‬ manana willacamoqta wanarqantsu.੆j
cur chasquiyänanpaqmi. Tsenopam
Diosnintsic änimashqantsic Santu Leycuna imapaqpis cashqan
Espirituta marcäquinintsicrecurllana 21੅7VHQRQLUL\DSWHTSDTWDPSHQVDFXU‫ێ‬

llapantsic chasquirintsic. cuyanquiman: “¿7VHSHQTD'LRVlQLFXVK‫ێ‬


qanpa contranchi leycunaqa?” nirnin.
Marcäquinintsicrecurllam
¡Manam tsenotsu! Sitsun leycunata
salbasionta tarintsic cumplirlla, salbacurishwan carqan;
15੅Wauqicuna panicuna, MXFLZDODWVL‫ێ‬ tseno captenqa, OH\FXQDWDFXPSOLVKTD‫ێ‬
quiwan yacharatsiyashqequi: Juc nuna OODFKL'LRVQLQWVLFDOOLUXUDTWDWLFUDWVL‫ێ‬
piwanpis *FRQWUDWXWDUXUDFXVKTDQ‫ێ‬ marnintsic allipa ricamashwan carqan.
manqa, manam pipis imatapis 22੅3HUX'LRVSDSDODEUDQPLPXV\DWVLPDQ‫ێ‬

yapanmantsu, ni mana baleqpaq tsic llapan nunacuna carselcho cuenta


churanmantsu. 16੅Tsenollam Diospis jutsallacho cawaquicanqantsicta.
$EUDKDPWDlQHUTDQPLUHQLQWDEHQGLVL‫ێ‬ 7VHQRSDPPXV\DWVLPDQWVLF-HVXFULVWX‫ێ‬
nanpaq. Y manam atscaqpaqtsu PDQPDUFlFRTFXQDOOD'LRVSDlQLFXVK‫ێ‬
“Mireniquicunatam bendisishaq” qanta chasquiyanqanta.
nerqan, sinoqa juc mireninllapaqmi੆i 23੅3HUXSHPDQPDQDUDTPDUFlFXVK‫ێ‬

parlan, y tseqa Jesucristum. 17੅Tsemi qaqa, leycunam carselcho llawiraq


niyaq: Diospis Abrahamta änir cuentata catsimarqontsic. Tsenomi
contratuta ruranqanta, manam mana VKX\HFDUTDQWVLFPDUFlTXLFKlUDPX‫ێ‬
caqpaqqa churarqantsu, ni manam nanta. 24੅Tse leycunaqa, imeca juc
*Moises escribishqan leypis ushacätsita wamrata pipis pushaq cuentam,
puedintsu, porqui tse leytaqa pushamarqontsic Jesucristuman, peman
escribiyashqapis qepataran chuscu marcäcushqalla allitanona Diosnintsic

f¬3.11 Hab 2.4, Ro 1.17. g¬3.12 Lv 18.5. h¬3.13 Dt 21.23. i¬3.16 Gn 12.7.
j¬3.20 Abrahamtaqa quiquin Teyta Diosmi yanapananpaq änirnin, parlaparqan manam juc
anjeltawantsu, ni juc willacoqtawantsu änerqan.
*$/$7$6੄3੄4 350

chasquimänantsicpaq. 25੅Peru canan cananqa qammi Papällä canqui!” nir. 7੅Y


Jesucristuman marcäcurerqa, mananam cananqa Diospa tsurincunam cantsic. Y
tse pushacoq leyta wanantsicnatsu. manam esclabu cuentanonatsu; sinoqa
26੅6LQRTD-HVXFULVWXPDQPDUFlFXUOOD‫ێ‬ Diospa tsurin carninmi, ੍-HVXFULVWXUH‫ێ‬
nam, cananqa Diospa wamrancunana FXU੏'LRVQLQWVLFlQLFXVKTDQHUHQVLDWD
llapequipis cayanqui. 27੅Y Jesucristuman chasquishun.
creyir bautisacurirmi, pewan jucnolla 8੅Qamcunaqa Diosnintsicta manaraq

ticrariyarqonqui. 28੅Tseno creyicushqa reqirninmi, costumbriquicunamanno


carninmi, Jesucristucho jucnollana PDQDUDVRQSDFDTGLRVFXQDWDVLUZL\DU‫ێ‬
llapequicuna quecayanqui, israel nuna qequi. 9੅Cananqa Diosnintsictanam
car o mana israel nuna carpis, esclabu reqiriyarqonqui, RPDVFODUXQL\DVKTH‫ێ‬
car o mana esclabu carpis, ollqu carpis o qui, TXLTXLQ'LRVQLQWVLFPLUHTL\lVKXUQL‫ێ‬
warmi carpis. 29੅Teyta Jesuswan qui, acrayäshorqonqui. Tseno quecaptin,
jucnolla cayanqequirecurmi, ¿Imanirtan mana imapaqpis sirweq
$EUDKDPSDFDVWDQFXQDQDWLFUDUL\DUTRQ‫ێ‬ costumbriquicunata qatita munayanqui,
qui. Y tsemi Abrahamno Diosnintsic esclabu cuentano yape cayänequipaq!
änishqanta chasquiyänequipaq 10੅Qamcunaqa sumatsicuyanqan

erederuna cayanqui. junaqcunatam, quillacunatam, ZDWDFX‫ێ‬


natam y dia wardacunatam
Diospa tsurinnam cantsic FXPSOL\lQHTXLSDT\DUSDFDFKDUFDTXLFD‫ێ‬

4 yanqui. 11੅$OODSDPOODTXw\DFKDWVL\DQ‫ێ‬
1੅Wauqicuna panicuna, noqam
munä quenopa cäyitsiyeniquita: Juc TDTFXQDPDQDLPDSDTSLVVLUZL\lVKRQ‫ێ‬
nunapa tsurin pishiraq carqa, aunqui qequita yarparnin.
papäninpa erensianwan dueñu
Pablu allapa llaquishpa escribin
cananpaq quecarpis, papäninpa
mana alli yachatsicoqcunapaq
esclabuncunanollaran quecan.
2੅Erensianta papänin qonan junaqyaqmi 12੅Wauqicuna y panicuna, qamcunapis

wätaqnin tse wamrata yachatsir shumaq noqano portacuyë. Porqui noqapis


cuidan. 3੅Tsenomi noqantsicpis pishi qamcunacho quecar, qamcunanollam
ZDPUDFXHQWDSXQWDWDTDXQHFRVWXPE‫ێ‬ portacorqä.੆k Y manam imachopis
rintsiccunata Diostano mantsacur ofendiyämarqequitsu. 13੅0XV\D\DQTH‫ێ‬
cacorqontsic. 4੅Y sitanqan tiempu quinopis qeshyanqärecurmi Teyta
chäramuptinnam, Diosnintsic tsurin Jesuspa alli willaquininta primera bes
*-HVXFULVWXWDTXHSDWVDPDQFDFKDPRU‫ێ‬ qamcunaman chätsimorqä. 14੅Y noqa
qan juc warmicho yuricurir *leycunata qeshyaquicaptïpis qamcuna manam ni
cäsucur winananpaq. 5੅Tsenopam ichicllapis chiquiyämarqequitsu ni
leynintsicpa mandaduncho caquicashqa melanayämarqequitsu. Antis noqata
OLEUDUDPDUTRQWVLFWVXULQWDQRQD'LRVQLQ‫ێ‬ allapa cuyayämarnïmi, Diosnintsicpita
tic chasquimänapaq. shamushqa *anjeltano y quiquin Teyta
6੅Y tsenam tsurin cashqana, Tsurin Jesucristutano chasquiyämarqequi.
Jesucristupa *Santu Espiritunta 15੅Rasonpa caqllatam niyaq. 1DZLTXL‫ێ‬

shonquntsicman Dios cachamuptin cuna jorquna captenqa jorquricurchi


queno parlatsimantsic: “¡Diosllä, qoycayämanquiman carqan. Y cananqa

k¬4.12 *Israel nuna quecarpis costumbricunata jaqirirnin Pablu pecunano ticrarqan.


351 *$/$7$6੄4

¿WVHFXVKLTXLQLTXLFXQDWDPHFXFKXPDQ‫ێ‬ willayarniquim cäyiratsiyaq Dios ishque


tan churecuyarqonqui? 16੅¿Cananqa *contratuta rurashqanta. Jucnin
rasonpa caqta niriyanqaqrecurcu contratutam Sinai jircacho rurarqan.
noqapa conträ ticracuriyanqui! Tseqa iwalan Agarpa llapan sirwipacoq
17੅Tse nunacunaqa noqacunapita mireninwanmi. 25੅Agarmi iwalan
raquicacuriyänequipaqmi arde shumaq Arabiacho quecaq Sinai jircawan, y
inquitecayäshunqui. Y munayan canan Jerusalen marcawan. Porqui
pecunata qatiyänequitam. 18੅Änirpis, pecunaqa esclabu cuentallaran llapanpis
waquincunata inquiteqa allim, peru alli caquicayan.੆l 26੅Peru sielu caq
intereswan imepis catsun y ama noqa Jerusalenqa librinam. 0DQDPHVFODEXQD‫ێ‬
quecaptïllaqa. 19੅Ijücuna, imeca qeshyaq tsu y noqantsicmi pepita yurishqa
ZDUPLTHVKSLFXQDQ|UDQDQDWVLFRQTDQ‫ێ‬ wamra cuenta quecantsic. 27੅Porqui
nomi, allapa qamcunapaq yape Diospa palabranmi queno escribirëcan:
shonqücho nanatsicü, 7H\WD-HVXFULVWX‫ێ‬ “¡Qolloq warmi, cushiquï!
llawan waran waran juc shonqunolla ¡Qam, mana imepis qeshpicoq
cacuyänequita munar. 20੅¡Imanollaraq warmi,
qamcunapa nopequicunacho quiquï canan cushiquiwan qayariquï!
ricacaramüman shumaq juclaya Jaqirishqa warmim, qowayoq
parlapëcuyänaqpaq! ¡Qamcunarecurmi warmipitapis
imano quetapis puedïnatsu! mas atsca wawayoq canqa”੆m nir.
28੅Tsemi wauqicuna panicuna,
Pablu yarpätsin Teyta Jesuscho noqantsicqa Isaac cuenta Diospa
librina cayanqanta änicushqan wamrancunana quecantsic.
21੅Israelnunacunapa costumbrincunata 29੅Imanomi une tiempupis nunapa

cumplita munaqcuna, TXHWDWDSXUL\DVK‫ێ‬ muneninllapita yureq wamra, Santu


qequi: ¿Allicu cäyiyanqui *Moises Espiritupa muneninpita yuricoq caq
escribishqan leycunata, o manacu! wamrata chiquerqan; tsenollam
22੅*Diospa palabranmi willamantsic une cananpis noqantsiccho pasacun.੆n 30੅Peru
*Abrahampa ishcaq tsurin cashqanta. Diospa palabranmi queno nican:
Juc caqmi wätenin warmicho y “Esclabequita wawantawan qarquriquï.
jucninnam lejitimu warmincho carqan. Porqui tse esclabupa wawan manam
23੅Tse esclabun warmicho yuricoq combiennintsu mana esclabu caq
wamraqa Abrahampa muneninllapitam warmiquipa wawanwan erensiata
carqan, SHUXPDQDHVFODEXFDTZDUPLQ‫ێ‬ raquinacunan”੆o nir. 31੅Wauqicuna
cho wamraqa Diosnintsic Abrahamta panicuna, noqantsicqa manam esclabu
änishqanmannomi yuricorqan. 24੅Que warmipa wawannotsu cantsic, sinoqa
ishcan warmicunapaq tincutsiquiwan libri warmipa wawan cuentam cantsic.੆p

l¬4.25 Israel nunacunaqa esclabu cuentam cayarqan Moises escribishqan leycunata


cumpliyänanpaq. m¬4.27 Is 54.1. Pablu quecho parlecan atscaq creyicoqcuna israel nunapis
o mana israel nunapis miracäyänanpaq caqtam. n¬4.29 Jesucristuman marcäcoqcunaqa
änicushqanno yurishqa cuentam, y ley cumpli munaqcuna jitapuquillapita yurishqa cuentam
cayan. o¬4.30 Gn 21.10. p¬4.31 Israel nunacunam costumbrincunata qatirnin, iwalayan
esclabu warmipa wawanwan, peru Teyta Jesusman creyicoqcunaqa Diospa tsurincunana
carmi librina cayan.
*$/$7$6੄5 352

11੅Wauqicuna, panicuna, cäyiyämë.


Une costumbricunata jaqirir, Teyta Sitsun “Señalacuyanquiran” nishpa,
Jesusman creyicur librina cantsic yachatsiyaqman carqan, tseqa manachi

5
1੅Teyta *-HVXFULVWXPVDOEDPDVKTDQ‫ێ‬ chiquir qaticachäyämanmantsu. Tseno
tsic *leypita librina canapaq. Tsemi captenqa, Teyta Jesus *cruscho
alli ɹrmi tsaracuyë, y amana yape wanonqanta yachatsiconqä manachi
yuguta apaqno esclabu cayënatsu. pitapis piñatsinmantsu. 12੅Sitsun tse
2੅Wauqicuna, panicuna, noqa Pablu nunacuna ecsijiyäshunqui
que niyanqaqta cäyicayämë. Sitsun señalacuyänequipaq, quiquincunapata
qamcuna *señalacuyanqui; tseno limpupis roquriyätsun.
cayaptiqueqa, Teyta Jesucristu manam
Santu Espiritu
qamcunapaq balintsu. 3੅Yapemi
munanqanno cawashun
willayaq: Sitsun señalacushqa quetaraq
munayanqui, tseno captenqa leytam 13੅Wauqicuna, panicuna, librina

llapanta cumpliyänequi. 4੅6LWVXQZDTXLQ‫ێ‬ cayänequipaqmi, Dios qayayäshorqonqui.


FXQDFUH\L\DQTDWVHOH\FXQDWDTDWL\DQ‫ێ‬ Peru cuidädu “Librinam quecä” nir,
qanrecur allitano Dios chasquiyänanta; HWVHTXLFXQDSDPXQHQLQFXQDWDUXUDTXLFD‫ێ‬
tsepenqa Teyta Jesusman creyicuyanqan yanquiman. Antis yarpacachäyë jucniqui
manam imapaq balintsu. 7VHPL'LRVQLQ‫ێ‬ MXFQLTXLFXQDFX\DQDFXUQLQ\DQDSDQD‫ێ‬
WVLFSDDOOLTXHQLQSLWDZDTWVDFlFXUL\DU‫ێ‬ cuyänequipaq. 14੅*Moises escribishqan
qon. 5੅Y noqantsictaqa *Santu Espiritum llapan leymi juc palabrallachona queno
poderninwan yanapamantsic nimantsic: ´4XLTXLTXLSDT\DUSDFDFKDQTH‫ێ‬
marcäquinintsicrecurllana pe allitano quinolla, nuna mayïquicunapaqpis
ULFDPlQDQWVLFSDTFDTWDPXV\DQDQWVLF‫ێ‬ yarpacachäyanqui”੆r nir. 15੅Sitsun qamcuna
paq. 6੅Y Teyta Jesucristuwan jucnolla quiquiquicuna pura jaqchinacur pelyar
caqcunapaqqa manam imanantsu micunacur cacuyanqui; tseno cacurnenqa,
VHxDODFRQTDQWVLFRPDQDVHxDODFRQTDQ‫ێ‬ paqtataq waqtsacar ushacäriyanquiman.
tsic. Pepa munenenqa peman 16੅Tsemi niyaq: Santu Espiritu

marcäcurllana, cuyanacur cawaquimi. yachatsiyäshuptiqui, pepa muneninta


7੅Teyta Jesucristuman creyicurerqa, rurayë. Tsenam quiquiquicunapa mana
allapa ɹrmim cayarqequi. Y cananqa DOOLPXQHQLTXLFXQDWDSLVUXUD\DQTXLQD‫ێ‬
¿pitan engañayäshorqonqui rasonpa tsu. 17੅Mana alli muneniquicunam Santu
caqman creyiquicayanqequita Espiritupa contran. Y Santu Espiritunam
jaqiriyänequipaq? 8੅Qayayäshoqnïqui mana alli muneniquicunapa contran.
Diostsu manam yachatsiyäshorqonqui Tsemi mana cäyinacuyaptin, SXHGL\DQ‫ێ‬
rasonpa caqta jaqiriyänequipaq. quitsu imatapis munayanqequimanno
9੅Ichiclla lebaduram masata poquratsin.੆q rureta. 18੅Sitsun qamcuna Santu
10੅3HUX7H\WDQWVLFPDQPDUFlFRQTDQWVL‫ێ‬ (VSLULWXSDPXQHQLQOODWDUXUD\DQTXL‫ێ‬
crecurmi noqa musyä juclayapa mana man, PDQDQDPOH\FXQDSDPDQGDGXQ‫ێ‬
pensacurcuyänequita. Tse mana alli chonatsu cayanquiman.
yachatsicoqcunataqa, pi captinpis, Dios 19੅0DQDDOOLPXQHQLQFXQDWDUXUDTFX‫ێ‬

castiganqam. naqa cawayan quenomi: Ollqupis

q¬5.9 Ichiclla lebaradura masata atscaman miratseqnomi tse yachatsicoqcuna atsca


nunacunapa caweninta llutanman apecan. r¬5.14 Lv 19.18.
353 *$/$7$6੄5੄6

ZDUPLSLVFDVDGXTXHFDUPLRMDSDOODQ‫ێ‬ TXLFKRTXLTXLTXLFXQDSLVSHUXUDQTDQ‫ێ‬
cuna quecarmi, MXFZDQMXFZDQ\DFKDFX‫ێ‬ man ishquiyanquiman! 2੅Jina jucniqui
yan; y tuquilaya melanepaq mana alli MXFQLTXLFXQDLPDOODFKRSLV\DQDSDQD‫ێ‬
munenincunatam rurayan. 20੅*,PDMLQFX‫ێ‬ cuyë. Tseta rurarninmi, Teyta
natam adorayan, y brujanacuyanmi, *Jesucristu mandacushqancunata
chiquinacuyanmi, pletunacuyanmi, y rurayanqui.
codisiosum, y allapa ichicllapaqmi 3੅Pipis, mana ima quecar, nuna

cayan, allapam piñacuyan, OLUL\DFX‫ێ‬ tucorqa quiquinllam engañacun. 4੅Antis


yanmi, nunacunatam bullatsir grupu quiquintsicmi shonquntsicta tapushwan
grupuman raquicatsiyan. 21੅Y nuna allita o mana allita rurecanqantsicta.
mayincunapa imanpis cayäpuptinmi :DTXLQQXQDFXQDSLWDPDVDOOLFDQTDQ‫ێ‬
waqapucuyan, ੍DVHVLQXPFD\DQ,੏ tsicta alabaconqantsicqa manam
machacuyanmi. )LHVWDFKRPLPHODQD‫ێ‬ imapaqpis balintsu. Antis allicunata
yanqanyaq micur, upyar mana ruranqantsictaqa shonquntsicllachomi
allicunata rurayan. <SXQWDWDZLOOD\DQ‫ێ‬ cushicushwan. 5੅Porqui cada unu
qaqnomi cananpis yape cäyiratsiyaq: portaquinintsicmanpam Teyta Diosta
Dios mandaconqan marcaman tse ruraq cuentata qoshun.
nunacuna manam chäyanqatsu. 6੅Y *Diospa palabranta
22੅Peru Santu Espirituyoqcunaqa \DFKDWVL\lVKRQTHTXLUHFXUWVH\DFKDWVL‫ێ‬
cuyanacuyanmi. &XVKLFXVKLPFDZDFX‫ێ‬ coqcunata imawanpis yanapayë.
yan. Alli pasaquichomi cawayan. Allapa 7੅Ama quiquiquicuna engañacuyëtsu.

pasensiacoqmi cayan. Alli shonquyoqmi Manam puedintsictsu Diospita


cayan. Juclaya nunam cayan, lQLFXVK‫ێ‬ burlaquita. Porqui llapan imatapis
qantapis cumpliyanmi, 23੅y umildim muronqantsictam cosechar ellushun.
cayan, y peqancunatapis alli tsaräcoqmi 8੅Mana alli munenintsicta rurarqa, mana

cayan. Tseno portacuyaptenqa, OH\FXQD‫ێ‬ allita muroq cuentam quecantsic.


pis manam condenannatsu. 24੅Teyta Tsepitam cosechashun perdisionta. Peru
Jesusman creyicushqa caqcunaqa Santu Espiritupa muneninmanno
cruscho clabarëcaqno carmi, mana alli cawacorqa wiñe cawaquitam tarishun.
munenincunata manana rurayannatsu. 9੅Tserecur ama qelanäshuntsu allicuna
25੅Sitsun Santu Espiritu juclaya rureta, y mana utinashpa rurarqa,
FDZDTXLWDTR\FDPDQWVLFSHPXQDQTDQ‫ێ‬ tiempunchomi allita cosechashun.
nona cawacushun. 26੅$PDTXLTXLQ‫ێ‬ 10੅Tsemi puedenqantsicmanno nuna

tsictäqa imachopis alabacushuntsu, ni mayintsiccunata yanapashun. Peru


quiquintsic pura embidiosu carnin masqa yanapecushun Teyta Jesusman
chiquinacushuntsu. marcäcoq mayintsiccunata.

Nuna mayintsiccunawan Pablu allibuenu


yanapanacushun notiɹcacur despidicun

6
1੅Wauqicunapanicuna, ZDTXLQFX‫ێ‬ 11੅Y canan ricayë, que jatusaq
QDWDPDQDDOOLUXUHPDQLVKTXLVK‫ێ‬ letracunawan quiquï escribimonqäta.
qata ricarnenqa, *Santu Espiritupa 12੅Tse alli tucoqcunaqa nunacunawan

munenincho quecaqcuna shumaq mana alli quedeta munarllam, REOLJD\lVKXQ‫ێ‬


penqapashpa willapëcuyë mana yape qui *señalacuyänequipaq. Porqui
rurananpaq. Y ¡SDTWDPSHQTDSl\DQTH‫ێ‬ manam munayantsu Jesucristurecur
*$/$7$6੄6 354

chiquishqa quetaqa. 13੅Pecunaqa tsic, RPDQDVHxDODFXVKTDFDQTDQWVLF‫ێ‬


señalacushqa quecarninpis, manam pis manam ima imanannatsu. Sinoqa
*leycunata llapantatsu cumplicayan. MXFOD\DQXQDQDWLFUDVKTDFDQTDQWVLF‫ێ‬
Asimi qamcunataqa obligayäshunqui llam balin. 16੅7VHQRPDQSDFUH\LFRTFX‫ێ‬
señalacushqa cayänequipaq. Y nata y Diospa rasonpa *israel
cäsuriyaptiquinam, cushir alabacuyan. nunancunata੆sSHDQFXSDU\DQDSH‫ێ‬
14੅Y noqaqa manam imapitapis cuyäshï pewan shumaq pasaquicho
alabacütsu. Unicoqa Teytantsic cacuyänequipaq.
Jesucristu *cruscho noqantsicpaqrecur 17੅Y cananpita witsepa ama ni pipis

wanonqanllatam cushicü. Y cananqa peqäta nanatsimutsuntsu. Porqui


Teyta Jesus wanonqanrecurmi -HVXFULVWXUHFXUDVWD\lPDQTDQVHxDOFX‫ێ‬
noqapaq ushacashqana mana alli napis bastanam qarächo quecan.
rurecuna. Y mana allicunata manana 18੅Wauqïcuna y panicuna, Teytantsic

ruranäpaqmi cruscho wanushqa -HVXFULVWXDOOLTXHQLQZDQOODSHTXLFX‫ێ‬


cuentano noqapis quecä. 15੅Teyta nata ancupëcuyäshï.
-HVXFULVWXFKRTDVHxDODFXVKTDFDQTDQ‫ێ‬ Tseno catsun.

s¬6.16 Diospa rasonpa israel nunancunaqa, rasonpa peman marcäcoqcunallam israel nuna car
o mana israel nuna carpis.
EFESIOS
Efeso marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu cartaconqan
Efeso marcaqa carqan Asia probinsiapa capitalninmi. Lamar cuchuncho jatun
marca captinmi, metsepitapis nunacuna barcucunawan negosiuncunata imecatapis
apar ranticuyaq y rantipäcuyaqpis.
Tse marcaman apostol Pablu charmi, Teyta Diospa alli willaquininta willacorqam.
(Hch 18.19-21, 19.10) Pabloqa casi ishque wata masmi tärarqan Efeso marcacho
*Jesucristupa alli willaquininta willacur. Tsemi tsecho alli willaquita yachatsicuptin
atscaq nunacuna Teyta Jesucristuman marcäcur qallarcuyarqan.
Tsepitanam *Romacho mandacoqcuna carselman llawiriyaptinpis, Pabloqa manam Teyta
Jesucristuman marcäcoq mayincunata qonqarqantsu, siemprim cuyarnin yarparëcarqan.
Tsemi que cartata escriberqan pecunata queno nir: “Wauqicuna panicuna, puntataqa mana
*israel nunacuna Diospa änicushqanta manam catsiyarqantsu israel nunacunanoqa. Peru
cananqa manam imanantsu israel nuna o mana israel nuna cashqapis. Jesucristu
wanonqanrecurmi *Dios Yaya ricamantsic iwal llapan nunata, israel o mana israel cashqapis,
Jesucristuman creyicushqa. Perecurmi llapan nunacunata perdonar Dios salbecamantsic.”

quecanqanpita Jesucristurecur manana


Pablupa saludaquinin XVKDFDTEHQGLVLRQQLQFXQDWDTRPDUTDQ‫ێ‬

1 tsic. 4੅Manaraqpis que patsata


1੅Efeso marcacho Dios munashqanno

cawacoq cuyë wauqicuna y panicuna, camarninmi, Teyta Dios acramarqantsic


noqa Pablum, Teyta Diospa muneninrecur Jesucristurecurlla, pellapaqna jutsannaq
*Jesucristupa apostolnin car, -HVXFULVWX‫ێ‬ canantsicpaq. 5੅Y cuyamarnintsicmi, alli
man marcäcuyanqequirecur, TDPFXQD‫ێ‬ queninrecur unepitana dispunerqan
man cartacamü. 2੅*Dios Yayantsicpa y -HVXFULVWXUHFXUSHSDZDPUDQFXQDWD‫ێ‬
Teytantsic Jesucristupa alli quenin nona chasquimänantsicpaq. 6੅Tsemi
qamcunacho quecutsun, y alli pasaquicho espantepaq alli queninrecur imepis
cawacuyänequipaq yanapecuyäshï. alabecushun allapa cuyamarnintsic,
Jesucristurecur yanapamanqantsicpita.
Jesucristurecur Teyta Diospa 7-8੅Jesucristupa yawarninrecurmi
bendisionnincuna jutsantsicpita rescatamarnintsic
3੅ Teytantsic Jesucristupa Papänin perdonamarqontsic. Tsenollam mana
¡
Dios alabashqa catsun! Pemi sielucho XVKDFlFRTDOOLTXHQLQZDQ\DQDSDPDU‫ێ‬

355
()(6,26੄1੄2 356

nintsic, qomarqontsic yachenintsic y shonqiquicunacho shumaq cäyicur pe


cäyiquinintsic. 9੅1RTDQWVLFWDFX\DPDU‫ێ‬ imanir qayayäshonqequita
nintsicmi, cäyitsimarqontsic mana musyayänequipaq. Que mañaquinïqa
musyashqantsic boluntaninta, y tse peman creyicoq caqta Diosnintsic imano
EROXQWDQLQWDTDPXV\DULQWVLF-HVXFULVWX‫ێ‬ VKXPDTDOOLFXQDWDPXV\DWVL\lVKXQHTXL‫ێ‬
chomi. 10੅Tsenollam Teyta Dios paqmi. 19-20੅Y imano jatun poderyoq
dispunishqan tiempu chäramuptin canqanta musyanequipaqmi. Tse
juntaramäshun que patsacho caqcunata poderninwanmi peman marcäcoqcunata
y sielucho caqcunata Teyta Jesucristupa yanapecamantsic. Tse poderninwanmi
mandadunllächona llapantsic canapaq. jina Teyta Jesucristuta wanushqanpita
11੅Teyta Diosqa Jesucristurecurmi cawarircatsir sieluman pushacushqa
acramarqontsic pepana canantsicpaq. pewan juntu mandacuyänanpaq, 21੅y
7VHQRFDQDQSDTPLGLVSXQLUSHQVDVK‫ێ‬ churarerqan autoridacunapa, *DQMHOFX‫ێ‬
qana carqan llapantapis muneninmanno napa, *supëcunapa, que bidachopis y
rurananpaq. 12੅Tsenopam Jesucristuman wac bidachopis llapanpa mandacoqnin
SXQWDWDPDUFlFRTFXQDUHFXUDOOLTXHQLQ‫ێ‬ cananpaqmi. 22੅Jina llapan imecatapis
pita cananpis Dios alabashqa canqa. churashqa pepa mandaduncho
13੅Tsenollam qamcunapis salbasionpaq cayänanpaqmi. Tsenollam churashqa
rasonpa caq alli willaquita wiyarirnin, llapan creyicoqcunapa mandacoqnin
Jesucristuman creyicuyarqonqui. Tsemi cananpaq. 23੅Noqantsic creyicoqcunaqa
peman marcäcuyanqequirecur Jesucristupa cuerpun cuentam cantsic, y
äniyäshonqequi *Santu Espiritunta llapanta alliyätseq Jesucristum
chasquirir, *señalashqa cuenta noqantsiccho ricatsicun pe imano
quecayanqui pellapaqna cayänequipaq. canqantapis.
14੅Tse Santu Espiritum Teyta Diospita

erensiata chasquinantsicpaq garantia *Jesucristurecurmi


TXHFDQDVWDXOWLPXMXQDTOLEUDUDPDQ‫ێ‬ Teyta Dios salbamantsic

2
qantsicyaq, y pellapaqna canqantsicyaq. 1੅Qamcunaqa puntata Teyta Diosta
¡Tserecur alli queninpita llapantsic mana cäsurmi jutsequicunarecur,
alabecushun! wanushqa cuenta caquicayarqequi. 2੅Y
Diosta mana cäsucurmi, supëpa
Pablu mañacun Teyta Diosta
mandacoqnin diablupa munashqanta
llapan creyicoqcunapaq
ruracur cawacuyarqequi. Cananpis tse
15-16੅Musyarerqömi Teyta Jesusman diabloqa Teyta Diosman mana cäsucoq
allapa marcäcuyanqequita, y llapan nunacunata mana allicunata
creyicoq mayiquicunawan cuyanacur rurayänanpaq inquitarmi quecan.
quecayanqequita. Tsemi Teyta Diosta 3੅Tsenomi llapantsicpis puntataqa

cada mañacur qamcunapaq imepis FDZDFRUTDQWVLFTXLTXLQWVLFSHQVDVKTDQ‫ێ‬


“grasias” nicä. 17੅Teytantsic Jesucristupa tsicno etsantsiccunapa mana alli
Teytan, allapa puedeq Dios Yayatam munenincunata ruracur. Tsemi waquin
mañaquicä, Santu Espiritunwan mana alli ruraqcunatawan iwal Teyta
\DFKDWVL\lVKXUQLQTXL\DQDSHFX\lVKXQH‫ێ‬ Dios allapa feyupa castigamänantsic
quipaq, y tsenopa pewan jucnolla carqan. 4੅Peru Teyta Diosnintsicqa
FD\DQTHTXLWDSDTZHFl\LTXLFX\lQHTXL‫ێ‬ DOODSDFX\DPDUQLQWVLFPLDQFXSsFDPDU‫ێ‬
paq. 18੅Tsenollam jina mañaquicä qontsic. 5੅Jutsantsicrecur wanushqa
357 ()(6,26੄2੄3

cuenta caquicashqam, alli queninwan cur cawaquinintsicta ushacäratsirmi, juc


salbamarnintsic Jesucristurecur juclaya FDVWDQROODQDFDZDFXQDSDTMXQWDUDPDU‫ێ‬
cawenintsic qomarqontsic. 6੅-HVXFULVWX‫ێ‬ qontsic. 15੅Tseno wanurmi, *Moisespa
wan jucnolla cashqam, SHWDFDZDULWVL‫ێ‬ leynincunata y costumbrincunata mana
moq cuenta, noqantsictapis juclaya caqpaq churarerqan. Tsemi quiquin
cawetana qomarqontsic Jesucristuwan permiterqan israel nunapis y mana
juntu Diospa mandaquinincho israel nunapis juc shonqunollana alli
canantsicpaq. 7੅Tsenopam Teyta Diospa pasaquicho cawacunantsicpaq. 16੅Y
espantepaq alli quenin ime carpis *cruscho wanïninwanmi ishcan grupu
musyacashqa canqa, \WVHTD-HVXFULVWX‫ێ‬ QXQDFXQDWD7H\WD'LRVZDQDPLVKWDWVL‫ێ‬
wanmi. 8੅Tsemi qamcunatapis alli marqontsic, juc shonqunollana manana
TXHQLQZDQ7H\WD'LRVQLQWVLFPDUFlFXUL‫ێ‬ chiquinacushpa cawacunapaq.
yaptiquilla salbecuyäshorqonqui, y 17੅Jesucristum willacorqan shumaq

manam cuestayäshorqonquitsu, 'LRVQLQ‫ێ‬ cawaquipaq alli willaquita, acrashqan


tsicpa qareninlla car. 9੅Y manam israel nunacunaman y mana acrashqan,
imatapis allita rurashqantsicrecurtsu mana israel caqcunamanpis. 18੅3HUHFXU‫ێ‬
salbacorqontsic. Tsemi pipis alli llam jucnintsic jucnintsicpis *Santu
rureninpita alabaquita puedintsu. Espiritu yanapamashqa *Dios Yayaman
10੅Sinoqa quiquin Teyta Diosmi juclaya chärishun. 19੅7VHPLFDQDQTDIRUDVWHUX‫ێ‬
ticratsimantsic Jesucristuwan juc natsu ni caru marcapitanatsu cayanqui,
VKRQTXOODQDFDUDOOLFXQDWDUXUDQDQWVLF‫ێ‬ sinoqa Diospa wamrancunanam
paq. Tseno cawacunantsicpaqmi Dios cayanqui, \-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬
puntata dispunishqana carqan. nawanmi juc castanollana quecayanqui.
20੅Qamcunaqa Teyta Diospa wayin
Jesucristurecurmi israel y mana cuentam cayanqui, y tse wayipa
*israel nunacunapis Diosman simientun cuentam Teyta Diospa
chäriyan *profetancuna y apostolcuna, y quiquin
11੅Mana israel nuna cayaptiquim, y Jesucristunam mayestra rumi cuenta
mana *señalacushqa cayaptiquim, israel quecan. 21੅Jesucristuwan jucnolla carmi,
nunacunapis despresyayäshorqequi pepaq shäriquicaq wayin cuenta
“Noqacunallam cuerpücunacho quecantsic, asta juc santu *templuno
señalacushqaqa cayä” nirnin. 12੅Yarpäyë, llapanchopis pellapaqna canqantsicyaq.
puntataqa Jesucristupita caruchomi 22੅Qamcunapis Jesucristuwan jucnolla

cayarqequi, y mana israel nuna carmi, carmi, Teyta Diospa templun cuenta
Teyta Dios änicushqancunata cayanqui pepa Santu Espiritun
chasquiyänequitsu carqan. Y Pe qamcunacho canqanrecur.
Diosniquicuna mana captinmi, pëcho ni
ima derechiquicunapis carqantsu. Mana *israel nunacunatapis alli
13੅3HUX'LRVSLWDFDUXFKRFDTXLFD\DQTH‫ێ‬ willaquita Pablu yachatsin

3
quipitam cananqa Jesucristupa 1੅Tsemi noqa Pablu, *-HVXFULVWXUH‫ێ‬
yawarninrecur Diospa nopanman cur y qamcuna mana israel caq
chäriyarqonqui. nunacunapaqrecur carselcho llawirecä.
14੅3HZDQXVKTDQUHFXUPLLVUDHOQXQDWD‫ێ‬ 2੅ Manacu musyayanqui Teyta Diospa
¿
pis y mana israel nunatapis shumaq alli queninta willayänaqpaq pe acramar
cawaquichona catsimantsic. &KLTXLQD‫ێ‬ cachamashqanta! 3੅Teyta Diosmi
()(6,26੄3੄4 358

PXV\DWVLPDVKTDPDQDSLSLVPXV\D\DQ‫ێ‬ roguecuyaq que sufrimientücunata


qanta. Tseta ichic musyatsiyarniquim, ricarnin, PDQDGHVDQLPDFXUL\lQHTXL‫ێ‬
puntata qamcunaman cartacamorqä. paq. $QWLVTXHTDTDPFXQDSDELHQQLTXL‫ێ‬
4੅Tsemi que cartata leyirirnin, alleq cunapaq catsun.
cäyiriyanqui pipis mana musyashqan
alli willaquita Jesucristupaq canan Pablu Teyta Diosta
allipa cäyiquicushqäta. 5੅Puntataqa mañacun y alaban
manam pitapis Teyta Diosnintsic 14-15੅Tsemi sieluchopis y patsachopis
musyatserqantsu; peru cananmi si, pe llapanta juc castatanolla cawatsicoq
acrashqan apostolnincunata y *Dios Yayaman qonquriquicur
*profetancunata *Santu Espiritu mañaquicä. 16੅Mañaquicä puedeq
musyaratsiyämashqa. 6੅Y quetam queninmanno Dios Yayantsic Santu
musyatsiyämarqon: Jesucristupaq alli Espiritunwan shonqiquicunacho
willaquita wiyacuyanqanrecurllana callpata qoyäshunequipaqmi, 17੅y
mana israel caq nunacunapis israel marcäquiniquicunarecur Jesucristu
QXQDFXQDQROODQD'LRVSDlQLFXVKTDQFX‫ێ‬ shonqiquicunacho cananpaqmi, y
nata chasquiyänanpaq; \ZDPUDQFX‫ێ‬ Diospa cuyaquinin qamcunacho mas y
nana carnin, jucnollana cayänanpaq. mas patsacananpaqmi. 18੅Jina
7੅Tsemi Teyta Diosnintsic alli queninwan mañaquicä Jesucristupa cuyaquinin
acramashqa que alli willaquininta allapa jatunpa cashqanta qamcuna y
willacunäpaq. Tseno ruranäpaqmi Teyta Diospa llapan wamrancuna
allapa puedeq queninwan paqwepa cäyiriyänequipaqmi. 19੅,PHFD‫ێ‬
yanapecaman. QRSDMDWXQPL7H\WD'LRVSDFX\DTXL‫ێ‬
8੅Llapan creyicoq mayintsiccunapitapis nenqa manam cäyirishwantsu
noqaqa mana cashqan cuentallam cä, llapantaqa. Tsemi mañaquicä tse
peru tseno quecaptïpis, Diosnintsicmi cuyaquininta cäyicuyänequipaq, y
yachenï qomashqa mana israel caq Diospaq llapanta cuentata
nunacunata Jesucristupa espantepaq alli qocuyänequipaq.
willaquininta willapänäpaq. 9੅Imecatapis 20੅ Cananqa alabecushun Teyta
¡
camaq Teyta Diosmi unepita patsa Diosnintsicta! ¡Pëqa allapa poderyoq
dispunishqancunata pacaräcorqan, peru carmi, mañacushqantsicpitapis y
canannam noqata cachamarqon llapan pensashqantsicpitapis mas atscata
nunacunata claruna musyatsinäpaq. qoycamäshun! 21੅¡Jesucristurecur y
10੅Tsenoqa rurarqon sielucho *DQMHOFXQD‫ێ‬ llapantsic creyicoqcunarecur, Teyta Dios
pis y mandacoq espiritucunapis imecamayaqpis alabashqa catsun! Tseno
creyicoqcunarecur, Teyta Dios catsun.
llapanchopis allapa espantepaq yachaq
cashqanta musyariyänanpaqmi. *Santu Espiritum yanapamantsic
11੅Tsenopam Teytantsic Jesucristuta juc shonqulla cawacunapaq

4
VDOEDPlQDQWVLFSDTFDFKDPXUFXPSOLUHU‫ێ‬ 1੅*Jesucristurecurmi
llawirecä.
qan tse unepita patsa pensashqanta. Tsemi qamcunata roguecuyaq
12੅Tsemi Jesucristurecurlla Teyta Teyta Dios acrayäshonqequirecur, pe
Diosman mana mantsacushpana munashqannona shumaq portacur
chärishun. Tsetam Jesucristuman cawacuyänequipaq. 2੅Rogayaqmi qollmi
marcäcurlla shuyarantsic. 13੅Tsemi shonqiquicunawan shumaq
359 ()(6,26੄4

cawacuyänequipaq. Tsenolla jucniqui SLV-HVXFULVWXPDQPDUFlTXLQLQWVLFFXQD‫ێ‬


jucniquipis pasensianacur mana cho jucnollana car Diosnintsicpa tsurin
chiquinacushpa cawacuyänequipaq. Jesucristupaqpis mas cäyicurishun, y
3੅6DQWX(VSLULWX\DQDSD\lVKRQTHTXLUH‫ێ‬ waran waran cabal nuna carninmi,
cur, LPHFDQRSDSLVWwUHFX\sMXFVKRQTX‫ێ‬ Jesucristunona llapancho cashun.
nolla shumaq pasaquicho cawaquita. 14੅Tsecunata yachacur cawacurnenqa,
4੅Porqui juc cuerpunollam cayan mananam wamracunanotsu cashun. Ni
rasonpa marcäcoqcunaqa, y Diospa llutan yachatsicoq nunacunapa shumaq
Espiritonqa llapantsicchomi, \OODSDQV‫ێ‬ parleninman creyishuntsu, porqui tse
WLFWDPDFUDPDUTRQWVLFSHOODWDVKX\DFX‫ێ‬ yachatsicuyanqanqa imeca bientuwan
nantsicpaq. 5੅Jucllellam Teytantsic wacman queman puritsiquicaqnomi
Jesucristu, jucllellam marcäquinintsicpis mana rasonpa caqman apacun. 15੅Antis
y jucllellam bautismupis. 6੅Diosnintsicqa noqantsicqa juctapis wactapis cuyarmi,
jucllellam, pellam llapantsicpa rasonpa caqta willapäcushun. Tsenopam
Papänintsic, pepa mandadunllachomi ZDUDQZDUDQDOOLFDZDFXVKXQPDQGD‫ێ‬
llapantsicpis quecantsic, \OODSDQWVLF‫ێ‬ maqnintsic Jesucristunona ticrarinapaq.
chomi pëqa quecan. 16੅Pepa cuerpun cuentam cantsic,
7੅3HUXTXLTXLQ-HVXFULVWXPPXQDVK‫ێ‬ pellachona llapantsicpis imeca
qanno jucnintsic jucnintsictapis moqucuna juntarëcaq cuenta car.
yachenintsic qomarqontsic. 8੅Tsemi Tsenam yacheta qomarnintsic, \DQDSD‫ێ‬
*Diospa palabranpis queno escribirëcan: mashqantsicmanno jucnintsic jucnintsic
“Raraman eucurmi, presucunata yanapanacur cawacushun.
apacurcur,
y nunacunata qarenincuna qoycur Jesucristuchomi tarintsic
eucorqan”੆a nir. juclaya cawaquita
9੅ Ima ninantaq “raraman eucur” 17੅Tsemi Teytantsic Jesucristupa
¿
ninanqa? Tseqa puntatam sielupita que jutincho queta notiɹcayaq: Ama mana
patsaman shamorqan ninanmi. 10੅Jina *israel nunacunanoqa cawaquicayëtsu.
tse sielupita shamoqllam cashqan Dios Pecunaqa cawacuyan quiquincunapa
quecanqanman cuticorqan tsecho mana imapaqpis baleq pensenincunata
OODSDQWDSHSDPXQHQLQPDQFKXUDQDQ‫ێ‬ ruracurmi. 18੅Rumi shonqu carninmi,
paq. 11੅<TXLTXLQ'LRVQLQWVLFPLQXQDFX‫ێ‬ Teyta Dios munashqanno cawaquitapis
nata yachenincuna qoycushqa: yachayantsu, y upa tucurmi cäyiquita
waquinta apostol cayänanpaq, ZDTXLQ‫ێ‬ munayantsu. 19੅Tseno carmi, pecunaqa
tana *profeta cayänanpaq, waquintana mana penqacushpa lluta puricur, tuqui
alli willaquininta willacoq cayänanpaq, mana allicunata ruraquicayan, y manam
waquintana pastorcuna cayänanpaq y WHTxD\DQSLVWVXWVHPHODQHSDTUXUHQLQ‫ێ‬
waquintana yachatsicoqcuna cunata. 20੅Peru qamcunaqa manam tseno
cayänanpaq. 12੅Tsenopam Jesucristuman cawacuyänequipaqtsu Teytantsic
creyicoqcunata marcäquinincuna mas y Jesucristupita yachacuyarqonqui.
mas cananpaq imecanopapis sirwir 21੅6LWVXQ-HVXFULVWXSDTZLOODSlFX\DQ‫ێ‬

yachatsiyanqa. 13੅7VHQRSDPOODSDQWVLF‫ێ‬ qanta rasonpa cäyicuyarqonqui, y pepa

a¬4.8 Sal 68.18 Une tiempun gueracho ganecur, benseq soldaducuna bensishqa soldaducunata
puritsiyaq callicunapa, y benseqcunatam premiuncuna qarecuyaq.
()(6,26੄4੄5 360

rasonpa caq yachatsiquininta quiquin cushpa cawacuyë. 32੅Antis juctapis


munashqanno yachacushqa cayanqui, juctapis cuyayë, ancupäyë; \-HVXFULVWX‫ێ‬
22੅tseno carqa, XQHWLHPSXFDZDFX\DQ‫ێ‬ recur Teyta Dios jutsantsiccunata
qequino cawaquita jaqiriyëna. Tsepinmi perdonamashqantsicnolla qamcunapis
cawacuyarqequi shonqiquicuna jucniqui jucniquicuna
PXQDVKTDQOODWDOOXWDQFXQDWDUXUDFXU‫ێ‬ perdonanaquicuyë.
nin. 23੅Cananqa shonqiquicunacho
allicunata yarparna, Teyta Diosta Teyta Diospa wamrancuna imano
cäsucurnin, allicunallatana rurar cawacuyänanpaq
cawacuyë 24੅MXFOD\DQXQDQDFD\lQHTXL‫ێ‬
5
1੅Wauqicuna panicuna, Teyta

paq. Tsepaqmi Teyta Diosqa 'LRVSDFX\sZDPUDQFXQDFD\DQTH‫ێ‬


camamashqa cantsic rasonpa caqta quirecur qamcunapis peno queta tïrayë.
cäsucur jutsannaq pe munashqanno 2੅*Jesucristum allapa cuyamarnintsic

cawacunantsicpaq. shamorqan jutsantsiccunarecur *cruscho


25੅Tsemi nuna mayintsiccunata mana wanunanpaq. Tseno wanonqanmi Teyta
XOLSDVKSDUDVRQSDFDTOODWDZLOODSDVK‫ێ‬ Diospaq juc qareno allapa shumaq
wan;੆bSRUTXLQRTDQWVLFTDMXFFDVWDQR‫ێ‬ pucutaq perfumi cuenta quecushqa.
llanam cantsic. Tsenolla qamcunapis jucniqui jucniqui
26੅Piñacurpis, ama jutsa ruremanqa cuyanacurnin cawacuyë.
ishquiyëtsu.੆c Ama inti jeqanqanyaqqa 3੅4DPFXQDTD7H\WD'LRVSDDFUDVK‫ێ‬

piñashqallaqa cacuyëtsu. 27੅Ama qanmi cayanqui. Tsemi qamcunacho


diablupa muneninta rurayëtsu. DPDFDWVXQWVXMXFZDQMXFZDQSXQXQD‫ێ‬
28੅Pipis suwa cashqa carqa, amana quicuna, ni melanepaq mana alli
suwacutsunnatsu; antis imallachopis rurecuna, ni quecayäpushuptiqui
shumaq uryapucurna catsun, tsenopa maspaq erayecuna. 4੅Ama mana
pishipaqcunata imallawanpis cabeqcunata parlar penqaquipaq llutan
yanaparcunanpaq. bromacunata parlayëtsu; porqui tseno
29੅Ama mana alli palabracunataqa parlayanqequicunaqa manam allitsu.
parlayëtsu; DQWLVSDUOD\sFRPELHQHT‫ێ‬ $QWLV7H\WD'LRVQLQWVLFWDLPHSLVDJUDGH‫ێ‬
llata. Tsenopam yachacuyanqui alli sicuyë. 5੅Queta musyayë: sitsun jucwan
cawaquita; y wiyayäshoqniquicunatapis jucwan pununaquita, melanepaq
bienincunapaqmi yanapecuyanqui. ruraquita, y imecapaqpis erayar
30੅Ama Teyta Diospa Espiritunta Diostano cuyayanqui, Teyta Diospa y
OODTXLWVL\sWVX੍PDQDDOOLWDUXUDU Jesucristupa mandadunman manam
FDZDFXUQLQ੏. Tse Santu Espiritutam yecuyanquitsu.
Teyta Diosnintsic shonqiquicunaman 6੅Porqui Diosta mana cäsushpa

churamushqa pepana cayanqequita tsecunata nunacuna ruracuyaptinmi,


señalayäshurniqui, DVWDVDOEDFX\DQTH‫ێ‬ Teyta Diosqa feyupa castigueconqa.
qui junaqyaq. Tsemi ama creyiyanquitsu pipis
31੅Tsemi mana piñacushpa, mana shumaq parlenincunawan
wäputupänacushpa, mana coleracushpa, engañayäshuptiqui. 7੅Ama qamcunaqa
mana qayapänacushpa, wasata mana pecuna rurayashqantano rurayëtsu.
ULPDQDFXVKSD\PDQDOOXWDWUDWDQD‫ێ‬ 8੅3XQWDWDTDSDTDVFKRFXHQWDPFDZDFX‫ێ‬

b¬4.25 Zac 8.16. c¬4.26 Sal 4.4.


361 ()(6,26੄5

yarqequi; peru cananqa Jesucristuwan


jucnollana carninmi, actsicho cuentana Majayoqcuna shumaq
quecayanqui. Tseno carqa, DFWVLFKR‫ێ‬ cawayänanpaq yachatsiquicuna
nona cawacuyë. 9੅Porqui actsichonona 21੅Y Jesucristuta mantsacurnin,
quecarnenqa, allicunata rurarna, jucniqui jucniqui respetanacur
cuyanacurna y rason caqllata parlarna cawacuyë.
cawacuyë. 10੅Y shumaq tantiyecur 22੅Qowayoq panicuna, Teytantsic

Teyta Dios munashqannona cawacuyë. Jesucristuta respetayashqequinolla


11੅Ama paqas cuentachono llutan qowequicunatapis shumaq respetarnin
ruraqcunano cayëtsu, antis tse llutan cawacuyë. 23੅Warmeqa qowanpa
ruraqcunata piñapëcuyë. 12੅Porqui mandadunchomi canan, LPHFDFUH\LFRT‫ێ‬
penqaquipaqmi tse pacallapa mana cuna Jesucristupa mandaduncho
allicunata rurayashqancunata cayanqanno. 3RUTXLSHPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬
parlarïpis. 13੅Peru tse pacallapa QDSDTTD-HVXFULVWXOODP6DOEDGRUQLQ‫ێ‬
rurayashqancunam llapanpis cuna. 24੅Imanomi Jesucristuman
musyacärin actsi cuentachono car. creyicoqcuna Jesusllata cäsucuntsic,
Porqui actsichoqa llapanpis clarum tsenolla warmicuna qowequicuna llapan
ricacun. 14੅Tsemi juc parlepis queno mandayäshonqequita cäsucuyë.
nin: 25੅Warmiyoq ollqucuna, imanomi

´4DPTDSXQLFDTFXHQWDPFDTXLFDQ‫ێ‬ Teytantsic Jesucristupis Peman


qui. ¡Riyaquïna! creyicoqcunata cuyarnin pecunarecur
Qamqa wanushqa cuentam wanorqan; tsenolla qamcunapis
caquicanqui. ¡Sharcamïna! warmiquicunata shumaq cuyayë.
Jesucristum actsishunqui”੆d nir. 26੅Tseno wanorqan creyicoqcuna
15੅Tseno quecaptenqa shumaq SHOODSDTQDFDQDQWVLFSDTPL\\DFKDWVL‫ێ‬
portacuyë. $PDXSDFXQDQRTDFDZDTXL‫ێ‬ quininwan yacuwan paqareq cuenta
cayëtsu; sinoqa yachaq nunacunano limpiaramänapaqmi. 27੅Tseno rurarqan
cawacuyë. 16੅Que tiempu nunacunam peman creyicoqcuna allapa shumaq
llutan rurellacho caquicayan, peru imeca mana manchayoq, y mana
qamcunaqa ama tiempiquicunata qenticashqa ropayoqnona nopancho
perdiyëtsu tsecunacho. 17੅Tsemi ama limpiu shonquna, pe munashqanllatana
upacunano caquicayëtsu, antis Diospa rurar canantsicpaq. 28੅Tsenolla
boluntaninta cäyiquita tïrayë. 18੅Ama quiquiquicunapa cuerpiquicunata
machaquicayëtsu; tseno carqa mana cuyanqequino warmiquicunatapis
allitam rurecuyanqui. Antis *Santu cuyayë. Pipis warminta cuyaq caqqa
Espiritu munashqanno cushi cushi quiquinpa cuerpuntapis cuyanmi.
cawacuyë. 19੅Salmucunata, imnucunata 29੅Porqui manam pipis cuerpunta

y bersucunata qotsucur, Teyta Diosta chiquintsu, antis cuidarmi tuquinopa


MXFQLTXLMXFQLTXLOODSDQVKRQTLTXLFX‫ێ‬ alimentan. Tsenollam Jesucristupis
nawan cushishqa alabecuyë. 20੅7H\WDQ‫ێ‬ SHPDQFUH\LFRTFXQDWDFX\DUFXLGDPDQ‫ێ‬
tsic Jesucristurecur *Dios Yayata tsic. 30੅Porqui noqantsicqa pepa cuerpun
llapan imecapitapis siempri grasias cuentam cantsic. 31੅੍7H\WD*Diospa
nicayë. SDODEUDQPLTXHQRQLFDQ੏: “Ollqum

d¬5.14 Is 26.19; 51.17; 52.1; 60.1.


()(6,26੄5੄6 362

papäninta mamäninta jaqirenqa, y mana esclabupis alli rurashqantsicpita


warminwan juntacarmi, MXFFXHUSXQR‫ێ‬ 7H\WD'LRVSLWDLPDWDFDUSLVFKDVTXLQDQ‫ێ‬
llana cayanqa”੆e nir. 32੅Tseqa allapa tsicpaq caqta.
espantepaq mana musyanqantsic 9੅Qamcunapis patroncuna, shumaq

yachatsiquimi, peru Jesucristupaq y tratayë sirwiyäshoqniquicunata. Ama


SHPDQFUH\LFRTFXQDSDTPLFl\LWVLPDQ‫ێ‬ jentitupäyëtsu. Musyayanquim
tsic. 33੅Peru imano carpis ollqucuna, sirwiyäshoqniquipapis y qamcunapapis
imanollam cuerpiquicunata cuyayanqui VLHOXFKRTXHFDT-HVXFULVWXSDWURQQLTXL‫ێ‬
tsenollam warmiquicunatapis cuna cashqanta, y pëqa manam ni
cuyayänequi. Jina qamcunapis pimanpis qaqantsu.
warmicuna qowequicunata respetacuyë.
Diablu munashqanta mana ruranapaq
Tsurincuna tëtancunawan shumaq 10੅Cananqa, wauqicuna panicuna,
cawacuyänanpaq yachatsiquicuna callpata tsariyë Jesucristuman marcäcur.

6
1੅Wamracuna, *Jesucristurecur Pepa podernenqa allapa jatunpam. 11੅Teyta
papäniquitapis y mamäniquitapis Dios qoyäshonqequi llapan armacunawan
cäsucuyë. Tseno pecunata cäsucorqa, cuidacuyë. Tsemi alli ɹrmi tsaracuyanqui
allitam rurecayanqui. 2੅Teyta Diosmi diablupa engañunman mana
PDQGDPLHQWXQFKRTXHQRlQLPDVKTDQ‫ێ‬ ishquiyänequipaq. 12੅Noqantsicqa manam
tsic: ´3DSlQLTXLFXQDWD\PDPlQLTXLFX‫ێ‬ nuna puratsu pelyecantsic, sinoqa mana
nata cuyar cäsucuyë. 3੅Tseno cäsucorqa, ricanqantsic puedeq *supëcunawanmi,
que patsacho atsca watam cushi cushi GLDEOXZDQPL\WVHGLDEOXSDPDQGDGXQ‫ێ‬
cawacuyanqui”੆f nir. cuna ruraq demoniucunawanmi. Pecunam
4੅Qamcunapis papäcuna mamäcuna, jinantin munducho nunacunata llutanta
DPDZDPUHTXLFXQDWDSLxDWVLUTXHMDFD‫ێ‬ ruratsiquican. 13੅7VHPL7H\WD'LRVTRPDVK‫ێ‬
tsiyëtsu. Masbien shumaq tantiyatsir qantsic llapan armacunawan prebinicur
willapäyë Teyta Jesucristu munanqanno listu quecayë, mana alli tiempucuna
cawacuyänanpäq. chämuptin alli ɹrmi tsaracuyänequipaq. Y
5੅Esclabucuna, qamcunapis Jesucristuta tseno prebinicushqataqa mananam
VLUZHTFXHQWDTXHSDWVDFKRSDWURQQLTXLFX‫ێ‬ bensiyäshunquinatsu.
nata llapan shonqiquicunawan respetacur 14੅Tserecur rasonpa caqcho tsaracuyë

cäsucuyë. 6੅Ama patronniquicuna imeca tseqllequicuna alli watashqa cuenta.


ricarëcayäshuptiquillaqa uryaq tucuyëtsu Alli rureniquicunana catsun imeca ɹerupita
pecunawan alli quedeta munar; sinoqa chalecu cuenta. 15੅Imeca juc soldadu
Jesucristuta sirwiyanqequinolla llapan botasnin yacacurcur, imepis listu quecaq
shonqiquicunawan sirwiyë, Teyta Dios cuenta, qamcunapis listu quecayë
munashqanta rurarnin. 7੅Quiquin Teyta nunacunaman alli willaquita willapäcoq
Jesucristuta sirweq cuenta, ganas ganaslla jeqariyänequipaq, tsenopa shumaq
imatapis rurayë patronniquicunata cawaquichona nunacuna cayänanpaq. 16੅Y
sirwirnin, ama nunacunallata sirweqnoqa marcäquiniquicunana escudu cuenta
rurayëtsu. 8੅Musyayanquinam esclabupis o quecatsun diablupa ɻechan੆g mana

e¬5.31 Gn 2.24. f¬6.3 Ex 20.12; Dt 5.16. g¬6.16 Qerupita arcuta rurecurmi juc wascawan
templecuyaq. Tseman juc alli puntash shucshuta churecurmi illapecuyaq enemiguncunata.
Tsepam shutin ɻecha.
363 ()(6,26੄6

imanayäshunequipaq. 17੅Cascu cuenta


catsun salbasionniquicuna. Y soldadupa Cartapa ushanan saluduscuna
*espadan cuentana catsun *Santu Espiritu 21੅Allapa marcäquininwan Teyta

cäyitsiyäshuptiqui yachatsicuyanqequi Diosta sirweq cuyë wauqintsic Tiquicum


*Diospa palabran. 18੅Santu Espiritupa willariyäshunqui noqa imano
yanapeninwan mana qonqeta imepis Teyta quecanqäta y imata rurecanqäta.
Diosman mañacur rogacuyë. Mäcoq 22੅Tsemi canan cachamü qamcunaman

mäcoqlla llapan creyicoqcunapaq mana callpata qoyashurniqui, bidacunata


qonqepa mañacuyë. 19੅Tsenolla noqapaqpis willayäshunequipaq.
mañacuyë alli willaquipaq parlanä öra 23੅*'LRV<D\DQWVLF\7H\WD-HVXFULVWXQ‫ێ‬

yacheninta qoycamänanpaq. Tsenopa tsic, pecunaman allapa marcäcur


Jesucristu Salbadornintsic cashqanta mana creyicuyanqequirecur yanapecuyashï
mantsacushpa yachatsicunäpaq. 20੅Tseno cuyanacur shumaq pasaquicho
Diospa jutincho willapäconqärecurmi cawacuyänequipaq. 24੅Teyta Jesucristuta
canan carselcho llawirecä. Tsemi noqapaq rasonpa cuyaqcunata Teyta Dios alli
PDxDTXLFX\sPDQDPDQWVDFXVKSD-HVXFULV‫ێ‬ queninwan yanapecutsun. Tseno catsun,
tupaq caqtanolla willapäcunäpaq. wauqicuna y panicuna.
FILIPENSES
Filipos marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu cartaconqan
Filipos marcaqa quecan Macedonia marcachomi. Tse marcamanpis charqam
Pablu *Jesucristupa alli willaquininta willapäcunanpaq. Tse marcachomi puntata
creyicorqan Lida shutiyoq negosianti, y carsel cuidaq wardia. Pecunamanmi mas
atscaq yapacäyashqa cayarqan Jesucristuman creyicoqcuna.
Tsepitanam Pablu eucorqan juc marcacunapana willapäcoq. Tseno willapäcurirmi,
Jerusalenman cutirerqan. Tsechonam autoridacuna Pabluta presu tsaricur, carselman
llawiriyarqan. Tsepitam presu pasatsiyarqan Cesarea marcaman y *Roma marcaman.
Tsecho carselarëcanqanta musyarirnam, Filiposcho quecaq creyicoqcuna Pablu
watucaq cachayarqan Epafrodituta. Petawanmi apatsiyarqan Pabluta
yanapayänanpaq qelleta ellurir. Tse apatsiquita chasquirirmi, Pablu allapa cushicur
y agradesicur pecunaman que cartata apatserqan (1.5, 4.10-19).
Tsepitam napacurir y agradesicurir Pablu mañacurqan pecunapaq. Que carta
musyatsimantsic Dioswan jucnolla quecar imecata sufrirpis, cushicunantsicpaq
cashqantam (3.1). Tsenollam jina musyatsimantsic Diosnintsicman marcäcur,
imano cawacunantsicpaq cashqantapis.

nicü; 4੅y Diosnintsicta cada mañacurmi,


Pablupa saludaquinin allapa cushishqa llapequipaq mañacü.

1
1੅Noqa Pablum y Timoteum, 5੅Porqui qamcunaqa Jesucristuman

*Jesucristupa sirweqnincuna car creyicuriyanqequipita patsam, asta


cartacayämü, )LOLSRVPDUFDFKR-HVXFULV‫ێ‬ canancamayaq salbasionpaq alli
turecur Diospana quecaq wauqicuna, willaquita willacur yanapecayämanqui.
panicuna. 6DOXGHFXOOl\lOODSDQFUH\LFRT‫ێ‬ 6੅Noqa allipam musyä, Teyta Diosnitsic

cunatam, mandacoqcunatam y *GLDFRQR‫ێ‬ shonqiquicunacho ima allicunata


cunatam. 2੅*Dios Yayantsic y Teytantsic musyatsiyäshurniqui qallanqanta; y
Jesucristu alli queninwan yanapecuyäshï WVHQROODPVLJXHQTDSDWVDFlWVL\lVKXUQL‫ێ‬
shumaq pasaquicho cawacuyänequipaq. qui asta Teytantsic Jesucristu que
patsaman cutimunan junaqyaq.
Jesusman creyicoqcunapaq 7੅Llapequicuna cuyacoq cayanqequita
Pablu mañacun shonqücho yarparmi, tsetaqa pensarï, y
3੅Qamcunata cada yarpäyarniquim tseqa allim. Porqui Jesucristupa alli
Teyta Diosnintsicta imepis “Grasias” willaquininta carselchopis, DXWRULGDFX‫ێ‬

364
365 ),/,3(16(6੄1

nachopis willacuptïmi qamcunapis masraq llaquicunäta munarmi. 18੅Peru


yanapayämarqonqui. 8੅Diosmi musyan manam imapis qocamantsu; antis alli
qamcunata allapa llaquiyanqaqta. FRQVHQVLDQFXQDZDQRPDQDDOOLFRQVHQ‫ێ‬
Jesucristu cuyamanqantsicnollam allapa siancunawan willapäcurpis, -HVXFULVWX‫ێ‬
cuyecuyaq. 9੅Teyta Diosnintsictam paqmi willapäcuyan.
mañaquicä qamcunapis waran waran Tsemi noqataqa cushicaratsiman, y
mas cuyaquiyoq cayänequipaq. masran cushicushaq. 19੅Porqui musyämi
7VHQROODPPDxDTXLFlPDVFl\LTXLQLTXL‫ێ‬ Teyta Jesucristupa *Santu Espiritun
cuna, \\DFKHQLTXLFXQDTR\FX\lVKXQH‫ێ‬ yanapamaptin, mañaquiniquicunarecur
quipaq; 10੅tsenopaqa alli cäyicurmi, prontu carselpita yarqaramunäpaq
limpiu shonquyoqna car, allillata caqta. 20੅Peru ima pasamänan captinpis,
UXUD\DQTXLDVWD-HVXFULVWXFXWLPRQTDQ‫ێ‬ ZDQXUDWVL\lPlQDQRPDQDZDQXUD‫ێ‬
yaq. 11੅Grasias Jesucristuntsicta, pe tsiyämänan captinpis, munä tseqllata
yanapayäshuptiquim, allicunata alli watarcur mana penqacushpa
rurecayanqui. 7VHQRSDP7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬ qatiretam. Tsenopam Jesucristupa alli
tsicta nunacuna respetar alabayanqa. queninta noqacho ricayanqa. 21੅Noqaqa
cawarpis, Jesucristullapaqmi cawashaq,
“Cawenïqa Jesucristullam” y wanucuptïpis, ¡mas allim noqapaqqa
nin Pablu queconqa! 22੅Peru que patsacho
12੅Wauqicuna y panicuna, juctam cawecarqa, Jesucristuman creyicoqcuna
musyaratsiyeniquita munä: Noqata mas cayänanpaqmi willacur siguishaq.
llapan pasamashqanmi causëcushqa alli Tsemi wanita car o caweta carpis,
willaqui miracänanpaq. 13੅Gobernadorpa acreta puedïtsu. 23੅Tsemi tse ishcanpita
palasiuncho soldaduncunatam, y llapan ni meqanta acreta puedïtsu. Peru
tsecho nunacunatam willaparqö Teyta noqapaqqa mas allim canman
Jesucristupaq, y musyayanmi perecur wanucuptï. Tsenopaqa Jesucristupa
llawirëcanqäta. 14੅Y tseno llawiranqäta nopanchonachi cushishqa cacüman.
musyecurmi, creyicoq mayintsiccuna Tsemi mas alleqa canman noqapaq.
Teyta Jesusman masraq marcäcur, 24੅Peru qamcunapa bienniquicunapaqmi

PDQDPDQWVDFXVKSDQDTDOODTXLFX‫ێ‬ que patsacho caweta mas munä.


yashqa alli willaquita willacurnin. 25੅Tsemi tsecunata alli yarpäcurcur,
15੅Anirpis, ZDTXLQFXQDTDDOOLEROXQWD‫ێ‬ marcäquicä qamcunawan quecanäpaq
nincunawanmi Jesucristupaq caqta, y yanapayarniqui maslla
willapäcuyan; peru waquincunaqa Jesuspaq yachapäratsiyänaqpaq;
chiquicurllam y waqapucurllam tsenopa marcäquiniquicunacho
willapäcuyan. 16੅Alli boluntanincunawan cushishqa alli ɹrmi quecayänequipaq.
willapäcoqcunam Jesucristupaq rasonpa 26੅Tsenam qamcunaman yape

cuyaquinincunawan willapäcuyan; FKlUDPXSWw-HVXFULVWX\DQDSDPDQTDQ‫ێ‬


porqui musyayanmi tse alli willaquita pita riquecayämar allapa
defendinäpaq Teyta Diosnintsic cushicuyanqui.
acramashqanta. 17੅Peru tse waqapucurlla
willapäcoqcunaqa, alli ricashqa queta Alli willaqui
munarllam willapäcuyan, y manam alli nenqanmanno cawacushun
consensiancunawantsu parlayan. 27੅Peruqueta si niriyashqequi: 3URFXUH‫ێ‬
Tsenoqa rurayan carselcho llawirëcar FX\s-HVXFULVWXSDDOOLZLOODTXLQLQQHQTDQ‫ێ‬
),/,3(16(6੄1੄2 366

manno cawaquita. Shamurnin o mana 7 Sinoqa poderyoq Dios quecarninpis,


shamurninpis, DOODSDPPXQlDOOLZLOODTXL‫ێ‬ juc nunano yuricurninmi,
PDQPDUFlFX\DQTHTXLFKRLPDVXIULPLHQ‫ێ‬ imeca juc sirwipacoqno que
tucunata pasarpis, juc shonqunolla patsaman shamorqan.
tsaraquicayanqequi notisiata wiyarita. 8 Y umillaquicorqan Diosta cäsucurmi
28੅$PDFKLTXL\lVKXSWLTXLSLVPDQWVD‫ێ‬ asta waniyaqpis chärerqan,
cuyëtsu. 7VHQRSDPWVHFKLTXL\lVKRTQLTXL‫ێ‬ y manam penqacorqantsu *cruscho
FXQDFXHQWDWDTRFX\DQTDFRQGHQDVLRQ‫ێ‬ wanitapis.
man euquicayanqanta, y qamcunana 9 Tserecurmi Dios sieluchopis y que

salbasionman euquicayanqequita. Y patsachopis


tsetaqa Teyta Diosmi ruranqa. 29੅Porqui llapanpa mas presisaq mandacoqnin
Teyta Diosqa manam acrayäshushqanqui cananpaq churarerqan.
Jesucristuman creyicuyänequillapaqtsu, 10 Tsemi pe mandacoq captin

sinoqa perecur sufriyänequipaqwanmi. qonquricuyanqa


30੅Qamcunapis y noqapis iwalllam sielucho llapan caqcuna, que
imecatapis jipecantsic. Ricayarqonquinam patsacho
mas puntata imecatapis jipanqäta, y llapan caqcuna y patsa rurincho
cananpis wiyariyarqonquichi yä imano llapan caqcunapis.
jipecanqäta. 11 Y llapan nunacunam niyanqa:

“Jesucristoqa Diosnintsicmi” nishpa.


*Jesucristuman creyicoqcuna pe Tsemi *Dios Yayatapis allapa
munashqanno cawacushun alabayanqa.

2
1੅Sitsun Teyta Jesucristurecur
Jesusman creyicoqcunaqa que
qallpayoq quecayanqui, y rasonpa
patsacho actsi cuentam cayan
cuyanacur shoqacoq cayanqui, y *Santu
Espirituyoq llapequipis cayanqui, y 12੅Tsepenqa cuyashqa wauqicuna y

juclaya shonquyoq cayanqui; 2੅tseno panicuna, imanomi qamcunawan


carnenqa, juc yarpella y juc shonqunolla TXHFDVKTDZLOODSl\DQTDTWDFlVXFX\DU‫ێ‬
cuyanacur cawacuyë. 7VHQRFD\DSWL‫ێ‬ qequi; tsenolla canan carucho
queqa, allapam cushicushaq. 3੅Ama ni quecaptïpis, masraq cäsuquita tïrayë.
imachopis yachaq tupänacuyëtsu, ni Salbacushqa quecarnäqa, Diosnintsicta
penqapänacuyëtsu. Tsepa rantenqa, mantsacurninna y respetarninna
qollmi shonqiquicunawan waquintapis shumaq cawaquita procurecuyë.
qamcunapita mas presisaqpaq churayë. 13੅Porqui quiquin Diosmi alli queninwan
4੅Ama meqequicunapis quiquiquicunapa cäyitsiyäshunqui, DOOL\DUSHQLTXLFXQD‫ێ‬
bienniquicunallaqa imatapis rurayëtsu. wan pe munanqanno
Tsepa rantenqa imatapis rurarqa, rurayë cawacuyänequipaq.
waquincunapapis bienninpaq. 14੅Imata rurarpis, mana

penqapänacushpa y mana liryacushpa


Jesucristupita yachacushun rurayë. 15੅7VHQRSDP'LRVSDZDPUDQ‫ێ‬
5੅-HVXFULVWXSD\DUSHQLQQROODTDPFXQD‫ێ‬ cuna car, y cabal nuna car, mana
papis yarpeniquicuna catsun. penqapashqana cayanqui. Tsenam
6 Pëqa Dios quecarninpis, imeca qoyllurcuna chipapaq cuenta tse
manam Dios queninta cuentapaqpis llutan ruraq, jutsasapa nunacunapa
churarqantsu, nopancho chipapar quecayanqui. 16੅Y
367 ),/,3(16(6੄2੄3

ZLxHFDZHSDTDOOLZLOODTXLQHQTDQPDQ‫ێ‬ wanupïcamashqatsu. Peru Diosmi


nomi imepis tsaracuyänequi. Tsemi ancuparnin cachaquecatsishqa, y
Jesucristu que patsaman cutimuptin manam pellatatsu ancupashqa, sinoqa
qamcunarecur noqa allapa cushicushaq, noqatapis ancupämashqam, jananman
jinantinpa purenqä, y willapäconqä jananman mana llaquicunäpaq. 28੅Tsemi
mana embanu canqanta musyarir. prontu munecä peta cachamita,
17੅Teyta Diosman marcäcuyänequipaq ricarirnin cushicuriyänequipaq, y
willapäyanqaqrecur wanuratsiyämänan noqapis manana allapaqa
captinpis, manam llaquicütsu, antis llaquicunäpaq. 29੅&KlUDPXSWLQ7H\WDQ‫ێ‬
cushicümi. 18੅Tsemi qamcunapis tsicman creyicoq mayintsicta cushicur
noqanolla cushicuyë. chasquiyanqui. Peno nunacunataqa
llapantapis shumaqmi estimayänequi.
Timoteu y Epafrodito 30੅Pëqa Jesucristuta sirwenqanchomi
Pabluta yanapayan wanitapis casi tarerqon. Cuentequicuna
19੅Teyta Jesucristumanmi allapa nesidanïcunata ashimonqanchomi casi
marcäquicä. Pe permitiptenqa, 7LPRWHX‫ێ‬ bidantapis oqrarqon.
WDPSURQWXOODTDPFXQDPDQFDFKDPX‫ێ‬
shaq watucayäshunequipaq, tsenopa Jesusman creyiquimi mas alleqa

3
qamcuna imanopis quecayanqequita 1੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
musyarir cushicurinäpaq. 20੅Porqui quetapis niriyashqequi: Teyta
manam ni pipis cantsu penoqa. Pellam Jesusrecur cushicuyë. Noqa manam
noqano qamcunapaq yarpacachar utishaqtsu, yapecuryan punta llapan
quecan. 21੅Llapancunapis quiquincunapa niyanqaqcunata escribimurpis. 4DPFX‫ێ‬
biennincunallam ashiyan, \-HVXFULVWX‫ێ‬ napaqqa bienniquicunam.
paqqa manam ichicllapis 2੅Tsemi cuidacuyë tse allqu mana alli

yarpacachäyantsu. 22੅Peru qamcunaqa yachatsicoqcunapita. Pecunaqa


reqiyanquinam Timoteu allita rurar ´'LRVSDTFDQDQWVLFSDTTDFXHUSXQWVLFWD‫ێ‬
cawacushqanta. Pëqa tsurï cuentam ran *señalar roqulinantsic” nirllam,
yanapamashqa Teyta Diospa alli yachatsicuyan. 3੅Peru noqantsicqa allapa
willaquininta willacur. 23੅Tsemi cushicuntsic *Jesucristuman creyicurmi,
VKX\DUsFl੍VHQWHQVLl੏LPDQRFDQTDQWD‫ێ‬ y *Santu Espiritu yanapamashqam
SLVPXV\DULU7LPRWHXWDUDVTDPFXQD‫ێ‬ Diosta rasonpa adorantsic. Tse caqmi
man cachamunäpaq. 24੅Peru Teyta rasonpa señalqa, y tsemi manana
Diosmanmi marcäquicä quiquï señalaqui costumbrimanqa
qamcunaman ras jeqaramunäpaq marcäcuntsicnatsu. 4੅6LWVXQFRVWXPEULFX‫ێ‬
permiticunanta. nata rurarraq, salbacushqa cayanman
25੅Tseyaqmi yanapamänanpaq carqan; tseno captenqa, noqaraqchi
FDFKD\lPRQTHTXLZDXTLQWVLF(SDIURGL‫ێ‬ salbacushqana cäman carqan. Porqui
tuta cutitsimita munecä. Pewanmi QRTDQRTDPDQDPSLSLVFRVWXPEULFX‫ێ‬
imecata sufrircuryanpis Teyta Jesus nata cumpliyashqatsu. 5੅Yuriconqäpita
nimashqanta rurar quecayä. 26੅Pemi puwaq junaqllatam señalarayämarqan.
qeshyanqanta musyariyanqequita *Israel nunam cä; y Benjaminpa
mäcupacurir, allapa llaquicur mireninpita carmi, lejitimu hebreu nuna
yarpacachëcan. 27੅Änirpis rasonpam cä. Jinamanmi *fariseu grupupita
qeshyallarqon ichicllapam carnin, *0RLVHVHVFULELVKTDQOH\FXQD‫ێ‬
),/,3(16(6੄3੄4 368

wannäqa allapa alcabu carqö. 6੅7VHFXQD‫ێ‬ punta rurashqäcunata juc cuchuman


man allapa marcäcurninmi, Jesusman churarirmi, cananpita witsepaqa
creyicoqcunatapis chiquirnin pellawanna caweta tirecä. 14੅Tsenopam
ushacätsita munar qaticacharqä. Y imecanopapis Diospa nopanman chärir,
sitsun *leycunata cumpliyaptinlla, Dios premiuta chasquishaq. Tsepaqmi
nunacunata allipa ricanman carqan; Diosnintsic qayamashqa Jesucristurecur.
tseno captenqa, noqam llapanta 15੅Tsemi Jesucristuman llapan

cumplerqö. 7੅Peru puntata llapan shonquntsicwan alli marcäcoqcunaqa,


WVHFXQDWDDOODSDSUHVLVDTSDTFKXUHFDU‫ێ‬ que nicayanqaqcunata “¡Tseno catsun!”
pis, cananqa Jesucristuman creyicurmi nintsic. Peru sitsun que niyanqaqta
mana caqpaqna churarerqö. 8੅Tsepis juclayapa cäyiyanqui, WVHQRFD\DSWLTXL‫ێ‬
manam tsellatsu; puedeq Jesucristuwan pis, Diosmi cäyitsiyäshunqui rasonpa
jucnolla canqäqa manam ni imawan caqta niyashqaqta. 16੅Peru masqa
iwalantsu. Tsemi peta cuyacurcur, presisan ima eca captinpis juclaya
llapan baleqpaq churanqäcunata poqi cawaquicho tsaracunantsicmi.
cuentapaq churarerqö Jesucristuwanna 17੅Wauqicuna y panicuna, noqa

cawacunäpaq. 9੅Cananqa Jesucristuwan cawaconqäno cawaquita yachacuyë.


jucnollam cawacü y manam leycuna Waquincunaqa noqapita yachacushqa
nenqanta cumplenqärecurtsu, ni carmi, shumaq cawaquicayan. Tsemi
allicunata ruranqärecurtsu Diospita qamcunapis tseno cawacuyänequi.
allipa ricashqa quecä, VLQRTD-HVXFULVWX‫ێ‬ 18੅Punta willayanqaqnopis atscaq

man marcäquinirecurllanam; porqui nunacunam Jesucristu *cruscho


Teyta Diosqa allipa ricamantsic wanushqanta cuentapaqpis churayantsu.
marcäquinintsicrecurllam. 10੅Tsemi Tsetam cananpis waqarir yape
allapa munä waran waran maslla willariyaq. 19੅Tseno nunacunaqa
Jesucristuta reqita, y wanushqanpita inɹernumanmi euquicayan. Pecunaqa
cawaritseq poderninta noqatapis juclaya Diostapis qonqecurmi, SDFKDPLTXLOOD‫ێ‬
nunata ticratsimänanta. Y listum quecä, paq yarparäcuyan. Manam mana alli
pe sufrenqanno, sufrinäpaqpis, y pe rurenincunata penqacuyantsu, mas
wanonqanno wanunäpaqpis. 11੅Imano bienmi rurarpis cushiyan. Y que
captinpis, shuyaquicä peman marcäcur patsacho caqcunallapaqmi
wanucuptïqa, QRTDWDSLV7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬ yarparäquicayan. 20੅Peru noqantsicpa
tsic cawaritsimänantam. marcantsicqa sielum, y Salbadornintsic
Jesucristu sielupita cutimunanllatanam
Dios munashqanno cawacushun shuyaquicantsic. 21੅Pemi que mana
pepa nopanman chänapaq sirweq ushacäreqlla cuerpuntsicta
12੅Quecunata niyarniqui manam trocarenqa poderninwan, y quiquinpa
“llapantanam cumplerqö” niyaqtsu, ni SXHGHTFXHUSXQWDQRQDPLPHFDPD\DT‫ێ‬
“jutsannaqnam cä” niyaqtsu; sinoqa pis cawacunapaq ticraratsenqa. Tsenoqa
LPHFDQRSDSLV-HVXFULVWXDOOLFDVKTDQ‫ێ‬ ticraratsimäshun llapan imecachopis
nomi noqapis alli queta tïrecä, porqui puedeq queninwanmi.

4
tseno cawacunapaqmi Jesucristu 1੅Tsemi cuyashqa wauqicuna

acramashqa. 13੅Wauqicuna y panicuna, panicuna, qamcunata allapa


paqtam pensayanquiman yo noqaqa que cuyayarniqui imecano ricariyeniquita
llapan niyanqaqta cumplicashqäta, antis munecü. Qamcunam cushiquinïqa y
369 ),/,3(16(6੄4

premio cuentaqa cayanqui. Tserecur cawaconqätapis. 7VHQRFDZDFX\DSWL‫ێ‬


Teytantsic munashqanno cawacur queqa, alli pasaquicho cacunapaq
imepis quecayë. yanapamaqnintsic Teyta Diosmi
qamcunawan imepis quecanqa.
Amishtacuyänapaq willapäquicuna
2੅Tsenollam, Pablu apatsiquita chasquirir
pani Evodiata, y pani
Sintiquita roguecü *Jesucristuman allapa cushicun
FUH\LFX\DQTDQUHFXUPDQDFKLTXLQD‫ێ‬ 10੅TeytantsicJesucristutam allapa
cushpa cawacuyänanpaq. 3੅Y willapäcoq cushicur, “Grasias” nicullä unellatapis
mayi, qamtam roguecoq: Tse ishcan QRTDSDT\DSHDSDWVLFDUD\lPRQTHTXL‫ێ‬
panintsiccunata willapëquï manana pita. Qamcunaqa manam
chiquinacuyänanpaq; porqui pecunaqa qonqaräyämarqonquitsu; sinoqa
imecata jiparcuryanpis noqawan juntum queman pillapis shamoq mana captinmi
Jesucristupaq willapäcur puriyashqa. apatsicarayämorqonquitsu. 11੅Tsenoqa
Tsenollam jina Clementiwanpis y niriyaq manam pasepa nesidacho
waquin yanapamaqcunawanpis quecartsu, SRUTXLQRTDTD\DFKDFXVK‫ێ‬
yachatsicur puriyashqa. Pecunapa qam cä capamanqanllawan cawaquita.
MXWLQFXQDTDDSXQWDUsFDQZLxHFDZDTFX‫ێ‬ 12੅Noqa musyämi wactsa bida paseta y

napa jutincuna apuntaränan libruchomi. imecapis janancho bida paseta.


4੅Tsemi Diosnintsicrecur imepis cushi, Yachacushqam cä ima eca captinpis,
cushillana cawacuyë, y yapepis imano bida pasana cashqanta, öra pacha
niriyaqmi “Cushicuyë” nir. 5੅Pipis mepis junta öra mallaqpis. Jina yachämi
reqiyäshï ancupäcoq cayanqequita. imecapis atsca capamaptin o mana
Teytantsic Jesucristu cutimunanpaq capamaptinpis cawaquita. 13੅,PHFDSDT‫ێ‬
ichicllanam pishican. pis listum quecä, puedeq Jesucristu
6੅Ama imapaqpis yarpacachäyëtsu, callpanwan yanapamaptin. 14੅Peru
antis imano ecano carpis, 'LRVQLQWVLF‫ێ‬ imano captinpis, qamcuna allapa
man “Grasias” nicur mañaquicuyë. allitam rurecuyarqonqui,
7੅Tseno mañacuyaptiquim, -HVXFULVWXUH‫ێ‬ nacaquinïcunacho yanapecayämarnï.
cur Teyta Diosqa allapa espantepaq 15੅Tse Macedonia probinsiacho

juclaya shonquta, \\DUSHWDTR\DVKXQ‫ێ‬ primera bes alli willaquita willapäcurir,


qui shumaq cawacuyänequipaq. juc marcacunapa eucuptï, qamcunallam
8੅Wauqicuna panicuna, quetapis wauqicuna, apatsiquiniquicunawan
niriyashqequi: Imepis quecunapaq yanaparcayämarqequi. Manam waquin
yarpacachäyë: rason caqllapaq, cabal PDUFDFXQDSLWDTDFUH\LFRTPD\LQWVLF‫ێ‬
nuna quellapaq, Diospita alli ricashqa cuna yanapayämarqantsu. 16੅Tesalonica
quellapaq, limpiu shonquyoq quellapaq, marcacho quecarpis, atsca cutim
ZDTXLQFXQDSDELHQQLQFXQDUXUHFXQDOOD‫ێ‬ apatsiquiniquicunata chasquerqö
paq y imatapis allita rurayanqequirecur nesidalläcunata rantirinäpaq. 17੅4XHFX‫ێ‬
alabashqa quellapaq. Tsecunallapaq nataqa niriyaq manam “Masllata
yarpacachäyë. apatsicarayämunman” nirtsu; sinoqa
9੅Noqapita yachacuyarqonquim, ZLOODUL\DTWVHDSDWVLFD\lPXVKTHTXLSLWD‫ێ‬
porqui wiyayämarqonquim imano SLVPDV7H\WD'LRV\DQDSHFX\lVKXQH‫ێ‬
cawacuyänequipaqpis willapäyanqaqta. quita munarmi. 18੅Epafroditutawan
Jina ricayämarqonquim imano apatsicayämunqequita llapantam
),/,3(16(6੄4 370

chasquerqö. Tsemi cananqa llapan


nesitanqä quecapaman, mananam Saluduscuna
imäpis pishintsu. Tse qareniquicunaqa 21੅Partilläpita saludacuyë, -HVXFULVWX‫ێ‬

quecan imeca *insiensiuta cayashqa man llapan creyicoq wauqintsiccunata y


shumaq pucutaqnomi. Tsemi tseno panintsiccunata. Tsenollam noqawan
rurayanqequipita Teyta Diosnintsic quecho quecaq wauqintsiccuna y
allapa cushishqa quecan. 19੅Tsemi panintsiccunapis saludecuyäshunqui.
qamcunatapis espantepaq riquesayoq 22੅Jina saludayäshunquim Diospana

Teyta Diosnintsic Jesucristurecur ima quecaq wauqintsicunapis. Mandacoq


SLVKLSsQLTXLFXQDFKRSLV\DQDSH‫ێ‬ *cesarpa sirweqnincunanäqa masran
cuyäshunqui. 20੅¡Tsemi *Dios saludecuyäshunqui.
Yayantsicta wiñepa wiñenin adorar 23੅Teytantsic Jesucristu alli queninwan

alabecushun! Tseno catsun. llapequicunata yanapecuyäshï. Tseno catsun.


COLOSENSES
Colosas marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu cartaconqan
*Roma marcacho Pablu llawirëcaptinmi, Colosas marcacho nunacunata Epafras
Teyta *Jesucristupaq yachatsiquicarqan. Epafrasqa carqan tse quiquin Colosas
marcapitam. *Diospa palabranta wiyacurninmi, Jesucristuman atscaq creyicur,
cushi cushi imepis juntacäcuyaq. Peru tsepita unetanam waquin israel caqcuna
qallaquicuyarqan mana allicunata yachatsicur. Tsenollam jina griegu caq
nunacunapis llutanta yachatsicur qallaquicuyaraqan. Tsenam Epafrasqa tse
asuntucunata tapunanpaq Pabluman ewarqan. Pablunam jucninpis jucninpis mana
allita yachatsicuyanqanta musyarir, que cartata escriberqan Colosas
creyicoqcunaman.
Tseno mana alli yachatsicoq *israel nunacunatam Pablu cartancho queno nerqan:
“¿Imanirtaq yarpacachäyanqui tse une costumbricunapaq! Cananqa
Jesucristurecurllanam Teyta Diospa wamrancuna ticrarerqontsic. Tsemi antis
yarpacachäcuyänequi Jesus yachatsicushqancunallamanna” nir.
Pablu cartancho griegu caq yachatsicoqcunatapis quenomi nerqan: “Manam
diablutsu que munducho imecatapis camarqan, sinoqa Teyta Jesucristum
Papäninwan camayarqan llapanta. Tsepita juc tiemputanam quiquin Jesucristu
shamorqan que patsaman diablupa munenincho caquicanqantsicpita
salbamänantsicpaq. Pëqa diablupa poderninta pasepam bensishqa” nir.

Pablupa saludaquinin Jesucristuman creyicoqcunapaq


Pablu mañacun
1
1-2੅Colosasmarcacho quecaq
wauqicuna y panicuna, noqa Pablum, 3੅Teyta Jesucristupa Papänin Dios

*Jesucristupa apostolnin canäpaq Dios Yayata cada mañacurmi, qamcunapaq


acramashqa captin, ZDXTLQWVLF7LPRWHX‫ێ‬ siempri “Grasias” nicayä. 4੅Porqui Teyta
wan que cartata escribiyämü. Teyta Jesucristuman marcäcuyanqequitam y
Jesucristuman creyicushqa carmi, pe Diosman creyicoq mayiquicunatapis
munashqanno qamcunaqa cawecayanqui. cuyecayanqequitam musyariyarqö.
*Dios Yayatam mañaquicayä alli 5੅Tsenoqa quecayanqui Diosnintsicwan

queninwan bendisicuyäshuptiqui, shumaq gloriacho cawayänequipaq caqta


pasaquicho cawacuyänequipaq. marcäcurmi. Tseno cawayänequipaq

371
&2/26(16(6੄1 372

caqtaqa musyariyarqonqui, Jesuspa


rasonpa alli willaquininman Llapanpitapis Jesucristoqa
creyicushqa carmi. 6੅Que alli willaqui mas poderyoqmi
wiyayanqequitaqa jinantinchonam 15੅Diosta mana ricarninpis, tsurin
willaquicayan, y atscaqnam cayan tse Jesucristuchomi shumaq cäyirintsic Dios
ZLOODTXLPDQFUH\LFXUVKXPDTFDZDFRT‫ێ‬ imano canqantapis. Teyta Dios llapan
cuna. Imanomi wiyariyanqequipita camanqancunapeqpis Jesucristoqa mas
patsa qamcuna musyariyarqequi Teyta presisaqmi. 16੅-HVXFULVWXZDQPL'LRVQLQ‫ێ‬
Dios allapa alli canqanta; tsenollam tse tsic camarqan sielucho y que patsacho
nunacunapis musyariyarqon Teyta Dios llapan ricanqantsiccunata y mana
rasonpa yanapacoq canqanta. 7੅Que ricanqantsiccunatapis, SXHGHTDXWRULGD‫ێ‬
willaquicunatam yachatsiyäshorqonqui cunata, y puedeq mandacoq alli
cuyë wauqintsic Epafraspis. Pemi HVSLULWXFXQDWD\PDQDDOOLHVSLULWXFXQD‫ێ‬
imachopis yanapamarqan, \-HVXFULVWX‫ێ‬ tapis. Que llapancunatam camarqan
recurmi allipa sirwiyäshoqniquicuna pepa mandaduncho cayänanpaq.
quecan. 8੅Tse Epafrasmi willacamushqa 17੅Jesucristoqa imapis manaraq captinmi

*Santu Espirituwan jucnolla car allapa carqanna, y llapan camashqancunatapis


cuyacoq quecayanqequita. poderninwan shumaq quecatsin.
9੅Tseno cuyanacur quecayanqequita 18੅Jesucristuman creyicoqcunaqa pepa

wiyariyanqäpita patsam, imepis Diosta mandadunchomi quecayan. Pewanmi


mañaquicayä qamcunapaq. Tsenollam wiñe caweqa qallecorqan. <ZDQXVKTD‫ێ‬
URJDTXLFD\l6DQWX(VSLULWX\DFKHQLTXL‫ێ‬ cunapita mas puntatam cawarimushqa.
cuna qoycuyäshuptiqui, 'LRVSDEROXQWD‫ێ‬ Tsecunarecurmi llapanpitapis mas
ninta musyayänequipaq. 10੅Tsenam cada puedeq quecan. 19੅Diosmi dispunerqan
junaq mas yachacuyanqui shumaq pe puedeq canqannolla Jesucristupis
cawaquita, Teyta Diospana carnin, y puedeq cananpaq. 20੅Jesucristu *cruscho
LPDUXUHQLTXLFXQDSLVFDQTDSHPXQDVK‫ێ‬ wanonqanrecurmi que patsacho y
qanno. Tsenopam mas y mas shumaq sielucho quecaqcunatapis Dios
cawaquiyoq ticrarir, waran waran “Cananqa noqawan alli pasaquichonam
yachacuyanqui Dioswan jucnolla cacushun” nerqan.
cawaquita. 11੅Jina mañaquicayä Teyta 21੅Puntatam mana allicunata rurar,

'LRVDOODSDSXHGHTTXHQLQZDQ\DQDSH‫ێ‬ llutata pensar Diosta chiquirnin, pepita


cuyäshunequipaqmi; tsenam ima raquicashqa caquicayarqequi. ੍3HUX
pasayäshuptiquipis, alli ɹrmi tsaracu‫ێ‬ cananqa Dioswan amishtayarqonquim.੏
yanqui cösa pasensiacur. 12੅Cushicur, 22੅Dioswan tseno amishtayänequipaqmi

“Grasias” nicuyë Dios Yayantsicta, Jesucristu wanorqan, Diospa nopancho


porqui pemi permitishqa peman jutsannaq, limpiu shonquyoqna, mana
creyicoqcunaqa erensia cuentata wiñe shimpipashqa cayänequipaq. 23੅Tsemi
cawaquita chasquinantsicpaq. creyiquiniquicunacho alli ɹrmi
13੅Diablupa munenincho caquicashqam, patsacashqa cayänequi. Ama Diosnintsic
Diosnintsic libramarqontsic cuyë tsurin DOOLZLOODTXLFKRZLxHFDZHlQL\lVKRQ‫ێ‬
-HVXFULVWXSDPXQHQLQFKRQDFDQDQWVLF‫ێ‬ qequita “¿cumplenqatsuraq, RPDQDWVX‫ێ‬
paq. 14੅Y Jesucristurecurmi Diosnintsic raq?” nir quecayëtsu. Tse willaquitam
OODSDQMXWVDQWVLFFXQDSLWDSHUGRQDPDU‫ێ‬ mechopis tsechopis willaquicayan. Tseta
nintsic salbamarqontsic. willacurmi, noqapis Diosta sirwicä.
373 &2/26(16(6੄1੄2

qanno cawacunantsicpaq caqtaqa.


Sufricarpis, Diospaq Pablu willacun 4੅Quecunatam niyaq, pipis shumaq
24੅4DPFXQDUHFXUPLLPHFDWDVXIULUQLQ‫ێ‬ shiminwan llutanta yachatsiyäshuptiqui,
pis, allapa cushicü; y Jesucristuno mana engañashqa cayänequipaq.
sufrirninmi, OODSDQVXIULQlSDTTXHFDT‫ێ‬ 5੅Qamcunawan juntu mana quecarpis,

cunata cumplicä. Tsenopam peman siemprim qamcunapaq shonqücho


creyicoqcunaqa juc shonqunolla yarparëcä. Jesucristuman rasonpa ɹrmi
cawacuyanqui. 25੅Jesucristuman creyicur, juc shonqunolla shumaq
creyicuyänanpaq nunacunata quecayanqequita musyarirnäqa, allapam
willapänäpaqmi, Dios oɹsiu qomashqa. cushiquicü.
7VHPLSHSDDOOLZLOODTXLQLQWDTDPFXQD‫ێ‬
tapis willayaq mana jucllellatapis Jesucristucho mushoq cawaqui
pantarishpa. 26੅Unepita patsam que 6੅Teyta Jesucristuman creyicurmi,
shumaq willaquicunata nunacuna mana FKDVTXLUL\DUTHTXLSHOODQD'LRVQLTXL‫ێ‬
musyayashqatsu. Peru cananqa cuna cananpaq. Tsemi pewan jucnolla
creyicoqcunatam, 7H\WD'LRVPXV\DUD‫ێ‬ quecarqa, cananqa shumaq
tsishqana. 27੅7VHPLFDQDQTDTDPFXQDWD‫ێ‬ cawacuyänequi pe munanqanno.
pis musyaratsiyäshorqonqui tse shumaq 7੅Imanomi atsca jawayoq monti y alli

willaquinenqa mana *LVUDHOQXQDFXQD‫ێ‬ simientuyoq wayi cösa patsacashqa


paqpis cashqanta. Tse willaquichomi quecan; tse cuentanolla Epafras
musyantsic espantepaq yachatsiquicuna yachatsiyäshonqequicho qamcunapis
Diospa alli queninta Jesucristuman Jesucristuman marcäcurnin, alli ɹrmi
marcäconqantsicrecurlla. 28੅Llapan patsacashqa quecayë, \LPHFDFXQDSLWD‫ێ‬
nunacunata shumaq cäyitsirmi, -HVXFULV‫ێ‬ pis Diosta “Grasias” nicuyë.
tupaq yachatsicuyä. Tsemi llapan 8੅ Paqtataq, pipis mana allita
¡
yachenïcunawan Jesucristuwan creyitsiyäshurniqui, VKXPDTSDUOHQLQ‫ێ‬
jucnollana cawayänanpaq nunacunata wan llutanta yachatsiyäshunquiman!
willapäyä. 29੅Tseno cawayänanpaqmi, Tseno mandacur yachatsicuyanqanqa
'LRVQLQWVLFSXHGHTTXHQLQZDQ\DQDSD‫ێ‬ nunacunapa yarpenincunallam y
maptin, sufrircuryanpis willapäcur costumbrincunallam, manam
puricä. Jesucristupatsu.

2
1੅Qamcunata allapa cuyayarniqui, 9੅Diospa puedeq quenenqa y alli

sufrenqäta y yarpacachëcanqäta quenenqa Jesucristuchomi quecan.


musyayänequitam munä. Tsenollam 10੅Tsemi Jesucristuwan jucnollana

Laodicea marcacho caqcunapaqpis, y cayaptiqueqa, Diospa puedeq quenin y


PDQDUHTLPDTZDTXLQFDTZDXTLFXQD‫ێ‬ alli quenin qamcunachopis quecan.
paq y panicunapaqpis yarpacachëcä. Jesucristoqa mas puedeq mandacoqmi
2੅,PDQRPLPXQHFTDPFXQDMXFVKRQTX‫ێ‬ llapan alli y mana alli espiritucunapita,
nolla cushi cushi cuyanacur y que patsacho mandacoqcunapitapis.
quecayänequita. Tseno cuyanacorqa, 11੅Pewan jucnollana carmi, qamcunapis

paqwepam musyariyanqui Teyta Diospa *señalashqanona cayanqui. Tse señalqa


alli willaquininta. Tse willaquitaqa manam nunacuna señalacuyanqannotsu;
musyariyanqui *Jesucristullachomi. VLQRTDHWVHTXLFXQDSDPDQDDOOLPXQHQL‫ێ‬
3੅Jesucristuman creyicurllam, paqwepa quicunata jaqitsiyäshurniquim,
\DFKDFXULQWVLF'LRVQLQWVLFPXQDVK‫ێ‬ Jesucristu señalariyäshorqonqui.
&2/26(16(6੄2੄3 374

12੅Imanomi Jesucristu wanurir ancuntsiccuna alli cananpaq tsaran; tse


pampacärerqan, tse cuentam bautisacur, cuentam Jesucristu, SHPDQFUH\LFXVK‫ێ‬
llapan mana alli rureniquicunata qaqa, tsarecamantsic Diosnintsicwan
pampaq cuenta jaqiriyarqonqui. Y jucnolla canantsicpaq. Y Diosmi
-HVXFULVWXWDTXLTXLQ'LRVFDZDULWVL‫ێ‬ yanapamantsic pe munanqanno mas y
mushqannonam, cananqa qamcunatapis mas shumaq cawacunapaq.
'LRVSDSXHGHTTXHQLQPDQPDUFlFX\DQ‫ێ‬ 20੅Sitsun Jesucristuwan jucnolla

qequirecur, juc mushoq caweyoqtana cayanqequirecur wanushqa cuentana


ticraratsiyäshorqonqui. 13੅Nopataqa cayanqui, ama yarpäraquicayënatsu
MXWVDUXUHOODFKRPLPDQDDOOLVKRQTLTXL‫ێ‬ nunacunapa mandaquinincuna rureta.
cunapa muneninta rurar, wanushqa Tseno quecaptin ¿imanirtaq Diosman
cuenta cayarqequi. 3HUXWVHQRFD\DQTH‫ێ‬ mana marcäcoqno tse nunacunapa
quipitam Jesucristurecur Dios llapan PDQGDTXLQLQWDUDTFlVXTXLWDPXQD\DQ‫ێ‬
jutsequicunata perdonayäshushqanqui, qui! 21੅Pecunaqa quenomi
y pepana cayänequipaqmi juc mushoq mandayäshunqui: “¡Tsetaqa ama upïtsu!
cawetana qoyäshushqanqui. 14੅Jutsata ¡Tsetaqa ama miquïtsu! ¡Ama ni
ruranqantsicpitam imeca juc ordenyoq yatananllapis yatequïtsu!” nir. 22੅7VHFX‫ێ‬
cuenta quecarqantsic Diosnintsic nata yachatsiyäshurniquim,
castigamänapaq. 3HUXPDQDFDVWLJDVK‫ێ‬ mandayäshunqui rurayänequipaq.
qana canantsicpaqmi, tse ordenta Tsecunaqa llapanpis que patsacho
rachireq cuenta Jesucristu *cruscho ushacäreqllam, QXQDFXQDSD\DFKDWVL‫ێ‬
wanorqan. 15੅7VHQRSDP'LRVEHQVLUHU‫ێ‬ quininlla car. 23੅Tse mandaquinincunaqa
qan *supëcunapa puedeq queninta y allapa allicunata yachatsicoqnomi.
mandaquininta, pecunata pasepa Tsemi tsecunata rurar, nunacuna
penqacatsir. yachaq tucur, yarpäyan “Noqaqa umildi
16੅Tsemi pipis ni ima niyäshiniquita cabal nunam cä” nir. 7VHPLFXHUSXQFX‫ێ‬
puedinnatsu, miqui asuntu, upuna nata allapa maltratar sufritsiyan. Peru
asuntu, dia warda ɹestacuna asuntu, WVHPDQGDFX\DQTDTDPDQDPQXQDFX‫ێ‬
llullu quillacuna asuntu, y *jamaqui napa mana alli ruraq queninta troqueta
junaqcuna asuntu. 17੅7VHFRVWXPEULFX‫ێ‬ puedintsu.

3
naqa carqan Jesucristu naqana que 1੅Antis qamcunaqa *Jesucristuwan

SDWVDPDQVKDPwFDQTDQWDPlFXQDOOD‫ێ‬ cawarimushqa cuentanam cayanqui.


paqmi. Peru quiquin Jesucristu que Tseno quecarnenqa, sielucho Dioswan
patsaman chämonqanchoqa mananam MXQWXPDQGDFXUTXHFDT-HVXFULVWXOOD‫ێ‬
presisannatsu tsecunata rurayänequipaq. paqna shonqiquicuna yarparäquicatsun.
18੅Paqtataq pipis umildi tucurnin, 2-3੅Sielucho caqcunapaq imepis

XOLFXUFXUOOXWDQWD\DFKDWVL\lVKXQTXL‫ێ‬ yarparäquicayë. Amana allapaqa


man. Pecunaqa yachatsiyäshunqui \DUSDUl\sQDWVXTXHSDWVDFKRFDTFXQDOOD‫ێ‬
*anjelcunata adorayänequipaqmi. paqqa; porqui qamcunaqa wanushqa
Quiquincunapa yarpenincunallapitam cuentanam cayanqui, y Jesucristuwan
tseqa. Y alli yachaq tucurmi, “Diosmi jucnolla cayanqequirecurmi wiñe
sueñïnïcho rebelamashqa” niyan. caweniquicuna Diosllachona quecan.
19੅Tseno llutan yachatsicoqcunaqa 4੅Peru que patsaman wiñepa cawatsicoq

manam Jesucristupatsu cayan. Imanomi Jesucristu cutimuptinmi, pewan juntu


cuerpuntsicta llapan moquntsiccuna, sielucho cushishqa quecayanqui.
375 &2/26(16(6੄3

alli pasaquicho cacuyänequipaq; porqui


Nopa caq cawe y mushoq cawe juc shonqunolla canantsicpaqmi
5੅Tsemi qonqecuyëna que munducho Diosnintsic qayamashqantsic. 7VHFXQD‫ێ‬
mana alli rurecunata. Ama jucwan pita “Grasias” nicushun Diosnintsicta.
jucwan pununacur caquicayëtsu, ni 16੅Jesucristupa alli willaquinin siempri

lluta puriquicayëtsu, shonqiquicunapa qamcunapa shimiquicunacho quecatsun,


mana alli muneninta rurar. Ni capoqyoq VKXPDT\DUSDFDFKDU\DFKDWVLQD‫ێ‬
quepaq erayäquicayëtsu Diostano cuyar. cuyänequipaq. <DOOL\DFKHQLTXLFXQD‫ێ‬
6੅Porqui Diosta mana cäsushpa ZDQMXFQLTXLMXFQLTXLVKXPDTFRQVLMD‫ێ‬
nunacuna tsecunata rurayaptinmi, pe nacuyë. Llapan shonqiquicunawan
feyupa castiganqa. 7-8੅7VHQRPLTDPFXQD‫ێ‬ Diosta “Grasias” nicur, alabecuyë
pis puntataqa imecatapis mana Salmu੆a cantucunawan, corucunawan
allicunata rurar cacuyarqequi, peru pepaq cantacur. 17੅Imata rurarpis y
cananqa amana wäpu tupänacuyëtsu, ni parlarpis, 7H\WD-HVXFULVWXPXQDQTDQ‫ێ‬
mana allita pensar, QXQDPD\LTXLFXQD‫ێ‬ nolla rurayanqui, y Jesucristurecur
SDTZDVDQULPD\sWVXOOXWDVKLPLTXLFX‫ێ‬ *Dios Yayata “Grasias” nicuyanqui.
nawan. 9-10੅Tsenolla ama jucniqui
jucniquipis ulipänacuyëtsu. Cananqa tse Dios munanqanno cawaqui
mana alli muneniquicuna rureta 18੅Warmicuna, TRZHTXLFXQDSDPDQGD‫ێ‬
jaqiriyarqonquim, juclaya nunana duncho cayë, Jesucristuwan jucnolla
carnin. Y tseno carmi camacoq Dioswan cayanqequirecur. 19੅Ollqucuna, TDPFX‫ێ‬
jucnolla carnin, quiquin Dios canqanno napis warmiquicunata shumaq cuyayë.
cada bes mas alli ticrariyanqui. 11੅Tsemi Ama pecunata llutaqa imachopis
me tse nasionpita carpis, griegu nuna o tratayëtsu.
*israel nuna carpis, *señalacushqa o 20੅Wamracuna, papäniquicunata

mana señalacushqa carpis, chunchulla siempri cäsuyanqui. Tsetam Diospis


carpis, sirwipacoq o mana sirwipacoq munan cushicunanpaq. 21੅Qamcunapis
carpis, Jesucristurecur Diospaqqa papäcuna, wamrequicunata ama
iwallla quecantsic. allapaqa wäpu tupäyëtsu, pecuna
12੅Dios cuyayäshurniquim, TDPFXQDWD‫ێ‬ imatapis mana ajayayänanpaq.
pis acrayäshorqonqui pellapaqna 22੅Esclabucuna, qamcuna imecachopis

cayänequipaq. Tseno carmi, jucniqui patronniquicunata cäsuyanqui. Ama


MXFQLTXLSLVDQFXSlQDFXU\DQDSDQD‫ێ‬ ricarëcayäshuptiquillaqa, imatapis ruraq
cuyänequi. 7VHPLXPLOGLTROOPLVKRQTX‫ێ‬ tucuyanquitsu patronniquicuna
yoqna car, imachopis pasensiacoq cuyayäshunequita munar, sinoqa alli
cayänequi. 13੅7VHQROODMXFQLTXLMXFQLTXL‫ێ‬ shonqiquicunawan sirwiyanqui Diosta
pis ima cäsu captinpis awantanacuyë. Y mantsacur. 23੅Imata rurarpis, cushishqa
ima ninacushqa carpis, SHUGRQDQDTXL‫ێ‬ llapan shonqiquicunawan rurayanqui.
cuyë, -HVXFULVWXSHUGRQD\lVKRQTHTXLQR‫ێ‬ Tseno rurarqa, manam nunacunapaqtsu
lla. 14੅,PDHFDFDSWLQSLVVKXPDTFX\DQD‫ێ‬ rurayanqui, sinoqa Diospaqmi
cuyë. Tseno cuyanacurnenqa, jucniqui rurecayanqui. 24੅Musyayanquinam
MXFQLTXLSLVMXFVKRQTXOODPFDZDFX\DQ‫ێ‬ äniyäshonqequita gloriancho Dios
qui. 15੅Teyta Jesucristu yanapecuyäshï HUHQVLDWDQRZLxHFDZHWDTR\lVKXQHTXL‫ێ‬

a¬3.16 Diosta alabar cantucunatam israel nunacuna “Salmu” niyarqan.


&2/26(16(6੄3੄4 376

paq canqanta. Porqui qamcunapa 10੅Carselcho noqawan llawirëcaq

rasonpa patronniquicunaqa Teyta ZDXTLQWVLF$ULVWDUFRSLVVDOXGD\lVKXQ‫ێ‬


Jesucristum, y petam sirwicayanqui. quim. Tsenollam Bernabepa primun
25੅Peru llutanta ruraqcunataqa, pi me Marcospis saludayäshunqui. 0DUFRV‫ێ‬
cayaptinpis, rurayanqanmannomi mana paqqa qamcuna alli willapashqanam
pimanpis qaqashpa Dios jusganqa. cayanqui. 7VHPLELVLWD\lVKRTQLTXL‫ێ‬

4
1੅Qamcunapis patroncuna, HVFODEL‫ێ‬ cuna shamuptin, VKXPDTFKDVTXL\DQ‫ێ‬
quicunapa ima faltancunatapis qui. 11੅Tsenollam Justo niyanqan
yarpacachäyë, \UDVRQFDTFKRSHFXQD‫ێ‬ Jesuspis saludayäshunqui. Pecunallam
wan cayë. Yarpäyë qamcunapis sielucho cayarqon quecho *israel nunacuna
quecaq patronniquicuna Dios canqanta, 'LRVSDPDQGDTXLQLQSDTZLOODTXLFX‫ێ‬
y petam cuentata qoyanqui. nata noqawan willapäcoqcuna.
2੅Diosta “Grasias” nicurnin, ime öra Pecunam allapa yanapayämarqan.
eque örapis mana qonqeta peman 12੅Jesucristupa sirweqnin marca

mañacur quecayë. 3੅0DxDFX\sQRTDFX‫ێ‬ mayiquicuna Epafraspis


napaqpis mana musyayashqan saludayäshunquim. Pemi imepis
*Jesucristupa alli willaquininta Diosta qamcunapaq mañaquican alli
ZLOODFX\lQlSDT7H\WD'LRVSHUPLWLFX‫ێ‬ ɹrmi cabal nunana cayänequipaq, y
nanpaq. Porqui tseta willaconqäpitam, Dios munanqanno cawacuyänequipaq.
canan carselcho llawirecä. 4੅Jina 13੅1RTDDOOLPPXV\l(SDIUDVTDPFX‫ێ‬

mañacuyë Teyta Jesucristupa alli napaq allapa yarpacachëcanqanta.


ZLOODTXLQLQWDDOHULFl\LULOODSDTQXQDFX‫ێ‬ Tsenollam Laodicea marcacho y
nata willapänäpaq, porqui tseno +LHUDSROLVPDUFDFKRFDTZDXTLQWVLF‫ێ‬
ruranämi presisan. cunapaq y panintsiccunapaqpis
5-6੅Qamcunapis Teyta Jesusman mana yarpacachëcan. 14੅Cuyë amiguntsic
creyicoqcunawan quecar ama tiemputa doctor Lucaspis saludayäshunquim;
perdiyëtsu, listu quecayë pecunata tsenollam jina Demaspis
shumaq tratayänequipaq. Y Diospaq saludayäshunqui.
tapuriyäshuptiquinäqa, DOOLVKLPLTXLFX‫ێ‬ 15੅Saludecuyanqui Laodicea marcacho

napa parlapar cäyipäratsiyänequipaq caq wauqicunata. Ninfatanäqa


listu quecayë. wayinman ellucaq creyicoqcunatawan
saludecuyanqui. 16੅Que cartata
Cartapa ushanan leyirirnin, pasecatsiyanqui Laodiceacho
7੅Cuyë wauqintsic Tiquicum imano caq wauqintsiccunapis leyiyänanpaq.
canqätapis willayäshunqui. Pemi imepis Tsenollam pecunaman apatsenqä
yanapamarqan, Diospa willaquininta cartatapis, qamcunaman
willacuptï. 8੅Tsemi peta cachamü imano pasatsiyämonqa leyiyänequipaq.
quecayanqätapis willayäshunequipaq. 17੅Nicuyë Arquiputa Teyta Jesucristuta

Pemi callpata qoyäshunqui, Diosman sirwinanpaq änenqanta cumplir


mas marcäcur quecayänequipaq. procurecunanpaq. 18੅Quiquï Pablum que
9੅7LTXLFXZDQPLSDLVDQLTXLFXQDZDXTLQ‫ێ‬ saluducunataqa escribimü. Qamcuna
tsic Onesimopis shamonqa. Onesimoqa ama qonqayëtsu carselcho quecaptï
allapa cuyemi y cumplidu nunam. noqapaq Diosta mañacurnin. Teyta Dios
3HFXQDPTXHPDUFDFKRLPDSDVDFRQ‫ێ‬ DOOLTXHQLQZDQTDPFXQDWD\DQDSH‫ێ‬
qantapis willayäshunqui. cuyäshï.
1 TESALONICENSES
Apostol Pablupa punta caq cartan
Tesalonica marcacho creyicoqcunapaq
Tesalonica marcaman chëcurmi, apostol Pablu quima semana rurin *Jesucristupa
alli willaquininta willapäcorqan (Hch 17.2). Tsemi waquin nunacuna cushicurnin,
Jesucristuman creyicuyarqan. Tsepitanam juc marcacunapapis ewarqan alli
willaquita willapäcunanpaq.
Pablu Atenas marcacho quecar Timoteuta mandarqan Tesalonicaman cutïcur
tsecho creyicoqcunata yachatsir yanapananpaq. Allapam Pablu yarpacacharqan
Tesalonica marcacho creyicoqcunapaq, y shuyarëcarqam ima notisiallatapis
pecunapita wiyarita. Mana imatapis wiyarninam, eucorqan Corinto marcaman
tsechona shuyananpaq. Tsemannam Timoteu chärerqan Tesalonica marcacho
creyicoqcunapaq alli novedata willacur. Tsemi allapa cushicur Pablu que cartata
pecunaman cartacorqan.
Que cartacho Pablu saludacurir, willapan Diosman creyicur imano
portacuyänanpaq caqta. Tsepitana yachatsin creyicoqcuna cawariyämunanpaq
caqta y Jesucristu que patsaman cutimunanpaq caqta.

“Grasias” nicayä, porqui yarpäyä Dios


Pablupa saludaquinin Yayaman marcäcur, allicunallata

1
1੅1RTD3DEOXPZDXTLQWVLF6LOYDQX‫ێ‬ rurashqequitam y piwan mewanpis
wan੆a y Timoteuwan cartacayämü, cuyanaquicayashqequitam. Tsenollam
*Dios Yayaman y Teyta *Jesucristuman peta agradesicuyä imecata sufrirninpis,
Tesalonica marcacho creyicoq Teytantsic Jesucristu cutimunanta
wauqicuna y panicuna. 6KXPDTSDVDTXL‫ێ‬ pasensiacur shuyaquicayanqequita.
cho cawacuyänequipaq Teyta Diosnintsic 4੅Diospa cuyashqan wauqicuna y

alli queninwan yanapecuyäshï. panicuna, noqacuna musyayämi Teyta


Diospa acrashqan cayanqequita. 5੅Porqui
Tesalonica marcacho Teyta Diospa alli willaquininta
creyicoqcunapa alli cawaquinin willapäyarniqui manam quiquïcunapa
2-3੅Teyta
Diosnintsicta cada munenïcunallapitatsu yachatsiyarqoq;
mañacuyanqä öram qamcunapaq imepis sinoqa Teyta Diospa poderninwanmi

a¬1.1 Que Silvanullam carqan Silas.

377
17(6$/21,&(16(6੄1੄2 378

yachatsiyarqoq. Tsemi pepa *Santu allqutsayämarqan. 3HUXWVHQRTXHFDS‫ێ‬


Espiritun cäyitsiyäshuptiqui, rason caq tinpis Diosnintsicmi yanapayämashqa
willapäyanqaqta chasquiriyarqequi. Y mana ichicllapis mantsacurishpa alli
musyayanquim qamcunata cuyayarniqui willaquininta willayänaqpaq aunqui
willapäcuyashqänolla portacuyashqäta. PDUTXHTXLFXQDFKRFKLTXLFD\lPDSWLQ‫ێ‬
6੅Tsemi qamcunapis yachacuyarqonqui pis. Tsetaqa qamcuna musyecayanquim.
noqacuna cawayashqäno cawaquita; 3੅Porqui tse willapäyanqaqqa, manam

tsenopam Jesucristu munashqannona lluta yarpenïcunapitatsu carqan, ni


cawaquicayanqui. Santu Espiritu engañayeniquita munartsu
\DQDSD\lVKXSWLTXLPLPHFDWDVXIULUQLQ‫ێ‬ willapäyarqaq; 4੅sinoqa quiquin Teyta
pis, alli willaqui willapäyanqaqta allapa Diosmi marcäcayämashqa alli willaquita
cushishqa wiyacur cawaquicayanqui. willacuyänäpaq. Tsetam noqacunaqa
7੅Tseno sufrircuryan cawacuyashqequita willaquicayä. Manam nunacuna
musyarirmi, Macedonia y Acaya alabayämänanta munartsu willapäcuyä;
marcacho Jesucristuman creyicoq sinoqa Dios munashqannomi
wauqintsiccuna y panintsiccuna willapäcuyä. Y pellam shonquntsic
qamcunano alli ɹrmi marcäquiyoq imano quecanqantapis musyan.
queta yachaquicayan. 8੅Jinantinchonam 5੅Noqacunaqa manam shumaq parlaq

willaquicayan Teyta Diosman qamcuna tucurtsu, ni qellerecur engañacurtsu,


allapa marcäcuyanqequita y manam qamcunaman shayämorqä. Tsetaqa
presisannatsu qamcunapaq willacuyänä. allim musyayanqui, y quiquin Teyta
Qamcunarecurmi Teyta Jesuspa alli Diosmi musyan. 6੅Y manam munayätsu
ZLOODTXLQLQWDMLQDQWLQFKRPXV\DUL‫ێ‬ qamcuna ni waquincuna
yashqa, \PDQDP0DFHGRQLDPDUFDOOD‫ێ‬ alabayämänanta. Teyta *Jesucristupa
chotsu ni Acaya marcallachotsu apostolnin cayanqäman marcäcur,
musyayan. 9੅Porqui quiquin nunacunam puediyämanmi carqan imecatapis
willaquicayan qamcunaman chäyämuptï mandayeniquita. 7੅3HUXWVHQRTXHFDSWLQ‫ێ‬
FX\DTXLQLTXLFXQDZDQFKDVTXL\lPDQTH‫ێ‬ pis, qollmi shonqücunawanmi, imeca
quita, y mana rasonpa caq dioscunata juc mamä wamrancunata cuidaqno
jaqirïcurna, rasonpa cawaq Diostana qamcunata cuidayarqoq. 8੅Tsenomi
sirwicayanqequita. 10੅Tsenollam allapa cuyayarqoq qamcunata. Manam
ZLOODTXLFD\DQ'LRVSD7VXULQ-HVXFULV‫ێ‬ Teyta Diospa alli willaquininllatatsu
WXWDVLHOXSLWDFXWLPXQDQWDVKX\DTXLFD‫ێ‬ willayarqoq; qamcunarecorqa asta
yanqequita. Petam wanushqanpita wanurpis wanuriyämanmi carqan.
Teyta Dios cawaritsimorqan, y pellam Tselayapam cuyecuyaq qamcunata.
salbamäshun inɹernuman ewanantsic‫ێ‬ 9੅Wauqicuna panicuna, qamcuna

pita. yarpäyanquichi yä bidäcunata


pasayänäpaq allapa uryayanqäta.
Pablu yarpätsin pecunacho Uryayarqä paqasta junaqtam qamcunata
canqanta mana afanayänaqpaq. Tsenomi cayarqä

2
1੅Wauqicuna panicuna, TDPFXQD‫ێ‬ Diospa alli willaquita willapäcurnin.
man shayämonqäqa manam 10੅Teyta Diospis musyanmi, \TDPFX‫ێ‬

embanutsu carqan. Tsetaqa allipam napis musyayanquim creyicoq


musyecayanqui. 2੅Puntatam Filipos mayintsiccunacho quecar, imatapis
marcacho ashayämarqan y llutancunata mana rurayashqäta y
379 17(6$/21,&(16(6੄2੄3

onradu cabal nuna cayanqäta. 11-12੅Jina qamcunataqa llaquiyarniquim


qamcuna musyayanquim, imeca juc shonqücunacho yarparëcayaq y allapam
teyta tsurincunata willapaq cuenta, munecuyä imecanopapis qamcunaman
jucniqui jucniquicunata mas callpata shamur toparinantsicta. 18੅Tsemi
qoyarniqui willapäyanqaqta. Jina qamcunaman shamita munayarqä. Asta
allapam rogayarqaq Teyta Diospa japallällapis atsca cutim shamita
wamrancuna cayashqequirecur shumaq balurarqä, peru diablum atajucunata
portacuyänequipaq, porqui quiquin churamushqa mana shamunäpaq.
7H\WD'LRVPLDFUD\lVKRUTRQTXLPDQGD‫ێ‬ 19੅Jesucristu que patsaman cutimuptin

quinincho cushishqa cayänequipaq. SHSDQRSDQFKRULFDUL\DUQLTXLFXVKLFX‫ێ‬


13੅'LRVSDDOOLZLOODTXLQLQWDZLOODUL\DS‫ێ‬ rinätam shuyarä, ¡porqui qamcunallataq
teqmi, DOODSDFXVKLFXUVKRQTLTXLFXQD‫ێ‬ cushiquinïqa quecayanqui! 20੅¡Aumi
man chasquïcuyarqequi, “Queqa Diospa wauqicuna panicuna, qamcunam
rasonpa palabranmi” nir, y manam cushiquinï gosaquinïqa cayanqui!
QL\DUTHTXLWVX´3HFXQDSD\DFKDWVLTXL‫ێ‬
ninllam” nishpa. Tserecurmi Teyta Dios Timoteuta Pablu mandanqan

3
VKXPDTFDZDFX\lQHTXLSDT\DQDSH‫ێ‬ 1੅Tseno allapa llaquiyarniquim, que
cayäshunqui. Tsemi imepis “Grasias” $WHQDVPDUFDFKRDVWDMDSDOOlFXQD‫ێ‬
nicayä Diosnintsicta. 14੅3RUTXLTDPFXQD‫ێ‬ llapis quedaquita pensarir, 2੅Timoteuta
tapis, wauqicuna panicuna, Israel watucariyäshunequipaq qamcunaman
nasioncho Jesucristuman creyicoq cachamorqä. Timoteoqa Diosnintsicta
wauqintsiccunata y panintsiccunata sirwirninmi, noqacunano Teyta
chiquir sufritsiyashqannomi marca *Jesucristupa alli willaquinincunata
mayiquicuna sufricatsiyäshunqui. willacur yanapacun. Pemi creyicur,
15-16੅7VH,VUDHOQDVLRQFKRFKLTXLFRTFX‫ێ‬ marcäquiniquicunacho mas callpata
nam condenayarqan Teyta Jesusta qoyashurniqui yanapecuyäshunqui.
wanutsiyänanpaq. Tsenollam Diospa 3੅Tsenopam ima sufrimientucunata

*SURIHWDQFXQDWDSLVXQHWLHPSXZDQXWVL‫ێ‬ pasarninpis, creyiquiniquicunacho alli


yarqan. Y canannam noqacunatana ɹrmi quecayanqui, SRUTXLPXV\D\DVK‫ێ‬
mecho tsechopis qarqayäman. Manam qanquinam sufrinantsicpaq caqtaqa.
PXQD\DUTDQWVXPDQDLVUDHOFDTQXQDFX‫ێ‬ 4੅Porqui qamcunawan quecarmi, tseno

nata salbacuyänanpaq willapäyänäta. sufrinantsicpaq caqtaqa willayarqaq, y


7VHQRSDPOODSDQQXQDFXQDSDFRQWUDQ‫ێ‬ niyanqaqnollam sufrimientucunata
cuna ticracuriyashqa. Tsemi Teyta pasecayanqui. 7VHWDTDPXV\D\DQTXL‫ێ‬
Diosta piñarcatsiyashqa. Tsenopam nam. 5੅Tsemi yarpacachëwan mana
pasepa jutsasapa ticrarir, Teyta Diospa imanopis queta puedir, cachecamorqä
pasensianta ushacäratsiyashqa. Tsemi Timoteuta marcäquiniquicunacho
Teyta Dios feyupa castigananpaq imano quecayanqequita musyanäpaq.
quecan. Pensarqä “Quisä diablu tentayaptin
creyiquinincunapita tumacäcuriyashqa”
Pablu watucacoq yape cutita
nirmi. Tseno quecuptenqa, embanuchi
munan Tesalonica marcata
sufrircuryan willapäyanqaq canman
17੅Wauqicuna panicuna, SRFXWLHPSX‫ێ‬ carqan.
llam qamcunapita raquicashqa quecayä. 6੅3HUX7LPRWHXPFDQDQTDTDPFXQD‫ێ‬

Peru tseno raquicashqa quecarpis, pita cutiramur, allapa shumaqta


17(6$/21,&(16(6੄3੄4 380

willayämashqa Diosnintsicman yarqonquim noqacunapita Teyta Dios


marcäcur jucniqui jucniqui cuyanacur munashqanno cawaquita. Y tsenonam
quecayanqequita. Siemprish cawaquicayanqui. Peru cada junaq mas
llaquiyämarnï yarparëcayämanqui y allicuna rureta tirayë.
QRTDFXQDZDQ\DSHWRSDULWDSLVPXQHFD‫ێ‬ 2੅Jina qamcuna musyayanquim Teyta

yanquish. Tsenollam noqacunapis -HVXVSDSRGHUQLQZDQ\DFKDWVL\DVKTDT‫ێ‬


qamcunawan ricanacurita allapa cunata. 3੅Teyta Diosqa munan qamcuna
munecuyä. 7੅Tsemi wauqicuna panicuna, jutsannaq cayänequitam. $PDPHTHTXL‫ێ‬
WVHOD\DOODTXLTXLFXQDWD\VXIULPLHQWXFX‫ێ‬ pis jucwan jucwan pununacuyëtsu.
nata pasecarpis, Teyta Diosman 4੅Tsepa cuentanqa personequicunata

qamcuna alli marcäcur quecayanqequita respetar tsepita awantacuyë, Dios


musyarir, imano consulacuriyarqö. munashqanno cawacur. 5੅Ama tse mana
8੅7H\WD-HVXVPDQFUH\LFXUTXHFD\DQTH‫ێ‬ alli muneniquicuna dominayäshïtsu.
quita musyarirran, pacha miquitapis Tsenoqa cawacuyan Diosta mana
punitapis tranquilullaqa taririyarqö. cäsucoq nunacunallam. 6੅Ama ni
9੅Tsemi ni imanopa agradesiquita meqequipis qamcunacho jucpa
puediyätsu Teyta Diosta qamcuna pepa majanwan cacur traisionanacur
QRSDQFKRDOODSDFXVKLWVL\lPDQTHTXL‫ێ‬ ofendinacuyëtsu. 7H\WD'LRVTDZLOOD\DQ‫ێ‬
pita. 10੅Paqasta junaqtam mañaquicayä qaqnollam feyupa castigacun quecunata
Teyta Diosnintsic yape ricanacurinapaq rurashqaqa. 7੅Teyta Diosqa manam
permitïcunanta. Tsenopaqa masllam acramashqa cantsic llutancunata rurar
yacharatsiyashqequi mas alli cacunantsicpaqtsu, sinoqa jutsannaqna
marcäquiniquicuna cananpaq. canantsicpaqmi. 8੅Tsemi pipis que
yachatsiquinïcunata mana cäsucorqa,
Pablu Diosman mañacunqan manam noqallatatsu despresyaman,
11੅Allapam munecuyä quiquin Teyta sinoqa *Santu Espiritu qoyäshoqniqui
Diosnintsic y Teyta Jesucristuntsic yape Teyta Diostam.
watucariyänaqpaq permitïcunanta. 9੅Quetapis niriyashqequi: :DXTLQWVLF‫ێ‬
12੅Teyta Diosnintsic yanapecuyäshï cunawan cuyanacunantsicpaq caqtaqa,
jucniqui jucniqui mas cuyanacur manam que cartacho escribimünatsu,
cayänequipaq, \QRTDFXQDFX\D\DQTDT‫ێ‬ porqui quiquin Teyta Diosmi
nolla llapan nunacunatapis yachatsiyäshushqanqui jucniqui
cuyayänequipaq. 13੅7VHQROOD\DQDSH‫ێ‬ jucniquicuna cuyanacuyänequipaq
cuyäshï marcäquiniquicunacho alli caqtaqa. 10੅$OOLPFX\HFD\DQTXL0DFHGR‫ێ‬
tsaracuyänequipaq. Tsenam pepana car nia marcacho wauqicunata, peru
mana shimpipashqa *Dios Yayapa PDxHFX\DTPLFDGDMXQDTPDVFX\DQD‫ێ‬
nopanchopis quecayanqui Teytantsic cur cayänequipaq. 11੅Imanopapis
Jesucristu que patsaman llapan pepa shumaq cawaquita tirayë. Ama jucpa
caqcunawan cutimunan junaq. asuntuncunaman meticuyëtsu. Sinoqa
mandayanqaqnolla mana penqacushpa
Shumaq cawacushun Teyta Dios imecachopis uryapäcuyë. 12੅Que
cushicunanpaq QL\DQTDTFXQDWDFlVXFXUFXPSOL\DSWL‫ێ‬

4
1੅Wauqicuna panicuna, Teyta queqa, waquin nunacunapis
*Jesucristupa jutinchomi quetapis UHVSHWD\lVKXQTXLP\PDQDPLPHTXLFX‫ێ‬
allapa roguecuyaq. 4DPFXQD\DFKDFX‫ێ‬ napis pishenqatsu.
381 17(6$/21,&(16(6੄4੄5

cho cawaquicayaptiqueqa, cutimurpis,


Teyta Jesuspa cutiminin manam juc suwanotsu derepentita
13੅Wauqicuna panicuna, ZDQXVKTDFX‫ێ‬ tariyäshunqui. 5੅Tseno allicunata
napaqmi cäyitsiyeniquita canan rurarmi, actsichonona y junaqchonona
munayä. Wanupucurnin, DPDOODTXL\DQ‫ێ‬ cayanqui, y manam tutapechononatsu
quitsu Diosman mana marcäcoq ni paqaschononatsu cayanqui. 6੅Tsemi
nunacunanoqa. 14੅Teyta Jesus wanurir noqantsicqa alli yarpenintsicwan mäcoq
cawarimonqanta creyintsicmi. Tsenomi mäcoq quecanantsic, y manam
creyinantsic Diosman marcäquicar punucashqa nunacunanotsu canantsic.
wanushqacunapis cawarimur Jesuswan 7੅Tse mana alli ruraq nunacunataqa

juntu shayamunanta. 15੅Tsemi Jesucristu punucashqano y machashqano


cäyitsimanqannolla, queta niyaq: cayaptinmi, mana alli rurecuna
Manam Teyta Jesus cutimonqan öra gustayan. 8੅Peru noqantsicqa actsichono
cawecaqcunaraqtsu wanushqacunapita carmi, alcabu cabal nuna canantsic. Juc
mas punta puntacho cayanqa. 16੅Porqui soldadu defendicunanpaq ɹerupita
quiquin Teyta Jesucristum sielupita chalecuta y cascuta churaconqannollam,
urämonqa poderninwan mandacur. Tse QRTDQWVLFSLVGLDEOXSLWDGHIHQGLFXQDQ‫ێ‬
öram wiyecushun mandacoq *anjel tsic, jucnintsic jucnintsic cuyanacur,
qayaquecamuptin Diospa trompetan Teyta Jesus salbamanqantsicman
waqecamoqta. 7VHQDP7H\WD-HVXFULVWX‫ێ‬ marcäcur, 9੅porqui Teyta Diosnintsicqa
man creyiquicar, wanushqacuna manam dispunishqa castigashqa
puntata cawariyämonqa. 17੅Tsepitanam canantsicpaqtsu, sinoqa Teyta *-HVXFULV‫ێ‬
cawecaq caqcuna pecunawan juntu turecur, salbashqa canantsicpaqmi.
jeqarishun Teytantsicwan pucute 10੅Pemi noqantsicrecur wanorqan. Tsemi

rurincho toparinapaq. Tsepitanam wanurirpis cawarpis, pewan juntu


Teytantsicwan juntu wiñepa wiñenin quecanantsic. 11੅Tsemi canan balorta y
cawacushun. 18੅Tsemi quecunata callpata qonacur quecayanqequinolla
willapänacur, jucniqui jucniqui jucniqui jucniquicuna quecayë.
marcäquiniquicunacho yanapanacur
quecayë. Teyta Jesusman creyicoqcunata
Pablu willapan
5
1੅Peru wauqicuna panicuna, ime

junaq o ime tiempu shamunantaqa, 12੅Wauqicuna panicuna, allapam


manam presisantsu que cartacho roguecuyaq yachatsiyäshoqniquicunata
niyänaq; 2੅porqui qamcunaqa allipam estimecuyänequipaq. Pecunaqa
musyayanqui Teyta Jesus derepentita qamcunacho quecayan allapa
LPHFDVXZDSDTDVSDVKDPRTQRFXWLPX‫ێ‬ empeñuncunawan willapäyäshurniquim.
nanpaq canqanta. 3੅Waquin nunacunam 13੅Tseno uryayanqanrecur, allapa cuyar

niyanqa: ´6HJXUXQDP\DOOLSDVDTXLFKR‫ێ‬ estimecuyë, y jucniqui jucniquicuna


nam cantsic” nishpa. 7VHQRQLFD\DS‫ێ‬ shumaq bidata pasacur cawacuyë.
tinmi, derepentita chaquiconqa limpu 14੅Wauqicuna panicuna, MLQDURJXHFX\DVK‫ێ‬

ushacäyänan öraqa, imeca qeshyaq qequi qelacunata piñapëcuyänequipaq, y


warmipa qeshpicunanpaq nanatsiquinin creyiquinincunapita desanimecaqcunata, y
öra chäreqno, y manam ni imano safeta qepaman cuticaqcunata callpata qor
puediyanqatsu. 4੅Peru wauqicuna yanapecuyänequipaq, y llapan nunacunatapis
panicuna, TDPFXQDDOOLUXUHQLTXLFXQD‫ێ‬ shumaq pasensiequicunawan ricayänequipaq.
17(6$/21,&(16(6੄5 382

15੅Paqtaraq meqequipis, pipis mana 22੅Y mana alli caqcunataqa ama

allita rurayäshuptiqui, mana allipa chasquiyanquitsu.


cutitsiyanquiman, antis allita rurar 23੅Alli cawaquicho catsimaqnintsic

jucniqui jucniquipis cayanqui. Tsenolla TXLTXLQ'LRV\DQDSHFX\lVKwHVSLULWLTXL‫ێ‬


llapan nunacunapaqpis cayanqui. cunawan almecuerpu mana jutsayoqna
16੅Imepis cushishqa cacuyanqui. cayänequipaq. Tsenopam Teyta
17੅0DQDTRQTHWD'LRVPDQPDxDFX\DQ‫ێ‬ Jesucristu que patsaman cutimuptin,
qui. 18੅Ima pasayäshuptiquipis, “Grasias” mana shimpipashqana quecayanqui.
nicuyanqui Diosnintsicta, porqui Teyta 24੅Acrayäshoqniqui Teyta Diosqa

Diosmi munan tseno cayänequita marcäquipaqmi, y yanapecuyashunquim


Jesucristuman creyicoq tseno cawacuyänequipaq.
cayanqequirecur. 25੅Wauqicuna panicuna, Teyta
19੅Allicunata rurayänequipaq *Santu Diosman mañacuyë noqacunapaqpis.
Espiritu cäyitsiyäshuptiqui, ama 26੅Llapan wauqintsiccunata saludacuyë

michänacuyëtsu. 20੅Diospa *SURIHWDQ‫ێ‬ wacupecuryan. 27੅Teyta Diospa


FXQD\DFKDWVLFX\DVKTDQWDDPDGHVSUHV‫ێ‬ jutinchomi mandayaq que cartata Teyta
yayëtsu. 21੅Antis llapantapis alleqraq Jesusman llapan creyicoqcunapa
cäyicuyanqui “Mä ¿Diospitacush o nopancho leyiyänequipaq.
manacush?” nir. Allin caqcunataqa 28੅7H\WD-HVXVDOOLTXHQLQZDQ\DQDSH‫ێ‬

peqequicunaman cösa churacurcuyë. cuyashï.


2 TESALONICENSES
Apostol Pablupa ishque caq cartan
Tesalonica marcacho creyicoqcunapaq
Tesalonica marcaqa Macedonia probinsiachomi carqan. Macedonia probinsianam
Grecia nasioncho carqan. Tesalonica marcaman que cartata manaraq cartacurmi,
apostol Pablu musyarqan tse marcacho wauqicuna panicuna jina chiquinacur
siguiyashqanta. Tsenollam musyarqan llutan yachatsicoqcuna “*Jesucristu
cutimunanpaq caqqa cumplishqanam” nir, nunacunata creyitsir puricayanqanta.
Tseno niyashqanta creyirninmi, waquin wauqicuna y panicuna “¿Imapaqnam
uryashunpis?” nir, uryaquitapis munayarqannatsu. Tsepa rantinmi puricuyarqan
wayin wayin waquin wauqi panicunata micuparllana.
Tseno quecayashqanta musyarirmi, apostol Pablu que cartata apatserqan
Tesalonica marcacho quecaq wauqicunaman y panicunaman tse mana alli
yarpenincunapaq willapar. Tsenollam chiquir qaticachashqa quecaq Diosman
creyicoqcunata callpata qon. Jina piñaparmi nin nunapa bidanta aberwar
puriyashqanpa rantin uryar cacuyänanpaq. Tsenollam jina cäyitserqan Jesucristu
cutimunanpaqqa anticristuraq yurimunanpaq cashqanta (2.1-12).

Diosman marcäquiniquicuna mas


Pablupa saludaquinin yapaquecanqanta, y ancupänacur

1 yanapanaquicayanqequita. 4੅Tsemi
1੅Noqa Pablum, ZDXTLQWVLF6LOYDQX‫ێ‬

wan y Timoteuwan, que cartata noqacunapis Diosnintsicman creyicoq


escribiyämü Teyta Jesusman y *Dios wauqintsiccunata allapa cushicur
Yayantsicman creyicur, Tesalonica willayä, nunacuna chiquir
marcacho quecaq wauqicuna y qaticachëcayäshuptiquipis, VXIULPLHQWX‫ێ‬
panicuna. 2੅Dios Yaya y *Jesucristu alli cunata pasecarpis, Teyta Diosman
queninwan yanapecuyäshï shumaq marcäcur tsaraquicayanqequita. 5੅Tseno
pasaquicho cawacuyänequipaq. VXIUL\DQTHTXLSLWDP'LRVSDPDQGDTXL‫ێ‬
ninman yecuyanqui. Tsenopam Teyta
Sufrimientucuna rurincho Diosman Diosqa musyatsicun alli queninwan
marcäcur tsaracushun jusgamanqantsicta.
3੅Wauqicuna panicuna, qamcunapaq 6੅Tsemi alli justisiata ruraq car,

imepis Diosta grasias nicayäna sufritsiyäshoqniquicunatanäqa


presisanmi. Porqui musyecayämi sufritsenqa. 7੅<FDQDQTDPFXQDVXIULFDT‫ێ‬

383
27(6$/21,&(16(6੄1੄2 384

FXQDWDQDPQRTDFXQDWDQRMDPDUD‫ێ‬ “*Santu Espiritum musyaratsimashqa”


tsiyäshunqui; SHUXWVHTDFDQTD7H\WDQ‫ێ‬ niyäshuptiquipis, QL´3DEOXPFDUWDFD‫ێ‬
tsic Jesucristu puedeq *DQMHOQLQFXQD‫ێ‬ morqon tseno” nishpa, niyäshuptiquipis.
wan sielupita que patsaman imeca nina 3੅Ama pipis tseno engañayäshunequita

rupecaqchono cutimuptinmi. 8੅Pëqa dejacuyëtsu, porqui tse junaq manaraq


VKDPRQTD7H\WD'LRVWDPDQDUHVSHWDT‫ێ‬ chämuptinmi, nunacuna Diosnintsicpa
cunata, y Teyta Jesucristupa alli contran sharcucurcuyanqa. Tsenam si
willaquininta mana cäsucoqcunata -HVXFULVWXSDFRQWUDQQXQD\XULUFD‫ێ‬
castigananpaqmi. 9੅Tse nunacunam monqa. Tse nunaqa dispunishqa quecan
wiñepa wiñenin castigashqa cayanqa, y condenadu ushacänanpaqmi. 4੅Pemi
PDQDP7H\WD'LRVSDTDTOODQWDULFD\DQ‫ێ‬ puedeq tucur michäconqa Diosta
qatsu. Tsemi qarqushqa cayanqa Teyta respetacur adorayänanta y munanqatsu
Diospa allapa shumaq puedeq pipis “Diosnïmi” nir, imatapis
mandaquininpita. 10੅Tsenoqa canqa adorananta, sinoqa munanqa peta
7H\WD-HVXFULVWXTXHSDWVDPDQFXWLPXS‫ێ‬ alabayänantam, y asta Jerusalen
tinmi. Tse junaqmi peman creyicoqcuna marcacho Teyta Diosnintsicpa
pecunapaq Jesus llapan rurashqanta *templunmanmi “Noqam cä Dios”
riquecur mana imanopis queta puedir nishpa, täquiconqa.
cushicur alabayanqa. Y qamcunawanpis 5੅ Manacu yarpäyanqui qamcunawan
¿
tsenomi pasaconqa, willayanqaqman quecar tsecunata willayanqaqta?
creyicuyashqa cayaptiqui. 6-7੅Tsemi musyayanquina anticristu
11੅7VHUHFXUPL7H\WD'LRVWDTDPFXQD‫ێ‬ VKDPXQDQSDTFDTWDLPDMDUFDUsFDQTDQ‫ێ‬
paq imepis mañaquicayä pe tapis. Tse jarcarëcaqta Diosnintsic
acrayäshushqa carnin, allipa jorquriptinmi, VLTDDQWLFULVWRTD\XULUFD‫ێ‬
riquecuyäshunequipaq. Tsenolla pe monqa. Tseyaqmi nunacunata diablu
munashqanno imatapis rurayaptiqui rurillanllata engañacur mana allicunata
poderninwan yanapecuyäshunequipaq. ruratsiquicanqa. 8੅Tse jarcarëcaqta
12੅7VHQRDOOLTXHQLQZDQ\DQDSD\lVKXSWL‫ێ‬ jorquriptinmi, si yurircamonqa tse
quim, Teyta Jesucristuta nunacuna anticristu. Peru petam Teyta Jesus
alabayanqa; y qamcunatapis chipapäquicaq poderninwan cutimur
ancupäyäshurniquim, Teyta Diosnintsic pücarenqa ushacäreqpaq. 9੅7VHDQWLFULV‫ێ‬
\-HVXFULVWXQWVLFDOOLSDULTXHFX\lVKXQ‫ێ‬ toqa shamonqa diablu yanapaptinmi.
qui. Tsemi allapa puedeq queninwan
chämur, espantaquipaq señalcunata y
Pablu alleq cäyitsicun Teyta Jesus milagrucunata ruranqa nunacunata
imano cutimunanta engañananpaq. 10੅Tuqui nicachaq

2
1੅Wauqicuna panicuna, canan engañuncunawanmi pushanqa
roguecuyashqequi Teyta *-HVXFULV‫ێ‬ condenadu nunacunatanäqa, porqui tse
tupa cutimininta y noqantsic pewan nunacunaqa quiquillancunam
juntu canantsicpaq canqanta alleq salbacuyänanpaq, rasonpa caq
cäyicuyänequipaq. 2੅Ama fasilllaqa ZLOODTXLWDZL\HFDUSLVPDQDJXVWD\DVK‫ێ‬
picunapis willapäyäshonqequicunaman qatsu. 11੅Tsemi Teyta Dios jaqirishqa
creyicurcuyëtsu, ni mantsacäyëtsu: ulicurcur engañaqnincunaman
“Teyta Jesucristupa cutiminenqa canan creyicuyänanpaqna. 12੅Tserecurmi
warellanan” nishpa, niyäshuptiquipis, ni condenadu cayanqa, SRUTXLWVHQXQDFX‫ێ‬
385 27(6$/21,&(16(6੄2੄3

naqa rasonpa caq willaquiman manam 3੅Peru Teyta Diosnintsicqa manam imepis

creyicuyantsu, DQWLVPDQDDOOLUXUHFXQD‫ێ‬ qonqecamäshuntsu. Qamcunatanäqa alli


chomi cushicachäcur caquicayan. ɹrmi creyiquiniquicunacho tsaracoqtam
ticraratsiyäshunqui, y imeca mana
Teyta Jesucristuman marcäcur allicunapitapis tsapecuyäshunquim.
shuyacushun 4੅Teyta Diosmanmi marcäquicayä
13੅Peru qamcunataqa, wauqicuna mandayanqaqno imatapis allita rurar
panicuna, Teyta Diosnintsicmi quecayänequipaq. 5੅Teyta Diosnintsic
cuyayäshurniqui, acrayäshorqonqui yanapecuyäshï pe cuyamanqantsicno
puntata salbacuyänequipaq. Tsenoqa jucniqui jucniqui cuyanacuyänequipaq, y
salbayäshushqanqui Jesucristuman Teyta *-HVXFULVWXSDVHQVLDFRTFDQTDQQR‫ێ‬
rasonpa creyicuyaptiquim, y Santu lla qamcunapis cayänequipaq.
(VSLULWX7H\WD'LRVOODSDTQDFD\lQHTXL‫ێ‬
paq yanapayäshuptiquim. Tserecurmi Uryanantsicqa allapam presisan
qamcunapaq imepis Teyta Diosta 6੅Wauqicuna panicuna, Jesucristupa
“Grasias” nicayä. 14੅7VHQRTDVDOED\lVKRU‫ێ‬ MXWLQFKRPLPDQGD\DTTHODFDTZDXTLFX‫ێ‬
qonqui alli willaquita willapäyanqaqman nawan mana juntacuyänequipaq. Porqui
creyicuyaptiquim. Tsenopam Teyta tse wauqicunaqa manam noqacuna
Jesucristupa nopancho y poderninta yachatsiyanqaqnotsu portacuyan.
ricar cushishqa quecayanqui. 7੅4DPFXQD\DFKDFX\DVKTDQTXLPQRTDFX‫ێ‬
15੅Tserecur, wauqicuna panicuna, napita imano bida pasana canqänta.
creyiquiniquicunacho alli ɹrmi tsaracur Noqacunaqa mana uryashpaqa, manam
quecayë; y ama qonqayëtsu quiquïcuna qamcunacho cayarqätsu. 8੅Y manam
qamcunawan quecar willapäyanqaqta, y GHEDOGLWDTDLPHTXLFXQDWDSLVPLFXFXUFX‫ێ‬
que cartawanpis yachatsiyanqaqta. yarqätsu, antis paqasta junaqta uryarmi,
16੅Quiquin Teytantsic Jesucristum y bidäcunata pasayarqä qamcunata mana
*Dios Yayantsicmi alli queninwan afanayänaqpaq. 9੅Änirpis, GHUHFKLTXLFX‫ێ‬
cuyamarnintsic, alli marcäcoqta wiñepa nam carqan yanapayämänequipaq, peru
wiñenin cushishqata catsimantsic. 17੅Pe tseno quecaptinpis, uryayarqä qamcuna
yanapecuyäshï shonqiquicunacho tseta ricar yachacuyänequipaqmi.
FDOOSDWDWVDULUDOOLWVDUDFXUFD\lQHTXL‫ێ‬ 10੅Qamcunawan quecarnin, bien clarum

paq, y llapan imapis parlayanqequi y queno mandayarqaq: “Pipis urye mana


rurayanqequi allilla cananpaq. munaq caqqa, ama micutsuntsu” nir.
11੅Peru tseno quecaptinpis, wiyecayä
Noqacunapaq mañacuyë qamcunacho siempriraq qelacuna
Teyta Diosta quecayanqantam. Tsecunaqa manam

3
1੅Wauqicuna panicuna, Diosta imatapis rureta munayantsu, sinoqa
noqacunapaq siempri mañaquicayë mana combieneqcunaman meticurmi
pepa willaquininta meman tsemanpis puriquicayan. 12੅Tse nunacunatam Teyta
UDVOODFKlUDWVL\DSWwTDPFXQDFKDVTXL\DQ‫ێ‬ Jesucristupa jutincho rogar mandayä
qequinolla, SHFXQDSLVFXVKLVKTDFKDVTXL‫ێ‬ mana qela cayänanpaq, y shumaq
riyänanpaq. 2੅Jina mañacuyë Diosta lisu uryacur bidancunata pasayänanpaq.
nunacunapita y llutan ruraqcunapita 13੅Y qamcunaqa, wauqicuna panicuna,

librecayämänanpaq. Porqui pecunaqa ama alli rurecunapita utinäcuriyëtsu.


manam Teyta Diosman creyicuyantsu. 14੅Sitsun meqan nunapis que cartacho
27(6$/21,&(16(6੄3 386

willapanqäta mana cäsuconqa, pecunata OODSDQMXQDTFXQDDOOLFDZDFX\lQHTXL‫ێ‬


alleq reqiyë y ama juntacuyëtsu. Tsenam paq yanapecuyäshï. Teyta Diosnintsic
pecuna pasepa penqacuyanqa. 15੅Peru qamcunawan quecatsun.
ama chiquicurcuyëtsu; antis alli buenu 17੅Quiquïpa maquiwanmi y

willapëcuyë juc wauqiquicunatano. leträwanmi saludayarniqui escribicamü.


Tsenomi llapan cartäcunatapis
Diosnintsic bendisicuyäshi ɹrmamur escribimü.੆a 18੅Teytantsic
16੅Alli
pasaquicho catsimaqnintsic -HVXFULVWXDOOLTXHQLQZDQEHQGLVLFX‫ێ‬
Teyta Dios ima pasayäshuptiquipis, yashï. ੍¡Tseno catsun!੏

a¬3.17 Quiquin Pablupa cartan canqanta musyayänanpaq Pablu tseno nerqan.


1 TIMOTEU
Pablupa punta caq cartan Timoteupaq
Timoteoqa Pabluwanmi *Diospa palabranta willapäcur jinantinpa puriyarqan.
Timoteupa papänenqa carqan Diosman mana marcäcoqmi; peru mamänqa Diosman
marcäcoqmi carqan. Mamänenqa *israel nuna castam carqan.
Efeso marcachomi Pabluwan Timoteu alli unepa yachatsicur quedacuyarqan.
Tsepitanam Pabloqa juc marcacunapana euquita pensarnin, Timoteuta nerqan
tsecho quedecur yachatsicur siguinanpaq, tsenopa mas creyicoqcuna
miracäyänanpaq, y alli patsacashqa cayänanpaq. Tseno encarguecurnam
“Prontunam cutiramushaq” nir, despidiquicur eucorqan. Tseno nicarpis Pabloqa
cutinanpaq unemi demoramorqan. Tsemi Timoteuman cartacorqan llapan
rurananpaq caqcunata yarpätsir. Que cartachopis Pablu Timoteuta nin mana alli
yachatsicoqcunata cösa willapänanpaq. Jina willapan creyicoqcunata shumaq
cuidar ordenman churar Efesocho cananpaqmi.

nunacuna llutancunata yachatsicuyaptin


Pablu Timoteuta saludanqan michänequipaq. 4੅$PD\DFKDWVL‫ێ‬

1
1੅Noqa Pablum, salbacoq Diospa, y cuyätsuntsu mana caqtaqa Diospaq
marcäcur shuyaconqantsic Teyta willapäcur, ni une castancuna imanopis
*Jesucristupa acrashqan apostolnin cä. cayanqanta. Tseno yachatsicuyaptinmi,
2੅Tsemi, allapa cuyë Timoteu, que Diosnintsicpa boluntaninman
cartata qamman cartacamü. Qamqa PDUFlFX\DQTDQWDTRQTDTXLFXUOLU\DTXL‫ێ‬
LPHFDWVXUwFXHQWDPFDQTXL-HVXFULVWX‫ێ‬ llachona cacuyan, \PDQDP\DQDSDFXQ‫ێ‬
man marcäquiniquirecur. Y allapam tsu Diosnintsicpa muneninta
munecü *'LRV<D\DQWVLF\-HVXFULVWXQ‫ێ‬ marcäquinintsicllawan
tsic alli queninwan y ancupäquininwan musyanqantsicta.
shumaq pasaquicho canequipaq 5੅Peru Diosnintsicpa boluntanenqa

yanapecushunequita. queno canantsicpaqmi: DOOLVKRQTXQWVLF‫ێ‬


ZDQMXFQLQWVLFMXFQLQWVLFFX\DQDFXQD‫ێ‬
Mana alli yachatsiquicunapaq paqmi, DOOLFRQVHQVLDQWVLFZDQFDZDFX‫ێ‬
cäyitsiquicuna napaqmi, y alli caq yachatsiquicunaman
3੅Macedonia marcata eucurninmi, rasonpa marcäcunapaqmi. 6੅Quecunata
rogarqaq Efeso pueblucho quedecur qonqecurmi, tse mana alli yachatsicoq
yachatsicunequipaq. Tsenollam QXQDFXQDRTUDFDVKTDFXHQWDSXULTXLFD‫ێ‬
cananpis roguecoq tsecho waquin yan llutanta parlacurnin. 7੅Pecunam

387
17,027(8੄1੄2 388

*Moises escribishqan leycunata marcäcunäpaq, y Jesucristu cuyacoq


yachatsicur, yachaq tucuyan; peru canqanno cuyacoq canäpaq.
melayapa yachatsicurpis, manam 15੅-HVXFULVWXPTXHSDWVDPDQVKDPRU‫ێ‬

parlayanqan ni ima ninan canqantapis qan jutsasapacunata salbananpaq. Tse


musyayantsu. jutsasapacunapitapis mas peormi carqä.
8੅Musyantsicmi *Moisespa leynincuna Queqa rasonpa caqmi, y llapequim
allapa alli canqanta, peru tsepaqqa tsetaqa creyiyänequi. 16੅Tseno jutsayoq
allipam yachatsishwan. 9-10੅Tse *leyqa quecaptïpis, Teytantsic Jesucristu
manam alli ruraqcunata jusganqatsu; manam castigamarqantsu. Mas bienmi
sinoqa jusganqa mana cäsucoqcunatam, ancupëcamarqan Jesucristu allapa
mana alli ruraq jutsasapacunatam, pasensiacoq canqanta nunacuna
Diosta ni yachatsiquininta mana musyayänanpaq. 7VHWDFXHQWDWDTRFXULU‫ێ‬
cäsucoqcunatam, papäninta, nam, waquin nunacunapis peman
mamäninta, \QXQDPD\LQWDZDQXWVL‫ێ‬ creyicuyanqa wiñepa wiñenin
coqcunatam, MXFZDQMXFZDQSXQXQD‫ێ‬ cawayänanpaq. 17੅¡Tserecur allapa
coqcunatam, ROOTXPD\LQZDQSXQXQD‫ێ‬ UHVSHWXZDQLPHFDPD\DTSLVDODEHFX‫ێ‬
coqcunatam, esclabu੆a cayänanpaq shun wiñepa wiñenin cawacoq, mana
nunacunata ranticoqcunatam, XOLFRTFX‫ێ‬ ricacoq, japallan mandacoq Teyta
natam, ulicurcur nuna mayinta Diosta! ¡Tseno catsun!
lebantaqcunatam y Diosnintsicpa 18-19੅Cuyë Timoteu, noqapaqqa tsurï

rasonpa caq yachatsiquinincunapa cuentam qam canqui. Yarpë qamtapis


contran caqcunatam jusganqa. 11੅Tse willapäcoq canequipaq Diosnintsicpa
rasonpa caq yachatsiquicunataqa *profetancuna acrayäshurniqui
musyarintsic allapa puedeq benditu niyäshonqequita. Tsenollam noqapis
Diospa alli willaquininchomi. Tse queno neq: Diosnintsicman alli
willaquita willacunäpaqmi Dios marcäcur, alli consensiequiwan ima eca
marcäcamashqa. pasashuptiquipis, listu quequë Diospaq
willacur siguinequipaq. Waquin
Diosnintsicpa ancupäquininpaq creyicoqcunaqa mana alli consensiayoq
cushiquicuna carmi, Diosman marcäquinincunatapis
12੅“Grasias” niquicullämi Teytantsic pasepa ushacäratsiyashqa. 20੅+LPHQHX‫ێ‬
Jesucristuta. Pemi balorta qomar, tam y Alejandrutam tseno pasashqa.
cumplidu nunatanopis acramashqa peta Tsemi diablupa munenincho
sirwinäpaq. 13੅Puntata pepaq mana cacuyänanpaq jaqirerqö, tsenopa itsa
allicunata parlar contran quecaptïpis, y yachacuyanqa Diosnintsicpa contran
qatiraqnincunata asharnin mana imatapis parlayänanpaq.
ushacätsinäpaq qaticachëcaptïpis,
Diosmi ancupämashqa; porqui tsepenqa Mañacunapaq yachatsiquicuna

2
manaraq peman creyicurmi, 1੅Canan quecunatam neq: 5RJDFX‫ێ‬
musyarqätsu ima ruranqätapis. 14੅Tseno shun, mañacushun, suplicacushun y
quecaptïpis, 'LRVQLQWVLFPLDOOLTXHQLQ‫ێ‬ grasias nïcushun Diosnintsicta llapan
wan ancupëcamar cäyitsimarqan peman nunapaq. 2੅Mañacushun jinantin

a¬1.9-10 Canan tiempu sirwipäcoqcuna manam iwalayantsu une tiempu esclabucunawan. Tse
tiempuchoqa ranticuyarqan y rantiyarqanmi nunacunata esclabu cayänanpaq.
389 17,027(8੄2੄3

QDVLRQFKRJRELHUQXFXQDSDT\DXWRULGD‫ێ‬ neq: $GDQWDFDPDULUUDT(YDWD'LRVQLQ‫ێ‬


cunapaq. Tsenopam alli pasaquicho tsic camashqa captinmi. 14੅Manam
imapaqpis mana yarpacachashpa, Adantatsu diablu engañarqan, sinoqa
'LRVQLQWVLFWDUHVSHWDUQLQSHPXQDVK‫ێ‬ warmin Evatam. Tsemi engañuman
qanno cawacushun. 3੅Tseno mañaqueqa ishquir jutsallicurerqan. 15੅Imano carpis,
allapa allim; y salbacoq Diosnintsicpis ZDUPLFXQDTDVDOEDFX\DQTDZDZDQFX‫ێ‬
cushicunmi. 4੅Pëqa munan llapan nata alli wätarmi, shumaq portacurmi,
nunacuna salbacuyänantam, y rasonpa Diosman alli marcäcurmi, DOOLFX\DTXL‫ێ‬
caq yachatsiquicunata musyayänantam. yoq carmi y Diosnintsic munashqanno
5੅Jucllellam Diosnintsicqa, y jucllellam cawacurmi.
Diosnintsicwan amishtatsicoq nunaqa.
Tse nunaqa Teytantsic *Jesucristum. Inglisiacho mandacoqcuna imano
6੅Pemi yawarninwan rescatamarqantsic portacuyänanpaq

3
OODSDQWVLFPDQDFDVWLJDVKTDFDQDQWVLF‫ێ‬ 1੅Pipis inglisiacho mandacoq queta

paq. Que willaquitam Diosnintsic munarqa, allitam yarpecushqa.


musyaratsimarqantsic dispunishqan Tseqa allinatam jina. 2੅7VHPLLQJOLVLD‫ێ‬
tiempuncho. 7੅Diosmi apostolnin cho mandacoqqa canman: QXQDFXQD‫ێ‬
canäpaq acramar, cachamarqan mana pita mana penqapashqa, juc warmipa
israel caq nunacunatapis yachatsinäpaq. qowanlla, cabal nuna, alli yarpeninwan
Tsenopam Diosman marcäcur rasonpa shumaq portacoq y nunacunapita
caqta musyayanqa. Nenqäqa rasonpam; respetashqa. :D\LQPDQSLSLVSRVDGD‫ێ‬
manam ulicütsu. coq chaptinnäqa, chasquinanpaq listum
quecanan, y alli yachatsicoqmi
Olluqucuna y warmicuna imano
canman. 3੅Manam machacoqtsu canman
portacuyänanpaq
ni pelya asheqtsu; sinoqa canman
8੅Tsemi munä jinantincho llapan juclaya qollmi nunam, shumaq
nunacuna limpiu shonquncunawan, pasaquicho cacoqmi y qellepaq mana
maquincunata pallarircur, mana locuyaqmi. 4੅Wayincho caqcunatapis
piñashpa y mana liryacushpa Diosman allapa shumaq manijaqmi canman, y
mañacuyänanta. 9੅7VHQROODZDUPLFXQD‫ێ‬ tsurincunapis respetacur cäsucoqmi
pis shumaq besticuyätsun, sensillullata cayanman. 5੅Porqui pipis wayincho
y normalllata. Naqtsacuyätsun, peru mana mandaquita yachecar ¿,PDQRSD‫ێ‬
ama moñapäcur. Tuqui nicachaq UDT'LRVPDQFUH\LFRTFXQDWDFXLGDQ‫ێ‬
perlaswanqa ni qoriwanqa man! 6੅Nï Diosnintsicman tsellaraq
altsapäcuyätsuntsu; ni ropacunatapis HQWUHJDFXVKTDQXQDTDPDQDPLQJOLVLD‫ێ‬
allapa chaniyoqtaqa yacacuyätsuntsu. cho mandacoq queta puedintsu. Tseno
10੅$QWLV'LRVQLQWVLFWDVLUZHTZDUPLFX‫ێ‬ carqa, capaschi orgullosu ticracurenqa.
naqa allicunallatana rureta tïrayätsun. Tsemi orgullosu queninwan diabluno
11੅<LQJOLVLDFKRQlTDDPDEXOODFX\lWVXQ‫ێ‬ castigashqa canqa. 7੅Diosman mana
tsu, antis shumaq cäsucur entregacushqa nunacunachopis jina alli
wiyacuyätsun willapäcoqcunata. rurenintam ricatsicunman, tsenopa
12੅0DQDPPXQlWVXZDUPLFXQDQXQDFX‫ێ‬ llutancunata pepaq mana
nata inglisiachoqa yachatsinanta, ni parlayänanpaq, y toqllaman ishqueq
ollqucunata mandecachäyänanta. Mas cuenta diablupa muneninman mana
bien shumaq wiyacuyätsun. 13੅Tseno ishquinanpaq.
17,027(8੄3੄4 390

Anjelcunam ricayarqan.
Inglisiacho *diaconocuna imanopis Mecho tsechopis pepaq
portacuyänanpaq willacuyaptinmi,
8੅Tsenolla jina inglisiacho diacono nunacuna peman creyicuyarqan,
nunacunapis cabal cayätsun. Ama y gloriamanmi cuticorqan.
cayätsuntsu badulaqueqa, ni
machacoqqa, ni qellepaq locuyaqqa. Diosnintsicman
9੅Diosnintsic musyatsimashqantsic marcäquinincunapita qepaman
rasonpa yachatsiquicunacho alli cuticoqcuna

4
tsaracoq y alli consensiayoq cayätsun. 1੅*6DQWX(VSLULWXPFl\LWVLPDUTDQ‫ێ‬
10੅Puntataraq ricapäriquï imano tsic que tiempucunacho waquin
cayanqantapis. Tsenam llapancho alli FUH\LFRTFXQD'LRVPDQPDUFlTXLFD\DQ‫ێ‬
portacuyaptenqa, sirwicoq diacono qanta jaqirïcur supëpa muneninta
cayänanpaq churarinqui. 11੅Tsenolla \DFKDWVLFXUHQJDxDFRTFXQDWDTDWLFXU‫ێ‬
warmincunapis੆b cayätsun respetosa, cuyänanpaq cashqanta. 2੅7VHHQJDxDFRT‫ێ‬
mana wasa rima, cabal y imachopis cunaqa, alli tucoq quenincunawan
cumplidu. 12੅Diacono nunacunaqa juc ulicurcur yachatsiquicarpis, FRQVHQVLDQ‫ێ‬
warmipa qowanlla cayätsun. Wayincho cunacho manam ni ima qocuyantsu.
caqcunata alli manijaq y tsurincunatapis 3੅Pecunam michäyan ollqucuna

alli ejemplaq cayätsun. 13੅Diacono warmiyoq cayänanta, y warmicuna


nunacunaqa, carguncunacho allita qowayoq cayänanta. Tsenollam
rurarqa, nunacunapita respetashqam michäyan ima miquicunata
ticrariyan. Y mana mantsacushpanam micucuyänantapis. ¡Manam tsenotsu!
Teyta *Jesucristuman marcäcur Diosnintsic camashqan miqueqa
cacuyanqa. llapanpis allim. Tsemi Diosnintsicman
creyicoqcunaqa palabranta musyarnin,
Jesucristupaq yachatsiquicuna ima miquitapis micucuyanman peta
14-15੅Prontum shamita munecä, peru “Grasiasllä” nicur. 4੅'LRVQLQWVLFFDPDVK‫ێ‬
quecunatam escribimü manaraq qanqa ima miquipis allim. Tsemi Teyta
shamuptïpis, Diosman creyicoq caqqa Diosta “Grasiasllä” nicurir, ima
imanopis portacuyänequita miquicunatapis micucushwan; 5੅porqui
musyayänequipaq. Qamcunaqa cawaq Diosnintsicpa palabranta cäyicur, peta
Diosman creyicoqcuna carmi, mana mañacushqaqa, ima miquipis limpium.
cuyoq perqanona carnin, rasonpa caq 6੅Que nirenqaqta wauqintsiccunata y

yachatsiquicunata defendir quecayanqui. panintsiccunata cashqantanolla


16੅,PDQRVKXPDTPLTXHDOOLZLOODTXL‫ێ‬ yachatsï. Tseno yachatsicorqa, Teyta
ninta Diosnintsic musyaratsimanqantsic: *Jesucristupa alli sirweqninmi canqui
Teyta Jesucristum que patsacho marcäquiniquicho alli patsacashqana
noqantsicno yuricorqan. car, \ZL\DQTHTXLUDVRQSDFDT\DFKDWVL‫ێ‬
*6DQWX(VSLULWXPPXV\DWVLPDUTDQ‫ێ‬ quicunata yachacushqana car.
tsic rasonpa caqllata parlacoq 7੅Ama cäsïtsu mana imapaqpis sirweq

canqanta. une une yachatsiquicunataqa; sinoqa

b¬3.11 Waquin yachaq nunacuna pensan que palabra ninan Dios sirweq warmicunapaq, mana
diaconopa warmincunapaq.
391 17,027(8੄4੄5

Dios munanqanno cawacur yachaquita riquequï imeca wauqiquitano.


tïrë. 8੅Imallapis ɹsica ruranqantsicqa 2੅Chacwancunatanäqa riquequï imeca
cawe bidantsicpaq allim; peru Dios mamequitano, y shipashcunatapis imeca
PXQDQTDQQRFDZDTXLWD\DFKDFRQTDQ‫ێ‬ paniquitano limpiu shonqiquiwan
tsicran mas alleqa, wac bidapaq y que respetacunqui.
bidapaqpis. 9੅Que nenqaqmi rasonpa caq 3੅Mana pininnaqpis biudacunatanäqa

willaqueqa, y llapancunam chasquir yanapequï. 4੅Peru sitsun wawancuna o


creyiyanman. 10੅7VHPLLPHFDWDVXIULUFXU‫ێ‬ willcancuna caponqa, pecuna tse
yanpis Diosnintsicpaq willapäcuntsic; biudata yanapayätsun. Tsenopam Diosta
SRUTXLQRTDQWVLFTDFDZHFDT'LRVQLQ‫ێ‬ respetacurnenqa, puntata yachacuyanqa
tsicmanmi marcäcuntsic. Pemi wayincho castancunata ancupar
llapantsicpa Salbamaqnintsic, peman yanapeta. 7VHQROODPSDSlQLQFXQD‫ێ‬
creyicushqanäqa. WDQlTDFX\D\DQPDQZDPUDTXHQLQFXQD‫ێ‬
11੅Quecunatam mandacunequi y cho pecunatapis cuyayashqannolla.
yachatsicunequi. 12੅$PDSLSLVGHVSUHV‫ێ‬ Tseno rurashqaqa allapa allim Diospaq.
yashïtsu jobin canqequirecur; antis 5੅Rasonpa mana pininnaqpis biudaqa

Diosnintsicman creyicoqcuna qampita Diosllamanmi marcäcun. Tsemi paqasta


\DFKDFX\lWVXQVKXPDTSDUODTXLQLTXL‫ێ‬ junaqta Diosta rogacur mañacur cacun.
pita, alli portaquiniquipita, cuyacoq 6੅Peru lluta puricoq biudaqa quiquinpa

queniquipita, Diosnintsicman alli munenincunata ruraconqanrecurmi,


marcäcoq canqequipita y juclaya cawecarpis wanushqa cuenta quecan.
shonqu queniquipita. 13੅Chämonqäyaq, 7੅Que nenqaqcunata rurayänanpaq

creyicoqcunata *Diospa palabranta Diosman creyicoqcunata willapë


leyipar, yachatsicur y willapäcur nunacunapita mana penqapashqa
cacurëquë. 14੅3DTWDWDTTRQTDTXLFXQTXL‫ێ‬ cayänanpaq. 8੅Sitsun pipis castancho
man Teyta Dios yacheniqui qoshurniqui biudacunata yarpacachar yanapanqatsu,
acrashonqequita. Tse yachetaqa Diosman marcäconqanpis manam
EHQGLVL\lVKXUQLTXLLQJOLVLDFKRPDQGD‫ێ‬ imapaqpis sirwintsu, y Diosman mana
coqcuna maquinta qamman creyicoqcunapitapis mas mana alli
churayämuptinmi chasquirerqequi. ruraqmi cayan.
15੅4XH\DFKDWVHQTDTFXQDWDVKRQTLTXL‫ێ‬ 9-10੅Joqta chunca (60) watayoqpita

cho yarparar rurë. Tsenopam witsepa caq biudacunapa jutinlla,


llapancuna cuentata qocuyanqa waran apuntiquicho catsun yanapayänequipaq,
ZDUDQPDVFDEDODOOLQXQDWLFUDTXLFDQ‫ێ‬ y juc nunapa warminlla cashqa caqcuna,
qequita. 16੅Cuidaquï quiquiqui, y allita alli rurenincunarecur reqishqa caqcuna,
yachatsiquï. Tsecunata imepis wamrancunata alli ejemplashqa caqcuna,
rurarnenqa, mana allicunapitam wayinman posadacoqcunata mana
salbacunqui, y wiyayäshoqniquicunapis ajayashpa chasqueq caqcuna, Diosman
salbacuyanqam. creyicoqcunata qollmi shonquncunawan
sirwishqa caqcuna, sufrimientucunacho
Diosnintsicman creyicoqcunawan jipacoqcunata yanapashqa caqcuna y
imano portacunapaq waquin imapis alli rurecuna cumpleq

5
1੅Auquincunata ama qaparipa caqcunapa jutinlla.
willapëtsu; VLQRTDLPHFDSDSlQLTXL‫ێ‬ 11੅Peru apuntiquiman ama churëtsu

tano willapëquï. Jobincunatanäqa shipashlla biudacunapa jutintaqa. Capas


17,027(8੄5੄6 392

quiquincunapa munenin acusaptin, o quimaq testigu pecunapa contran


*Jesucristullata sirwiyänanpaq parlayaptenqa.
äniyanqanta qonqaquicurnin, yape 20੅Jutsata rurar sigueqcunataqa llapan

qowäquita munayanqa. 12੅Tsenam creyicoqcuna janancho piñapequï,


änicuyashqanta੆c mana cumplirnin, wiyaq caqcuna penqacur
culpayoq ticrariyanqa. 13੅Manam tsepis mantsacuyänanpaq.
tsellatsu. Wayin wayin puricoqmi 21੅Diospa, 7H\WD-HVXFULVWXSD\DFUDVK‫ێ‬

cayanqa, y ni ima ruraquitapis manam qan *anjelcunapa jutinchomi qamta


munayanqatsu. Tsewanpis manam mandaq, mana pimanpis qaqärishpa, ni
conformayantsu; sinoqa wasa rimam SLWDSLVPDQDDGXODVKSDWVHQHQTDTFX‫ێ‬
tumacuriyanqa, imecamanpis mana nata ruranequipaq. 22੅Ama pimanpis
DOOLPDQPLPHWLFX\DQTDPDQDFRPELH‫ێ‬ PDTXLTXLWDFKXUsWVX੍PDQGDFRT
neqcunata parlar. 14੅Tsemi munä cananpaq bendisirnin,੏PDQDDOOL
shipashlla biudacunaqa yape pensarishpaqa, tse mandacoqcunapa
casacuyänanta, wamrancuna MXWVDQFXQDSLWDFXOSD\RTPDQDFDQHTXL‫ێ‬
cayäpunanta, wayincunacho alli mamä paq. Limpiu shonqu queta tïrë.
cayänanta. Tseno cayaptenqa, FKLTXHT‫ێ‬ 23੅Pacha nanellacho canqequirecur y

QLQFXQDPDQDQDPSHFXQDSDTULPD\DQ‫ێ‬ qeshyapäconqequirecur, yacullataqa


qanatsu. 15੅Porqui waquin shipashlla ama upïtsu; sinoqa cananpita witsepa
biudacunaqa Diosnintsicman manana upï binutapis ichicllataqa.
marcäcurmi, diablu munashqannona 24੅੍1HQTDTQR\|, ama apuradoqa

cawaquicayan. pitapis acrëtsu mandacoq cayänanpaq,


16੅Diosnintsicman creyicoqcunaqa SRUTXL੏ZDTXLQQXQDFXQDSDMXWVDQFX‫ێ‬
quiquincunam yanapanan castancho caq naqa tse öram musyacärin, pecuna
biudacunata. Tsenopam Diosman manaraq jusgashqa cayaptin. Peru
PDUFlFRTFXQDPDQDFXHQWDWVDFRQTDQD‫ێ‬ waquin nunacunapa jutsancunaqa
tsu tse biudacunapaq. Antis mana musyacärin tsepitaran. 25੅Tsenollam jina
piyoqpis biudacunallapaqnam waquin nunacunapa alli rurenincunapis
yarpacachäyanqa. 17੅,QJOLVLDFKRPDQGD‫ێ‬ musyacärin tse öra, peru mana
coqcuna alli mandacoq cayaptenqa, PXV\DWVLFXVKSDZDTXLQDOOLUXUHQLQFX‫ێ‬
allapa respetarnin paguecuyë. 'LRVQLQ‫ێ‬ naqa musyacärin tsepitaran.

6
WVLFSDTZLOODSlFXU\DFKDWVLFRTFXQD‫ێ‬ 1੅Pipis *Jesucristuman marcäcoq

WDQlTDPDVUDT੍SUHIHULFX\s੏. 18੅Tseno esclabu carnenqa, patronnincunata


cananpaqmi Diosnintsicpa palabranpis allapa respetuwan imachopis
queno escribirëcan: “Eracho trigu jaloq cäsuyätsun. Tsenopam Diosnintsicpa y
torupa shiminman ama churayëtsu yachatsiquinincunapa contran nunacuna
jäquimata.”੆d Jina quenopis nicanmi: manana parlayanqanatsu. 2੅Sitsun
“Uryapucoqcunatapis pagayänan meqan esclabupa patronninpis Teyta
conbieninmi”੆e nishpa. Jesusman marcäcoq canqa, ama tse
19੅$PDFlVwWVXLQJOLVLDFKRPDQGDFRT‫ێ‬ patronninpita burlacutsuntsu “¡Que
cunapaq llutanta niyaptin, mana ishcaq patronnïqa Diosman creyicoq

c¬5.12 Biblia estudiaqcunam atscaq queno niyan: “Capasmi que biudacunaqa Teyta Diosta
änishqa cayarqan yape manana casacuyänanpaq, sinoqa inglisiacho yanapacoq
cayänanllapaqna. d¬5.18 Dt 25.4. e¬5.18 Le 19.13.
393 17,027(8੄6

mayïllataq!” nir. Antis Diosman


FUH\LFRTFX\DVKTDZDXTLQFXQDFDQTDQ‫ێ‬ Marcäquiniquicho allipa tsaraqui
recur, mas allipa sirwiyätsun. 11੅Peru qamqa, Diospa nunan

FDQTHTXLUHFXUTXHPDQDDOOLUXUHFXQD‫ێ‬
Ricu queqa Diosnintsicwan alli pita witicuriquï. Mas bien tïrë alli ruraq
cawaquimi queta, Dios sirweq queta, cuyaquiyoq
Que willapanqaqcunata shumaq queta, marcäquiniquicho tsaracoq queta
yachatsicunqui. 3-4੅Sitsun meqan nunapis y ancupäcoq queta. 12੅,PHFDWDVXIULUQLQ‫ێ‬
Dios munashqanno cawacunapaq caqta pis, marcäquiniquicho, \ZLxHFDZHQL‫ێ‬
Teyta Jesucristupa yachatsiquininta quicho alli tsaracunqui. Porqui wiñe
juclayapa yachatsiconqa, WVH\DFKDWVL‫ێ‬ FDZH\RTFDQHTXLSDTPL'LRVDFUDVKRU‫ێ‬
coqqa orgullosu imapis mana musyaqmi. qequi. Diosman marcäcunequipaq
Tse shimincunarecurmi bullaquillacho y caqtaqa, quiquiquim willacorqequi
liryaquillacho cacuyan. <WVHSDUODVK‫ێ‬ atscaq nunacunapa nopancho quecar.
qancunaqa imeca qeshyanomi apamun, 13-14੅Timoteu, imecapis cawatseq Diospa

chiquinaquita, liryaquita, ashanaquita, jutinchomi y *Poncio Pilatupa


desconɹanaquita. 5੅Tse mana alli nopancho alli ruraq queninta ricatsicoq
yachatsicoqcunaqa mana cäyinacoq Jesucristupa jutinchomi mandaq: Que
pura carmi, 7H\WD-HVXFULVWXSD\DFKDWVL‫ێ‬ cartacho nenqaqcunata mana
quininta qonqecur, imepis liryaquillacho qonqashpa cumplinqui mana rimashqa
cacuyan. <'LRVPXQDVKTDQQRFDZDQD‫ێ‬ canequipaq, 7H\WD-HVXFULVWXFXWLPRQ‫ێ‬
paq yachatsiquicunatapis, negosiuta qanyaq. 15੅Teyta Jesucristum cutimonqa
ruracuyänanllapaqmi munayan. ੍7VHQR Dios dispunishqan tiempu chäramuptin,
nunacunawanqa ama juntacuyëtsu.੏ porqui pellam benditu imecachopis
6੅Noqantsicqa musyantsicmi Dios puedeq Diosqa, mandacoqcunapa y
PXQDVKTDQQRFDZDTXHTDELHQQLQWVLF‫ێ‬ autoridacunapa mandacoqninpis.
paq canqanta, SHUXWVHSDTTDFDSDPDQ‫ێ‬ 16੅Diosllam imepitapis y imeyaqpis

TDQWVLFOODZDQPLFRQIRUPLFDZDFXVK‫ێ‬ cawaqqa, y yachan mana witiquipaqno


wan. 7੅Manam que bidaman shamur actsichomi. Petaqa manam ni meqan
imatapis apamorqantsictsu; wanucurpis nunapis ricashqatsu, y manam riqueta
manam ni imata apashuntsu. 8੅Tsemi puedintsu. ¡Peta alabecushun, y puedeq
micunantsicpaq y yacacunantsicpaq quenin imecamayaqpis quecutsun!
capamashqaqa, cushi cushi cawacushun. Tseno catsun.
9੅3HUXFDSRT\RTULFXTXHWDPXQDTFX‫ێ‬ 17੅Que patsacho ricucunata willapëquï,

naqa rasllam ishquiriyan diablupa mana orgullosu cayänanpaq, ni imapis


muneninman y quiquincunapa mana alli cayäpoqnincunallaman mana
munenincunaman. Tseno carmi, marcäcuyänanpaq; sinoqa
quiquincunatä malnincuna ashiyan, y marcäcuyätsun Diosman. Capoqyoq
almancunata inɹernuman pushaquica‫ێ‬ queqa ushacäreqllam. Pemi qomantsic
yan. 10੅Porqui allapa qelle cuyepitam LPHFDWDSLVDWVFDDWVFDWDSUREHFKXQWVLF‫ێ‬
llapan mana alli rurecuna yurin. Y paq. 18੅Willapë allicunallata rurar nuna
waquin nunacunam qellepaq codisiosu mayincunata imecachopis
car, PDUFlTXLQLQFXQDSLWDZDTWVDFlFXUL‫ێ‬ yanapayänanpaq. $PDPLFKDFD\lWVXQ‫ێ‬
yashqa. Tsenopam quiquincunatä tsu; sinoqa alli shonquncunawan nuna
llutepa sufrimientuncuna ashiyashqa. mayincunata yanapecuyätsun. 19੅Tseno
17,027(8੄6 394

rurarqa, Diosnintsiccho rasonpa caq pis sirweq llutan yachatsicoqcunata.


fortunatam quiquincunapaq ashicayan, Pecunaqa allapa yachaq tucurpis,
y wiñe cawetam tariyanqa. PDQDP'LRVSDTTDQLLPDWDPXV\D\DQ‫ێ‬
tsu. 21੅Tseno yachaq tucurmi, ZDTXLQFX‫ێ‬
Cartapa ushanan naqa raquicacuriyashqa Diosman
20੅Cuyë Timoteu, TXHPDQGDQTDTFX‫ێ‬ marcäquinincunapita. Teyta Diosnintsic
nata ¡Ama yö qonqecunquitsu! Ama allapa alli queninwan qamcunata
FlVXQTXLWVXZDTXLQFXQDPDQDLPDSDT‫ێ‬ yanapecuyäshï.
2 TIMOTEU
Pablupa ishque caq cartan Timoteupaq
Apostol Pablum *Roma carselcho quecar que ishque caq cartata escriberqan
Timoteuman apatsinanpaq. Timoteoqa Efeso marcachomi tse witsan *Jesucristupa
alli willaquininta yachatsiquicarqan creyicoqcunata. Pablutaqa Jesucristupa
willaquininta willacur purenqanpitam autoridacuna wanutsiyänanpaqna
quecayarqan. Manaraq wanutsiyaptinmi, Timoteuman cartacorqan imepis Teyta
Dios munanqanno cawacur siguinanpaq. Jina nerqanmi jiparninpis, creyicoqcunata
shumaq ricananpaq, y alli willaquita willacur siguinanpaq.

marcäcuyarqan. Qampis pecunanollam


Pablu Timoteuta saludanqan marcäcoq quecanqui.

1
1-2੅Tsurïcuenta, cuyë Timoteu, noqa
Ama alli willaquirecur
apostol Pablum, qamman que
penqacushuntsu
cartata cartacamü. *Jesucristuman
creyicurlla, wiñe caweta tarinantsicpaq 6੅Yarpëmañacur maquïta qamman
änicoq Teyta Diosmi acramashqa churamonqa öra, Diospa Espiritunpita
willacunäpaq. *Dios Yayatam y Teyta yacheta chasquinqequita. Tsemi jicute
Jesucristutam mañaquicä alli queninta tse yacheta inishita. 7੅Manam pitapis
musyatsir, y ancupäshurniqui, shumaq PDQWVDFXQDQWVLFSDTWVX7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬
pasaquicho canequipaq tsicqa *6DQWX(VSLULWXQWDTRPDVKTDQ‫ێ‬
yanapecushunequipaq. tsic; sinoqa mana mantsacushpa alli
ZLOODTXLQLQWDSLWDSLVZLOODSlQDQWVLF‫ێ‬
Jesucristupaq mana paqmi, pi metapis cuyanantsicpaqmi, y
mantsacushpa willacushun alli pensecur imatapis ruranantsicpaqmi.
3੅Teyta Diostam alli consensiawan 8੅Tsemi tseno Santu Espirituyoq

VLUZLFlXQHDZLOFXQDVLUZL\DQTDQQR‫ێ‬ quecarnenqa, DPDPDQWVDTXwWVX7H\WDQ‫ێ‬


lla; y petam paqasta junaqta cada tsic Jesucristupaq willaquita, ni
mañacur, qamta yarparniqui agradesicü. pepaqrecur noqa presu quecanqäta
4੅<DUSlPLLPDQRZHTLTXLWDUDPDQTH‫ێ‬ willaquitapis. Antis Diosnintsic callpata
quita. Tsemi yape cutiramita munecä qoshonqequiwan listu quequë alli
toparishqa cushicurinäpaq. willaquipaqrecorqa, QRTDQRVXIULQHTXL‫ێ‬
5੅Yarparëcämi Diosman qam rasonpa paq captinpis. 9੅Diosmi salbamarnintsic,
marcäqonqequita. Nopatam awilequi DFUDPDVKTDQWVLFSHOODSDTQDFDZDQDQ‫ێ‬
Loida y mamequi Eunice tseno allapa tsicpaq, manam imatapis allita

395
27,027(8੄1੄2 396

UXUDQTDQWVLFUHFXUWVXVLQRTD-HVXFULVWX‫ێ‬
recurmi. Tseno salbamänantsicpaqmi *Jesucristupa juc alli soldadun

2
alli queninrecur manaraq que patsatapis 1੅Cuyë Timoteu, qamqa tsurï

camarnin, 7H\WD'LRVQLQWVLFGLVSXQHU‫ێ‬ cuentam canqui. Callpata tsarï


qan. 10੅<FDQDQTXHSDWVDPDQ6DOEDGRU‫ێ‬ -HVXFULVWXLPDFKRSLV\DQDSDVKXQHTXL‫ێ‬
nintsic Jesucristu shamushqa captinmi, paq caqta marcäcur. 2੅$WVFDTZDXTLQ‫ێ‬
musyarerqontsic tse ancupäquininta. tsiccuna nopancho yachatsenqaqta,
Pemi wanita benserqan, \DOOLZLOODTXL‫ێ‬ TDPSLVPDUFlFRQTHTXL\DFKDWVLFRTFX‫ێ‬
ninmi musyatsimantsic wiñe caweyoq nata ninqui pecunapis waquincunata
canqantsicta. yachatsiyänanpaq.
11੅7H\WD'LRVPLDFUDPDVKTDDSRVWRO‫ێ‬ 3੅Teyta Jesuspa alli sirweqnin

nin yachatsicoq car, ੍PDQDLVUDHO੏ carnenqa, juc soldadu cuenta, ima


nunacunata alli willaquininta sufrimientucunata pasarpis tsaraquï.
willapänäpaq. 12੅Tsemi tse willaquininta 4੅Manam meqan soldadu serbisiucho

willapäconqäpita carselcho quecä, peru quecar juc rurecunaman meticunnatsu;


tseno sufrirpis, manam penqacütsu. VLQRTDPDQGDTQLQSDPDQGDGXQOODWD‫ێ‬
Musyämi piman marcäconqäta, y pemi nam ruran. 5੅Tsenollam corir gananacoq
puedeq queninwan imecapitapis nunapis, llapan reglamentucunata mana
cuidamanqa asta Teyta Jesucristu que cumplerqa premiuta chasquintsu.
patsaman cutimonqanyaq. 6੅Tsenollam jina chacareru nunapis
13੅Timoteu, alli yachatsiquicunata trabajuta pasarraq chacranpa punta
yachatsenqaqta yarparanqui, paqtam wawanta micurenqa. 7੅Que llapan
qonqecunquiman. Y Teyta Jesusman alli nirenqaqta yarpar pensacachë, Timoteu.
marcäcur, pe cuyamanqantsicnolla nuna Diosnintsicmi llapanta cäyitsishunqui.
mayintsiccunatapis cuyanqui. 14੅Santu 8੅Timoteu, -HVXFULVWXZDQXULUFDZDUL‫ێ‬

Espiritoqa imepis noqantsicwanmi mushqanta, y rey *Davidpa castanpita


quecan. 3HPL\DQDSDVKXQTXLPDQGD‫ێ‬ yuricushqanta yarpë. 7VHDOOLZLOODTXL‫ێ‬
shunqequita imepis shumaq tam noqapis willaquicä. 9੅Tserecurmi
cumplinequipaq. sufrimientucunata pasecä cadenawan
15੅Capas musyarerqonquina Asia cadenashqa, imeca asesinunopis; peru
marcapeq llapan qatimaq nunacuna Teyta Diospa willaquinintaqa manam
jaqirayämashqanta, jina Figelupis y puediyantsu cadenawan cadeneta;
Hermogenispis jaqirayämashqam. 16੅Peru meman tsemanpis chärishqanam.
7H\WD'LRVQLQWVLFDQFXSsFXWVXQ2QHVLIR‫ێ‬ 10੅Tsenomi ichicllapis mana ajayarishpa

ropa familianta, porqui pellam atsca cuti llapantapis sufricä Teyta Diospa
callpata qomashqa, \PDQDPSHQTDFRU‫ێ‬ acrashqancunata cuyanqarecur, SHFXQD‫ێ‬
TDQWVXSUHVXTXHFDQTDPDQZDWXFDPHWD‫ێ‬ pis Jesucristurecur salbacur gloriacho
pis. 17੅*Roma marcaman chëcamur öram wiñepa cawayänanpaq.
tapuquicuryan Onesiforo ashimashqa 11੅Que nenqaqcunaqa rasonpa caqmi:

mana utirishpa asta tariramanqanyaq. Sitsun Teyta Jesucristuman


18੅Noqapitapis masmi qam musyanqui creyiquicar wanushun;
Efeso marcacho tse Onesiforo allapa cawarircamurmi, pewanna
yanapamanqantsicta. Tse ruranqanpita imecamayaqpis cawacushun.
Teyta Dios yanapecutsun y ancupëcutsun 12 6LWVXQVXIULPLHQWXFXQDWDSDVHQVLD‫ێ‬

juisiu junaqcho. cur pasashun;


397 27,027(8੄2

pewan juntum mandacushun. wan creyicamoqcunaqa mana alli


Sitsun “Petaqa manam reqïtsu” rurecunata jaqiriyanqam” nir. Tse
nishun; escribirëcaqcunaqa imeca wayi mana
pepis “Manam reqiyaqtsu” MXFKXQDQSDTDOOLUXUDVKTDVLPLHQWX‫ێ‬
nimäshunmi. nomi noqantsicpaq quecan. Tseno
13੅Nishqantsiccunata mana captenqa, tse nishqancunata yachacur
cumplishqapis, shumaq cawacushun.
Pëqa juc parlacoqllam, 20੅Juc ricu nunapa wayinchoqa

y manam imepis ulicuntsu. imancunapis manam orullapitatsu ni


qellellapitatsu; sinoqa canmi qerupitapis
Diospa alli uryaqnin cananpaq y mitupitapis. Tse orupita y qellepita
Pablu Timoteuta willapan caqcunatam presisaqllacho inishin; y
14੅Que willapanqaqcunata llapan qerupita y mitupita caqcunatanam
creyicoq mayintsiccunata siempri imachopis seguidu inishicun. 21੅Tsemi
yarpätsinqui, y Teyta Diospa jutincho tse orupita y qellepita cosasno
ninqui: Ama liryacuyätsuntsu lluta canantsicpaq mana imatapis llutanta
yachatsiquicuna asuntu. Tseno rurashwannatsu. Tsenopam listuna
liryacorqa, PDQDPDOOLWVXWLFUDFXUL‫ێ‬ quecashun imatapis allicunallatana
yanqa; mas peormi wiyacoqcunatapis Teyta Diospaq ruranantsicpaq.
desanimatsiyanqa. 15੅Antis imecanopapis 22੅Jobincunapa lluta rurenincunata

WLUs'LRVQLQWVLFPXQDVKTDQQR\DFKDWVL‫ێ‬ ama rurëtsu. Antis qamqa allicunallata


quita. Tseno yachatsicorqa manam pepa rurar, Diosman marcäcur, nuna
nopancho penqacunquitsu; tsemi pepis mayintsiccunawan shumaq cuyanacur
alli uryaqtano chasquishunqui. 16੅Mana cawaquï, 'LRVPDQOLPSLXVKRQTXQFXQD‫ێ‬
combieneq melanepaq disparaticunata wan marcäcoq nunacunano. 23੅Ama
ama qamqa parlëtsu; porqui tseno FlVwWVXTXLTXLQFXQDSDSHQVHQLQFXQDUH‫ێ‬
parlaq nunacunaqa waran waranmi cur upa cuenta liryacuyashqanta.
Diospita raquicar, mana alliman Musyanqequinopis, tsecunata cäsucorqa
euquicayan. 17੅Yachatsiquinincunanäqa FKlFX\DQTXLPDVWDSHO\DTXLFXQDPDQ‫ێ‬
miracäquican imeca qarantsiccho pis. 24੅Diosnintsicpa sirweqnin carqa,
lunada euquicaqnomi. Quemi pasacun pipis manam liryacur cacunmantsu.
Himeneuwan y Filetuwan. 18੅Pecunam Antis cuyacurmi y pasensiacurmi,
UDTXLFDFXUL\DVKTDUDVRQSDFDT\DFKDWVL‫ێ‬ 'LRVQLQWVLFSDSDODEUDQWD\DFKDWVLFXQDQ‫ێ‬
quicunapita “Nunacuna paq listu quecanan. 25੅Tseno carqa
cawariyämunanqa carishqanam” qollmi shonqiquiwanmi shumaq
nishpam, yachatsicuyan. Tsenopam yacharatsinqui acse lisu nunacunatapis.
ZDTXLQQXQDFXQDSDPDUFlTXLQLQFXQD‫ێ‬ Tsenopa quisas rasonpa caqta cäyicur
tapis pantatsiyan. 19੅Peru waquincunata juclaya nunana ticrarir, Teyta Dios
engañayaptinpis, Teyta *Diospa munashqannona cawacuyanqa. 26੅Tsemi
palabranchoqa quenomi escribirëcan: tse acse nunacuna, Dios yanapaptin
´1RTDPDQUDVRQSDPDUFlFDPRTFXQD‫ێ‬ carselcho llawirëcaq cuenta diablupa
taqa, reqïmi”੆a nir. Tsenollam jina nican: munenincho quecayanqanta cuentata
´1RTDPDQUDVRQSDOODSDQVKRQTXQFXQD‫ێ‬ qocurir, safecuyanqa.

a¬2.19 Nm 16.5.
27,027(8੄3੄4 398

upa cuenta cayanqanta, llapan


Mana alli yachatsicoq nunacuna cuentata qocuriyarqan.
shamoqcunapita cuidacuyë Tsenomi pasaconqa tse mana alli

3
1੅Timoteu, MLQDTXHWDSLVPXV\DQH‫ێ‬ yachatsicoqcunawan.
quim: Teyta *Jesucristu que
Timoteupaq ultimu
patsaman cutimunanpaq ichicllana
encargun Pablupita
pishicaptinmi, allapa sasa cawaqui
tiempucuna chämonqa. 2੅Nunacunam 10੅Peru qamqa allim musyanqui: alli

queno ticracuriyanqa: codisiosu, yachatsicoq canqäta, alli cawacoq canqäta,


qellellapaq locuyäcoq, orgullosu, Diosman imanir marcäcoq canqäta,
musyaq tucoq, Teyta Diospa contran pasensiacoq canqäta, cuyacoq canqäta y
parlaq, papänintapis mamantapis mana imeca equeca pasamaptinpis awantacoq
cäsoq, agradesiquita mana yachaq, canqäta. Tsecunatam qam noqapita
Teyta Diospa yachatsiquininta mana yachacushqanqui. 11੅Qam llapantam allipa
cäsoq, 3੅mana ancupäcoq, perdonaqui musyanqui Antioquiacho, Iconiucho y Listra
mana yachaqcuna, cuentusteru, llutan marcacunacho chiquir qaticachäyämar
rurecunata mana teqñaq, allapa mana sufritsiyämashqanta, peru Teyta Diosmi
baleq, alli rurecuna mana gustaq, tsecunapita salbamashqa. 12੅Änirpis,
4੅amiguncunata lebantar ranticoq, allapa rasonpam Teyta Jesus munanqanno cawe
lisu, yachaq tucoq, 'LRVQLQWVLFPXQDVK‫ێ‬ munaqcunataqa maltratar qaticachäyanqa.
qanta mana cäsushpa quiquincunapa 13੅3HUXPDQDDOOLUXUDTFXQDUDQ\HQJDxDFRT‫ێ‬

munenincunallata ruracoq. 5੅Allapa cunaran mas peor mana allimanqa


relijiosu tucurmi, Diostapis ardella ishquiyanqa, quiquincunapis engañadu
sirweq tucuyanqa; SHUXUXUHQLQFXQD‫ێ‬ carnin, nunacunata engañayanqanpita.
wanqa Diosnintsicta juc cuchumanmi 14੅3HUXTDPTDOODSDQ\DFKDFRQTHTXL‫ێ‬

churariyan. cho alli ɹrmi tsaracunqui. Musyanquim


Tseno nunacunawanqa ama yachaconqequicunaqa rasonpa
juntaquïtsu. 6੅Porqui tseno nunacunam cashqanta. 3RUTXL\DFKDWVLVKRTQLTXLFX‫ێ‬
wayin wayin purirnin, imallatapis QDTDOODSDQSLVUDVRQSDFDTWD\DFKDWVL‫ێ‬
creyiquicaq, TXLTXLQFXQDSDPXQD\DVK‫ێ‬ coqmi cayarqan. 15੅Yarpë wamra
qanllata llutan ruraq warmicunata canqequipita patsa *Diospa palabranta
\DFKDWVLTXLQLQFXQDZDQUDVFUH\LUDWVL‫ێ‬ yachaconqequita. Tse Diospa
yan. 7੅Tse warmicunaqa waran waranmi SDODEUDQPLFl\LWVLVKXQTXL-HVXFULVWX‫ێ‬
imallatapis yachacurëcayan, peru man marcäcurlla salbacunequipaq caqta.
manam rasonpa caqtaqa imepis 16੅Porqui Teyta Diospa palabranqa

cäyicuyanqatsu. 8੅Une tiempum Janes y quiquinpitam shamun, \DOOLP\DFKDWVL‫ێ‬


Jambres jutiyoq majiquerucuna, Teyta cunantsicpaq, mana allita rurayaptin
Dios mandashqanta Moises ruraptin willapänantsicpaq, piñapänantsicpaq y
contran cayarqan. Tsenomi tse mana alli allicunallatana ruranantsicpaqpis. 17੅Tse
yachatsicoqcunapis Diospa rasonpa caq palabrata wiyacurmi, Teyta Diospa
willaquininpa contran quecayan; y wamrancunaqa listuna quecayanqa
juisiuncuna mana captinmi, Diosmanpis allicunallatana rurayänanpaq.
marcäcuyannatsu. 9੅Peru tse mana alli
4
1੅Teyta Jesusmi que patsaman

yachatsicoqcunaqa fracasayanqam. mandacunanpaq cutimur, cuentata


Imanomi majiqueru Janes y Jambres PDxDQTDFDZHFDTFXQDWD\ZDQXVKTD‫ێ‬
399 27,027(8੄4

cunata. Tsemi pepa y Diospa nopancho Demasmi que patsacho caqcunata


mandaq: 2੅ime öra eque örapis, alli cuyacurcur, dejaramar eucushqa
tiempucho y mana alli tiempuchopis, Tesalonica marcata. 11੅Wauqintsic
shumaq pasensiequiwan *Diospa Lucasllam noqawan quecan. Ashimï
palabranta willapäcunequipaq, mana Marcosta y pushamï, porqui pemi alli
alli yachatsiquicunata jaqiyänanpaq FDQTD'LRVSDSDODEUDQWDZLOODSlFXQDQ‫ێ‬
nunacunata cäyitsinequipaq, mana paq. 12੅Tiquicutaqa Efeso marcamanmi
allicunata rurayaptin piñapänequipaq, y cacharqö. 13੅Shamurnin, apacamunqui
Jesusman alli marcäcur quecayänanpaq capotïta Troade marcachomi
yanapanequipaq. 3੅Porqui chämonqam dejaramushqa cä. Wauqintsic Carpupa
WLHPSXFXQDUDVRQSDFDT\DFKDWVLTXLFX‫ێ‬ wayinchomi umparëcan. -LQDOLEUFXQD‫ێ‬
nata nunacuna wiyeta manana tapis apacallämunqui. Pergashcho
munayänanpaq. Masbienmi atscaq escribishqa librücunatanäqa paqtam
\DFKDWVLFRTFXQDWDTDWL\DQTDSHFXQD‫ێ‬ qonqecamunquiman.
paqnollata yachatsicuyaptin; 4੅y Diospaq 14੅Fieru wiloq Alejandroqa allapa

rasonpa yachatsiquicunataqa manam mana allim noqawan portacushqa; peru


wiyetapis munayanqatsu; sinoqa, une shuyaritsun Diosmi jusganqa llapan
XQHPDQDUDVRQSDFDTFXHQWXFXQDOOD‫ێ‬ mana alli rurashqanta. 15੅Tsemi qam
tam wiyaquita munayanqa. 5੅Peru cuidacunequi pepita, porqui
qamqa imepis alcabu mäcoq mäcoq quë. willapäconqantsicpa contranmi
Imeca sufrimientucunatapis mana ticracurishqa.
ajayashpa pasë, y salbasionpaq alli 16੅$XWRULGDFXQDSDQRSDQFKRSULPHUD‫ێ‬

willaquicunata willaquï. Cumplï llapan bes defendicur parlacuptï, manam ni


ruranequipaq caqcunata. pilla noqalläpa fabornï cashqatsu;
6੅1RTDTDOLVWXTXHFlLPHFDDQLPDOFX‫ێ‬ llapancunam jaqirayämarnï eucuyarqan.
nata pishtarir, Diosta qaraqno Diosnintsic perdonecutsun tse
rurarayämänanpaq; y wanunä öra jaqirayämaqcunata. 17੅Peru Teyta
chäramunnam. 7੅Imecano equecanopis, Diosqa manam jaqimantsu. Antis
imeca coreq y pelyaq gananacoqnomi callpata qomarnïmi yanapecaman.
DVWDFDQDQFDPD\DTOODSDQWDFXPSOL‫ێ‬ Tsemi que autoridacunapa nopanchopis
rerqö Teyta Diosman marcäcur. Diosta mana marcäcoq nunacuna
8੅&DQDQTDVKX\DUsFl7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬ salbacuyänanpaq alli willaquita
WVLFSDQRSDQPDQFKlULQlSDTFDTOODWD‫ێ‬ willapäquicä, y quecho
nam. Tsechomi allita rurar wanutsiyämänan quecaptinpis, 'LRVQLQ‫ێ‬
cawashqäpita premiuta chasquishaq. tsicmi tsapecamashqa
Tse premiutaqa qomanqa alli justisiata wanutsiyämänanpita. 18੅Tsenollam mana
ruraq Diosmi; y manam noqallatatsu allicunapita tsapamarni, cuidamanqa
qomanqa, VLQRTD7H\WD-HVXVFXWLPX‫ێ‬ DVWDVLHOXPDUFDPDQHOOXFDUFDPDQTDQ‫ێ‬
nanta cushicur shuyacoqcunatawanmi. yaqmi. ¡Diosnintsic alabashqa catsun
wiñepa wiñenin! Tseno quecullätsun.
Pablu Timoteuta willapan
9੅Timoteu, Cartapa ushanan saluduscuna
imecanopapis ajalla
shamïquï watucaramänequipaq. 19੅Saludequï Priscata y qowan
10੅Crescenteqa ewarqon Galaciapam y Aquilata. Onesiforotapis saludequï
Titunam ewarqan Dalmaciapa. Peru castancunatawan. 20੅(UDVWRTDTXHGDFD‫ێ‬
27,027(8੄4 400

mushqa Corinto marcachomi; y wauqintsiccuna y panintsiccunam


Troɹmotaqa qeshyaptinmi, jaqiramorqä saludayäshunqui.
Miletu marcacho. 21੅Imecata jaqirirpis, 22੅Teyta *Jesucristu qamcunawan

shamiquï manaraq tamya tiempu quecutsun, y Teyta Diosnintsic alli


chämuptin. Quepitapis Eubulom, queninwan imecachopis llapequita
Pudentim, Linum, Claudiam y llapan yanapeculläyäshï.
TITU
Pablu cartacun Tituman
Titoqa apostol Pablu yachatsiconqanta wiyacurmi, creyicorqan *Jesucristuman.
Tsemi Pabluwan purerqan Jesucristupa alli willaquininta willacur. Tsepitanam
Creta *islacho Jesucristupa willaquininta yachatsicur Titu quecarqan. Tse islacho
jaqirirmi, Pablu eucorqan queno nirnin: “Jesucristuman creyicoqcuna cayanqan
marcacunacho noqa nenqaqno yachatsicoqcunata churanqui” nir. Tsemi
yachatsicoqcunata alli cäyipëcur acrananpaq que cartata Pablu escriberqan. Jina
Cretaman mana alli yachatsicoqcuna chäyaptinpis, mana cäsupäyänanpaqmi
cäyitserqan. Tsenollam jina cäyitserqan creyicoqcuna imano cawacuyänanpaqpis.

Pablu Tituta saludanqan Mandacoqcunata acrananpaq


willapäquicuna
1
1-2੅Noqa Pablum Diospa sirweqnin y
*Jesucristupa apostolnin cä. Pemi 5੅Titu, Creta *islachoqa jaqimorqaq

cachamashqa Teyta Dios acrashqan tsecho ruranäpaq caqcunata rurar


nunacunata willapänäpaq. Tsenopam ushanequipaqmi, \MLQDQWLQPDUFDFXQD‫ێ‬
rasonpa caq willaquininta musyarir, cho Jesusman creyicoqcuna
pellamanna marcäcuyanqa, y sielucho purwacäyashqancho nenqaqnolla
wiñe caweta taririyänanpaq caqta mandacoqcunata churanequipaqmi.
marcäcur shuyacuyanqa. Tse wiñe 6੅Mandacoq cananpaq acranqequi

caweta qomänantsicpaq caqtaqa nunaqa mana penqapashqa alli portacoq


rasonpa caqllata parlacoq Teyta Diosmi catsun; y juc warmiyoqlla catsun; y
änimarqantsic manaraq que patsatapis tsurincunapis Jesucristuman creyicoq
camar. 3੅Y canannam dispunishqan cayätsun; \DPDPDQDDOOLUXUHQLQFXQD‫ێ‬
WLHPSXFKlUDPXSWLQPXV\DUDWVLPDUTRQ‫ێ‬ recur nunacunapita penqapashqa
tsic que alli willaquininta. Y quiquin quecayätsuntsu. 7੅'LRVPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬
Salbadornintsic Diosmi marcäcamar napa mandacoqnin quecarqa, alli
cachamarqon que willaquininta sirwicoq y mana penqapashqa alli
willacunäpaq. 4੅Titu, Jesucristuman portacoq catsun. Manam wäpu tucoqtsu,
noqano marcäcurmi, qamqa wamrä ni machacoqtsu, ni maqacoqtsu, ni
cuenta canqui. *Dios Yayantsic y sacyadortsu canan. 8੅Antis, wayinman
VDOEDGRUQLQWVLF-HVXFULVWXDOOLTXHQLQ‫ێ‬ chaqcunata posadatsicoqmi canan. Alli
wan imecachopis yanapecushï alli rurellapaq yarpacachaqmi, y cabal
pasaquicho canequipaq. nunam canan. Jina alli yarpeninwan

401
7,78੄1੄2 402

'LRVPXQDVKTDQQRLPDWDSLVDOOLFXQD‫ێ‬ niyanmi; peru rurenincunawanmi


llata ruraqmi canan. musyatsicuyan Dioswan mana rasonpa
9੅Teyta *Diospa palabrantanäqa cayashqanta. Pecunaqa chiqui y allapa
ZL\DVKTDQWDQROODPFDTOODWD\DFKDWVLFX‫ێ‬ acsemi cayan. “Allita rurashaq” nirpis,
nan. Tsenopam wiyaqnincunapis manam churapucäyantsu.
rasonpa caq yachatsiquiman alli
marcäcur cawacuyanqa, y llutan Pablu Tituta notiɹcan allita
yachatsicoqcunatapis rasonpa caqta yachatsicunanpaq

2
cäyitsenqa. 1੅Qamqa yachatsicurpis, rasonpa
caqllata parlaquï. 2੅$XTXLQZDXTLQ‫ێ‬
Mana alli yachatsicoqcunapita
tsiccunata willapë cabal nuna
cuidacuyänanpaq
cayänanpaq, alli rurenincunarecur
10੅Porqui Diosta mana cäsucoq une respetashqa cayänanpaq, alli yarpeyoq
tiempu costumbrincunallata yachatsicoq cayänanpaq, llapan shonquncunawan
atscaq *israel nunacunam mana Teyta Diosman creyicuyänanpaq, pita
caqcunata parlar engañacur puricayan. metapis cuyayänanpaq. Jina yachatsï
11੅Creyicoq mayintsiccunatam llapan FUH\LTXLQLQFXQDUHFXULPHFDWDVXIULUQLQ‫ێ‬
castancunatawan llutancunata yachatsir pis, pasensiacoq cayänanpaq. 3੅Tsenolla
engañayashqa. Qellepaqrecurmi chacwan caqcunatapis willapë Teyta
SHFXQDTDWVHOOXWDQ\DFKDWVLTXLQLQFXQD‫ێ‬ Dios munashqanno cawacuyänanpaq,
wan engañacuyan. Tseno nunacunataqa mana wasa rima cayänanpaq, mana
imecanopapis upällätsinequim. machacoq cayänanpaq. Masbien
12੅Tseno captinchi, Creta marcacho imecachopis alli rurenincunawan juc
*profeta tucoqnincunaqa pecunapaq ejempluno cayätsun. 4੅Y yachatsiyätsun
queno nerqan: ´&UHWDPDUFDFKRQXQDFX‫ێ‬ shipashllaraq warmicunata, TRZDQFX‫ێ‬
naqa allapa ulim, qelam y ashnunopis nata y wawancunata shumaq
pachallapaqmi cacuyan” nir. 13੅Tsetaqa cuyayänanpaq. 5੅Jina yachatsiyätsun alli
rasonpa caqllatam nïcorqan. Tsemi cäyïcuryan imatapis ruracoq queta,
TDPTDFKDTSDTFKDTSDTSLxDSlFDFKDU‫ێ‬ juclaya shonquyoq queta, ZD\LQFXQD‫ێ‬
cunequi, Jesucristuman creyicur cho imapis shumaq ruraquita,
marcäquinincunacho shumaq ancupäcoq queta, qowancunapa
cawacuyänanpaq. 14੅<DPDFlVX\lWVXQ‫ێ‬ mandaduncho queta. Tsenopam mana
tsu tse une tiempu costumbrincunallata ni pipis Teyta *Diospa palabranpa
mandacur pureq israel nunacunata. contran imatapis parlayanqanatsu.
Porqui pecunaqa yachatsicuyan 6੅Tsenolla jina yashqa cholucunatapis

quiquincuna yarpäyashqanmannollam. willapë shumaq tantiyecur imatapis


Tseno mandacurmi, Diospa rasonpa caq parlayänanpaq y rurayänanpaq. 7੅Jina
yachatsiquinintaqa juc cuchuman qampis, Titu, imatapis allita rurë,
churariyan. 15੅7VHPDQDDOOLFRQVHQVLD‫ێ‬ ULFD\lVKXUQLTXLZDTXLQZDXTLQWVLFFX‫ێ‬
yoq nunacunaqa Jesucristuman mana napis qamnolla allita rurayänanpaq, y
creyicurmi, melanepaqcunallata yachatsiquï shumaq respetiquiwan. 8੅Alli
llapantapis ruracuyan, peru limpiu VKXPDTWDQWL\HFXU\DFKDWVLTXw\DFKDWVL‫ێ‬
shonquyoq nunaqa llapantapis conqequipa contran pipis llutata mana
allillatam rurayan. 16੅Tse mana alli parlananpaq. Tsenopam contrantsic
yachatsicoqcuna “Dioswanmi quecä” parlaqcunapis penqacuriyanqa, imapis
403 7,78੄2੄3

mana allicunata noqantsiccho mana cäsucur cawacuyänanpaq, y mana


tarir. qelanashpa imatapis ganas ganaslla alli
9੅Tsenolla willapë esclabucunata rurayänanpaq. 2੅Ama ni pipa wasan
patronnincunata imecachopis rimayätsuntsu, QLSLZDQFKLTXLQD‫ێ‬
cäsuyänanpaq, y imata mandayaptinpis cuyätsuntsu; sinoqa piwan mewanpis
mana ajayashpa shumaqlla qollmi shonquncunawan shumaq
rurayänanpaq. 10੅Jina ama patronninpa cawayätsun.
imantapis suwapäyätsuntsu; antis 3੅Porqui noqantsicpis uneqa Diosta

shumaq onradu cayätsun. Tseno PDQDFlVXFXVKSDPXSDFXQDQRFDZDFRU‫ێ‬


cawacoqta ricarninmi, nunacuna qantsic, imeca oqracashqa cuenta. Y
musyayanqa salbamaqnintsic Diospa shonquntsic munashqanllata ruracoqmi
yachatsiquinin imano shumaq carqantsic. Tsemi tse bisiucunapa
cashqanta. esclabun cacorqantsic mana allicunata
11੅'LRVPLDOOLTXHQLQUHFXUPXV\DWVL‫ێ‬ ruracurnin, embidiosu mana allicunata
marqontsic tsurin *Jesucristuwan llapan yarpar jucwan jucwan chiquinacurlla
nunacunata salbamänantsicpaq cawacorqantsic. 4੅3HUXWVHQRFDZDTXLFDVK‫ێ‬
cashqanta. 12੅Diosnintsicpa alli queninmi qam Salbamaqnintsic Dios, llapantsic
\DFKDWVLPDQWVLFTXLTXLQWVLFSDPXQHQLQ‫ێ‬ QXQDFXQDWDDQFXSlPDUQLQWVLF\FX\DPDU‫ێ‬
tsiccunallata manana ruranapaq; y que nintsic, 5੅salbamarqantsic; y manam alli
SDWVDFKRFDZDVKTDQWVLF\DTDOOLWDQWL\H‫ێ‬ rurenintsiccunarecurtsu, sinoqa
cur imatapis ruranapaq, cabal nuna ancupämarnintsicmi. Y jutsantsicta
canapaq, y Teyta Diosta cäsucur limpiaramuptinmi, yape yuricureq cuenta
cawacunantsicpaq. 13੅Tseno cawacurmi ticrarerqontsic, y *Santu Espiritum
cushishqa shuyaquicantsic Dios \DQDSHFDPDQWVLFMXFOD\DFDZDFXQDQWVLF‫ێ‬
änimashqantsicta. <WVHlQLPDVKTDQ‫ێ‬ paq. 6੅Jesucristu Salbadornintsicrecurmi
tsicqa cumplirenqa puedeq Diosnintsic y Diosnintsic *6DQWX(VSLULWXQWDTR\FDPDU‫ێ‬
Salbadornintsic Jesucristu allapa TRQWVLFQRTDQWVLFWDLPHFDQR\DQDSH‫ێ‬
shumaq que patsaman cutimuptinmi. camänantsicpaq. 7੅Teyta Diosnintsicmi alli
14੅Pemi wanorqan llapan mana alli queninrecur permitïcorqon pepa
rurenintsicpita libramänapaq, y juclaya nopancho allina quecanapaq. Tsemi
shonquyoqtana paqwe cananqa shuyaquicantsic wiñepa pewan
ticratsimänantsicpaq; tsenopa pepa cawacunantsicpaq änimashqantsicta.
wamrancunana car imecanopapis 8੅Que yachatsenqaqcunaqa rasonpa

allillata rurarna cawacunapaq. caqmi. Tsemi tse nenqaqcunata


15੅Titu, que yachatsiquicunatam imecanopapis yachatsicunequi Teyta
yachatsicunequi, pecunata mas callpata Diosman creyicoqcuna allicuna rureta
qornin. Tseno yachatsicunequipaqqa yachacuyänanpaq. 7VHTDOODSDQQXQDFX‫ێ‬
derechiquim can, y llapancuna napa bienninmi. 9੅Peru yachatsicurnin
respetayäshï. ama ni piwan awiluntsiccunapa
mirenincunarecur, ni *0RLVHVHVFULELVK‫ێ‬
Diosman creyicoqcuna imanopis qan leynincunarecur liryacunquitsu.
cawacuyänanpaq willapäquicuna Tseno caqueqa manam imapaq

3
1੅:DXTLQWVLFFXQDWD\SDQLQWVLFFX‫ێ‬ sirwintsu, ni pita yanapantsu.
nata willapë nasioncho mandacoqta 10੅3LSLVTDPFXQDFKRWVHQLQDTXLFXQD‫ێ‬

y marcancunacho autoridacunata wan raquicatseqcunata juc cuti o ishque


7,78੄3 404

cuti piñapar willapë, peru mana 13੅Abogadu Zenasta y Apoluta


cäsushuptiquina qarquriquï. 11੅Porqui yanapequï, willapäcur, puriyaptin mana
WVHQRQXQDTDUDVRQSDFDTWDPXV\HFDU‫ێ‬ imancunapis pishinanpaq. 14੅Tseno
pis, lluta portacurmi caquicayan. Y yanapacoqta ricayäshurniquim, tsecho
tseno canqanpitam quiquillan creyicoq mayintsiccuna yachacuyanqa
condenaconqa. pishipaqcunata yanapeta. Tsenopam
shumaq yanapanacur cawacuyanqa.
Pablu chunca chunca notiɹcarnin, 15੅Quecho noqawan quecaq wauqintsic
Titupita despidicun panintsiccunam saludusniquicuna
12੅:DXTLQWVLF$UWHPDVWDPR7LTXLFX‫ێ‬ apatsicamun. Y partilläpita saludequï
tam qam caqman cachamushaq. tse marcacho Jesusman marcäcur
Chärayämonqan öra imecanopapis cuyamaqnintsiccunata. 7H\WD'LRVQLQ‫ێ‬
1LFRSROLVPDUFDPDQVKDPwTXwZDWXFD‫ێ‬ tsic alli queninwan imecachopis
maqnï; porqui pensarqö tsecho tamya llapequita yanapeculläyäshï. Tseno
tiempu pasanqanyaq quedaquitam. quecullätsun.
FILEMON
Filemonman apostol Pablu cartacun
Apostol Pablum que cartata escribin creyicoq mayin Filemonman. Pëqa tärarqan
Colosas marcachomi. Tse witsanqa ricu nunacuna rantiyaq nunacunata
esclabuncunapaqmi. Costumbrincunamannomi Filemonpis ranterqan esclabunpaq
Onesimo jutiyoq nunata. Tse nunam patronnin Filemonpita escapar eucorqan. Tse
eucushqanchomi topacurcorqan carselcho quecaq apostol Pabluwan. Tsenam
apostol Pablu *Jesucristupa willaquininta willapaptin, Jesucristuman Onesimo
creyicorqan. Tsepitanam Onesimota Pablu shumaq yachellapa queno nerqan:
“Escapamonqequipita patronniqui Filemon shumaq allipa chasquishunequipaqmi
que cartata aparcur cutinqui” nir. Tseno nishpam Onesimota patronnin
Filemonman cutitserqan.

creyicoqcunata cuyanqequita
Pablu Filemonta saludan musyarirmi. 6੅Diosnintsicmanmi
1੅*Jesucristutasirweq mayi cuyë mañaquecamü marcäquiniquicho alli
wauqi Filemon, noqa Pablum que patsacashqa carnin, Jesucristuta
FDUWDWDFDUWDFDPZDXTLQWVLF7LPRWHX‫ێ‬ cuyarnin, allicunata ruranantsicpaq
wan, Teyta Jesucristupa willaquininta caqta cuentata qoquicunequipaq.
willacushqäpita carselcho llawirëcarnin. 7੅Cuyaquiniquim allapa cushishqata y
2੅Que cartaqa panintsic Apiapaqmi, mas callpayoqta ruraramashqa. ¡Grasias
willapäcoq mayintsic Arquipupaqmi y wauqi, Dios cuyaq wauqintsiccunata
Diosnintsicman creyicur wayiquiman allapa cuyar shoqeconqequipita!
juntacaqcunapaqmi. 3੅*Dios Yayantsic, 8-9੅Tsemi, wauqi Filemon, Jesucristupa

Teyta Jesucristuntsic alli queninwan apostolnin canqärecur mandanaqpaq


yanapecuyäshï shumaq pasaquicho derechü quecaptinpis, mandaqtsu, antis
cawacuyänequipaq. que auquinyënïcho Jesucristupaqrecur,
carselcho quecarmi cuyaquinïwan
Pablu Filemonta rogan esclabun 10੅mañecoq Onesimota shumaq
Onesimota chasquinanpaq chasquïcunequipaq. Pëqa que carselcho
4੅Filemon, Diosta cada mañaconqä willapanqäta wiyacurmi, cananqa Teyta
öram imepis qampaq peta agradesicü. Jesucristuman creyicurishqa. Tsemi
5੅Tsenoqa agradesicü, Teyta Jesucristuta pëqa tsurï cuenta ticrarishqa.
cuyarnin, SHPDQDOODSDPDUFlFXVKTH‫ێ‬ 11੅Nopataqa esclabiqui carpis, manam

quita musyarirmi, y Diosnintsicman shumaqtsu yanapashorqequi, cananmi

405
FILEMON 406

si, qamtapis noqatapis shumaqna SDUODTXLFKRTDTDPSLVVDOEDFXVKTHTXL‫ێ‬


yanapamäshun. 12੅Pëqa shonqüpa watun pita jaqä cuentam quecanqui.
cuentam, y patronnin captiquim 20੅Quetaqa rasonpa caqtam neq yo,

cutitsimü. 13੅Quecho noqawan pe wauqi, Teyta Jesusman marcäcoq mayï


quedacunanta allapam munarqä, alli captiquim mañecoq, ama acseqa
willaquita willaconqäpita, que carselcho quequïtsu. 4XHURJDFXVKTDTWDUXUHFXS‫ێ‬
llawirëcaptï rantiqui yanapamänanpaq. tiqueqa, shonqüchomi allapa cushicur
14੅Peru manam wätacümantsu qamwan Jesucristuta “Grasias” nicushaq
manaraq parlarqa; qamran qampaq.
yanapamänanpaq o mana 21੅Tsemi que cartata qamman

yanapamänanpaqpis dispuninequi. apatsimü ruranequipaq caqta allapa


15੅Itsapis Onesimoqa bienniquipaq marcäcur, y musyämi mañanqaqpitapis
qeshpimorqon manana mas nopequipita masta rurecunequipaq caqta. 22੅&DUVHO‫ێ‬
yarqunanpaq. 16੅Tsemi cananqa pita yarqamunäpaq mañacuyashqequita
ricanequi esclabiquitanonatsu; sinoqa Diosnintsic wiyecuyäshuptiqueqa,
-HVXVPDQFUH\LFRTPD\LQWVLFFDQTDQUH‫ێ‬ yarqaramurmi watucayaqniquicuna
curmi mas shumaq ricanequi. Noqaqa shamita munä. Tsepaq ashirëcayë
peta allapam cuyecü. Qamnäqa masran posadä tsecho quedacurinäpaq.
cuyanequi qamwan juntu canqanrecur y
Jesusman creyicoq canqanrecur. Saluduscuna
17੅Tsemi Diosman marcäcoq mayï 23੅(SDIUDVPLVDOXGXVQLTXLDSDWVLFD‫ێ‬

captiqui mañecoq, TXLTXwWDFKDVTXL‫ێ‬ mun. Pemi Jesucristurecur noqano


PDTFXHQWDFXWLPXSWLQFKDVTXwFXQH‫ێ‬ llawirëcan. 24੅7VHQROODPVDOXGXVQLTXL‫ێ‬
quipaq. 18੅Onesimo imatapis mana cuna apatsicamun Marcos, Aristarcu,
allita rurashqa captenqa o jaqequi Demas y Lucaspis. Pecunam imachopis
captenqa, ZLOOHFDPsQRTDSDJXHFXQDT‫ێ‬ yanapecayäman.
paq. 19੅Ama yarpacachëtsu “Manapis 25੅Teyta Jesucristupa alli quenin

pagamanqachi” nir, porqui quiquïmi qamcunacho quecatsun. ¡Tseno


que cartata escribicamü. Claru quecullätsun!
HEBREUS
Jesucristuman creyicoq israel nunacunapaq carta
Manam musyetsu que libruta ni pi escribishqan. Waquin nunacunam niyan
Bernabe escribenqanta (Hechos 4.36; 13.1—4). Waquincunanam niyan Apolu
escribenqanta (Hechos 18.24; 1 Corintios 1.12; 3.4—6.22). Peru manam rason
caqllataqa musyantsictsu pi que cartata escribishqantapis, que carta ruraqpa jutin
mana captin.
Tse witsan atscaqmi israel nunacuna Jesucristuman creyicuyarqan; peru
creyiquicarpis, *Moisespa leynincunapaq siempri yarparäcuyaptin manam allitsu
carqan. Tsemi que cartata queno nishpa escriberqan: “Moisespa leyninllata
cumplita tïraqcunaqa Dioswan alli quedeta manam puediyanqatsu.
Jesucristullaman marcäcurllam, Dioswanqa alli cashun, y pe munashqanno
cawacushun. Pëqa quiquinmi wanushqa noqantsicpa rantintsic jutsantsiccunarecur.
Tsemi cananqa pellana quecan *Dios Yayawan amishtatsimaqnintsic. Tsemi
Jesucristu ruranqan *Moisespa leyninpitapis mas alli quecan.”
Jina que libruchomi cäyitsimantsic Jesucristu allapa puedeq canqanta. Pëqa
*anjelcunapitapis (1.5—2.18), Profeta Moisespitapis (3.1—4.13), y mandacoq
*saserdoticunapitapis (4.14—5.10; y capitulo 7), mas puedeqmi quecan.
Tsenomi musyatsimantsic Jesucristuman naqana marcäcorqa, mana qonqetana
marcäcunantsicpaq (5.11—6.20; 10.39). Jina cäyitsimanntsic imecata jiparpis,
Jesucristullamanna marcäcunantsicpaqmi (11.1—12.29).

allapa puedeq queninta. Pemi llapan


Tsurintawan Dios camanqancunata poderninwan
parlapätsimantsic tsararëcan mana ushacänanpaq. Y

1
1੅Une tiempuchomi Diosnintsic jutsantsiccunata limpiaramarnintsicmi,
*SURIHWDQFXQDWDZDQDZLOXQWVLFFX‫ێ‬ sieluman cuticushqa. Cananqa Diospa
nata atsca cuti y tuquinopa parlaparqan; derechu caq ladunchomi tëcan pewan
2੅peru canannam tsurintawanna juntu mandacur.
parlapätsimarqontsic. Petam Dios
Jesucristoqa *anjelcunapitapis
churarqan imecachopis mandacoq
mas puedeqmi
cananpaq, pewan que munduta
camashqa carnin. 3੅Diospa tsurin 4-5੅Tsemi Jesucristoqa anjelcunapitapis
*-HVXFULVWRTDTXLTXLQSDWHQWL'LRVQLQ‫ێ‬ mas puedeq, porqui manam ni meqan
tsicmi, y pëchomi ricantsic Diospa anjeltapis Jesucristutanoqa podernin

407
+(%5(86੄1੄2 408

qoshqatsu, ni manam meqan anjeltapis y que patsatapis piturinqui


nerqantsu: y imeca ropata trocareqnomi
“Qamqa tsurïmi canqui, juclayaman tumaratsinqui!
y noqam papäniqui cä”੆a nir. Tseno captinpis, qamqa canqanllam
<PDQDPQLPHTDQDQMHOSDT-HVXFULVWX‫ێ‬ quecanqui”੆f nir.
paqnoqa nerqantsu: 13੅'LRVTDPDQDPQLPHTDQDQMHOQLQWD‫ێ‬

“Pepa papäninmi cashaq pis nerqantsu:


y pemi tsurï canqa”੆b “Que ladüman täcamï
6੅Tsenollam wamaqshu tsurinta que mandacunantsicpaq,
patsaman cachamurninpis, queno asta llapan chiquishoqniquicunata
nerqan: nopequiman churamonqäyaq”੆g nir.
“Llapan anjelnïcuna peta 14੅Porqui llapan anjelcunapis jäninollam

adorayätsun”੆c nir. cayan. Pecunataqa Diosmi cachamushqa,


7੅Anjelcunapaqqa palabrancho salbasionta erensiatano chasquiyänanpaq
quenollam nican: caq nunacunata yanapananpaq.
“Sirwimaq anjelnïcunaqa
bientunollam Salbasionpaq willapäqueqa
y rupecaq ninanollam cayan”੆d nir. rasonpa caqmi

2
8੅Tsurin Jesucristupaqmi siqa queno 1੅Tsemi wiyaconqantsic alli
escribirëcan: willaquita cäyicur cäsucushun,
“Qamqa Dios carmi, wiñepa WVHQRSDPDQDDOOLPDQPDQDMHTDFXUFXQD‫ێ‬
wiñenin mandacur paq. 2੅Anjelnincunatawan Diosnintsic une
imecatapis muneniquicho catsinqui; WLHPSXZLOODFDWVLPRQTDQPDQGDPLHQ‫ێ‬
y mandacurpis, llapan nunapaq tuncunatam allapa mantsacushpa
iwalmi canqui. cumpliyaq, y pipis mana cumpleqcunam
9 Qamqa alli rurecunatam meresiyanqanmanno feyupa castigashqa
cuyarqonqui, cayaq. 3੅Tseno quecaptin ¿manatsuraq
y mana alli rurecunataqa manam. Diosnintsic castiguecamashwan quiquin
Tserecurmi Dios acrashorqonqui Teyta *Jesucristuntsic, y peta qatiraq
waquin yanaqiquicunapitapis mas QXQDFXQDZLOODPDQTDQWVLFVDOEDVLRQQLQ‫ێ‬
cushitsishunequipaq”੆e nir. tsicta mana cäsucushqa! 4੅Tsepis manam
10੅Jina quenopis nicanmi: tsellatsu, tse salbasionnintsicpaq willaqui
“Qammi Teytallä, shumaq rasonpa canqanta musyanapaqqa quiquin
patsacätsir, Diosmi apostolnincunatawan espantepaq
camarqequi que patsata y sielutapis. señalcunata y atsca milagrucunata rurar
11 Tsecunapis llapanmi ushacärenqa. cäyitsimarqantsic. <TXLTXLQPXQDQTDQ‫ێ‬
Que patsapis sielupis ropanomi nomi *Santu Espirituwan tuquilaya
macwayärenqa; yachenintsic qomashqantsic.
peru qamqa wiñepa wiñeninmi
quecanqui. Jesucristoqa wauqintsicmi
12 Imeca ropata piturcoqnomi janaq 5੅Diosqamanam *anjelcunatatsu
¡
patsatapis nerqan, “Que patsata mushoqman

a¬1.4-5 Sal 2.7. b¬1.4-5 2 Sam 7.14. c¬1.6 Dt 32.43; Sal 97.7. d¬1.7 Sal 104.4.
e¬1.9 Sal 45.6-7. f¬1.10-12 Sal 102.25-27. g¬1.13 Sal 110.1.
409 +(%5(86੄2੄3

ticratsiptï qamcunam mandacoq “Qampaqmi willapäshaq


cayanqui” nir. 6੅Tsemi *'LRVSDSDODEUDQ‫ێ‬ wauqïcunata
chopis juc nuna queno escriberqan: y panïcunata y pecunawan juntu
“¿Ima presisaqtaq nunacunaqa pepaq quecarmi qotsupäriyashqequi”੆i
allapa yarpacachänequipaq? nir.
Y ¿imanirtaq allapa presisaqpaq 13੅Jina quenopis nicanmi:

churecorqonqui nunacunapa “Noqaqa pellamanmi marcäcü” nir.


tsurinlla quecaptin? Tsepitanam queno yaparin:
7 Ichic ratullataq anjelcunapitapis “Quecho quecä qomashqan Diospa
mas menusman nunacunata tsuricunawanmi”੆j nir.
churarerqonqui; 14੅Jesucristoqa noqantsicno nunam

peru tsepitaqa respetashqa puedeq que patsacho yuricorqan, \ZDQXUDWVL‫ێ‬


cayänanpaqtaq churarerqonqui. yaptin cawarimurmi, wanutsicoq
8 Llapan imecatapis pecunapa diablupa poderninta ushacäratserqan.
PXQHQLQPDQWDTFKXUDUHUTRQ‫ێ‬ 15੅Tsenopam diablupa esclabunno imepis

qui”੆h nir. wanita mantsacur caquicashqa, Teyta


Tsemi llapan imecapis pecunapa Jesucristu salbamarqontsic. 16੅Pëqa
munenincho quecan, y Diosnintsic PDQDPVKDPRUTDQDQMHOFXQDWD\DQDSD‫ێ‬
manam imatapis jaqerqantsu pecunapa nanpaqtsu, sinoqa *Abrahampa
muneninman mana churashpaqa. Tseno mirenincunata yanapananpaqmi.
captinpis, PDQDUDQFDQDQTDULFDQWVL‫ێ‬ 17-18੅Noqantsicno que patsacho

craqtsu pecunapa munenincho llapan yuricushqa captinmi, petapis diablu


imecapis quecayanqanta. 9੅3HUXPXV\DQ‫ێ‬ jutsaman ishquitsita munarqan. Tseno
tsicmi Jesusta, anjelcunapitapis mas captinpis, shonquncho allapa sufrirmi
menusman ichic ratulla churarir, tentasioncunata benserqan. Tseno
*cruscho wanonqanrecur puedeq y jutsata mana rurashpa cawashqa carmi,
presisaq cananpaq Dios churarenqanta. noqantsictapis yanapecamantsic jutsa
Diosmi alli queninrecur permiterqan rureman mana ishquinantsicpaq. Tsemi
noqantsiccunarecur tseno wanunanpaq. cananqa cumplidu ancupäcoq mas
10੅Imecapis Diospa muneninchommi mandacoq *saserdotintsic quecan. Tseno
quecan, quiquin camashqa captin. Pemi ancupäcoq carmi, pëqa cruscho
munan llapan wamrancuna gloriaman wanushqa nunacunata jutsancunapita
chäyänanta. Tsemi munarqan llapanta Dios perdonecunanpaq.
cumplir Jesucristu allapa jipar
wanunanta, y tsenopa pecunata Jesusqa Moisespitapis
salbananpaq. 11੅Pellapaqna canantsicpaq mas presisaqmi

3
ticratsicoq Jesucristoqa, y pellapaqna 1੅Wauqicunay panicuna, TDPFXQD‫ێ‬
ticrashqa caqcunaqa juc Teytallanam WDTDTXLTXLQ'LRVPLDFUD\lVKXVK‫ێ‬
cayan. Tsemi Diospa tsurin Jesucristupis qanqui pellapaqna cayänequipaq. Tsemi
peman creyicoqcunapita penqacuntsu shumaq cäyicuyë Jesuspaq. Petam Dios
“Wauqïcunam, panïcunam cayanqui” cachamushqa pepaq mas shumaq
nita. 12੅Tseno nenqanmi Diospa musyatsimänantsicpaq. Jina pemi
palabranchopis queno escribirëcan: quecan mas mandacoq *saserdotintsic

h¬2.8 Sal 8.4-6. i¬2.12 Sal 22.22. j¬2.13 Is 8.17-18.


+(%5(86੄3 410

cuenta. 2੅Jesustaqa Diosmi churamushqa Tseno cacurmi, mana


tseno cananpaq. 3sTD'LRVQHQTDQQR‫ێ‬ qatiräyämantsu.’
llam llapanta cäsucur rurarqan, imeca 11 Tsemi piñaquinïcho shonqüta alli

Moises mayural cuenta juc wayicho tapïcur nerqä:


Diospa wamrancunata cuidaqno. ‘Pecunaqa änenqä jamaqui
3੅ Manacu juc wayi ruraqta mas marcäman manam chäyanqatsu’੆k
¿
presisaqpaq churantsic wayipitapis mas! nir.”
Tsenomi Jesusqa Moisespitapis mas 12੅Tsemi, wauqicuna y panicuna,

presisaq quecan. 4੅Llapan wayicunatapis cuentata qocuyë; SDTWDWDTPHTHTXLFX‫ێ‬


nunacunam rurayan, peru Diosmi napis lluta pensaq shonqiquicunawan
FDPDUTDQQXQDWDSLV\OODSDQLPHFDFX‫ێ‬ Diosman mana creyicurnin, cawecaq
natapis. 5੅Moisesqa imeca juc wayicho Diosnintsicpita raquicacuriyanquiman.
cumplidu sirwicoqnollam Diospa 13੅Antis jutsaman ishquir rumi shonqu

ZDPUDQFXQDWDVKXPDTFXLGDUZLOODSDU‫ێ‬ FD\DQTHTXLSDUDQWHQTDWLHPSXTXHFDS‫ێ‬
qan shamoq tiempucuna Dios tin, imepis willaquininta shumaq
willapäcunanpaq caqcunata. 6੅Peru tantiyatsinacur cawacuyë. 14੅1RTDQ‫ێ‬
*Jesucristoqa Diospa Tsurin carninmi, tsicqa Jesucristumannam creyicurirmi,
wayicho mandacoq cuenta Diospa llapan shonquntsicwan pellamanna
wamrancunata mandecan. Tse Diospa marcäcorqantsic. 7VHPLZDQRQTDQWVLF‫ێ‬
wamrancunaqa noqantsicmi cantsic, \DT-HVXFULVWXPDQFUH\LFXUSHPXQDQ‫ێ‬
SHPDQLPHSLVPDUFlFRUTD\lQLPDVK‫ێ‬ qanno cawacur Diospa nopanman
qantsicta cushi cushi shuyacorqa. chäshun. 15੅7VHQRFDQDQSDTTXHFDS‫ێ‬
tenqa, ama qonqashuntsu *Diospa
Paqtataq mana wiyacoq palabran queno nenqanta:
cayanquiman ´6KRQTwTXLFXQDWDFKXFUX\lWVLFXU‫ێ‬
7-8੅Tsemi *Santu Espiritupis queno cuyänequipa rantin
nimantsic: Dios niyäshunqequicunata canantä
“Nunacuna, ama rumi shonqu wiyacur cäsucuyë.
ticracuriyëtsu. Ama cayëtsu une nunacuna
Canantä Dios niyäshunqequicunata Diosta mana cäsucoqcunanoqa.”੆l
shumaq wiyacuyë. 16੅ Picunataq Dios nishqancunata
¿
Ama tsunyaq jircacho *israel wiyecarninpis, 'LRVSDFRQWUDQWLFUDTFX‫ێ‬
nunacuna Diosta piñatsir mana naqa cayan: Moises Egiptu marcapita
cäsucoqcunanoqa cayëtsu. jorqamunqan nunacunam! 17੅Tseno ¿pi
9 Tsechomi une israel nunacuna chuscu nunacunawantaq chuscu chunca (40)
chunca (40) ZDWDQSLPLODJUXFX‫ێ‬ watanpin Dios piñashqa carqan: Jutsa
nata ruranqäta riquecarpis, ruraq Israel nunacunawanmi! Tse
probamaq cuenta piñatsiyämarqan. nunacunaqa tsunyaq jircacunachomi
10 Tseno piñatsiyämaptinnam, nerqä: wanur ushacäyarqan. 18੅Y ¿SLQXQDFXQD‫ێ‬
‘Que nunacunaqa oqracashqa tataq Dios nerqan änenqan jamaqui
cuentam shonquncunacho mana marcaman mana yecuyänanpaq: Mana
alli yarpenincunawan cäsucoq caq israel nunacunatam tseno
puriquicayan. nerqan! 19੅Tse nunacunaqa Diosta mana

k¬3.11 Sal 95.7-11. l¬3.15 Sal 95.7-8.


411 +(%5(86੄3੄4

cäsucuyanqanpitam änenqan marcaman “Sitsun cananqa wiyacuyanqui


yecuyarqantsu. Diosnintsic niyäshonqequita ama
chucru shonqu cayënatsu”੆p nir.
Diosman marcäcoqcuna 8੅Manam une tiempu Josue “Caanan”
jamaquita tariyan nishqan Marcaman israel nunacunata

4
1੅7VHPLSHFXQDWDQROODQRTDQWVLFWD‫ێ‬ yecatsir jamatsenqanpaqtsu Dios tseno
pis änimashqantsic jamaquininta nerqan, VLQRTDTXHWLHPSXFDTMDPDTXL‫ێ‬
tarinantsicpaq. Tsemi tsecunata alli paqmi. 9੅7VHPL'LRVSDZDPUDQFXQD‫ێ‬
cuentata qocushun, SDTWDPZDTXLQQLQ‫ێ‬ paqqa quecanraq rasonpa caq jamaqui.
tsic tarishwantsu tse jamaquita. 10੅Dios que patsata camar usharir,
2੅Pecunatam Dios willarqan tse jamanqannomi noqantsicpis que
marcaman yecurir jamacuriyänanpaq; nacaquicunapita pasarir alli cawecho
peru wiyecarpis, mana marcäcurmi jamacurishun. 11੅7VHSHQTDLPHFDQRSD‫ێ‬
yecuyarqantsu. Pecunatanollam pis tïrashun tse jamaquita tarita.
QRTDQWVLFWDSLVDOOLZLOODTXLWDPXV\DWVL‫ێ‬ 3DTWDPWVHPDQDFlVXFRTLVUDHOQXQDFX‫ێ‬
marqontsic jamaquininta tarinantsicpaq. nano mana alliman jeqecashwan.
3੅Tse jamaquitaqa tarishun creyicoq 12੅Diospa palabranqa cawatsicoq

caqcunallam. *Diospa palabranchopis palabra carmi, allapa poderyoq. Y


quenomi nican: ishcan ladupa cösa aɹlashqa *HVSDGDQR‫ێ‬
“Piñarcatsiyämaptinmi, shonqüta ran yarpenintsicmanpis, VKRQTXQWVLF‫ێ‬
alli tapïcur nerqä: manpis charcun imano canqantsictapis
‘Manam juc paqwepa yecuyanqatsu musyatsimänantsicpaq. 13੅Llapan
MDPDTXLPDUFDPDQ·੅µ੆m nir. camashqancunapis riquenincho
Tsetaqa nerqan que munducho llapan captinmi, llapan rurenintsictapis
caqcunata camar ushashqana quecarmi. riquecan. Pepaqqa ima rurenintsicpis
4੅Palabranchomi qanchis junaqcho manam pacaranqatsu. <LPDUXUDQTDQ‫ێ‬
pasaconqanta queno nir willaquican: tsictapis parlanqantsictapis
“Diosmi que patsata camar usharir, jusgamäshunmi.
qanchis junaqcho jamacurerqan”੆n
*Jesucristoqa mayor *saserdotim
nir.
5੅Jina nicantaq: 14੅6LWVXQVLHOXFKRTXHFDTPDVPDQGD‫ێ‬

“Manam juc paqwepa yecuyanqatsu coq saserdotintsic Teyta Jesucristu,


jamaqui marcäman”੆o nir. Diospa Tsurin, imepis yanapecamäshun.
6੅Tse une *israel nunacunam Diospa alli Tserecur pellamanna imepis marcäcur
willaquininta wiyecarpis, PDQDFlVXTXL‫ێ‬ tsaracushun. 15੅4XHSDWVDFKRTXHFDS‫ێ‬
nincunarecur jamaqui marcaman tinmi, mas mandacoq saserdotintsic
yecuyarqantsu. 3HUXFDQDQTDZDTXLQ‫ێ‬ -HVXFULVWXWDQRTDQWVLFWDQROODVKRQTXQ‫ێ‬
cuna tse jamaquita tariyanqam. 7੅Tsemi cho jipatsir diablu tenteta munarqan.
\DSH'LRVQLQWVLFVLWDVKTDTXHWLHPSX‫ێ‬ Tseno quecaptinpis, pëqa manam
cho wiyacoq caqqa, tse jamaquita jutsaman ishquerqantsu. Tsemi debil
tariyänanpaq. Tseno cananpaqmi quenintsicta musyar, ancupäcoq car,
Diospa palabrancho cäyitsimantsic yanapamantsic jutsaman mana
*David queno nenqanwan: ishquinapaq. 16੅Tseno quecaptenqa,

m¬4.3 Sal 95.11. n¬4.4 Gn 2.2. o¬4.5 Sal 95.11. p¬4.7 Sal 95.7-8.
+(%5(86੄4–6 412

ancupäcoq Diosllantsicta cada junaq Dios wiyecorqan mañaquinincunata.


mana mantsashpa mañacushun. Peta 8੅Tsenomi Cristoqa Diospa Tsurin

mañacushqaqa ancupämarnintsicmi, alli quecarninpis, sufrimientucunata


queninwan yanapecamäshun llapan pasarnin, yachacorqan obedienti queta.
nesidanintsiccunacho. 9੅Tseno carmi, jutsannaq canqanta

5
1੅Une tiempu mas mandacoq ricatsicorqan. Tsemi pe Salbadornintsic
saserdoteqa llapan *LVUDHOQXQDFX‫ێ‬ ticrarishqa carnin, cäsucoqcunata
napita acrashqam carqan. Tsemi tse parasiempri salbanqa. 10੅Tsemi petaqa
saserdoteqa israel nunacunapaq imeca Dios churarerqan Melquisedeclaya mas
qaretano sacriɹsiuta rurarnin, Diospa mandacoq saserdotintsic cananpaq.
puntanman churarqan jutsancunapita
perdonashqa cayänanpaq. 2੅7VHVDVHUGR‫ێ‬ Rasonpa creyicoqcunapaq
teqa jutsaman ishquita puedinmi. Tsemi willaquicuna
waquin caqcuna oqracashqano jutsa 11੅Teyta Jesucristu saserdotintsic

rureman ishquiyaptinpis ancupan. canqanta willapäriyänaqpaqqa atscaran


3੅Tsemi tseno cayanqanpita Diospaq can. Chucru shonqu cayaptiquim, ni
animalcunata pishtarir, cayarqan imanopa cäyitsiyeniquita puediyätsu.
quiquinpa jutsanta y nunacunapa 12੅Qamcunaqa unepita creyicoqcunanam

jutsanta Dios perdonananpaq. 4੅Tseno cayanqui, y waquincunatapis antis


respetashqa *saserdoti cananpaqqa yachecatsiyanquimannam. *Diospa
manam quiquinpa muneninllapitatsu SDODEUDQWDIDFLOFDTFXQDOODWD\DSHFXU‫ێ‬
pipis churacan. $QWLV'LRVPLSHFXQD‫ێ‬ yan willapäquicayänaqtam
taqa mana presisaq quecayaptinpis, shuyaräquicayanqui. Qamcunaqa
presisaq cayänanpaq acran, imeca chucru miquicuna micoq cuentanam
saserdoti Aaronta acranqanno. 5੅7VHQR‫ێ‬ creyiquiniquicunacho quecayänequitam
llam *Jesucristupis quiquinllapitatsu imeca lichillataraq llullu wamra
mas mandacoq saserdoti cananpaq chichicoq cuenta caquicayanqui. 13੅Pipis
churacashqa. Sinoqa quiquin Diosmi lichillataraq chichiquicaq wamra cuenta
presisaqpaq churarqan. 7VHPLSDODEUDQ‫ێ‬ caquicarnenqa, ¿imanopam
chopis queno escribirëcan: musyayanqa alli cawaquita! 14੅Alli
“Qamqa tsurïmi canqui. cawacoqcunaqa cayan imeca chucru
Noqam canan papäniqui ticrarï”੆q miquicunata micoq auquis wamra
nishpa. cuentam. Tsemi ime örapis musyayanna,
6੅Jina juc partichopis quenomi allita o mana allita rurecayanqantapis.

6
escribirëcan: 1੅Ama *Jesucristuman tseraq

“Qampa saserdoti queniqueqa creyicurir, \DFKDFX\DQTHTXLOOD‫ێ‬


wiñepa, wiñeninmi canqa, choqa caquicayëtsu. Antis yashqa
y Melquisedec੆r saserdotinomi nunacunanona yachaquita tirayë.
canquipis”੆s nishpa. 3RUTXL\DFKDFRUTRQWVLFQDPTXLTXLQ‫ێ‬
7੅Jesucristum que patsacho cawecarnin tsicpa alli rurenintsicrecur mana
DOODSDURJDFXUZDTDUFXU\DQPDxDFRU‫ێ‬ salbaquita puedenqantsicta, sinoqa
qan poderninwan wanïpita libracoq Diosman marcäcushqalla perdonta
Diosman. Y cäsucoq canqanrecurmi tarenqantsicta. 2੅Yachacorqontsicnam

q¬5.5 Sal 2.7. r¬5.6 Riquë He 7.1 s¬5.6 Sal 110.4.


413 +(%5(86੄6

bautismupaq yachatsiquicunata. marcäcoqcuna cawayanqannolla


Yachacorqontsicnam creyicoqcunaman qamcunapis peman marcäcur imepis
maquita churecur Diosman mañaquita, cawacuyë. Dionintsicman marcäcur
wanushqacuna cawariyämunanpaq FDZDFRTFXQDTDOODSDQWVLFSLVlQLPDVK‫ێ‬
caqta, y rurenintsicmanno juc junaq qantsiccunata chasquishunmi.
'LRVQLQWVLFSDUDVLHPSULMXVJDPlQDQWVLF‫ێ‬
paq caqta. 3੅Dios permitiptenqa, WVHSLWD‫ێ‬ Teyta Diosqa
pis mascunataran yachacushun. änicushqanta cumplinmi
4੅Porqui sitsun juc nuna Jesucristuman 13੅Diosmi jurecur *Abrahamta
creyicushqana quecar, Diospa alli änerqam yanapananpaq, y manam
queninta musyecar, *Santu Espirituwan pipis pepita mas puedeq carqantsu tse
jucnolla quecar, 5੅\'LRVSDDOOLZLOODTXL‫ێ‬ änicushqanta testigacunanpaq. 14੅Tse
ninta wiyacushqana quecar y ware änirninmi queno nerqan: ´<DQDSDVK‫ێ‬
waratin imapis pasacunanpaq caqta qequim, y mireniquicunapis astcam
musyecar, 6੅Diosta negariptenqa, manam canqa”੆t nir. 15੅<VKXPDTSDVHQVLDQ‫ێ‬
puedishwannatsu Diosman yape wan Abraham shuyararmi, FKDVTXL‫ێ‬
cutitsita. Porqui tse nunacunaqa Diospa rerqan Dios änishqanta. 16੅1XQDFXQD‫ێ‬
contran carmi, Tsurin Jesucristuta yape pis autoridacunachomi imatapis
crusiɹcaq cuenta caquicayan. Tsenam änicurnin, cumpliyänanpaq jurayan.
waquin nunacunapis Jesucristupita Tseno jurashqa cayaptinmi, mana ima
burlacuyan. 7੅Tamyaptenqa, chacraqa liryaquicunapis cannatsu. 17੅Tsemi
cösa ushmashqa carmi, alli cosechata Diospis äniquininta shuyacoqcuna
muroqninta qoyconqa, y Diospis tse cuentata qocuyänanpaq juramentuta
chacrataqa bendisiconqam. 8੅Peru sitsun rurar änicorqan. Y manam “¿&XPS‫ێ‬
tse chacracho patsanqa mana sirweq lenqatsuraq o manatsuraq?” nir,
qoracunalla, PDQDPWVHFKDFUDLPDSDT‫ێ‬ caquicanantsictsu. 18੅Diosqa manam
pis sirwintsu, Diospis maldisionqam, y ulicuntsu. -XUDPHQWXSDlQLPDVKTDQ‫ێ‬
ninawanmi cayeconqa. tsicta cumplenqam. Tsemi peta asheq
9੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna, caqcunaqa y salbasionninta
tseta nirnin manam qamcunapaqtsu chasquishqa caqcunaqa, cushishqa
tseno yarpacachäyä. $QWLVTDPFXQD‫ێ‬ VKX\DFXQDQWVLF'LRVQLQWVLFlQLPDVK‫ێ‬
SDTTDPDUFlTXLFD\l'LRVPXQDQTDQ‫ێ‬ TDQWVLFWDLPH|UDFDUSLVFXPSOLQDQ‫ێ‬
nona cawacur salbacuyänequipaq paq caqta. 19੅7VHPLWVHPDUFlTXLQLQ‫ێ‬
caqtam. 10੅Teyta Diosqa alli carmi, tsic alli ɹrmi tsararämantsic, imeca
TRQTDQWVXMXFQLTXLMXFQLTXLFX\DQD‫ێ‬ juc estaca barcuta watäyaptin
cur creyicoq pura ancupänacur tsararaq cuenta. Tsemi cananqa
yanapanaquicayanqequita. 11੅Puntata yecurishun Diospa nopanmanpis y
FXVKLFXVKLPDUFlFXUDOOLFDZDFX\DQ‫ێ‬ mananam tsapaq cortinapis cannatsu.
qequinolla imepis siguiyë. Tseno 20੅Tsemanmi Teyta Jesucristuntsic

FDUTDPDUFlFX\DQTHTXLWDSLVWDUL\DQ‫ێ‬ puntar yecurishqana mas mandacoq


quim. 12੅Manam munayätsu qela *saserdotintsic cananpaq. Y
ticraquicuyänequita. Tseno QRTDQWVLFSDTPL'LRVWDPDxDTXHFD‫ێ‬
cayänequipa rantenqa Teyta Diosman mun. Tse saserdoti quenenqa wiñepa

t¬6.14 Gn 22.16-17.
+(%5(86੄6੄7 414

wiñeninmi canqa Melquisedeclayapita Levitacunaqa wanucoq nunallam cayan;


captin. peru *diesmu chasqueq Melquisedecqa
claru parlaquichoqa cawecanmi.
Jesusqa *saserdoti 9-10੅Levitacunaqa manaran awiluncuna
Melquisedecnomi Abraham Melquisedecwan topayanqan

7
1੅Melquisedecqa Salem marcapa tiempu cayarqanraqtsu; Levitacunalla
reyninmi carqan, y sielucho Diospa diesmuta chasquinanpaq derechuncuna
sirweqnin saserdotim carqan. Jucpinmi quecaptinpis, awiluncuna Abraham
contran reycunata *Abraham gueracho Melquisedecta diesmariptinmi,
ganarir cuticamuptin, Melquisedec Abrahampa mirenin carnin, peta
ewarqan Abrahamta taripaq; y diesmaq cuenta ticrariyarqan.
taripärirnam, bendisicorqan 2੅Tsenam
Teyta *Jesucristoqa une
Abrahampis Melquisedecta qoycorqan
Melquisedecnomi
SHO\DFKRJDQDULUOODSDQWDULSDFDPXVK‫ێ‬
qanpita chunca caq partinta. 0HOTXLVH‫ێ‬ 11੅Sitsun Levipa castan saserdoticuna

dec ninanqa “Alli justisia ruraq rey” leynincunawan Diospa nopanman


ninanmi, y Salem marcapa reynin nunacunata allitano chätsiyanman
cashqa captinnam, “Alli pasaquicho carqan, ¿LPDQLUWDT'LRVMXFOD\DVDVHUGR‫ێ‬
cawatsicoq rey” ninan. 3੅Manam pi WLWDUDT0HOLTXLVHGHFOD\DWDQRFDFKDPRU‫ێ‬
musyantsu Melquisedecpa papänin qan! Antis tsepa rantenqa ¿manacu
mamänin ni awiluncuna cashqanta, ni $DURQFDVWDSLWDMXFVDVHUGRWLWDQXQDFX‫ێ‬
manam musyetsu yuricushqan ni nata salbananpaq jorqaramunman
wanucushqan. Tseno carmi, Diospa carqan! 12੅&DQDQTDMXFOD\DQDVDVHUGRWLQ‫ێ‬
Tsurinno wiñepa wiñenin saserdoti tsic captinmi, leyninpis juclayana. 13੅Tse
quenin iwalarin. saserdoteqa Teyta Jesucristum. Pëqa juc
4੅0DVTXLVKXPDTFl\LULVKXQ0HOTXLVH‫ێ‬ castapitam. Y tse castapitaqa manam
dec imano presisaq cashqanta. Petam saserdoticuna cayashqatsu. 14੅0XV\DQ‫ێ‬
awiluntsic Abrahampis gueracho tsicmi Teyta Jesucristoqa Juda castapita
qochipaconqancunapita *diesmuta cashqanta, y Juda castacunapaqqa
qorqan.੆u 5੅*Ley nishqanmannomi manam Moisespis leynincho saserdoti
obligadu llapan *israel nunacuna Levi cayänanpaq parlacushqatsu.
castapita saserdoticunapaq apayaq 15੅7VHQRSDPDOOLFl\LULQWVLF-HVXFULV‫ێ‬

diesmuta; y Abrahampa castan carpis, WXQD0HOTXLVHGHFQRPXVKRTVDVHUGRWLQ‫ێ‬


mana diesmuta qoshpaqa manam tsic cashqanta. 16੅0DQDPOH\QHQTDQ‫ێ‬
quedayaqtsu. 6੅Peru Melquisedecqa mannotsu Levita castapita saserdoti
manam Levipa mirenintsu carqan, y cananpaq Jesucristoqa yecushqa. Pëqa
asimi Abraham diesmuta qoptin puedeq queninwan wiñepa wiñenin
chasquïcurcur, bendisïcorqan, aunqui cawaq carninmi, saserdotintsic
Diosnintsic Abrahamta yanapananpaq yecurishqa. 17੅Tsemi *'LRVSDSDODEUDQ‫ێ‬
änishqana quecaptinpis. 7੅<PXV\DQ‫ێ‬ pis pepaq queno escribirëcan:
tsicmi bendision qoq caq, bendision “Qamqa wiñepa wiñenin saserdotim
chasqueq caqpitapis mas presisaq canqui
cashqanta. 8੅Diesmuta chasqueq Melquisedeclayapita car”੆v nir.

u¬7.1-4 Gn 14.17-20. v¬7.17 Sal 110.4.


415 +(%5(86੄7੄8

18੅Tsenopam tse punta leyqa mana 27੅Que patsacho mayor saserdoticunam


sirweq carnin, juc cuchuman waran waran Diospaq animalcunata
churacärishqa. 19੅Porqui tse leycunaqa pishtarir cayäyan; SXQWDWDTXLTXLQFX‫ێ‬
manam ni pita yanaparqantsu Dios napa jutsancunapita, WVHSLWDQDQXQDFX‫ێ‬
munashqanno cawacuyänanpaq; peru napa jutsancunapita; peru Jesusqa
cananmi si mas alli caqman manam pecunanotsu. Pëqa quiquinpa
marcäquinintsic yanaparqamantsic wanïninwanmi juc cutillana Diospaq
Diospa nopanman chänäpaq. sacriɹcäquicorqan quiquinpa bidanta
qoycur. 28੅Leyta cäsucurnin, PDVPDQGD‫ێ‬
Jesucristoqa mas allin caq FRTVDVHUGRWLFD\lQDQSDTDFUDVKTDQFX‫ێ‬
saserdotintsicmi napis jutsaman ishquiyaqmi; peru
20੅Tseno saserdotintsic cananpaqqa leycuna qepanta Dios juramentupa
'LRVQLQWVLFlQLPDUTDQWVLFMXUDPHQWX‫ێ‬ churamonqan mayor saserdotintsic
pam. 3HUX/HYLWDFDVWDFXQDSLWDVDVHUGR‫ێ‬ tsurin Jesucristoqa manam imepis
ticunataqa churarqan juramentuta mana jutsaman ishquintsu.
rurashllapam. 21੅Jesucristu saserdotintsic
cananpaqmi siqa Diosnintsic jurecur Mushoq *contratupita caq mas
palabrancho queno änicorqan: mandacoq *saserdotintsic

8
´-XFSDUODFRTOOD7H\WDPMXUDPHQ‫ێ‬ 1੅Que nicayancaqcunata alli

tuta rurar cuentata qocuyë. 7VHPDVPDQGD‫ێ‬


queno nin: coq saserdotintsicqa Dioswan juntum
‘Qammi wiñepa wiñenin saserdoti mandacur sielucho tëcan. 2੅Tse sielucho
FDQTXL·੅µ੆w nir. quecaq carpapita *templuchomi pëqa
22੅Tseno juramentuwan Diosnintsic quecan noqantsicpa biennintsic Diosta
änimarnintsicmi punta *contratu mañacur. Tse templutaqa quiquin
leycunapitapis Jesucristutana Diosmi rurashqa, y manam nunatsu.
churamushqa mas yanapamänantsicpaq. 3੅Mas mandacoq saserdoticunataqa
23੅Une caq contratuchoqa saserdoti nombrayaq Diospaq qarecunata
wanuriptin juctanam churariyaq apayänanpaqmi. Tsemi *Jesucristupis
wanoqpa rantin yecunanpaq. 24੅Peru ima qarellatapis presisarqan Diospaq
Jesustaqa mana wanucoqna captinmi, ni apanan. 4੅Sitsun pe que patsacho
pi saserdoti queninta trocayanqanatsu. quecanman carqan, PDQDFKLVDVHUGRWL‫ێ‬
25੅Tsemi Jesusqa, peman creyeqcunata pis canmantsu carqan, porqui que
paqwe salbecur Diosman chätsenqa. patsachoqa saserdoticuna cayannam
Porqui pëqa wiñepa wiñeninmi cawan *ley nishqanmanno Diospaq qarecunata
tse creyicoqcunapaq Diosta apayänanpaq. 5੅4XHSDWVDFKRVDVHUGRWL‫ێ‬
mañacapunanpaq. cuna sirwicur quecayanqan carpapita
26੅-HVXFULVWRTDDOODSDDOOLPDVPDQGD‫ێ‬ temploqa sielucho *templupa retratun
coq saserdoti carmi, OODSDQZDQDQTDQ‫ێ‬ cuentallam. Tseno retratun cuentalla
tsicunacho yanapamantsic. Pëqa canqantaqa musyantsic, Dios wayinta
jutsannaq carmi, PDQDDOOLUXUHFXQD‫ێ‬ rurananpaq Moisesta queno nishqa
taqa ni imepis rurantsu, y sieluchomi captinmi “Jircacho ricatsenqaqtanolla
mas presisaq cananpaq churacärishqa. wayïta ruranqui”੆x nir. 6੅Peru cananqa

w¬7.21 Sal 110.4. x¬8.5 Ex 25.40.


+(%5(86੄8੄9 416

-HVXFULVWXQDPSXQWDVDVHUGRWLFXQDSLWD‫ێ‬ y mananam jutsancunata


pis mas allin caq mas mandacoq yarpäshaqnatsu”੆y ninmi Dios.
saserdotintsic. Pëqa tse punta contratu 13੅Tsemi Teyta Diosnintsic canan caq

OH\FXQDSLWDSLVPDVDOOLQFDTFRQWUDWX‫ێ‬ contratuta “Mushoqmi” nir, unecaq


paqmi willacamun. Tse contratoqa contratutaqa juc cuchumanna
'LRVSDPDVDOOLQFDTlQLFRQTDQFXQD‫ێ‬ churarishqa, y ichicllanam pishin juc
chomi patsacashqa quecan. paqwe ushacärinanpaq.

Mushoq contratum mas alleqa Teyta Diosta imano adoranapaq

9
7੅Sitsun punta contratu nunacunapaq 1੅Canannam willariyashqequi une
llapancho alli canman carqan, manam *contratu mandacushqanmanno
mushoq contratu ruracanmannatsu Diosta imano adorayashqanta, y que
carqan. 8੅Une awiluntsiccunatam mana patsacho carpapita *templu imano
cäsucoq cayaptin, Dios queno nerqan: cashqanta. 2੅Quenomi tse Teyta Diosta
“Cäyiyämë, ichicllanam pishin adorayänan carpata rurayashqa
*israel nunacunawan cayarqan: Ishque cuartum ruricho carqan.
y Juda nunacunawan mushoq Yecurina caq cuartutam niyaq “Lugar
contratuta ruranapaq. Santu” nir. Tse cuartuchomi carqan
9 Que contratoqa manam une candelabro y juc mesa. Tse mesachomi
awiliquicunawan ruranqänotsu churaraq “Diospaq” niyanqan tantacuna.
canqa. Ejiptu marcapita 3੅Mas ruri caq cuartunam carqan

jorqatsimuptïpis “Santisimu” niyanqan cuartu. Tse


manam cäsuyashqatsu pecunawan cuartutaqa tsaparaq cortinam. 4੅Tsechomi
contratu rurashqäta. carqan qoripita rurashqa *altar.
Tsemi pecunata jaqirerqä” ninmi Tsechomi qoyatsiyaq *insiensiuta. Jina
Dios. tsechomi carqan punta contratu
10 “Tse israel nunacunawan mushoq winaräcunan ichicllan babul. Tse
contratu babulqa qoripita enchapashqam carqan.
ruranqäqa quenomi canqa: Ime Tsechomi wardararqan qoripita rurashqa
carpis, ichicllallan wichi. Tse wichichoqa
tse nunacunapa peqanmanmi winaraq “*Manä” nishqan miquimi. Jina
mandaquinïta tse babulchomi winararqan Aaronpa
churashaq y shonquncunamannam tseqllicaq tucrun. Jina winararqanmi
escribishaq. Diospa mandamientun escribiraq paltash
Noqam cashaq Diosnincuna, rumicunapis. 5੅Tse babulpa täpantam
y pecunam cayanqa wamräcuna. “Diospa ancupäquinin” niyarqan. Tsetam
11 Mananam pipis nuna mayincunata “Puedeq querubin” niyanqan ishque
ni castancunata yachatsenqanatsu, *anjelcunapa *imajinnincuna, DODVQLQFX‫ێ‬
‘¡Diostam reqiyänequi!’ nishpa; nawan tsaparäyarqan. Peru quecunata
porqui llapanmi reqiyämanqa, manachi llapantaqa
ichicpis jatunpis. willaquicayaqmantsu.
12 Llapan mana alli rurenincunatam 6੅Tseno patsatsipacurirnam, tse

perdonecushaq, yecurinalla caq cuartuman cada junaq

y¬8.8-12 Jer 31.31-34.


417 +(%5(86੄9

*saserdoticuna yecurir Diosta sirwiyaq. y chiwacunapa yawarnincunawan, y


7੅Peru mas ruri caq cuartumanqa mas DOWDUFKRFD\DVKTDWHUQHUDSDXFKSDQFX‫ێ‬
mandacoq caq saserdotillam yecoq juc QDZDQMXWVDUXUDTQXQDFXQDWDEHQGLVL‫ێ‬
cutilla watacho. Tseman yecurnenqa, yaq Diosllapaqna cayänanpaq. Tseno
apaq animalcunapa yawarnintam, rurayaptinmi, Diospa nopancho
quiquinpa jutsanpita y nunacuna mana cuerpuncuna limpiu carqan. 14੅Sitsun tse
musyar jutsacunata rurayashqanpita cosascunata rurar jutsannaq queta
Dios perdonecunanpaq. 8੅Tse carpapita pensayarqan, Jesucristupa yawarninran
rurashqa templucho Dios quecanan mas puedin jutsantsiccunapita rasonpa
“Santisimu” niyanqan cuartumanqa limpiamenintsicta. 3RUTXLSsTD'LRVQLQ‫ێ‬
QXQDFXQDPDQDPMXFSDTZH\HFX\DT‫ێ‬ tsicpa wiñepa wiñenin cawaq Santu
tsu. Tseno captinmi, *Santu Espiritu Espiritun yanapaptinmi, cruscho
cäyitsimantsic une caq contratulla wanorqa; tsenopam quiquinpa
siguiptenqa, noqantsicpis Diospa jutsannaq cuerpunta Diospaq qare
nopanman mana chänantsicpaq caqta. cuentata qoycorqan. Yawarninta
9੅Jina tsecunam cäyitsimantsic Diosta ramanqannam consensiantsiccho
adoraq nunacuna ima qareta aparpis, PlFDWVLPDQWVLFPDQDDOOLUXUHQLQWVLF‫ێ‬
consensiancunachoqa jutsasaparaq pita manana castigashqa canapaq, y
sienticuyanqanta. 10੅Tse nunacunam cawaq Diosnintsicllatana
niyaq: “¡Quetaqa ama micushuntsu; sirwicunantsicpaq.
quetaqa ama upushuntsu; y quenäqa
bendisipaqran!” nir. 7VHPDQGDTXLFX‫ێ‬ Mushoq caq contratu balinanpaq
QDTDFDUTDQLPDSLVULFDFRTFDTFXQDOOD‫ێ‬ Jesucristu wanonqan
paqmi, y alli carqan asta mushoq 15੅Tsemi Jesucristoqa Diosman
contratu qallanqanyaqllam. pushamänantsicpaq wanurnin, mushoq
contratuta rurarerqan. Y punta
Juc cutilla Teyta Jesus FRQWUDWXWDPDQDFXPSOLUMXWVDOODFRQ‫ێ‬
sacriɹsiuta rurecun TDQWVLFSLWDPUHVFDWDPDUQLQWVLFSHUGRQH‫ێ‬
11੅Peru canan tiempunam Teyta camarqontsic. Tsenopam Dios acrashqan
*Jesucristuna bendisionta qomarnintsic caqcunata yanapecun Dios änicushqan
puedeq mas mandacoq saserdotintsic mana ushacäcoq erensiata
ticrarishqa. Pëqa sielucho quecaq chasquiyänanpaq. 16-17੅'LRVQXQDFXQD‫ێ‬
templuman yecurirmi, biennintsic ZDQUXUDQTDQFRQWUDWRTDMXFWHVWDPHQ‫ێ‬
Diosta mañaquecamun. Y manam nuna tunomi. Testamentucoq nuna manaraq
ruranqan templumantsu yecushqa, wanuptenqa, tse testamentuconqan
VLQRTDTXLTXLQ'LRVUXUDQTDQWHPSOX‫ێ‬ manaran balinraqtsu. Wanuriptinmi,
manmi. 12੅Y sielu templumanqa manam siqa tse testamentuconqan balin.
chiwapa ni wishipa yawarninta cada 18੅Punta caq contratu balinanpaqpis

ratu aparcurtsu yecuquican; sinoqa juc animalcunataran Moises pishtarqan


cutillam *cruscho wanurir, quiquinpa yawarninta ramananpaq. 19੅Tseno
yawarninta ramarir yecushqa rurananpaqqa llapan nunacunataran
“Santisimu” niyanqan cuartuman; OH\LSDUTDQSXQWDFRQWUDWXFKRPDQGD‫ێ‬
tsenopa llapan nunacuna wiñepa mientucunata y *leycunata.
wiñenin salbasionta tariyänanpaq. /H\LSlULUQDPZLVKLFXQDWD\FKLZDFX‫ێ‬
13੅Punta caq saserdoticunam torucunapa nata pishtarir, yawarninta yacuwan
+(%5(86੄9੄10 418

ajurcur isopu montipa rapranta puca yawarninta ramar wanunanpaq.


millwawan juc shucshuman watarcur, 27੅Musyantsicmi nuna juc cutilla
tse yacullantin yawarman tullpur wanunan cashqanta. Tsepitaqa Diosta
tullpur tsaqtsorqan qaracho escribishqa cuentata qonanllapaqnam alman
leycunata y nunacunata. 20੅Tsepitanam shuyaquican. 28੅Tse cuentam Teyta
queno nerqan: ´4XH\DZDUZDQWVDTWVX‫ێ‬ Jesucristupis juc cutilla parasiempri
yapteqmi, PXV\D\DQTXL'LRVTDPFXQD‫ێ‬ wanorqan atscaq nunacunapa jutsanta
wan contratu rurashqan alli canqanta”੆z perdonananpaq. Tsepita yapeqa
nishpa. 21੅Jina tse yawarwanmi Moises cutimonqa, PDQDQDPPDQDFUH\HTFX‫ێ‬
tsaqtsorqan carpapita rurashqa napa jutsancunarecur yape wanoqnatsu;
templuta, y Diosta sirwiyänanpaq imeca VLQRTDFXWLPRQTDSHPDQPDUFlFRTFX‫ێ‬
caqcunatapis. 22੅Ley nishqanmanno nata salbar apacunanpaqnam.
llapanpis Dioswan alli cayänanpaqqa
yawarwan tsaqtsushqaran cayänan *Jesucristoqa juc cutillam
carqan; \WVHQR\DZDUWDPDQDUDPD\DS‫ێ‬ wanushqa perdonecamänantsicpaq

10
tenqa, MXWVDQFXQDSLVPDQDPSHUGRQDVK‫ێ‬ 1੅*Moises escribishqan leycunaqa
qatsu caq. 23੅Tsenomi tse templucho carqan que patsaman biennintsic
caqcunaqa, sielucho quecaqpa retratun naqana yequecamonqanta cuentata
cuentalla quecarpis, presisarqan qocunallapaqmi. Tsemi tse leycunaqa
yawarwan tsactsur limpiashqa aunqui wata wata cashqan qarellata
cayänanpaq. 3HUXVLHOXFKRTXHFDTFXQD‫ێ‬ Diospaq rurayaptinpis, nunacunata mana
ran mas allin caq yawartaqa limpiu DOOLUXUHQLQFXQDSLWDWURTXHWDSXHGHUTDQ‫ێ‬
cananpaq nesitan. tsu. 2੅Sitsun tse *leycuna jutsancunata
limpiashqana canman carqan, PDQDQD‫ێ‬
Cristupa wanïninllawanmi
chi consensiancunacho jutsayoqllaraq
jutsacunaqa perdonacan
cayanqanta pensar wata wata Diospaq
24੅Jesucristoqa manam que patsacho qareta apaquicayanmantsu carqan.
nunacunalla rurayashqan retratu 3੅Antis animalcunata pishtarir, wata wata

cuentalla quecaq templumantsu Diosta qarayanqanmi jutsasapa


yecurishqa; sinoqa sielucho quecaq cayanqanta yarpätsiyaq 4੅Tsemi
quiquin Diospa nopanmanmi yecushqa pensayänantsu chiwacunapa torucunapa
biennintsic Diosta mañacamunanpaq. yawarnincunarecurlla jutsäcunapita
25੅Pëqa juc cutillam Diospaq qareno perdonashqa cayanqanta.
yecurishqa; y manam que patsacho mas
mandacoq saserdoticunanotsu jucpa Jesucristoqa qare cuentam
yawarninllawan “Santisimu” cuartuman 5੅TsemiJesucristu que patsaman
cada wata yecuquican. 26੅Tseno shamurnin, Diosta queno nerqan:
captenqa, que munduta camanqanpita “Qamqa manam munanquitsu
patsachi yapecuryan wanuquicanman imapis qarecunata ni
carqan. Antis canan que mundu sacriɹsiucunata.
ushacänan tiempuchoran Jesucristu Antis munarqonqui almäwan y
shamorqan juc cutilla llapan nunapa cuerpüwan qamllatana
jutsan perdonashqa cananpaq sirwinaqtam.

z¬9.20 Ex 24.6-8.
419 +(%5(86੄10

6 Qamtaqa manam gustashunquitsu 16 “Tse tiempum pecunawan


jutsancunarecur mushog contratuta rurashaq” ninmi
nunacuna imatapis Dios.
qarayäshunqequi, “Tse contratuta rurarmi leynïcunata
y animalcunata pishtarir shonquncunaman
cayayämonqan. escribishaq yarparäyämänanpaq.
7 Tsemi nerqä: ‘Caq quechomi quecä 17 Y perdonecurmi llapan jutsa

Diosllä. rurayanqancunata qonqecushaq”੆b


Palabrequi nenqanmanno nir.
QRTDFKRPXQDQTHTXLWDUXUHTXw·੅µ੆a 18੅Tsemi jutsantsiccunapita Diosnintsic

nir. MXFSDTZHSHUGRQDPDVKTDTXHFDVK‫ێ‬
8੅7VHQRSXQWDWDQHQTDQPLFl\LWVLPDQ‫ێ‬ qaqa, presisannatsu jutsantsiccunapita
tsic ley nenqanmanno jutsancuna animalcunata pishtarir, Diosta
perdonashqa cananpaq qarecunata qaranantsicpaq.
apayaptinpis, y animalcunata pishtarir
cayayaptinpis, Diosta mana Creyiquinintsiccho alli
gustanqanta. 9੅Tsepitam Jesucristu patsacashqa cashun
yapena Diosta queno nerqan: 19-20੅Tsemi wauqicuna panicuna,

“Quechomi quecä boluntaniquita Jesucristu yawarninta ramanqanrecur


ruranäpaq” nir. Tseno Jesucristu cananqa puedintsic Dios quecanqanman
nenqanmi cäyitsimantsic punta *FRQWUD‫ێ‬ mana mantsacushpa yequita. Porqui
tupa rantin, mushoq contratutana -HVXFULVWXZDQRQTDQ|UDP'LRVTXHFDQ‫ێ‬
patsäratsenqanta. 10੅Tsemi Jesucristu qan cuartu tsaparaq cortina rachirerqan.
Diospa boluntaninta rurar juc cutillana Tsecunam musyatsimantsic mushoq
wanur quiquinpa cuerpunta qare cawaquiyoq carnin, Diospa nopanman
cuentata Diosta qoycorqan, tsenopa librina cananqa yecurenqantsicta.
Diosnintsicllapaqna canantsicpaq. 21੅&DQDQTDSXHGHT7H\WDQWVLF-HVXFULV‫ێ‬
11੅Israel *saserdoticunaqa waran tum Diospa nopancho saserdotintsic.
waranmi Diosta sirwirnin, WVHTDUHQLQ‫ێ‬ 22੅Tsemi llapan shonquntsicwan, y alli

cunawan caquicayan; peru tseno PDUFlTXLQLQWVLFZDQ'LRVPDQZLWLTXLFX‫ێ‬


rurarpis, manam marcäcuyaqtsu shun; y amana consensiantsiccho
jutsancunapita perdonashqa queta. “Jutsasapam cä” nir, quecashuntsu;
12੅Peru Jesucristum siqa juc cutilla VLQRTDOLPSLX\DFXZDQOLPSXSDTDFXVK‫ێ‬
parasiempri wanushqa jutsantsiccunata qanona Diosman witiquicushun.
perdonecamänantsicpaq. Tsepitanam 23੅Musyantsicmi Diosnintsic llapan

Diospa ladunman ewashqa pewanna änimanqantsicta cumplinanpaq caqta.


juntu mandacuyänanpaq. 13੅Tsechomi Tserecur marcäquinintsiccho alli ɹrmi
quecan, DVWD'LRVQLQWVLFOODSDQFKLTXHT‫ێ‬ tsaracushun, y ama “¿Cumplenqatsuraq
QLQFDTFXQDWDPXQHQLQPDQFKXUDQTDQ‫ێ‬ o manatsuraq?” nir, caquicashuntsu. 24੅Y
yaq. 14੅Pepa caqcunataqa wanininllam jucnintsic jucnintsic yanapanacur
juclaya nunatana parasiempri cuyanacur alli rureta tïrashun. 25੅Diosta
ticraratsishqa. 15੅*Santu Espiritupis alabanantsic wayicho imepis ellucashun
tsepaqqa quenomi cäyitsimantsic: ama waquincunanoqa mana ewashpa

a¬10.7 Sal 40.6-8. b¬10.16-17 Jer 31.33-34.


+(%5(86੄10੄11 420

quecashuntsu. Antis jucnintsic jucnintsic plasa publicu ashayäshurniqui


callpata qonacur quecashun, Teytantsic maqayäshorqequi. Waquincunata
Jesucristu prontuna cutimunanpaq sufritsiyaptinpis, tse sufreqcunawan
caqta yarpäcurcur. juntum sufricayarqequi. 34੅Tsenollam
carselcho quecaq creyicoqcunapaqpis
Diosmi mana ancupar yarparëcayarqequi. Y
cäsucoqcunata castiganqa chiquiyäshoqniquicuna imequicunata
26੅Sitsunjutsantsiccunata qochiyäshuptiquipis, jaqiriyarqequim.
perdonamänantsicpaq Jesucristu Tsenoqa jaqiriyarqequi sielucho mas alli
ZDQRQTDQWDPXV\HFDUDUGHSDMXWVDOOD‫ێ‬ caq, \PDQDXVKDFlFRTLPHTXHTXLFXQD‫ێ‬
cur siguiquicashun; mananam ni ima pis cananta musyarmi. 35੅7VHPL-HVXFULV‫ێ‬
qareta Diospaq aparpis, perdonta tuman marcäquiniquicunacho alli ɹrmi
tarishunnatsu. 27੅Antis Diospa contran quecayë; porqui Diosmi qoyäshunqui
caqcunataqa dia del juisiucho cuentata juc allapa shumaq premiuta. 36੅Tserecur
qoriyaptinmi rupecaq inɹernullana sufrirninpis, mana qepaman cutirishpa
shuyarëcan. 28੅Moises escribishqan leyta pe munashqanllata rurar cawacuyë.
pipis mana cäsucuyaptenqa, ishcaq o Tseno cawacuyaptiqueqa, lQL\lVKRQTH‫ێ‬
quimaq testigucuna shimpiriyaptinmi, quitam chasquiyanqui. 37੅Porqui *Diospa
mana ancupashpa wanuratsiyaq. palabranpis quenomi escribirëcan:
29੅Tsepenqa imano castigunaraq “Naqanan örayäramunna Salbador
¡
queconqa yawarninta ramar jutsannaqta chämunanqa,
ticratsimanqantsic Diospa Tsurin y manam allapa illacämonqanatsu.
Jesucristuta burlacoqcunapaqnäqa, y 38 Allicunata ruraq nunäqa

Diospa alli queninpita cäyitsimaqnintsic marcäquininrecurmi salbaconqa,


6DQWX(VSLULWXWDPDQDFDTSDTFKXUDTFX‫ێ‬ peru qepaman cuticoqcunapitaqa
napaqnäqa! Porqui tse yawarninwanmi piñacushaqmi”੆d nir.
mushoq contratu patsacärishqa, y 39੅Noqantsicqa manam qepaman cuticur

Diospana canapaq ticraratsimantsic. inɹernuman euquicaqcunanotsu cantsic.


30੅Musyantsicmi Diosnintsic queno $QWLVQRTDQWVLFTDPDUFlTXLQLQWVLFUH‫ێ‬
nenqanta: “Quiquïmi nunacunataqa curmi salbacushqana quecantsic.
rurenincunamanno jusgashaq” nir. Jina
quenopis ninmi: “Diosllam pepa Une tiempu nunacunapa
caqcunataqa jusganqa”੆c nir. 31੅Tseno marcäquinincuna

11
captinmi, ¡imano mantsepaq cawaq 1੅Marcäquiyoq queqa imatapis

Diospa maquinman ishquireqa! rasonpa chasquinantsicpaq


caqta seguracur shuyaquimi, y ima
Yarpäshun Jesucristuman mana ricanqantsiccunatapis rasonpa
creyicur sufrenqantsicta ricarim. 2੅Une awiluntsiccunam
32੅Tseno quecaptenqa, yarpäyë Teyta marcäquinincunarecur Diospita alli
Jesucristuman creyicuriyanqequi witsan ricashqa cayarqan.
imano sufriyanqequitapis. Tse witsan 3੅Marcäquinintsicrecurmi musyantsic

imecata ñacarpis, manam ichicllapis parleninllawan Diosnintsic que


qelanäriyarqequitsu. 33੅Waquinniquitam munduta camashqanta. Tsenopam

c¬10.30 Dt 32.35-36. d¬10.38 Hab 2.3-4.


421 +(%5(86੄11

musyantsic canan ricashqantsiccunata täcuyarqan tse äniquiman marcäcur.


mana caqpita camashqanta. 10੅Abrahamqa tsecunallacho täcorqan
4੅Marcäcoq carninmi, Abel wauqin quiquin Dios sielucho yacheninwan
Cainpitapis mas allin caq qareta ruranqan mana ushacaq marcaman
Diospaq aparqan. Tseno marcäcoq ewananpaq caqta marcäcurmi.
captinmi, Diospis allipa riquecorqan, y 11੅6DUDWDSLVPDQDZDFKDFRTTXHFDS‫ێ‬

qarenintapis cushishqa chasquerqan. tinmi, y Abrahamtapis auquinna


Tseno marcäcoq quenintam wanushqa quecaptinmi, 'LRVlQHQTDQWDFXPSOL‫ێ‬
quecaptinpis, Abelpaqqa canan imepis nanpaq caqta marcäcuptinlla, Dios
yarpärintsic. yanapecurqan wamrancuna cananpaq.
5੅Marcäcoq canqanrecurmi Enoctapis 12੅Tsemi Abraham wanucunanpaq

cawecaqllata Dios ellucurcorqan, y LFKLFOODQDSLVKLFDSWLQOOXWHSDPLUHQLQ‫ێ‬


ashirpis manam tariyarqantsu Dios cuna quecorqan; LPHFDVLHOXFKRTR\OOXU‫ێ‬
ellucurcushqa captin. Y *Diospa cunanoraq, \ODPDUFXFKXQFKRDTXVKD‫ێ‬
palabranmi cäyitsimantsic manaraq noraq, yupetapis mana puedipaq.
Dios apacuptin Dios munashqanno 13੅7VHOODSDQQXQDFXQDP'LRVlQLFXVK‫ێ‬

cawaconqanta.੆e 6੅Diosman mana TDQWDPDQDUDTFKDVTXLUQLQZDQXFX\DU‫ێ‬


marcäcurqa, manam imanopapis qan. Tse nunacunaqa marcäcoq
puedishuntsu pe munanqanno carninmi, carupita ricayarqan allapa
cawaquita. Tsemi pipis peman eweta cushicur, y cuentatam qocuyarqan que
munarqa, marcäcunan Dios rasonpa bidachoqa forasterunolla cayanqanta.
cawashqanta, y llapan shonquncunawan 14੅Tseno forasterunolla Diosman

asheqnin caqcunataqa yanapashqanta. marcäcur, cawacoq nunacunaqa


7੅Marcäcoq carninmi, Noepis mana cäyitsimantsic sielucho quecaq rasonpa
imepis ricanqan *apäqui tamya caq marcaman ewayänanpaq caqta
cananpaq caqta Dios willecuptin, shuyaquicayanqantam. 15੅Pecunaqa
mantsacar, Diosta cäsucur, barcuta PDQDQDP\DUSl\DUTDQQDWVX\DUTXFX‫ێ‬
rurar qallaquicorqan, WVHPDQOORTDUFD‫ێ‬ yanqan marcaman cutitaqa. 0DUFDQFX‫ێ‬
tsir castancunata salbananpaq. Tseno QDWDOODTXHUTDLPHFDQRSDSLVFXWLFX\DQ‫ێ‬
marcäcurninmi, PDQDZL\DFRTQXQDFX‫ێ‬ manmi carqan. 16੅Mas bienmi pecunaqa
natapis condenecorqan. Tseno SHQVDTXLFD\DUTDQTXHSDWVDFKRPDUFDQ‫ێ‬
marcäcuptinmi, Noeta Dios allitano cunapitapis sielucho marca mas alli
chasquerqan. canqanta, y tseman chëta. Tserecurmi
8੅*Abrahampis marcäcoq carninmi, Dios allapa cushicun tse marcäcoq
Dios pushaptin peta cäsucur eucorqan nunacunapita, y pecunapaqmi juc
erensia cuentata Dios qonanpaq marcata rurashqa.
änenqan marcaman. Eucurnin, manam 17-18੅Diosmi “Tsuriqui Isaacpitam atsca

mellamanpis chärinanta musyarqantsu. mireniquicuna canqa” nishpa,


9੅Y Diospa äniquininman marcäcurmi, Abrahamta änishqa carqan. Tseno
$EUDKDPTDQXQDSDPDUFDQFKRIRUDVWH‫ێ‬ nirirpis, probaq cuentam “Tsuriquita
runolla carpallapita wayin rurecur wanicatsir qarecamë” nerqan. Y
täcorqan. Tsenollam tsurin Isaacpis y Abrahamqa Diosman allapa marcäcoq
Isaacpa tsurin Jacobpis carpallacho carmi, jucllella tsurin Isaacta cäsillapa

e¬11.5 Gn 5.21-24.
+(%5(86੄11 422

Diospaq wanïcatserqan.੆f 19੅Abrahamqa manam ima qocorqantsu rey piñanan


musyarqanmi Diosnintsic poderyoq car captinpis. Y Diosta mana riquecarninpis,
cawaritsicoq cashqanta. Tsemi Isaacta marcäcurmi rurananpaq caqta
wanushqanpita cawarishqa cuentatana seguracorqan. 28੅Diosman marcäcurmi,
Abraham chasquerqan. Moisesqa israel nunacunata nerqan
20੅Tsenollam Isaacpis Diosman *Pascua ɹestata rurar puncuncunata
marcäcur tsurin Jacobta y Esauta yawarwan llushiyänanpaq. Tseno
bendisir willarqan Diosnintsic ware ruratserqan wanutsicoq *anjel yawarta
warätin yanapananpaq caqta. riquecur tse wayicho yachaq wamaqshu
21੅Tsenollam Jacobpis wanucunan öra, wamracunata mana wanutsinanpaqmi.
WVXULQ-RVHSDZDPUDQFXQDWDMXFOOHOODSD‫ێ‬ 29੅Diosman marcäcurmi, israel

yan bendisicorqan. Tsepitanam QXQDFXQDSLV3XFD/DPDUWDWVLPSD\DU‫ێ‬


tucrunllaman tanupuquicur, 'LRVQLQ‫ێ‬ qan imeca tsaqui patsapanolla; peru
tsicta adorecorqan.੆g Egiptu nunacunaqa, pecunano tsimpeta
22੅Tsenollam Diosman marcäcur munecarpis, shenqaquepam
Josepis wanucunan öra, *LVUDHOQXQDFX‫ێ‬ wanuyarqan.
nata queno nerqan “Imecarpis que 30੅Diosman marcäcurmi, israel

marcapita eucuyanquim; y eucurnin, nunacunapis Jerico marcapa perqan


tullulläcunatapis apacuyanqui” nir. waqtanpa jirurupar marchayarqan, y
23੅Moisestapis yuricuriptin papänin y qanchis junaq marchayanqanchomi tse
mamänin Diosman marcäcoq carninmi, perqa quiquinlla juchurerqan.
paquecuyarqan quima quilla rurin. 31੅Marcäquininrecurmi Rahab jutiyoq

Allapa shumaqllan wamra captinmi, chuchumecapis musyapacoq ewaq israel


tseno rurayarqan. <PDQDPPDQWVDFX‫ێ‬ nunacunata yanapecorqan. Tsenopam
yarqantsu llapan llullu wamracunata WVHPDUFDFKR'LRVWDPDQDFlVXFRTFXQD‫ێ‬
wanutsiyänanpaq rey mandacushqa wan juntu wanutsiyänanpita
quecaptinpis. qeshperqan.
24੅Diosman marcäcoq carninmi, 0RLVHV‫ێ‬ 32੅Masran can willayänaqpaq. 7LHPSX‫ێ‬

pis poqushqana quecar, rey *faraonpa chi pishinman Gedeonpaq, Baracpaq,


warmi tsurinpa wawan nishqa queta Sansonpaq, Jeftepaq, *Davidpaq,
munarqantsu. 25੅Antis pëqa munarqan Samuelpaq y llapan *profetacunapaq
Diospa israel nunancunawan juntu willayapteqnäqa. 33੅Tse nunacunam
allqutsashqa jipar cawaquitam, y manam Diosman marcäcur gueracunachopis
munarqantsu reypa willcanno, etsanpa bensir nasioncunatapis qochiyarqan, alli
muneninta rurar juc ratu que patsacho justisiata rurayarqan, 'LRVlQHQTDQFX‫ێ‬
gosacuritaqa. 26੅Munarqan *-HVXFULVWXUH‫ێ‬ natapis chasquiyarqan, y leoncunapis
cur imecata sufrirpis, cawaquitam y pecunataqa manam imanayarqantsu.
manam munarqantsu atsca qelleyoq 34੅Burururllana nina rupaquicaqpis

cushishqa Egiptu marcacho cawaquitaqa. manam rupayarqantsu; *espadawan


Pëqa mas marcäcorqan Diospita wanuratsiyänan quecaptinpis,
premiuta chasquinanpaq caqtam. qeshpiyarqanmi, callpannaqna
27੅Diosman marcäcoq carninmi, quecarpis, callpasapam ticracuriyarqan.
Moises eucorqan Egiptu marcapita, y 7VHPLJXHUDFKRSLVEXHQFKROXWLFUDFX‫ێ‬

f¬11.17-18 Gn 21.12. g¬11.21 Gn 47.31-48.20.


423 +(%5(86੄11੄12

rir, enemiguncuna tropatapis bensir imapis mana atajäyänanpaq jinella


qarquriyarqan. 35੅Warmicunapis coriyan; tse cuenta noqantsicpis
Diosman marcäcurmi, wanushqa jutsantsiccunata tapsicuricur, mana
castancunata cawarimoqta ricayarqan. qelanashpa Dios munanqanno
Waquincunanam tselaya nacatsillapa cawaquita tïrashun. 2੅Teyta *Jesucristu
maqaquicayaptinpis, cachariyänantaqa imano cawanqantapis cäyicushun. Pemi
munayarqantsu. Antis munayarqan yanapecamäshun alli marcäquiyoq
PDUFlTXLQLQFXQDUHFXUZDQXUDWVL\DSWLQ‫ێ‬ canantsicpaqqa. 3sTDPDQDPSHQTDFRU‫ێ‬
pis, cawarircamur wiñepa cawaquitam. qantsu *cruscho jipar wanitapis. Porqui
36੅Waquincunatam jeqchicachacur musyarqanmi tsecuna pasacuriptin,
toryapäyarqan, astayarqan y cadenarcur allapa cushiqui chäramunanpaq caqta.
carselman llawiyarqan, 37੅:DTXLQFXQD‫ێ‬ Tsemi cananqa Diospa derechu
tanam rumiwan tsampir wanutsiyarqan. laduncho pewan juntu mandacur tëcan.
Waquintanam pullanpita serruchepa 3੅7VHPLTDPFXQDSLVPDUFlTXLQLTXLFX‫ێ‬

wanuratsiyarqan. :DTXLQWDQDPHVSDGD‫ێ‬ nacho imata ecata sufrirpis, ama


wan tucsipa wanutsiyarqan. :DTXLQFX‫ێ‬ llaquinäyëtsu; antis yarpäcurcuyë
natanam maltratar, allqutsar Jesucristupis tse jutsasapa nunacuna
qaticachäyarqan. Pecunaqa üshacunapa, sufritsiyaptin Diosman marcäcur
FKLZDFXQDSDTDUDWVDQOODSLWDURSDFXVK‫ێ‬ pasensiaquiconqanta. 4੅Tse lluta ruraq
qam marcan marcan puriculläyarqan, y QXQDFXQDWXTXLQRSDVXIULWVL\lVKXSWLTXL‫ێ‬
allapa wactsa mana ni imannaq pis, PDQDUDQZDQLSDTWDQRTDVXIUL\DQ‫ێ‬
ancupëpaqmi cawaculläyarqan. 38੅Tse quiraqtsu. 5-6੅Yarpäyë Diosnintsic
nunacunaqa alli ruraq quecarpis, mana palabrancho wamrancunata callpata
caqpaq churashqam cayarqan. Tsemi qoyäshurniqui, queno niyäshonqequita:
FKLTXLOOl\DSWLQPDUFDQPDUFDQWVXQ\DT‫ێ‬ “Wamralläcuna, ama delicadu tucur
cunapa, jircacunapa machecunacho ichicllapaq quecayëtsu
punuriryan puriculläyarqan. castigayapteq,
39੅Tse nunacuna marcäquiyoq ni quejacuyëtsu quiquiquicunapaq
cayaptinmi, Diosnintsic allipa ricarqan. piñapäyapteq.
Peru tseno quecaptinpis, Dios manaran 3RUTXLQRTDTDFX\DQTlFDTFXQD‫ێ‬
SHFXQDWDTRUTDQUDTWVXlQLFXVKTDQFX‫ێ‬ taqa astapämi,
nata. 40੅7VHQRPDQDUDTTRUTD'LRVQLQ‫ێ‬ \ZDPUlFDTFXQDWDTD'LRVQLTXL‫ێ‬
tsic allapa allitam noqantsicpaq cuna carmi piñapäriyaq”੆h
rurecushqa. Porqui pëqa munarqon nenqanta.
noqantsicpis pecunawan iwal 7੅Alli papäqa tsurincunata cuyarninmi

äniquininta chasquinantsictam. astapan. Tse cuentam Diosnintsicpis


wamrancuna cayaptiqui, piñaparcuryan
Cuyanqantaqa bienninpaqmi yachatsiyäshunqui shumaq
*Dios Yaya castigan cawacuyänequipaq. 8੅Diosqa llapan

12
1੅Tsemitse atsca nunacuna wamrancunatam astapan, sitsun mana
Diosman marcäcuyanqannolla astapäyäshunquimantsu; tsepenqa
noqantsicpis Diosman alli marcäcushun. manam lejitimu wamrancunatsu
Imanomi corir llallinacoq nunacunapis cayanquiman. 9੅Piwan mewanpis

h¬12.5-6 Pr 3.11-12.
+(%5(86੄12 424

VKXPDTFDZDFXQDQWVLFSDTPLQRTDQWVLF‫ێ‬ pachanrecur juc mati miquillawan


tapis wamra cashqa papänintsiccuna troquecorqan.੆j 17੅Musyayanqequinomi
astaparcuryan yachatsimarqantsic. tseno llutata rurarirnin, bendisionninta
Tseno astamashqapis quejacunantsicpa mañaptin papänin munarqantsu. Tsemi
rantinmi wiyacur yachacorqantsic allita waqaptin llaquiptinpis, manana
ruranantsicpaq. Tseno quecaptenqa, remediu carqantsu mayor queninta
¿imanirtaq wiyacushwantsu almantsic rescatananpaq.
camaq sielucho quecaq Dios Yaya 18੅Dios Sinai jircacho parlaptin,

PXQDQTDQQRFDZDQDQWVLFSDT\DFKDWVL‫ێ‬ wapulyarcuryan nina rupecaqta, y


tsimashqa! 10੅Tëtantsicpa, mamantsicpa shucuqui bunrurur cacorqoqta, y pasepa
maquincho pocu tiempu quecashqam, paqasyäcureqta *israel nunacuna
alli canantsicta munar astaparcuryan nopancunallacho ricayanqantanoqa
yachatsimarqantsic. Tseno quecaptin manam noqantsic ricashqatsu cantsic.
19੅Ni manam trompeta waqaqta, ni Dios
¿manatsuraq Teyta Diosnintsicta mas
cäsucushwan biennintsic peno fuerti parlaqta wiyashqatsu cantsic.
jutsannaqna canantsicpaq corijimashqa! Imano captinraq, wiyaq caqcunapis
11੅Anirpis, sipichaqa astamanqantsic öra URJDFX\DUTDQPDQDQDWVHQRSDUODQDQ‫ێ‬
nananmi y waqaripaqmi; tseno castiguta paq. 20੅Tsenoqa rogacuyarqan mandacur
chasquir cäsucoq caqqa yachaconqa alli Dios queno niptinmi: “Que jircaman
cabal nuna quetam, y alli pasaquitam. witeq caqtaqa nunatapis, y animaltapis
12੅Tsemi ama ni meqequi Teyta qompepa o tucsipa wanuratsiyë”੆k nir.
Jesusman creyiquiniquicunapita 21੅Allapa mantsacäquipaqmi tse jircacho

utinaquicuyëtsu ni qelanäquicuyëtsu. tsepin cacorqan. 7VHPLTXLTXLQ0RLVHV‫ێ‬


13੅Antis alli nänipa ewaqno shumaq pis queno nerqan: ´1RTDSLVPDQWVDTXH‫ێ‬
portacuyë. 7VHPLZDTXLQXWLQDVKTDFX‫ێ‬ wanmi carcaryäquica”੆l nir.
napis ricayäshurniqui, mas callpata 22੅1RTDQWVLFPLVLTDPDQDPDQWVDFXVK‫ێ‬

tsarir, creyiquinincunacho ɹrmi pana “Sion” nishqan jircaman


cayanqa.੆i ichicllapa, ichicllapa witishqantsic. Tse
Sionqa cawecaq Diosnintsic quecanqan
Marcäquinintsicpita mana qepaman Jerusalen sielu marcam. Tsenollam jina
cutinapaq willapäquicuna witishqantsic waranqa waranqa
14੅/ODSDQQXQDFXQDZDQDOOLSDVDTXL‫ێ‬ *DQMHOFXQD'LRVWDFXVKLVKTDDODEHFD‫ێ‬
cho cawaquita tirayë, y jutsacunata yanqanmanpis. 23੅Diosman puntata
amana rurayëtsu; porqui jutsa ruraq FUH\LFRTQXQDFXQDZDQMXQWXFDQDQWVLF‫ێ‬
caqqa manam ricanqatsu Diosta. paqmi witishqantsic. Pecunapa
15੅Tsemi imecanopapis tïrecuyë Teyta shutincunaqa sieluchomi apuntarëcan.
Diospa alli quenincho cawaquita, mana :LWLVKTDQWVLFOODSDQQXQDWDUXUHQLQ‫ێ‬
piñacoq ticrayänequipaq. Piñacorqa, manno jusgacoq Diosmanmi; tsecho
LPHFDDVTDTTRUDQRPLZDTXLQFXQDSDT‫ێ‬ jutsannaq nunacunapa almancunawan
pis cayanqui; y mana allimanmi juntu cawacoq. 24੅Tsenollam jina
jitarpuyanqui. 16੅Ama lluta pulicoq witishqantsic mushoq *contratu
cayëtsu; ni Esauno Diosta mana cäsucoq nenqanmanno yawarninrecur Dioswan
cayëtsu. Esaumi mayor que derechunta amishtatsicoq Jesuspa nopanmanpis.

i¬12.13 Pr 4.26. j¬12.16 Gn 27.1-40 k¬12.20 Ex 19.12-13 l¬12.21 Dt 9.19.


425 +(%5(86੄12੄13

Pepa yawarnenqa, jutsapita limpiacoq qamcunacho nanaq cuenta


yawar carmi Abelpa yawarninpitapis nanatsicuyanqui.
mas alli. 4੅$PDMXFZDQMXFZDQSXQXQDFX\DQ‫ێ‬
25੅7VHPL'LRVQLQWVLFSDUODSlPDQTDQ‫ێ‬ quitsu. $QWLVWVHSDUDQWHQTDPDMHTXLFX‫ێ‬
tsicta cäsucushun. Une awiluntsiccunam nata respetar llutanta mana rurashpa
WVHWLHPSXZLOODSlFRTFXQDWDFlVX\DU‫ێ‬ pellapaq cacuyanqui, porqui mana
qantsu. 7VHPL'LRVSHFXQDWDFDVWLJXH‫ێ‬ majäcushpa jucwan jucwan cacoqtaqa,
corqan. Tsenomi noqantsicpis sielupita y casadu quecar majanta racchataqtaqa
shamushqa Jesucristuta mana cäsorqa, Teyta Diosmi cuentata mañanqa.
Diospa castigunpita escapashuntsu. 5੅Qellepaq ama locuyäyëtsu. &RQIRU‫ێ‬
26੅Une tiempum Diosnintsic parlaptin macuyë cayäpushonqequicunallawan,
que patsa cuyurerqan. Cananpis porqui Diosnintsicpis quenomi nishqa:
palabrancho jurar quenomi nimantsic: ´0DQDPTRQTDVKTHTXLWVXQLMDTLULVKTH‫ێ‬
“Yapemi patsata cuyuratsishaq, y quitsu”੆n nir. 6੅Tsemi peman marcäcurnin
FDQDQTDPDQDPSDWVDOODWDWVXFX\XWVL‫ێ‬ queno ninantsic:
shaq, sinoqa sielutawanmi”੆m nir. “Diosmi yanapaman
27੅Tseno “Yapemi cuyuratsishaq” y manam mantsacushaqtsu.
nimarnintsicqa, 'LRVQLQWVLFFl\LWVLPDQ‫ێ‬ Tseno quecaptin ¡manam nuna
tsic cuyoq caq camashqancunataqa ni imata ruramanqatsu!”੆o nir.
ushacäratsinanpaq caqtam, peru gloria 7੅*Diospa palabranta yachatsir

marcaqa wiñepa wiñenin ɹnca pushayäshoqniquicunata ama


quecananpaq caqtam. 28੅Tsemi Diospa qonqayëtsu. Pecuna Diosman marcäcur
glorianpitaqa pipis cuyutsimäshunnatsu. imano cawacuyanqantapis cuentata
Tseno quecaptenqa, Diosnintsicllata qocuyë, qamcunapis pecunano Diosman
alabashun llapan shonquntsicwan. Peta marcäcoq cayänequipaq.
“Grasias” nicur mantsacur cäsucunatam 8੅ Jesucristoqa pellam quecan
¡
pëqa munan. 29੅Diosqa nina rupecaqno cananpis, warepis y imecamayaqpis yo!
carmi, ushacaq caqcunataqa usharenqa. 9੅Tsemi ama chasquipäyëtsu juclaya

PDQDZL\D\DVKTHTXL\DFKDWVLTXLQLQFX‫ێ‬
Diosnintsic munashqanno nata. Antis Dios ancupämarnintsic,
cawacunapaq yachatsiquicuna yanapamanqantsicman marcäcur

13
1੅Wauqicuna y panicuna, patsacashqa cayë. 0DQDPFRVWXPEULQ‫ێ‬
*Jesucristuman creyicoq pura cunamanno “Queta wacta micurmi,
jucniqui jucniqui shumaq cuyanacur alleqa cayanqui” neqta, cäsucurtsu
cawacuyë. 2੅)RUDVWHUXFXQDWDZD\LTXLFX‫ێ‬ alleqa cantsic.
naman chämuptin, posadaquecatsiyë. 10੅Noqantsicqa Diospa *altarninman

7VHQRSRVDGDFDWVL\DQTDQFKRPLZDTXLQ‫ێ‬ de frenti yecurirmi, bendisionta


cunapis “Nunallachi” nirnin, mä chasquirintsic, peru carpapita rurashqa
*anjelcunatapis posadaquecatsiyänaq. *templupa *saserdotincunapaqa manam
3੅Jesucristuman creyicoq mayiquicuna derechun cantsu tse bendisionta
carselcho llawiräyaptin, watucayanqui chasquiyänanpaq. 11੅,VUDHOPDVPDQGD‫ێ‬
quiquiquicunapis llawirëcayanqequita coq saserdotim Diosta qarayanqan
cuentaman churarir. Maltratayaptinpis, animalcunapa yawarninta aparcur,

m¬12.26 Hag 2.6. n¬13.5 Dt 31.6-8. o¬13.6 Sal 56.3-4; 118.6.


+(%5(86੄13 426

*6DQWLVLPXFXDUWXPDQ\HFRTQXQDFX‫ێ‬ cayämänanpaq. 0XV\HFD\lPLFRQVHQ‫ێ‬


napa jutsanta Dios perdonecunanpaq; siacunacho allillata rurecayanqäta, y
peru etsantaqa jaqman jorqurirmi munayä ime equepis alli portacur
cayecoq. 12੅Tsenomi Jesustapis Jerusalen cawaquitam. 19੅Allapam roguecuyaq
PDUFDSDMDTQLQPDQMRUTXULUZDQXUDWVL‫ێ‬ QRTDSDT'LRVPDQPDxDTXHFD\lPXQH‫ێ‬
yarqan. 7VHFKR\DZDUQLQUDPDQTDQ‫ێ‬ quita pe munaptin yape qamcunaman
wanmi permiterqan imanacaq nunapis prontu cutiramunäpaq.
Diospana cananpaq. 13੅7VHPLQRTDQWVLF‫ێ‬
pis que patsapaq mana yarpacachashpa, Bendisioncuna y saluduscuna
Jesucristu nacanqanno nacanantsic 20-21੅Allipasaquicho catsimaqnintsic
captinpis, o peta penqapäyanqanno Dios imepis yanapecuyäshï jutsata mana
penqapashqa canantsic captinpis, rurashpa pe munanqannolla
pellaman imepis marcäcur cawacushun. cawacuyänequipaq. Diosnintsicmi
14੅Que patsachoqa forasterullam cantsic, Jesucristuta cawaritsimushqa alli
sieluchomi siqa wiñepa wiñenin mitseqnintsic cananpaq; y pepa
cawashun. Tsemanmi noqantsicqa yawarninwanmi mana ushacaq *FRQWUD‫ێ‬
euquicantsic. 15੅Tsemi Jesucristurecur tuta patsacatsishqa. Jina perecur
llapan shonquntsicwan alabecushun noqallantsicwanpis munashqanta
Diosnintsicta. Peta alabemi allapa alli rurecutsun. ¡Tseno canqanpita wiñepa
caq qareqa. Tsenolla pitapis metapis wiñenin alabashqa quecullätsun! ¡Tseno
willashun Jesucristu puedeq canqanta. catsun!
16੅Tsenolla jina ama qonqayëtsu allicuna 22੅Wawqicuna panicuna, callpata

rureta, y cayäpushonqequicunawan qoyarniquim, TXHLFKLFZLOODSlTXLFX‫ێ‬


jucniqui jucniquipis yanapanaquicuyë; nata qamcunaman escribiramü.
porqui tseno rurayanqequim Diospaq Rogayaqmi chasquiricur cushi
allapa alli qareqa. cushilla leyiriyänequipaq. 23੅7LPR‫ێ‬
17੅Yachatsir pushayäshoniquicunata teoqa carselpita yarqurishqanam.
cäsucuyanqui. Diosta cuentata Tsetam willariyaq. Sitsun manaraq
qoyänanpaq caqta musyarmi, pecunaqa shamuptï, noqaman yurircamonqa;
imepis shumaq ricayäshurniqui pewanmi watucayaqniqui
yachecatsiyäshunqui. Cäsucuyaptiqueqa jeqarayämushaq.
pecunapis ganas ganasllam 24੅Saluduslläta willecuyë Diosman

yachatsiyäshunqui; \PDQDFlVX\DSWL‫ێ‬ pushayäshoqniquicunata y llapan


queqa, pecunapaq allapa sasam canqa; y creyicoq mayintsiccunata. Que Italia
yachatsiyäshunqequipis manam imapaq marcacho creyicoqcunapis tsenollam
sirwiyäshunquitsu. saludecuyäshunqui.
18੅Noqacunapaq Diosnintsicman 25੅Teyta Diosnintsic qamcunata alli

PDxDFD\lPXQTXL\DQDSH‫ێ‬ queninwan yanapecuyäshï.


SANTIAGU
Apostol Santiagu escribenqan carta
Que cartacho yachatsiquicunataqa Santiagum escriberqan mecho tsechopis Teyta
*Jesucristuman creyicoq mayincunapaq. Pëqa carqan Jerusalen marcacho
creyicoqcunapa yachatseqnincunam. Manam apostol caq Santiagutsu carqan,
sinoqa Jesucristupa wauqinmi carqan (Marcos 6.3; Galatas 1.19). Teyta Jesucristu
wanonqanpita manaraq cawarimuptenqa, manam pepis creyerqanraqtsu *Dios
Yaya cachamushqan salbacoq Jesucristu canqanta (Juan 7.5). Cawariramuptinran
creyerqan.
Tsepitaran Santiagoqa apostol Juanwan y apostol Pedruwan israel mayincunata
Jesucristupa alli willaquininta willaparqan (Galatas 2.9). Que yachatsiquicunata
Santiagu apatserqan Dios Yaya munashqanno cawacuyänanpaqmi. Tsenollam
willaparqan Jesucristuman creyicuyanqanrecur sufrimientucunata pasarpis, Dios
Yayaman imepis marcäcur cawacuyänanpaq (1.2-18). Jina yachatserqan
wactsacunata mana ancupaqcunaqa jusgashqa cayänanpaqmi (2.1-13). Jina
yachatserqan Dios Yayaman marcäcurnin, allicunata rurayänanpaqmi (2.14-26).
Jina yachatserqan imatapis llutancunata mana parlayänanpaqmi (3.1-12), y Dios
Yayaman imepis mañacuyänanpaqmi (5.13-18). Peru mas presisaqpaqqa nerqan:
“Sitsun rasonpa marcäcunqui Teyta Diosman; tseno carqa, rureniquiwanmi
ricatsicunqui rasonpa marcäquiniquita” nir.

musyayanquim marcäquiniquicunawan
Santiagupa saludaquinin desgrasiacunata pasarnin, pasensiaquita

1 mas yachacuyanqequita; 4੅peru tse


1੅Noqa Santiagum, *Dios Yayapa y
Teyta *Jesucristupa sirweqnin car, pasensiequicuna manana ushacäcoq
FDUWDFDPVDOXGD\DUQLTXLPHPDUFDFX‫ێ‬ catsun, qamcuna imecacunachopis cabal
QDFKRSLVUDPDFDVKTDTXHFD\DQTHTXL‫ێ‬ y ɹrmi nuna cayanqequiyaq. Tsenopam
man chunca ishque (12) casta Israel juclaya nunana cayanqui.
marca mayicuna. 5੅6LWVXQPHTHTXLFXQDSDSLV\DFKHQL‫ێ‬

quicuna pishenqa, Dios Yayaman


Desgrasiacuna pasamashqa, ama mañaquicuyë. Pëqa llapan nunatam
llaquicushuntsu atsca yachenin qoyconqa, mana
2੅Wauqicuna panicuna, tuquilaya ajayashpa; 6੅peru mañacuyanqequita
desgrasiacuna pasayäshuptiqui, rasonpa rurananta marcäcushpa, Dios
qamcuna allapa cushicuyë. 3੅Porqui Yayaman mañacuyë. Y ama niyëtsu:

427
6$17,$*8੄1 428

“¿Ruranqatsuraq o manatsuraq?” caqcunaqa allapa allim. Tseqa llapan


nishpa. Tseno mañacoq nunaqa imeca actsicuna camaq Dios Yayapitam
lamarpa olan wacman queman shamun. Y pepa shonqunqa manam
bientuwan laqcheqsäquicaqwanmi tumacantsu noqantsicpita. 18੅Tsemi
iwalarin. 7੅Tseno nunaqa ama quiquinpa muneninwan mushoq
yarparätsuntsu mañacushqanta Dios cawenintsic qomarqontsic, shumaq
Yayapita chasquinanta. 8੅Porqui tse willaquininta wiyar cäsucushqa.
nunaqa jucta wacta rureta munarninmi, Tsenopam llapan rurashqancunapitapis
ni imatapis rurananpaq churapucantsu. imeca cosechacho punta caq miquino
9੅Qamcuna, umildi wactsa wauqicuna cuyashqa cashun.
y panicuna, Dios Yayapaq presisaq
cayanqequita cushicuyë; 10੅y ricu Teyta Jesusta wiyacur, cäsucushun
wauqicuna y panicuna, riquesequicuna 19੅Tsemi cuyashqa wauqicuna y
manam balintsu. Tsemi imequicunatapis panicuna, alliraq wiyacuyë; ama
oqrarnin cushicuyë. Ricu queqa manaraq alli cäyir, imatapis apurepa
ushacaqllam wetanopis shushureqllam. parlayëtsu ni piñacuyëtsu. 20੅Tseno
11੅Imanomi inti achachämuptin piñacoq nunaqa manam Dios Yayapa
qoracuna tsaquirin, \VKXPDTZHWDQFX‫ێ‬ muneninta rurantsu. 21੅Tsemi
napis shicwar, limpu ushacäriyan; tse qamcunaqa llapan raccha mana alli
weta cuentanomi, juc ricu nuna rureniquicunata y llapan bisyiquicunata
negosiunpaq yarpacachäquicar jaqiricuyë. 7VHFXQDTDDOODSDPPLUDTXH‫ێ‬
ushacärenqa. can. Qollmi shonqu nunana ticraricur,
'LRVSDVKXPDTZLOODTXLQLQWDZL\DFXU‫ێ‬
Desgrasiacuna y tentasioncuna nin cäsucuyë. Tsenopam salbaduna
12੅Desgrasiacunapita pasensiacoq cayanqui.
nunacunaqa cushishqam cayanqa. 22੅Ama alli willaquininta

Tsemi Dios allipa ricarnin, juc wiñe wiyaräcoqllaqa cayëtsu; sinoqa wiyacur,
cawe coronan qareconqa. Tseno rasonpa caqta ruraqcuna cayë. Mana
cananpaqmi pe änicorqan llapan tseno rurarqa, quiquiquicunam
cuyaqnin nunacunata. 13੅Pipis mana engañaquicayanqui. 23੅Sitsun alli
allita rureta munarnenqa, ama willaquininta juc nuna wiyecar mana
nitsuntsu: “Dios Yayam que mana allita cäsucurnin, cumplenqatsu; tse nunaqa
ruranäpaq tentameta munan” nishpa. espejucho qaqllanta ricacoq cuentam
Porqui Dios Yayaqa manam ni imepis quecan. 24੅Tse nunam espejucho
mana allita rurantsu, y nunacunata ricapäcurir eucurnin, imanopis
manam tentantsu mana allita cashqanta paqwepa qonqarin. 25੅Peru
rurayänanpaq; 14੅sinoqa quiquin nunam PHTDQQXQDSLVVDOEDFRTDOOLZLOODTXL‫ێ‬
mana alli muneninta ichicllapayan ninta alcabu wiyar mana qonqashpa
munapäquican. 15੅7VHQRPXQDSsFDUOOD‫ێ‬ cäsucuptenqa, ima rurenincunachopis
nam, juclla jutsaman jeqarcun. Y Diosmi bendisiconqa.
jutsallacho cawacorqa, inɹernumanmi 26੅Sitsun meqan nunapis relijiosu

ewanqa. tuconqa, peru llutata parlar shiminta


16੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna, mana sujetaconqatsu, quiquinllam
ama tsenoqa llutata pensayëtsu. engañaquican. Y tse relijiosu quenin
17੅Llapan imecapis qomanqantsic manam imapaqpis balintsu. 27੅Dios Yaya
429 6$17,$*8੄1੄2

munashqanno rasonpa alli caq cuyaconqequinolla nuna mayiquitapis


relijionqa quenomi: Werfanucunata y cuyë”੆a nishpa. 7VHOH\QLQWDFXPSOLU‫ێ‬
biudacunata wactsa quenincunacho nenqa, allitam rurecayanqui; 9੅peru juc
imallawanpis yanapemi; y jutsasapa nunallaman qaqarqa, jutsatam
nunacuna rurayashqantano mana rurecayanqui. Tseno rurarninmi, Dios
ruremi. mandacushqanta mana cäsucurnin,
culpayoq cayanqui. 10੅Sitsun meqan
Ricutapis wactsatapis nunapis Moises mandacushqan
iwallla cuyashun leycunata llapanta cumplicarnin,

2
1੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna, jucllellatana mana cumplenqatsu; tse
puedeq Teytantsic *Jesucristuman nunaqa llapan mandacushqanta mana
creyicoq quecarnin, QXQDPD\LQWVLFFX‫ێ‬ cumpleq cuentanomi. Culpayoq quecan.
nata jucninta presisaqpaq churar y 11੅Dios Yayam mandacorqan queno

MXFQLQWDQDGHVSUHV\DUQLQDPDFDVKXQ‫ێ‬ nishpa: “Casadu quecarnin, ama jucwan


tsu. 2੅Sitsun ellucayanqequiman jucwan pununacuyanquitsu” nishpa.
chämonqa juc nuna oru sortijashqa, alli Jina pellam mandacorqan queno nishpa:
mushoq ropashqa; y qepantana “Ama nuna mayiquita wanutsiyëtsu”,੆b
yecaramutsun juc wactsa nuna raccha nishpa. Si qamcunatsun jucwan jucwan
püru ratas roparishqa. 3੅Y si tse alli ropan mana pununacurninpis, nuna mayiquita
yacacushqa nunata allapa presisaqpaq wanutsiyanqui, Dios mandacushqanta
churarnin, queno niyanqui: “Wiraqtsa, llapanta mana cäsoq cuentanomi.
que alli caqllaman täcaramï” nishpa; y Culpayoq quecayanqui.
wactsa nunatana queno niyanqui: 12੅Tseta yarpäcurcur, allicunallata

“Qamqa, taqellacho shäcamï, o que parlayë y rurayë. 3RUTXLVDOEDPDTQLQ‫ێ‬


patsallacho täcamï” nishpa. 4੅Tseno tsicpa mandaquinin nenqanmannomi
nirninmi, MXHVWXFXUPDQDDOOLSHQVHQL‫ێ‬ jusgashqa cashun. 13੅Tsemi nuna
quicunawan allitatsu rurecayanqui. mayinta mana ancupaq nunataqa Dios
5੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna, Yayapis mana ancupashpa jusganqa;
canan cäyiyämë: Wactsa nunacunatam peru nuna mayinta ancupaq nunataqa
*'LRV<D\DDFUDUTDQOODSDQQXQDFXQD‫ێ‬ Diospis ancupashllapam jusganqa.
pita mas marcäcuyänanpaq. Tsemi Tsemi tse nuna cushiconqa.
SHFXQDWD'LRV<D\DlQLVKTDPDQGDTXL‫ێ‬
Marcäquinintsicwan allita rurashun
nincho erederuna cayänanpaq, peta
cuyayanqanrecur. 6੅Tseno quecaptinpis, 14੅Cuyashqa
wauqicuna y panicuna,
TDPFXQDPZDFWVDQXQDFXQDWDGHVSUHV‫ێ‬ ¿imapaqtaq balin juc nuna, allicunata
yecayanqui. ¿Manacu qamcunata mana rurashpa, “Noqaqa Diosmanmi
ULFXFXQDDOOTXWVD\lVKXUQLTXLMXHVFXQD‫ێ‬ marcäcü” nenqan! Tseno caquicar,
man demandecayäshunqui? 7੅¿Manacu ¿salbaconqatsuraq! 15੅Sitsun juc wauqi o
jina pecuna Teyta Jesuspa respetana juc pani mana iman captin, ratas
jutinpa contran parlayan, SHSDZDPUDQ‫ێ‬ quecanqa o mallaqecanqa; 16੅\PHTHTXL‫ێ‬
cuna quecayaptiqui? pis queno nishpa niyanqui: “¡Shumaqlla
8੅Dios Yaya mandacushqan mas baleq euquï, wauqisitu! Qoñulla shumaq
*leymi queno escribirëcan: “Quiquiquita pitucur, abrigacunqui; y pachequi junta,

a¬2.8 Lv 19.18. b¬2.11 Ex 20.13-14; Dt 5.17-18.


6$17,$*8੄2੄3 430

micunqui” nishpa, mana imallatapis ishcaq *israel nunacunata wayinman


qarecuyänequirecur, tseno qamcuna posadacaratsir, FKLTXL\DTQLQQXQDFXQD‫ێ‬
niyanqequi, ¿imapaqtaq sirwenqa? pita safatsirnin, juc ladu nänipa
17੅Tsenomi meqan nunapis Diosman despachecorqan. 7VHQRUXUDQTDQUH‫ێ‬
marcäquicar, allicunata mana curmi, tse warmita Dios Yaya ricarqan
ruraptenqa, tse marcäconqan wanushqa allitano. 26੅,PDQRPLMXFQXQDZDQXULS‫ێ‬
cuentano quecan. tin alman yarqurenqa, y ayanna ni
18੅Capaschi juc nuna meqequitapis imapaqpis sirwinnatsu; tse cuentanomi
queno nircuyäshunquiman: “Qammi meqan nunapis allicunata mana
marcäcunquilla; SHUXQRTDTDDOOLFXQD‫ێ‬ ruraptenqa, Dios Yayaman
tam rurecä.” Mä, qam ricatsimë marcäconqan ni imapaq sirwintsu,
DOOLFXQDWDPDQDUXUHFDUPDUFlTXLQL‫ێ‬ wanushqa cuentano carnin.
quita; y noqa alli rurenicunawanmi
ricatsishqequi marcäquinïta. 19੅Qammi Nunapa qallun llutata parlatsin

3
creyinqui jucllella Dios Yaya cashqanta. 1੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
Tseqa allapa allim. Tsenollam qamcunapita waquinniquilla
*supëcunapis jucllella Dios cashqanta yachatsicoq cayë. Musyecayanquim
creyir mantsacashqa carcaryäyan. 20੅Ä, \DFKDWVLFRTQXQDWDTDZDTXLQFXQDSLWD‫ێ‬
upa nuna, ¿munanquicu queta pis mas *Dios Yaya jusgayämänan
cäyitsinaqta? $OOLFXQDWDPDQDUXUDSWL‫ێ‬ canqanta. 2੅Llapantsicmi imanopapis
queqa, manam imapaq balintsu mana allicunata rurecantsic. Sitsun
marcäconqequipis. 21੅Diosta une meqan nunapis lluta parlecunapita
awilituntsic *Abraham cäsucurninmi, shiminta sujetaconqa, tse nunaqa
*altarcho sacriɹsiuta rurar, tsurin imachopis alli cabal carninmi,
Isaacta casi wanïcatserqan. Tseno quiquinpa personantapis tsaräcun mana
cäsucuptinmi, Abrahamta Dios Yaya allicunata manana rurananpaq. 3੅Sitsun
chasquerqan allitano. 22੅7VHPLPXV\DQ‫ێ‬ FDZDOOXSDVKLPLQPDQERVDOQLQFKXUDQ‫ێ‬
tsic marcäquininwan Abraham tsic cäsumänantsicpaq, PXQDQTDQWVLF‫ێ‬
allicunata ruranqanta; WVHUXUHQLQFXQD‫ێ‬ pam puritsishun. 4੅Jina musyantsicmi
wanmi musyatsimantsic marcäquininpis lamarcho jatusaq barcucunapis feyupa
rasonpa canqanta. 23੅Tsenomi bientu apaptin, llutanpa eucuyanqanta.
cumplicärerqan *Diospa palabran queno 3HUXWVHEDUFXSDXFKXFOODOODQWLPRQQLQ‫ێ‬
escribirëcanqan: “Dios Yayaman llata chofer tumatsir ticratsirninmi,
Abraham creyiconqanrecurmi, pe munanqanpa puritsin. 5੅Tsenollam jina
chasquerqan alli nunatano.”੆c Y nunapa cuerpuncho qallun uchucllanlla;
Abrahampaqmi Dios Yaya nerqan: peru uchucllallan quecarpis, imecatam
“Abrahamqa noqapa amigümi” nir. galacur parlan. ,PDQRPLDWVFDPRQWLFX‫ێ‬
24੅Cäyiyanqequinollam marcäcoq nata ichiclla nina rupar usharin,
nunataqa Dios allitano chasquenqa 6੅qallupis tse ichiclla nina cuentam

allicunata ruranqanrecur, manam LPHFDWDSLVPHODQHSDTPDQDDOOLFXQD‫ێ‬


marcäconqanrecurllatsu. 25੅Tsenomi llata parlatsicun; y nunacunapa bidanta
Rahab jutiyoq cuerpun ranticoq imapis ismushqatano tumaratsin.
warmipis marcanman cacha ewaq Tsecunataqa diablum parlatsicun, nina

c¬2.23 Gn 15.6.
431 6$17,$*8੄3੄4

rupaq cuenta nunapa caweninta pasepa Diospita shamoq alli yacheqa quenomi:
perdiratsinanpaq. 7੅Tunacho chucaru tsuya yacuno limpiu quemi, nuna
animalcunata, pishqucunata, FXOHEUDFX‫ێ‬ mayintsicwan mana liryaquimi, qollmi
QDWD\ODPDUFKRLPDQDFDTDQLPDOFXQD‫ێ‬ shonqu quemi, wiyacoq quemi,
tapis tsarir, manshuyätsishwanmi. 8੅Peru ancupäcoq quemi, allicunata ruremi,
ni meqan nunapis ichicllanlla qallunta llapanpaqpis iwal quemi y rasonpa
manam sujeteta puedintsu. Shimin caqllata parlaquimi. 18੅Tseno alli
llutallana parlacoq captinmi, ZDQXWVL‫ێ‬ cawaquicho quecaq nunaqa alli
coq benenu cuentano nuna mayincunata cawaquillatam apecan murucoqno
mana alliman qarpurin. 9੅7VHVKLPLQWVLF‫ێ‬ memanpis. Tsenopam nunacuna alli
wanmi Dios Yayantsicta alabantsic. Jina cawaquillacho cayanqa.
tse shimintsicllawanmi pe camashqan
quiquin niraq nuna mayintsiccunapa ¿Cuyanacushwancu, o
tuquilaya wasan rimantsic. 10੅Jina tse pelyashwancu?

4
shimintsicllam agradesicur allicunata 1੅ ,PDQLUWDTTDPFXQDTXLTXLTXL‫ێ‬
¿
parlan, y lluta mana allicunatapis cuna pura pletucur pelyacuyanqui?
parlecan. Wauqicuna y panicuna, ama 4DPFXQDTDTXLTXLTXLFXQDSDPXQHQL‫ێ‬
tsenoqa cashuntsu; 11੅porqui manam juc quicunata cäsurninmi, pletucur
pucyullapita mishqueq y asqaq yacu cacuyanqui. 2੅Qamcunaqa codisiosu
yarqamunmantsu. 12੅Cuyashqa carmi, muneniquicunata mana tarirnin,
wauqicuna y panicuna, iguspa yuran nuna mayiquicunata wanutsiyanqui. Y
manam asetunastatsu wayun; ni ubaspa embidiosu carmi, munayanqequicunata
yuran igustatsu wayun. Tsenollam juc mana tarirnin, pelyacur pletucuyanqui.
SXF\XSLWDDQTDT\DFX\DUTHFDPXS‫ێ‬ *Dios Yayaman mana mañacurninmi,
tenqa; mananam mishqueq yacu munayanqequicunatapis tariyanquitsu.
yarqamunnatsu. 3੅Mañacuyaptiquipis, Dios Yaya manam

qoycuyäshunquitsu, PDQDDOOLPXQHQL‫ێ‬
Rasonpa caq yache
quicunapaq captin. Porqui
13੅Meqequicunapis alli yachaq y qoycuyäshuptiquipis, mana allicunacho
musyaq nunacuna carnenqa, rasonpa gastarmi ushariyanquiman.
yacheniquicuna canqanta ricatsicuyë, 4੅Casadu nuna jucwan jucwan

shumaq qollmi nuna queniquicunawan yachacoq cuentam qamcuna cayanqui


allicunata rurarnin. 14੅Peru qamcunatsun Diospaq. ¿Manacu musyayanqui que
nuna mayiquicunata chiquir, VKRQTLTXL‫ێ‬ munducho imapis mana alli caqcunata
cunacho allapa ambisiosu quecayanqui; mas cuyarnin, 'LRV<D\DWDFKLTXLFD\DQ‫ێ‬
ama yachaq queniquicunata qequita? 3LSLVTXHPXQGXFKRTXHFDTFX‫ێ‬
alabacuyëtsu, quiquiquicunapis rasonpa nallata cuyarnenqa, Dios Yayapa
caqta ulipëcarnin. 15੅Tseno mana alli chiqueqninmi ticrarin. 5੅Mana
yacheniquicunaqa manam Diospitatsu baleqpaqqa ama churayëtsu *Diospa
shamun; sinoqa que munducho nunapa palabran queno escribirëcanqanta:
PDQDDOOLPXQHQLQOODSLWDP\GLDEOXOOD‫ێ‬ ´1XQDFXQDSDDOPDQ'LRV<D\DFKXUDVK‫ێ‬
pitam shamun. 16੅Porqui meqan nunapis qanmi, Diosllatana cuyayänanta
nuna mayincunata chiquir ambisiosu munan.” 6੅Dios Yayam alli queninwan
caquicarnenqa, imepis pletucurninmi yanapamantsic. Y tseno cananpaqmi
mana allicunallata ruraquican. 17੅Peru Diospa palabran queno escribirëcan:
6$17,$*8੄4੄5 432

“Orgullosu nunacunapitaqa Dios munanqantsic caru marcapa. Tsechomi


Yaya piñanmi; juc wata carir, negosiuta rurarnin, atsca
peru qollmi shonqu nunacunataqa qelleta ganarishun” nishpa. 14੅Peru
Dios Yayam alli queninwan qamcuna manam musyayanquitsu ware
yanapan.”੆d warätin ima pasayäshunequitapis.
7੅Dios Yayata cäsucuyë. Diabluta Imanomi pucute yuririrnin juc ratu
chiquirnin, munanqantaqa ama ushacärin; tsenomi qamcunapis que
rurayëtsu. Tseno chiquiyaptiquim patsacho ushacäreqlla cayanqui.
diablu euconqa. 8੅Dios Yayata mas 15੅Tseno parlayanqequinoqa antis

cuyayänequipaq yarpacachäyë. Tsemi quenomi niyanquiman: “*Dios Yaya


qamcunatapis pe ancupëcuyäshunqui. munaptinmi, cawashun; \PXQDQTDQ‫ێ‬
Jucta wacta yarpacachaq jutsa tsiccunatapis rurashun” nishpa. 16੅Peru
ruraqcuna, mana alli rureniquicunata qamcunaqa orgullosu tucushpam,
jaqirïcurnin, shonqiquicuna mana alli LPDWDSLVUXUD\lQHTXLSDTSDUODTXLFD\DQ‫ێ‬
yarpacachashqanta ama rurayënatsu. qui; tseno parlayanqequim allitsu.
9੅Tseta yarpäcurcur llaquicur pesacurnin 17੅Tsemi meqan nunapis allicunata

waqacuyë. Asicachäyanqequicunapita rurananpaq musyecarnin, mana rurarqa,


waqayë, y cushi cushi queniquicuna jutsata rurecan.
llaquiquiman ticratsun. 10੅Dios Yayapa
nopancho qollmi shonqu nuna cayë. Ricu nunacuna, cuidadu,
Tseno cayaptiquim, pe presisaqpaq queno sufriyanquiman

5
churayäshunqui. 1੅Ricu nunacuna, mä canan
11੅Wauqicuna y panicuna, nuna parlapäyanqaqta cäyirayämë.
mayiquicunapaq ama contrancuna Allapa sufriyänequipaq canqanta
rimayëtsu. Tseno pipis nuna mayinpaq yarpäcurcur, qaparipa qayaripa
contran parlarnenqa, o imanopis waqacurnin cacuyë. 2੅Llapan alli
cawaconqanta rimar parlarnenqa, Dios cayäpushonqequicunam limpu ismur
Yayapa *leynincunatam mana allipaq ushacanqa; y alli ropequicunatam puyu
churecan. Y tse leypaq contran limpu uchcur ushacäratsenqa. 3੅2ULTXL‫ێ‬
parlarninmi, mana cäsucur yachaq cunam qelleniquicunam limpu
tucushqa quecan. 12੅Quiquin Dios Yayam ocsidashqa quecan. Tse ocsidashqa
leycunata mandacorqan nunacuna qelleniquicunam mana alli nuna
cumpliyänanpaq. -LQDSHPLMXHVTXHQLQ‫ێ‬ FD\DQTHTXLWDWHVWLJXQRVKLPSL\lVKXUQL‫ێ‬
wan nunacunata salbeconqa, RFRQGHQH‫ێ‬ qui, nina cuentano rupayäshunqui. Que
conqa. Tseno quecaptin, qamqa, ¿pitaq SDWVDXVKDFlQDQMXQDTFXQDTXHFDSWLQ‫ێ‬
canqui nuna mayiqui imanopis nam, TDPFXQDLPHFDWDSLVHOOX\DUTRQ‫ێ‬
cawaconqanta aberwanequipaq! qui. 4੅¡Quetapis cäyirayämë! Qamcunam
chacrequicunacho cosechar, uryamoq
Manam pipis musyantsu
QXQDFXQDSDMRUQDOQLQFXQDWDSDJD\DUTH‫ێ‬
ni ima pasananta
quitsu. Tsemi pecuna jornalninta
13੅Canan cäyiyämë que llaquir, reclamacuyanqanta llapan
parlapäyanqaqta. Qamcunam queno imeca caqpapis mandacoq puedeq *Dios
niyanqui: “Ware warätin ewacushun Yaya wiyashqa. 5੅Qamcunam imatapis

d¬4.6 Pr 3.34.
433 6$17,$*8੄5

munayanqequita rurar, llapanyoq car, rurashaqmi” o “Manam rurashaqtsu”


TXHSDWVDFKRFXVKLVKTDZLUD\lTXLFD‫ێ‬ nishpa. Tseno parlacuyaptiqueqa, Dios
yanqui. Tsemi animalcuna camalcho Yaya manam jusgayäshunquitsu.
ZDQRTFXHQWDQRTDPFXQDSLVZDQX\DQ‫ێ‬
qui. 6੅Qamcunam mana jutsayoq Dios Yayaman mañacuyë
nunacunata mana caqta tumpar, mana 13੅Meqequipis nacaquicunacho
ni imanopapis defendicuyaptin, llaquishqa carnenqa, Dios Yayaman
wanutsiyarqequi. mañaquicuyë. Meqequipis cushi cushi
carnenqa, qotsucur Dios Yayata
Teyta Jesus cutimonqanyaq alabecuyë. 14੅Qamcunapita meqequipis
shumaq pasensiacushun qeshyarnenqa, LQJOLVLDFKRPDQGDFRTFX‫ێ‬
7੅Wauqicuna y panicuna, Teyta Jesus nata qayatsiyë. Pecunanam qeshyaq
cutimonqanyaq shumaq pasensiacuyë. nunata Teyta Jesuspa jutincho
Imanomi juc murucoq nuna mushoq aseitiwan llushirnin, Dios Yayaman
tamyata y qepashqa tamyata shuyarnin, mañacuyanqa. 15੅Dios Yayaman
pasensiacun chacrancho murushqanpita marcäcur mañacuyaptinmi, tse qeshyaq
alli cosechacunata ellunanpaq; 8੅Tse cachacärenqa. Teyta Jesusmi
cuentanolla qamcunapis shumaq cachacätsir sharcaratsenqa; jutsacunata
pasensiacurnin, mana ni ichicllapis rurashqa captinpis, perdoneconqam.
qelanashpa, tsaracuyë. 3RUTXLLFKLFOOD‫ێ‬ 16੅7VHPLPDQDDOOLUXUD\DQTHTXLFXQD‫ێ‬

nam pishin Teyta Jesus cutimunanpaq. pita jucniqui jucniqui willapänacur


9੅Wauqicuna y panicuna, ama jucniqui perdonanacurnin, Dios Yayaman
jucniquicunapa contrequicuna mañacuyë cachacashqa cayänequipaq.
parlayëtsu, tse parlayanqequipita Dios munashqanno cawacoq nunapa
castiguta mana chasquiyänequipaq. mañaquinenqa allapa poderyoqmi.
Musyayë: Ichicllanam pishin shamur, 17੅Profeta Eliasmi noqantsicno nunalla

Dios Yaya juesno jusgamänantsicpaq. quecar, llapan shonqunwan Dios


10੅Wauqicuna y panicuna, Diospaq <D\DPDQPDxDFRUTDQPDQDWDP\DQDQ‫ێ‬
*SURIHWDFXQDPDOODSDVXIULUSDVHQVLDFX‫ێ‬ paq. Tsemi quima wata y joqta quilla
yarqan; y pecunano qamcunapis rurin, TXHSDWVDPDQPDQDWDP\DUTDQ‫ێ‬
pasensiacuyë. 11੅Musyantsicmi llapan tsu. 18੅Tsepitanam Elias yape Dios
sufrimientu pasensiacoq nunacunata Yayaman mañacuriptin, tamyar
cushicoqcunapaq churanqantsicta. qallecorqan. Tsenam chacracunacho
Wiyayashqanquim Job jutiyoq nuna cosechacunapis alli carqan.
llapan sufrimientucunata pasensiacur 19੅Wauqicuna y panicuna, VLTDPFXQD‫ێ‬

pasaptinraq, Dios Yaya yanapashqanta. pitatsun jucniquicuna rasonpa caqta


7VHQRPL'LRV<D\DOODSDQEROXQWDQLQ‫ێ‬ wiyecar, PDQDDOOLUXUHPDQFXWLTXL‫ێ‬
wan nunacunata ancupan. conqa, y peta alli rureman juc wauqi
12੅Imano captinpis, wauqicuna y cutitsiptenqa, 20੅queta musyayë: Mana
panicuna, imatapis änicurnin, ama DOOLUXUDTQXQDWDDOOLFDTPDQPHTHTXL‫ێ‬
jurayanquitsu sielucho ni patsacho cunapis cutitsiyaptiquim, inɹernuman
caqpaq, QLLPDPDVFDTFXQDWDWHVWLJXL‫ێ‬ euquicanqanpita salbeconqa, y llapan
quicunapaq churarnin. Sinoqa imata jutsanpita perdonashqata ticraratsenqa.
änicurpis, parlacuyë: “Aumi, ੍7VHQRFDWVXQ. $PHQ੏
1 PEDRU
Apostol Pedrupa punta caq cartan
*Romacho quecarmi, apostol Pedru que cartata cartacorqan Jesusman creyicur
marcäcoqcunaman. Pecunaqa me tse marcacunachopis quecayarqan, Jesusman
creyicuyanqanrecur tuquilaya sufrimientucunata pasarmi. Tsemi apostol Pedru
tsecunata musyarir allapa llaquirnin, pecunata callpata qornin queno nishpa
cartacorqan: “Qamcunataqa Teyta Dios allapam cuyayäshunqui. Tserecur ama
llaquiyëtsu “¿Imanirraq queno sufrï?” nir. Pocu tiempullanam jipariyanqui.
Tsepitaqa *Jesucristuta Dios shoqashqannomi qamcunapis shoqashqa cayanqui.
Tsemi cawacuyë Jesucristu munashqanno peta cäsucurnin, y cuyanacurnin” nir.
Pedrupaq masta musyayänequipaq leyiyanqui: Jn 1.40-44; Lc 5.1-11; Mc 8.27-33;
9.2-8; Mt 14.22-33; Mc 14.66-72; Jn 21.15-19; Hch 2-5; 8.14-25; 10.1-11.18;
12.1-19; 1Co 9.5; Ga 2.6-16.

ancupämarnintsic, mushoq caweyoqta


Pedrupa saludaquinin ticraratsimarqontsic, peman llapan

1
1੅Cuyë wauqicuna y panicuna, noqa shonquntsicwan marcäcur cushishqa
Pedrum, *Jesucristupa apostolnin cawacunantsicpaq. Tsepaqmi Teyta
car, que cartata qamcunaman escribimü: Jesucristuta wanushqanpita Diosnintsic
Pontu, Galacia, Capadocia, Asia, y cawaritsimushqa. 4੅Y sieluchomi wiñe
Bitinia marcacunacho forasteruno cawe erensiantsic quecatsin noqantsic
ramacashqa quecayanqequiman. chasquinantsicpaq. Tseqa manam
2੅Unepita dispunishqannomi *Dios Yaya cosascunanotsu ushacanqa, ni mapayar
qamcunata acrayäshorqequi, *Santu ismonqa. 5੅7H\WD'LRVPDQPDUFlFXVK‫ێ‬
Espiritupa poderninwan pellapaqna car, qam poderninwan pe wardecamäshun
Jesucristu mandacushqancunata que patsapa ushenin junaq salbasionta
cäsucuyänequipaq; y pepa yawarninwan qomanqantsicyaq.
chipyepa jutsequicuna paqashqa 6੅Tseno captinmi, qamcuna cushishqa

cananpaq. Diospa allapa alli queninwan quecayanqui. Capasmi que bidacho


shumaq pasaquicho cawacuyë. imapis nacaquicunata pasayanqui, peru
tsecunaqa rasllam pasarenqa. 7੅Porqui
Diosnintsicman marcäcurmi, PDUFlTXLQLQWVLFUHFXUVXIUHQTDQWVLFFX‫ێ‬
cushishqa cawacuntsic naqa quenomi: orutam caldiyatsir
3੅ Alabashun Teyta Jesucristupa tsullutsiyan oru ɹnu cashqanta
¡
Papänin Dios Yayata! Pemi musyayänanpaq. 7VHFXHQWDPVXIULPLHQ‫ێ‬

434
435 13('58੄1

tucunata noqantsicpis pasarnin, Diosman rurashun. 1RTDQWVLFTDOODSDQVKRQTXQ‫ێ‬


mas ɹrmi marcäcunantsic. Oroqa que tsicwanmi Diosnintsicpa boluntaninta
patsacho ushacaqllam. Peru orupitapis shuyacunantsic. Pemi Teyta Jesucristu
masmi qamcunapa marcäquiniquicuna que patsaman cutimuptin, allapa alli
balin. Tseno marcäcuyanqequipitam queninta ricatsimäshun. 14੅Nopatam
Dios allapa cushicurnin, alabayäshunqui Diosnintsicta mana reqir, mana
Teyta Jesucristu que patsaman allicunata rurarqantsic; cananqa
cutimuptin. obedienti wamracunanona allicunata
8੅-HVXFULVWXWDTDPFXQDFX\HFD\DQ‫ێ‬ rurashun. 15੅Acramaqnintsic Diosqa
quim, mana ricashqa quecarpis. jutsannaqmi. Tsenollam noqantsicpis
Cananpis peta mana riquecar jutsannaq canantsic, allicunata rurarnin;
marcäcurmi, allapa cushicuyanqui. 16੅porqui *Diospa palabranmi queno

Tseno cushicuyanqequipitaqa manam ni escribirëcan, “Jutsannaq cayë, noqa


LPDQRSD'LRVWDDJUDGHVLTXLWDSXHGL\DQ‫ێ‬ jutsannaq cashqäno”,੆a nir.
quitsu. 9੅Que cushiqueqa: 'LRVQLQWVLF‫ێ‬ 17੅Llapan nunacunatam imatapis

man marcäcur almantsicpa salbasionnin rurayashqanmanno mana pimanpis


tarishqantsicpitam. qaqärishpa Diosnintsicqa jusganqa.
10੅Diospa une *profetancunam allapa Tsemi peta “Teytallä” nicarqa, que
aberwar musyapäcuyarqan Teyta Dios SDWVDFKRIRUDVWHUXQROODFDZDVKTDQWVLF‫ێ‬
imanopa salbamänantsicpaq caqta. yaq peta mantsacurnin cawacushun.
Tseno musyapäcurirmi, willacuyarqan 18੅Une awiluntsiccunapa mana baleq

DOOLTXHQLQUHFXUOOD'LRVVDOEDPlQDQWVLF‫ێ‬ costumbrincunata salbaquita munar


paq caqta. 11੅Tseno musyeta munar UXUDTXLFDVKTDP'LRVQLQWVLFOLEUDPDU‫ێ‬
“¿Piraq canqa? ¿Imeraq canqa?” nishpa, qantsic. Tseno cawacushqantsicpitaqa
caquicayaptinmi, Jesucristupa Espiritun manam qellewantsu ni oruwantsu
pecunata musyatserqan *'LRV$FUDVK‫ێ‬ rantimarqantsic. 19੅Sinoqa Jesucristupa
qan sufrinanpaq cashqanta, \ZDQXVK‫ێ‬ yawarninwanmi rantimarqantsic, imeca
qanpita cawarircamur, SXHGHTTXHQLQ‫ێ‬ watayoqllaraq sanu carnishta nunacuna
wan espantepaqcuna pasacunanpaq jutsancunapita perdonashqa
caqta. 12੅Diosmi tse willacoqcunata cayänanpaq wanutsiyashqanno.
musyatserqan que alli willaquicunaqa 20੅Tsepaqmi Jesucristuta Diosnintsic

quiquincunapaq mana cashqanta, sinoqa acrarqan, que munduta manaraq camar;


noqantsiccunapaq cashqanta. Que alli peru que tiempuchoran shamushqa
willaquitam canan willacoqcunapis noqantsicpa biennintsicpaq. 21੅Diosmi
PXV\DWVLPDQWVLFVLHOXSLWDFDFKDPXVK‫ێ‬ 7H\WD-HVXVWDZDQXVKTDQSLWDFDZDULWVL‫ێ‬
qan Santu Espiritupa poderninwan. Que morqan sielucho allapa puedeq
willaquipaqmi asta *anjelcunapis cananpaq. Tsemi Diosnintsicman
shumaq cäyita munecayan. marcäcur, peta shuyaquicantsic.
22੅Rasonpa caq alli willaquininta
Diosnintsicmi qayamantsic cäsucurninmi, limpiu shonquyoq
jutsannaq canantsicpaq quecantsic. Tsemi Diosman marcäcoq
13੅Tseno quecaptenqa, cabal nunana mayintsiccunata cuyanantsic. Y llapan
cashun; imatapis alli tantiyecuryan shonquntsicwan y callpantsicwanmi

a¬1.16 Lv 11.45; 19.2.


13('58੄1੄2 436

jucnintsic jucnintsic cuyanacunantsic. ruranqa. Tsenopa *saserdotincuna car,


23੅Porqui alli cawacorqa, \DSH\XULFXVK‫ێ‬ Diospaq qareta apaqno peman alma y
qanonam quecantsic. Tseqa manam cuerpu entregaquicuyë. Tsetaqa Teyta
PDPlQLQWVLFFXQDSLWD\XULFXVKTDQWVLF‫ێ‬ Dios cushicurmi, chasquiyäshunqui
notsu, VLQRTD'LRVQLQWVLFSDZLOODTXL‫ێ‬ Teyta Jesucristurecur. 6੅Porqui *Diospa
ninta chasquïcushqantsicpitam. Tse palabranmi Jesucristupaq queno
ZLOODTXHTDPDQDPLPHSLVXVKDFDQTD‫ێ‬ escribirëcan:
tsu. 24੅Porqui Diospa palabranmi queno “Noqa Diosmi Sion nishqan
escribirëcan: jircaman
“Llapan nunacunapis qoranollam allapa baleq acrashqa mayestra
quecayan, rumita churä.
y shumaq quenincunapis Pipis peman marcäcoqcunaqa
wetanollam. manam imepis penqacushqatsu
Qora tsaquiriptenqa, wetancunapis cayanqa”੆c
shushurinmi; 7੅Noqantsic creyicoqcunapaqqa allapa
25 peru Diosnintsicpa willaquinenqa baleq ruminomi Jesucristu quecan; peru
imepis manam ushacanqatsu”,੆b mana creyicoqcunapaqqa Diosnintsicpa
nishpa. palabranmi queno nican:
Que alli willaquitam noqantsicman “Wayi perqaqcuna ‘Manam allitsu
willacayämorqan. que

2
1੅Tsemi jaqiriyë uliquicunata, mana rumeqa’ nir, jitariyanqanmi,
alli quecar alli tuquicunata, FKLTXL‫ێ‬ cananqa
naquicunata, wasa rimecunata y waquin mayestra rumino churacärishqa
mana alli rurecunatapis. 2੅Antis lichipaq quecan”੆d nir.
llullu wamra locuyaqno, qamcunapis 8੅Y quenopis nicanmi:

ORFX\HSD'LRVSDUDVRQSDDOOLZLOODTXL‫ێ‬ “Tse rumichomi trompisayanqa”੆e


ninta ashiyë, tseta wiyacurnin, mas nishpa.
yachacur salbacuyänequipaq. 3੅Porqui
qamcunaqa Diospa alli queninta Tsemi palabranta mana cäsucoqcunaqa
musyayarqonquinam. jutsaman ishquiyanqa. Tseno
pasayänanpaqmi suertincuna y
*Jesucristoqa simientupaq destinuncuna carqan.
maestra ruminomi 9੅Peru noqantsictaqa Diosnintsic
4੅Cuyë wauqicuna panicuna, cananqa acramarqantsic pe mandacoqta
Teytantsic Jesucristuwan jucnolla sirwinantsicpaqmi, y pellapaqna
cashun. Petam wayipa simientunpaq canantsicpaqmi. Tsemi Diosnintsic alli
allapa baleq mayestra rumino cananpaq rurashqancunata willacunantsic. Pemi
Diosnintsic acrarqan. Peru waquin MRUTDPDUTDQWVLFSDTDVFKRQRTXHFDVK‫ێ‬
nunacunanam mana alli rumitano qantsicpita, DFWVLFKRQRQDDOOLFDZDQDQ‫ێ‬
jitariyarqan. 5੅Qamcunapis baleq rumi tsicpaq.੆f 10੅Nopataqa manam Diospatsu
cuentam cayanqui. Tsemi Diosnintsic carqantsic; FDQDQPLVLSHSDQDTXHFDQ‫ێ‬
mana ricacoq *templuta qamcunapita tsic. Nopataqa Diosnintsic manam

b¬1.25 Is 40.6-8. c¬2.6 Is 28.16. d¬2.7 Sal 118.22. e¬2.8 Is 8.14. f¬2.9 Is 43.20-21;
Ex 19.6.
437 13('58੄2੄3

ancupämarqantsictsu; peru cananqa captinpis. 19੅Diosnintsicpa munenincho


ancupämantsicnam. cawayashqequirecur, PDQDMXWVHTXLFX‫ێ‬
napita sufritsiyäshuptiquipis, ama
Dios mandacushqanno cawacushun ajayayëtsu. Porqui mana ajayashpa
11੅Cuyë wauqicuna panicuna, que sufrimientucunata pasarqa Diospaq
patsacho forasterunolla cayaptiquim, allim quecayanqui. 20੅Sitsun jutsata
TDPFXQDWDURJD\DTPDQDDOOLPXQHQL‫ێ‬ UXUD\DVKTHTXLSLWDFDVWLJXWDFKDVTXL\DQ‫ێ‬
quicunata manana rurayänequipaq. qui, ¿ima allitataq rurayanqui? Peru juc
Porqui tsecunaqa almantsicpa contranmi nuna allita ruranqanpita castiguta
quecan. 12੅'LRVWDPDQDFlVXFRTQXQDFX‫ێ‬ pasensiacur chasquerqa, allapa allim
napa nopanchonäqa alli cawacushun. Diosnintsicpaq quecan. 21੅Tseno
7VHPLSHFXQDPDQDDOOLWDUXUDTQXQDFX‫ێ‬ VXIULQDQWVLFSDTPL'LRVQLQWVLFTD\DPDU‫ێ‬
napaqno noqantsicpaq parlecarpis, alli qantsic. Jesucristu noqantsicrecur
rurashqantsiccunata ricarnin, 'LRVQLQ‫ێ‬ sufrishqa captinmi, musyantsic peno
tsicta alabayanqa pe shamunan junaq. sufrinantsicpaq cashqanta. 22੅Pëqa ni
ima jutsatapis manam rurarqantsu, ni
Autoridacunata cäsucushun pitapis uliparqantsu.੆g 23੅Nunacuna
13-14੅Teyta
Diosnintsicrecur llapan ashayaptinpis, SsTDPDQDPDVKDUTDQ‫ێ‬
autoridacunata cäsucushun; QDVLRQQLQ‫ێ‬ tsu. Maqayaptinpis, manam mana
tsiccho mandacoqtanäqa mayor autorida allipaqa contistacorqantsu. Sinoqa
canqanrecur, respetashun. Tsenolla Diosnintsicmanmi marcäcorqan
pecuna churashqan autoridacunatapis. meresiyashqanmanno jusgananpaq.
Porqui pecunam mana alli ruraqcunata 24੅*Cruscho wanurmi, jutsantsiccunata

castigayanqa, y alli ruraqcunatanam quiquin apacorqan. Manam jutsata rurar


shumaq ricayanqa. 15੅3RUTXL'LRVQLQ‫ێ‬ cawanantsicpaqtsu jiparqan, sinoqa
tsicqa munan allillata ruranantsictam. allillata rurarna cawanantsicpaqmi.
7VHQRSDPPDQDFl\LFRTXSDQRQXQDFX‫ێ‬ Pepa eridanrecurmi Diosnintsic juclaya
natapis upällätsishun, manana nunatana ticratsimarqantsic. 25੅1RSD‫ێ‬
noqantsicpaq imatapis parlayänanpaq. WDTDRTUDFDVKTDVKDQRPLSXULFRUTDQ‫ێ‬
16੅4DPFXQDTDFDZDFX\sOLEULQXQDFX‫ێ‬ tsic; peru cananqa Jesucristuwannam
nano. Peru ama “librinam cä” nir, quecantsic. Pemi alli cawacunantsicpaq
llutancunata rurayëtsu. 6LQRTD'LRVQLQ‫ێ‬ cuidamantsic üshacunata mitseq cuenta.
tsicpa sirweqnincunano cawacuyë.
17੅Llapan nunacunata respetacuyë. Casaducuna alli cawacuyë

3
&X\D\s'LRVPDQFUH\LFRTZDXTLQWVLFFX‫ێ‬ 1-2੅Tsenolla,casadu warmicuna,
natapis. Diosnintsicta mantsacur Diosnintsicpa alli willaquininman
cawacuyë. Tsenolla mantsacuyë qowequicuna mana creyiyaptinpis,
nasionnintsiccho mandacoqcunatapis. pecunapa mandaduncho cawacuyë.
7VHPLUHVSHWRVD\DOOLFDZDFX\DQTH‫ێ‬
Sirwipacoqcuna patronnincunata quita ricarnin, TRZHTXLFXQDSLV'LRVQLQ‫ێ‬
cäsucuyänanpaq tsicmanna paqwepa creyicuyanqa,
18੅Sirwipacoqcuna, patronniquicunata Diosnintsicpaq mana parlapëcaptiquipis.
respetacuyë, alli captin o mana alli 3੅Ama yarpacachäyëtsu aqtsequicunata

g¬2.22 Is 53.9.
13('58੄3 438

tuquilayaman nactsaquita, ni orupita y cushi cushi caweta munarqa,


areticunata, wallqacunata, sortijacunata ama mana allicunata parlatsuntsu ni
churaquita, ni alli caq ropacunapaq. ulicutsuntsu.
4੅Antis shonqiquicunacho yarpacachäyë 11 Mana alli rurecunapita witicur,

shumaq alli cawaquipaq. Tseno allillatana ruratsun.


cawacurnenqa, Diospa riqueninchopis Pi mewanpis alli cawaquita tïratsun.
allapa baleqmi quecayanqui. 5੅Tsenoshi 12 Alli ruraqcunataqa Diosnintsic

cuyellapaq cayänaq Diosnintsicman ricarëcanmi.


marcäcoq une warmicunapis. Pecunash Y llapan mañacushqancunatapis
qowancunapa mandaduncho wiyanmi;
cawayänaq. 6੅Tsenollash Sarapis peru mana alli ruraqcunataqa,
cäsucurnin, shumaq respetunwan manam riquetapis munantsu”,੆h
“Señornïmi canqui” ninaq qowan nishpa.
*Abrahamta. Y qamcunapis allicunata 13੅ Piraq qamcunata mana allita
¿
rurarnenqa, \PDQDLPDSLWDSLVPDQWVD‫ێ‬ rurayäshunquiman, alli rurecunapaq
cushpa cawarnenqa, Sarapa wawan siempri yarpacachëcayaptiqui! 14੅Peru
cuentam cayanqui. sitsun allicunata rurecayaptiquipis
7੅Tsenolla, casadu nunacunapis, sufritsiyäshunqui, Diosnintsicmi
shumaq tratayë warmiquicunata. Porqui cushiquita qoyäshunqui. Tsemi pitapis
pecunaqa allpa tasano delicadum cayan. ni imatapis mantsayanquitsu. 15੅Mas
Diosmi alli queninwan ishquequita wiñe bien llapan shonqiquicunawan Teyta
caweta qoyäshorqonqui. 7VHQRTXHFDS‫ێ‬ *Jesucristuta respetayë. Y peman
tenqa, warmiquicunata shumaq imarecur creyicuyanqequita pipis
cuyashpa wätayë. 7VHQRPDQDUXUD\DS‫ێ‬ tapuyäshuptiqui, shumaq
tiqueqa, LPDWDSLV'LRVWDPDxDFX\DSWL‫ێ‬ cäyitsiyänequipaq listu quecayë. 16੅Peru
qui manam wiyayäshunquitsu. qollmi shonqiquicunawan, \DOOLFRQVHQ‫ێ‬
siequicunawan respetacurnin contistayë.
Quecunatam rurayänequi alli Tsemi wasequicuna rimaq nunacunapis
cayänequipaq penqacuyanqa, Jesucristurecur shumaq
8੅7VHPLTDPFXQDFDZD\sMXFVKRQTX‫ێ‬ cawacoqta ricayäshurniqui.
lla. Juc castanolla cuyanacur, 17੅Diosnintsic permitiptin, allicunata

ancupänacur y umildi nunacuna cayë. rurayanqequipita sufrirnenqa allitam


9੅Pipis mana allita rurayäshuptiqui, rurecayanqui. Peru mana allicunata
qamcunaqa ama cutitsiyanquitsu mana rurayanqequipita sufrirnenqa, manam
allipaqa. Ni ashayäshuptiquipis, ama ni ima allitatsu rurecayanqui. 18੅Tsenomi
ashayanquitsu. Tsepa rantenqa, 'LRVQLQ‫ێ‬ Jesucristu jutsannaq quecarpis, juc
tsicta mañacuyanqui pecunatapis cutilla wanorqan jutsantsiccunarecur,
bendisionta qoycunanpaq. Tseno Diosnintsicman pushamänantsicpaq.
FDQDQWVLFSDTPL'LRVQLQWVLFTD\DPDU‫ێ‬ Nuna queninwanmi wanorqan, peru
qantsic, \WVHQRUXUDVKTDTDEHQGLVLVK‫ێ‬ *Santu Espiritunmi cawaritsimorqan.
qam cashun. 10੅Porqui *Diospa 19੅Inɹernucho presu quecaq almacuna‫ێ‬

palabranmi queno escribirëcan: manpis ewarqan willapäcunanpaqmi.


“Pipis alli cawaquita munarqa, 20੅3HFXQDTDFD\DUTDQ1RHSDWLHPSXQ‫ێ‬

h¬3.12 Sal 34.12-16.


439 13('58੄3੄4

FKRPDQDFlVXFRTZDQXVKTDQXQDFX‫ێ‬ cawaqcunapa y wanushqacunapa


napa almancunam. Diosnintsicqa allapa jusgacoqnin Dios. 6੅Tseno captinmi,
pasensiacurmi, tse mana alli ruraq wanushqa quecaq nunacunamanpis alli
nunacuna jutsancunata jaqiyänanpaq willaquininta willacorqan, cuerpuncuna
shuyararqan. Tseyaqnam Noe barcutano wanunanpaq jusgashqa captinpis,
arcata rurarqan. 3HUXSXZDTQXQDFXQD‫ێ‬ almancunaqa Diosnintsicwan imeyaqpis
llam tse arcaman yecur, salbacuyarqan cawayänanpaq.
yacucho wanuyänan quecaptin. 21੅Tse
\DFRTDFDUTDQFDQDQEDXWLVDFRQTDQWVLF‫ێ‬ Jucnintsic jucnintsic
nomi. Tsemi bautisacurnenqa, yanapanacushun
salbacushqa cantsic, Teyta Jesucristu 7੅Que patsacho llapan caqcunapa

wanur cawarimonqanrecur. Bautismoqa ushaquenin chëcamunnam. Tsemi


PDQDPTDUDQWVLFFKRPDSDWDSDTDFX‫ێ‬ qamcuna cabal nunacuna car shumaq
nantsicpaqtsu, VLQRTDDOOLFRQVHQVLDQ‫ێ‬ cawacur, mana qonqellata Diosnintsicta
tsicwan Diosnintsicta sirwinapaq mañacuyë. 8੅Llapanpita mas alleqa
äninantsicpaqmi. 22੅Pemi sieluman jucniqui jucniquicuna ancupänacur
eucur, Dioswan juntu quecan, *DQMHOFX‫ێ‬ cuyanacuyänequim. Tseno cuyanacurmi,
QDSD\OODSDQLPDQDFDTSRGHU\RTFXQD‫ێ‬ jutsequicunapitaqa perdonanacuyanqui.
papis mas mandacoqnin. 9੅Wayiquicunaman nuna mayiquicuna

chämuptinpis, PDQDDMD\DVKSDFKDVTXL‫ێ‬
Yachenintsicmanno nacuyë. 10੅Diosnintsic qoyäshonqequi
Diosta sirwishun \DFKHQLTXLFXQDPDQQRQXQDPD\LTXLFX‫ێ‬

4
1੅*Jesucristu sufrishqa quecaptenqa, nata yanapayë. Tseno carqa, alli
TDPFXQDSLVOLVWXTXHFD\sLPDFKR‫ێ‬ PD\XUDOFXHQWDPUXUHFD\DQTXL'LRVQLQ‫ێ‬
pis sufriyänequipaq. Pipis tseno carqa, tsic munashqanno. 11੅Pipis
yachaconqa manana jutsata rurar willapäcurnenqa, willapäcutsun *Diospa
cananpaqmi. 2੅Tsenam mana alli palabran nenqannolla. Y pitapis
munapäyanqancunatapis manana yanaparqa, 'LRVQLQWVLF\DQDSDQTDQQR‫ێ‬
rurayanqanatsu. 6LQRTD'LRVPDQGD‫ێ‬ lla yanapecutsun. Tseno rurayanqui
cushqancunatanam rurayanqa que Jesucristurecur, Dios alabashqa
patsacho cawayanqanyaq. 3੅Amana cananpaqmi. ¡Pemi imeyaqpis puedeq
Diosta mana cäsucoq nunacunanoqa canqa, y alabashqa canqa! ¡Tseno
tuquilaya bisiucunata rurayënatsu: catsun!
Puntatam mana alli bisyïquicunata
munapar, machacur, PHODQl\DQTHTXL‫ێ‬ Sufrirninpis, cushishqa cawacuyë
yaq micur, upur, ɹestan ɹestan puricur, 12੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
*imajincunata Diostano adorar, Diosta que junaqcuna imatapis sufrirnin, ama
mana cäsucoq nunacunawan llaquicur mantsacäyëtsu “¿Imanirraq
juntacashqa puricuyarqequi. 4੅Cananqa queno sufrï?” nishpa. 13੅Mas bien
tse nunacuna mana alli rurenincunaman Jesucristurecur sufriyanqequita
manana juntacuyaptiquim, tse cushicuyë. Tsepitam poderninwan
nunacuna mana cäyicurnin, qamcunapa chipapäquicar, cutimunan junaq allapa
contrequicuna parlayan. 5੅Peru tse cushishqa cayanqui. 14੅Jesucristuman
nunacunaqa imecarpis Diostam cuentata FUH\LFX\DQTHTXLUHFXUSLSLVDVKD\lVKXS‫ێ‬
qoyanqa. Tsepaqmi pëqa quecan tiqui cushicuyë. Porqui Diosnintsicpa
13('58੄4੄5 440

puedeq Espiritunmi qamcunachoqa gloriancho wiñepa wiñenin


quecanqa. 15੅4DPFXQDFKRDPDVXIULTXL‫ێ‬ cawayänequipaq.
FXQDFDWVXQWVXPDQDDOOLUXUHQLTXLFXQD‫ێ‬ 5੅Tsenolla qamcunapis jobincuna y

pita, wanutsiquipita, suwaquipita, ni shipashcuna, mandayäshoqniquicunata


PDQDFRPELHQHTPDQPHWLFX\DQTHTXL‫ێ‬ cäsucuyë. <OODSHTXLMXFQLTXLMXFQLTXL‫ێ‬
pita. Tsecunaqa penqaquipaqmi. 16੅Peru FXQDTROOPLVKRQTLTXLFXQDZDQUHVSHWD‫ێ‬
Teyta Jesusman creyicuyanqequirecur nacuyë. Porqui *Diospa palabranpis
sufrirnenqa, ama penqacuyëtsu. Antis quenomi escribirëcan:
tserecur Teyta Diosta alabecuyë. “Diosnintsicqa manam yanapantsu
17੅3RUTXL7H\WD-HVXVPDQFUH\LFRT‫ێ‬ musyaq tucoqcunata;
FXQDVXIUL\lQDQWLHPSXFKlUDPXVKTD‫ێ‬ peru qollmi shonquyoqcunataqa alli
nam. 7VHQRQRTDQWVLFSLWDTDOOHFDS‫ێ‬ queninwanmi yanapan”੆j nir.
tenqa, ¿imanoraq calläyanqa Diospa alli 6੅Tseno captin umillaquicuyë puedeq

willaquininman mana creyicoqcuna? Diosman, dispunishqan öra chämuptin


18੅Si Diosnintsic munashqanno alli qamcunata mas baleqman
UXUDTFXQDVDOEDFX\DQTDVXIULPLHQWXFX‫ێ‬ churayäshunequipaq. 7੅Imapis
nata pasarninraq, ¿ima suertiraq yarpacachëniquicunata Diosnintsicpa
calläyanqa llutan ruraq jutsasapacuna?੆i muneninman jaqiriyë. Pëqa
19੅'LRVQLQWVLFSDPXQHQLQSLWDVXIULUQLQ‫ێ‬ cuyecamantsicmi.
pis, allicunata rurayë, y bidequicunata 8੅Alli penseniquicunawan cabal nunana

HQWUHJXHFX\sFDPDFRT'LRVSDPDTXLQ‫ێ‬ car, mäcoq mäcoq cayë. ¡Paqtaraq, mana


man. Pëqa manam qonqacuntsu. alliman ishquiyanquiman! Porqui
chiquiyäshoqniquicuna diabloqa, imeca
Mandacoqcunapaq willapäquicuna mallaqashqa leonnomi qaparir qayarir,

5
1੅Cuyashqa mandacoq wauqicuna, purican qamcunapa marcäquiniquicunata
noqapis qamcunano mandacoq ushacäratsinanpaq. 9੅7VHPL'LRVQLQWVLF‫ێ‬
wauqim cä. *-HVXFULVWXVXIULVKTDQFXQD‫ێ‬ man mas marcäcur tsaracuyë, diabluta
taqa quiquïmi ricarqä. Noqapis mana cäsurnin. Musyayanquim mecho
qamcunanomi Jesucristuwan gloriacho tsechopis qamcuna sufriyanqequinolla
cashaq. Tsemi qamcunata willapäyaq. wauqintsiccuna sufricayanqanta. 10੅Peru
2੅Üsha mitseq üshancunata cuidaqno TXHSDWVDFKRSRFXWLHPSXOODVXIUL\DVKTH‫ێ‬
qamcunapis Diosman creyicoqcunata quipitam Diosnintsic jutsannaqtana
cuidayë. 3HFXQDWDDOOLEROXQWDQLTXLFX‫ێ‬ ticratsiyäshurniqui, alli ɹrmi tsaracoqta y
nawan ricayë. Peru ama pipis callpayoqta catsiyäshunqui. Y quiquin
mandayäshuptiquillaqa, tseno rurayëtsu; Diosmi alli queninwan acrayäshorqequi,
sinoqa Diosnintsic munashqanno ganas Teyta Jesucristuwan gloriancho wiñepa
ganaslla rurayë, qellepaq mana wiñenin cayänequipaq. 11੅¡Puedeq
erayashpa. 3੅Y ama patronnoqa queninrecur pe imeyaqpis alabashqa
cuentequicunacho quecaq wauqicunata catsun! ¡Amen! ¡Tseno catsun!
allqutsayëtsu; antis alli ruraq cayë
Cartapa ushanan
pecunapaq. 4੅7VHPLSXHGHTPLWVLPDT‫ێ‬
nintsic Jesucristu cutimur, qamcunata 12੅Diosnintsicmanalli marcäcoq
juc premiutano qoycuyäshunqui wauqintsic Silvanutawanmi que cartata

i¬4.18 Pr 11.31. j¬5.5 Pr 3.34.


441 13('58੄5

escribitsimü. Tsemi willapäyaq Diospa tanomi Diosnintsic acrashqa.


allapa alli queninta cäyitsiyarniqui. Y Tsenollam Marcospis, wamrä cuenta
que niyanqaqqa rasonpa caqllam. Que car, saludayäshunqui. 14੅Jucniqui
willapäyanqaqcunata cäsucurnin jucniquicuna waqupänacur
tsaracuyë. saludanaquicuyë.
13੅Babilonia੆k nishqan marcacho Teyta Jesusman creyicurnin, llapequi
wauqintsiccunam saludusniquicuna shumaq pasaquicho cawacuyë. ੍7VHQR
apatsicayämun. 3HFXQDWDSLVTDPFXQD‫ێ‬ catsun. Amen.੏

k¬5.13 Tse tiempu creyicoqcuna *Roma marcapaq Babilonia niyarqan.


2 PEDRU
Apostol Pedrupa ishque caq cartan
Apostol Pedrum auquinna quecar, jina que cartata escriberqan. Que cartachomi
yarpätsin *Dios Yayapaq yachacuyashqancunata llapan shonquncunawan marcäcur,
mana qonqashpa cäsucuyänanpaq. Tsenollam cäyitsin llutan yachatsicoqcunata
mana cäsuyänanpaq. Jina tsenollam pecunata yarpätsin mäcoq, mäcoq *Jesucristu
cutimunanta shuyaquicayänanpaq.

cawanantsic: yachacushqantsiccunata cada


Pedru saludacun bes mas cäyicur, 6੅cuerpuntsiccunapa mana

1
1੅Noqa, Simon Pedrum, Teyta alli munenincunata manana rurar, alli
*-HVXFULVWXSDVLUZHTQLQ\DSRVWRO‫ێ‬ tsaracur, Dios munashqanno cawar,
nin car, qamcunaman que cartata 7੅jucnintsic jucnintsic cuyanacur, tsenolla

escribimü. 'LRV\-HVXFULVWX6DOEDPDT‫ێ‬ llapan nunatapis cuyar.


nintsic alli canqanrecurmi, noqacuna 8੅Tsecunata rurar cawacushqaqa,

marcäcuyanqänolla qamcunapis manam embanutsu canqa Teytantsic


Diosnintsicman marcäquicayanqui. Jesucristuman marcäcushqantsic. 9੅Peru
2੅Diospaq y Teytantsic Jesuspaq cada bes meqan nunapis que llapan niyanqaqta
mas cäyiyanqequirecur, alli queninwan mana rurarqa, wiscu cuentam quecan.
shumaq pasaquicho quecatsiyäshï. 7VHQRTDTXHFDQMXWVDQSLWD'LRVOLPSLDVK‫ێ‬
qanta qonqaquicushqa carmi. 10੅Tsemi
Creyicoqcuna imanopis cayänanpaq wauqicuna panicuna, OODSDQVKRQTXQWVLF‫ێ‬
willaquicuna wan shumaq yarpacachar alli cawacushun.
3੅Jesucristuwan jucnolla cashqam, 'LRVQLQ‫ێ‬ Tsenopam musyashun Diosnintsic
tsic puedeq queninwan musyatsimarqontsic TD\DPDVKTDQWVLFWD\DFUDPDVKTDQWVLFWD‫ێ‬
pe munashqanno imatapis rurarnin, wiñe pis. Tseno alli cawacurnenqa, mananam
caweyoq canantsicpaq. 7VHPLTD\DPDUTRQ‫ێ‬ jutsa rureman ishquishunnatsu. 11੅Tseno
tsic allapa alli queninwan pe munashqanno cashqaqa, 6DOEDPDTQLQWVLF7H\WD-HVXFULV‫ێ‬
cawanantsicpaq. 4੅Tserecurmi allapa shumaq tupis cushishqam chasquimäshun pepa
y cushiquipaq änimashqantsiccunata mandaquinincho imecamayaqpis canapaq.
qomarqontsic. Tsecunata cäsucurnin, que
Yachatsiquicunata imepis
patsacho mana alli rurepaq yarpacachëta
yarpäshun
jaqirir, alli ruraqna cashun Diosnintsic alli
ruraq cashqanno. 5੅Tsemi Diosnintsicman 12੅Tsemi imepis quecunata escribimur,

marcäcur, allita rurar, noqantsic queno yarpëcatsiyashqequi musyayaptiquipis y

442
443 23('58੄1੄2

rasonpa caqta shumaq yachacushqa Yachatsiyäshurniquim, mana alliman


ɹrmi quecayaptiquipis. 13-14੅Teytantsic jitarpuyäshunqui. Tseno yachatsicurmi,
Jesucristu musyatsimashqanam Salbamaqnintsic *Jesucristupa contran
wanucunäpaq cashqanta. Tsemi cayanqa. Tsemi Diosnintsic pecunataqa
noqapaqqa alli canqa que patsacho allapa feyupa castiganqa. 2੅Pecuna llutan
cawashqäyaqqa qamcunata quecunata UXUHFXQDFKRSHQTDTXLSDTFDZD\DVK‫ێ‬
yarpätsiyarniqui siempri qannomi atscaq nunacuna tsenolla
willapëcayänaq. 15੅Tsemi imecanopapis cawayanqa. Tseno cawarmi, rasonpa
willapëcayaq, wanucuptï qamcuna que yachatsiquipita waquin nunacuna
niyashqaqcunata mana qonqellata llutanta parlayanqa. 3੅Qellellapaq
yarparäyänequipaq. locuyarmi, TXLTXLQFXQDOODSLWDOOXWDQFX‫ێ‬
nata yachatsiyäshurniqui, qamcunata
Diosnintsicpa willaquinenqa ulipäyäshunqui. Tsemi prontu pecuna
rasonpa caqmi castigashqa cayanqa. Tseno cananpaqmi
16੅Teytantsic Jesucristu poderninwan Diosnintsic unepita patsa dispunerqan.
FXWLPXQDQSDTFDVKTDQWD\DFKDWVL\DVK‫ێ‬ 4੅Jutsa ruraq *DQMHOFXQDWDSLV'LRVQLQ‫ێ‬

qaqqa, manam juc falsu cuentutsu. tsic manash perdonanaqtsu; antis


Sinoqa quiquïcunam ricayarqä puedeq inɹernumanshi jitarpunaq, juisiu
cashqanta. 17੅Porqui petam *Dios junaqyaq paqascho presuräyänanpaq.
Yayantsic respetashqa puedeq cananpaq 5੅7VHQROODVK'LRVQLQWVLFPDQDSHUGRQD‫ێ‬

churarqan, glorianpita queno nimur: QDTWVXXQHWLHPSXMXWVDVDSDQXQDFX‫ێ‬


“Pëqa cuyë Tsurïmi. Pepitam noqa nata. Masbienshi *apäqui tamyawan
cushishqa quecä” nishpa. 18੅Sielupita ushacätsinaq. Noellatash qanchis
tseno parlapämushqantaqa quiquïcunam nunacunatawan salbanaq. 3HVKLQXQDFX‫ێ‬
jucpin wiyayarqä, Jesucristuwan nata willapänaq allicunata rurar
sagradu jircacho quecar. cawayänanpaq. 6੅Tsenollash Sodoma y
19੅Tsenopam musyantsic Diosnintsicpa Gomorra marcacunatapis Diosnintsic
une *profetancuna escribiyashqan condenar ninawan rupatsir ushacätsinaq
rasonpa cashqanta. 7VHHVFULEL\DVKTDQ‫ێ‬ uchpayanqanyaq. Tseno ruranaq
cunaqa actsi paqascho actsicoq Diosnintsic castigacoq cashqanta qepa
cuentam. Tsemi tse escribishqancunata yuricoq jutsasapacuna cuentata
cäsucorqa, allita rurecanantsic qocuyänanpaqshi. 7੅Peru tse marcacho
Jesucristu cutimonqanyaq. Tse junaqmi Lot jutiyoq nunallatash Diosnintsic
llapantapis cäyitsimäshun. 20-21੅Peru libranaq. Peshi alli nuna car, allapa
quetam si cäyicuyänequi: Diosnintsicpa llaquicunaq tse mana alli nunacuna
une profetancuna escribiyashqanqa penqaquipaq cawayashqanta ricar. 8੅Tse
manam quiquincunapa yarpeninllatsu alli nunash pecunapa marcancunacho
carqan; sinoqa Diosnintsicpaq tärarnin, waran waran mana alli
willacurmi, escribiyarqan *Santu rurayashqancunata ricar, shonquncho
Espiritu cäyitsishqannolla. nanatsicur allapa llaquicunaq.
9੅Tseno captinmi, musyantsic peman
Llutan yachatsicoqcuna marcäcoqcunataqa llapan mana

2
1੅Israel
nasionchomi uli *SURIHWD‫ێ‬ DOOLFXQDSLWD'LRVQLQWVLFOLEUDPlQDQWVLF‫ێ‬
cuna cayarqan. Qamcunachopis paq cashqanta, y juisiu junaqcho jutsa
tseno willapäcoqcunam cayanqa. ruraqcunata castigananpaq cashqanta.
23('58੄2੄3 444

10੅Tsemi mana alli munenincunata nomi cayan. ¡Tsemi pecunapaqqa listu


ruracur cawacoqcunatanäqa, y quecan allapa paqascho imeyaqpis
PDQGDFXVKTDQWDPDQDFlVXFRTFXQD‫ێ‬ jipayänanpaq! 18੅3HFXQDPDOOLFD\DVK‫ێ‬
tanäqa Diosnintsic castiganqa. Tse lisu qanta galacuyan, mana caqcunata
nunacunaqa musyaq tucurmi, puedeq parlecarpis. Tsemi engañayan jutsapita
*supëcunatapis mana mantsacushpa tseraq raquicashqa nunacunatapis,
maldisiuyan. 11੅6LHOXFKRTXHFDTDQMHOFX‫ێ‬ puntatanolla quiquincunapa mana alli
napis pecunapita mas puedeq mandacoq munenincunata yape ruracuyänanpaq.
quecarpis, y Diospa nopancho quecarpis 19੅Tseno engañacurmi, “Librim cantsic”

manash tse supëcunata maldisiuyantsu. nishpa, yachatsicuyan. Tseno nicarpis,


12੅Tse mana alli yachatsicoqcunaqa esclabu cuentam diabluta sirwicayan.
animalcunanomi: Yarpeninnaq Porqui meqan nunapis mana alli rurenin
quecayan; manam cäyiyantsu yachaq bensiptenqa, jutsapa esclabunmi
tucushqa parlayashqantapis; DQLPDOFX‫ێ‬ quecan.
natano wanutsiyänanllapaqmi 20੅Salbamaqnintsic Teyta Jesucristu

yuricuyashqapis. <PDQDDOOLUXUHQLQFX‫ێ‬ alli cashqanta cäyicurninmi, MDTLUHUTDQ‫ێ‬


nallachomi ushacäyanqa. 13੅Waquin tsic que patsacho melanepaq rurecunata.
nunacunata sufritsiyashqanpitam Peru pipis mana alli rurecunaman yape
pecunapis sufriyanqa. Junaq patsapa cutiquicorqa, tse bisiucuna bensiptinmi,
melanepaq mana allicunata rurarirmi, une cashqanpitapis mas peor canqa.
tse nunacuna ä cushiquipaq canqanta 21੅Tse nunacunaqa Diosnintsicwan alli

churayan. Pecunam engañashqa car, cawaquita musyecarpis, yapemi mana


penqaquipaq mana allicunata rurayan. alli rurecunaman cutiquicuyashqa.
Y tseno quecarmi, HOOXFD\DVKTHTXLFXQD‫ێ‬ Tseno caquita munecarqa, mas allim
cho miquicayan. 'LRVQLQWVLFSDDOOLZLOODTXLQLQWDFKDVTXL‫ێ‬
14੅Warmicunata ricarpis yanmantsu carqan. 22੅Tseno ruraq
munapäriyanmi. Manam teqñayantsu nunacunapaqqa rasonpa caqllatam
jutsa rureta. Manaraq alli patsacashqa queno nican: “Allqoqa gomitashqanta
creyicoqcunatam engañayan. Y yapemi cutipärin; y limpiu cananpaq
codisiosu quetaqa allapam yachayan. bañatsishqapis cucheqa yapemi
Tseno cayashqanpitam maldisiushqa leqitacho armacurin.”੆b
cayanqa. 15੅Allicuna rureta jaqirirmi,
oqracashqano puriquicayan. Beor Teytantsic *Jesucristupa cutiminin
jutiyoq nunapa tsurin੆a *Balaam qelleta
3
1੅Cuyashqa wauqicuna panicuna,

cuyar llutanta rurashqannomi, SHFXQD‫ێ‬ que cartawanqa ishque cutinam


pis llutanta rurayan. 16੅Tse Balaamtaqa qamcunaman escribimü. Ishcanchopis
ashnunshi mana parlecarpis, jutsanrecur munarqä willapäyanqaqta yarpar alli
parlapar piñaparnin, michänaq uli cäyicuyänequitam. 2੅<DUSl\s'LRVQLQ‫ێ‬
profeta car llutanta rurananpaq tsicpa *SURIHWDQFXQDHVFULELVKTDQFX‫ێ‬
ewecaptin. nata, \6DOEDPDTQLQWVLF7H\WD-HVXFULV‫ێ‬
17੅Tse llutan yachatsicoqcunaqa tupa mandamientuncunata. Pepa
tsaquishqa pucyunomi. Y pucute apostolnin carmi, quecunata qamcunata
ELHQWXZDQZDFPDQTXHPDQSXULTXLFDT‫ێ‬ yachatsiyaq.

a¬2.15 Nm 22.5; 24.3, 15. b¬2.22 Pr 26.11.


445 23('58੄3

3੅Que niyashqaqta shumaq cäyicuyë. cawacur shuyaquicashun Teytantsic


Que patsa ushacänan junaqcunam Jesucristu cutimunanta ganas ganaslla.
quiquinpa munenincunallata ruraq Tse junaqmi sielupis ninawan
nunacuna burlacurnin, yuriyämonqa, ushacanqa, y llapan imecapis tsullur
queno nishpa: 4੅“¿Imanirtaq Cristoqa ushacanqa. 13੅Peru noqantsicqa
‘Cutimushaqmi’ nishpa, änicamarnintsic shuyaquicantsic mushoq sielutam y
manaraq cutimunraqtsu? &DVWDQWVLFFX‫ێ‬ mushoq patsatam. Tseno cananpaqmi
QDSLVSHWDVKX\DTXLFDUOODPZDQXFX‫ێ‬ Diosnintsic änimarqantsic. Tse mushoq
yashqa. Y que patsa qallananpita patsachoqa allicunata rurarllanam,
cashqannollam llapanpis caquican” nir. nunacuna cawayanqa.
5੅Tseno nirninmi, WVHQXQDFXQDFl\L\DQ‫ێ‬ 14੅Tsemi cuyashqa wauqicuna

tsu Diosnintsic sieluta camashqanta, ni panicuna, quecunata shuyaquicarqa,


yacullacho que patsata muneninwan llutacunata mana rurashpana
camashqanta. 6੅7VHQROODPMLQDFl\L\DQ‫ێ‬ jutsannaqna cawacushun, alli cawecho
tsu Diosnintsic une tiempu que patsacho quecaqta Diosnintsic tarimänantsicpaq.
cawaqcunata *apäqui tamyawan 15੅7VHQRTXHFDSWLQDPDTRQTDTXL‫ێ‬

ushacätsishqanta. 7੅Peru que patsata y cuyëtsu Teytantsic Jesucristoqa


sieluta Diosnintsic muneninwan pasensiacurnin, llapan nunacuna
camashqannollam shuyarëcatsin salbacuyänanpaq shuyarëcanqanta. Que
ninawan ushacäratsinanpaq. Tseqa salbasionpaqmi wauqintsic Pablupis
canqa juisiu junaqmi; y mana alli ruraq TDPFXQDPDQFDUWDFDPRUTDQ'LRVQLQ‫ێ‬
nunacunam tsecho jipayanqa. tsic yachenin qoshqanwan. 16੅Llapan
8੅Tsemi, cuyashqa wauqicuna cartancunachomi tseno cananpaq
panicuna, queta ama qonqayëtsu: yachatsiyäshorqequi. 7VHFDUWDQFXQD‫ێ‬
Diosnintsicpaqqa juc junaqllam choqa canmi waquin sasa caqcuna
waranqa (1,000) watano; waranqa cäyinantsicpaq. Que sasa caqcunatam
watanam juc junaqnolla quecan. 9੅Tseno yachaq tucoqcuna y Diosnintsicman
captin, ama waquin nunacuna janan shonqulla marcäcoqcuna llutanta
pensayashqannoqa pensashuntsu yachatsicuyan. Tsenollam jina *Diospa
lQLPDVKTDQWVLFWD-HVXVTRQTDTXLFXVK‫ێ‬ palabrancho mas escribishqacunatapis
qanta. Porqui pëqa manam munantsu llutanpa yachatsicuyan. 7VHQR\DFKDWVL‫ێ‬
pipis condenacunanta; antis shuyarëcan curmi, inɹernuman euquicayan.
nunacuna jutsancunata jaqiriyänantam. 17੅Tsemi, cuyashqa wauqicuna
10੅Peru Teytantsicqa cutimonqa panicuna, quecunata alli musyecar,
derepentita suwa shamoqnomi. Pe ¡paqtaraq creyiyanquiman jutsasapa
cutimuptinmi, sielupis mantsaquepaq nunacuna llutanta yachatsiyäshuptiqui!
bunrururnin ushacanqa. Ninawanmi -LQD'LRVQLQWVLFPDQDOOLPDUFlFX\DVK‫ێ‬
llapan imecapis ushacanqa. Y que THTXLSLWDFXLGDGXTHSDPDQFXWL\DQTXL‫ێ‬
patsapis rupecarllam, limpu ushacanqa. man. 18੅3HUXQRTDQWVLFTD6DOEDPDTQLQ‫ێ‬
11੅Tseno llapan imecapis ushacänan tsic Teyta Jesucristupa alli queninta
quecaptenqa, ¡noqantsicpis Diosnintsic shumaq yachacur yachacur cäyicushun.
munashqanno jutsata manana rurashpa ¡Pe alabashqa catsun imecamayaqpis!
shumaq cawacushun! 12੅Tseno alli Tseno catsun. Amen.
1 JUAN
Apostol Juanpa punta caq cartan
Apostol Juan que cartacho *Jesucristuman creyicoqcunatam cäyitsin mana alli
yachatsicoqcunata mana cäsupäyänanpaq. Tse llutan yachatsicoqcunaqa
yachatsicuyaq queno nirmi: “Dios camashqancunaqa cuerpuntsiccunapis y llapan
ricashqantsicpis manam allitsu. Almantsicllam alleqa” nirmi. Jina yachatsiyaq,
“Jutsata rurarpis ama yarpacachäshuntsu” nirmi. Jina niyaq, “Jesucristoqa manam
rasonpa nunanotsu carqan, Dios carnin” nirmi.
Peru apostol Juanqa cäyitsicun Jesucristoqa rasonpa Dios y nuna canqantam.
Tsenollam cäyitsimantsic rasonpa Teyta Diosman creyicorqa jutsata mana
ruranantsicpaq. Tsenollam yachatserqan rasonpa Diosman creyicoqcunaqa
jucnintapis jucnintapis cuyayänanpaq.

Jesusqa Diospa willaquininno Diosnintsicqa actsinomi


cawatsicoqmi 5੅Quemi Jesus yachatsiconqanta

1
1੅Jesusqa manaraq imapis captinmi wiyayanqä. Y tsetam qamcunata
carqanna; petam que patsaman willayaq: Diosnintsicqa actsinomi.
shamuptin, quiquïcuna ricayarqä, Manam pëchoqa ni imepis paqasnoqa
parlashqanta wiyayarqä, \PDTXLFXQD‫ێ‬ cantsu. 6੅Sitsun noqantsic paqaschono
wanpis yatayarqä. Pepaqmi qamcunata mana allicunata rurecar nishun: “Teyta
willayaq: Pëqa Diospa willaquininno Dioswanmi jucllellano quecä” nishpa;
cawatsicoqmi. 2੅Y nunacuna tseno nerqa uliquicantsicmi, y manam
ULFD\lQDQSDTPLTXHSDWVDPDQVKDPRU‫ێ‬ allitatsu rurecantsic. 7੅Peru actsichono
qan. Noqacuna ricashqa carninmi, allicunata rurarnenqa, Dios actsicho
testigun cayä. Y pellacho wiñe cawaqui quecanqannomi, juc shonqullana
canqantam willayaq. Pemi *Dios llapantsic quecantsic. Y llapan
Yayawan quecar, QRTDQWVLFPDQVKDPRU‫ێ‬ jutsantsicpitam Dios perdonecamantsic,
qan. 3੅Tse ricayanqäta y wiyayanqätam Tsurin Jesucristupa yawarninwan
willayaq, qamcunawan jucllellano limpiamarnintsic.
llapantsic canapaq. Y rasonpanam Dios 8੅Sitsun nishun “Noqaqa manam

Yayawan y Tsurin *Jesucristuwan jutsayoqtsu cä” nishpa; tseno nirnenqa,


jucllellano quecantsic. 4੅Y llapantsic mas quiquintsicllam ulipäquicantsic, y
cushishqana canantsicpaqmi que cartata manam rasonpa caqtaqa cäsucuntsictsu.
apatsiyämü. 9੅Peru Diosta jutsantsiccunata willarqa,

446
447 1-8$1੄1੄2

marcäcuntsicmi pëqa imepis allapa alli 9੅Y pipis “Actsichonomi quecä” nishpa,

ruraq car, MXWVDQWVLFFXQDSLWDSHUGRQH‫ێ‬ nuna mayinta chiquerqa, WVHTDSDTDVFKR‫ێ‬


camänantsicta. Y llapan mana alli nollaran caquican. 10੅Pim nuna mayinta
ruranqantsicpitam limpiamäshun. rasonpa cuyanqa; actsichonomi quecanqa.
10੅Sitsun nishun “Noqaqa manam jutsa Tseno cuyacuptenqa, mananam imapis
ruraqtsu cä” nir; tseno nirnenqa, cantsu jutsaman ishquitsinanpaq. 11੅Peru
Diosnintsictam ulicoqtano churecantsic, nuna mayinta chiquirnenqa, SDTDVFKR‫ێ‬
palabranta pasepa mana cäsucurnin. nomi cawecanqa y puriquicanqa. Y

2
1੅Cuyë wamralläcuna, mana jutsata nawinta jutsa wiscuyätseqno captinmi,
rurar cayänequipaqmi que cartacho musyanqatsu ni mepa ewanqantapis.
niyaq. 0HTHTXLSLVMXWVDWDUXUD\DSWL‫ێ‬ 12੅Cuyë wamralläcuna, Jesucristurecur

queqa, capamantsic juc alli ruraq Diosnintsic jutsequicunapita


abogadu *Jesucristum *Dios Yayapa SHUGRQD\lVKRQTHTXLWDPXV\D\lQHTXL‫ێ‬
nopancho noqantsicpaq parlacamoq. 2੅Y paqmi, que cartata escribimü. 13੅Tëtacuna,
jutsantsiccunapita Dios reqiyashqanquinam Jesusta unepita patsa
perdonamänantsicpaqmi, Jesucristu canqanta; tsemi qamcunaman escribimü.
wanorqan. <PDQDPQRTDQWVLFFXQDOOD‫ێ‬ Jobincuna, GLDEOXWDTDEHQVL\DVKTDQTXL‫ێ‬
paqtsu, sinoqa jinantin marcacunacho nam. Tsemi qamcunamanpis escribimü.
nunacunapaqwanmi. 3੅7VHPLPDQGD‫ێ‬ 14੅Cuyë wamralläcuna, UHTL\DVKTDQ‫ێ‬

cushqancunata cäsucurnenqa, PXV\DQ‫ێ‬ quinam Dios Yayata. 7VHPLTDPFXQD‫ێ‬


tsic peta reqenqantsicta. 4੅Pipis “Noqa man escribimorqä. Tëtacuna, UHTL\DVK‫ێ‬
reqïmi Jesusta” nirnin, mandacushqanta qanquinam petaqa unepita patsa
mana rurarqa, uliquicanmi; y rasonpa canqanta; tsemi qamcunamanpis
caqtaqa manam cäsucuntsu. 5੅Peru pipis escribimorqä. Jobincuna, allipam
*Diospa palabranta cäsucurnenqa, tsaracuyanqui, Diosnintsicpa palabranta
rasonpam llapan shonqunwan Diosta shonqiquicunaman chasquishqa carnin.
cuyecan. Tsenopam musyantsic Y diablutapis bensiyashqanquinam.
jucllellano pewan quecanqantsicta. 6੅Y Tsemi qamcunamanpis cartacamorqä.
sitsun pipis nenqa “Pewanmi jucnolla 15੅Ama que munducho imapis mana alli

quecä” nir; tseno ninanpaqqa Jesucristu caqcunata cuyayëtsu. Sitsun pipis que
cawanqannomi cawanman. munducho caqcunallata cuyanqa, manam
Dios Yayataqa cuyantsu. 16੅Quecunam que
Jesus mandaconqanno munducho mana allicuna: etsantsicpa
cuyanacushun mana alli munenincuna, nawintsic
7੅Cuyë wauqicuna y panicuna, manam ricanqanta codisyar munape, y imantsicpis
juc mushoq mandaquitatsu escribimü, capamanqantsicta galapäqui. Quecunaqa
VLQRTDTDOODQDQSLWD-HVXVPDQGDFXVK‫ێ‬ manam Dios Yayapitatsu, sinoqa que
qanllatam yarpäratsiyaq. Tseqa unepita mundullapitam. 17੅Que mundoqa llapan
wiyayanqequillam. 8੅Peru imano carpis, mana alli munenincunawan
mushoq mandamientutanomi ushacäreqllam; peru Diospa muneninta
escribicamü. 4XHPXVKRTPDQGDPLHQ‫ێ‬ ruraq nunaqa wiñepam cawanqa.
tutam Jesus yachatsicur cumplerqan. Y
Jesucristupa contran nunacuna
penomi qamcunapis cumplicayanqui.
Tseno rurarqa, paqaspita actsiman 18੅Wamralläcuna,
TXHSDWVDXVKDFDQ‫ێ‬
yarqureq cuentam cayanqui. qanam, y wiyayashqanam cayanqui
1-8$1੄2੄3 448

Jesucristupa contran nunacuna manam uliquitatsu. Tsemi juc shonqulla


shayämunanpaq canqanta. Y atscaqnam Jesucristuwan cacuyë, Santu Espiritu
tseno nunacuna canan puricayan. Tsemi yachatsiyäshonqequinolla.
musyantsic que patsa ushacänan örana 28੅Wamralläcuna, FDQDQMXFVKRQTX‫ێ‬

canqanta. 19੅Noqantsicpitam pecuna llana Jesucristucho cacuyë, SHFXWLPXS‫ێ‬


raquicacuriyarqan, noqantsicwan mana tin mana mantsacushpa ni mana
juc shonqulla car. 6LQRTDQRTDQWVLFZDQ‫ێ‬ SHQTDFXVKSDFXVKLVKTDFKDVTXLQDQWVLF‫ێ‬
chi imepis quecayanman carqan. Tseno paq. 29੅Sitsun qamcuna musyayanqui
raquicacuriyaptinmi, musyantsic Jesus alli ruraq canqanta; tsenollam
noqantsicwan jucllellano mana musyayanqui llapan alli ruraqcunapis
cayanqanta. Diospa wamrancuna cayanqanta.

3
20੅Peru qamcunataqa Jesucristum 1੅Canan cäyicushun: Imalayapa

acrayäshurniqui, *Santu Espiritunta cuyamarnintsicmi *Dios Yaya


qoyäshorqonqui. Tsemi musyayanqui “Noqapa tsurïcunam cayanqui”
llapequi rasonpa caqta. 21੅Manam nimantsic. Y nimanqantsicnollam
niyaqtsu “Qamcunaqa rasonpa caqta tsurincuna cantsic. Peru waquin
manam musyayanquitsu” nir; sinoqa nunacunaqa peman mana rasonpa
“Reqiyanquinam rasonpa caqta.” Y creyicurninmi, QRTDQWVLFSDTFl\LFX\DQ‫ێ‬
musyayanquim rasonpa caqchoqa tsu. 2੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
manam cantsu ni ima uliquipis. Tsemi cananqa Diospa tsurincunanam cantsic.
qamcunaman escribimü. 22੅¿Pitaq tse Y manaran musyatsimantsicraqtsu
ulicoqqa: “Jesusqa manam *Dios tsepitaqa imano canantsicpaqpis. Peru
Acrashqantsu!” neq caqmi. Tseno neqqa musyantsicmeqa que patsaman Teyta
Jesucristupa contranmi. Pëqa neganmi Jesus cutimuptin, peta ricarir, penolla
Dios Yayata y Tsurin Jesustapis. ticrarinantsicta. 3੅Tsemi Jesusta
23੅Llapanpis Jesus Diospa Tsurin shuyacoqcunaqa shuyacuyanqanwan
canqanta negaqcunaqa manam Dios juclaya nunana ticrecayan, Jesusno
Yayata reqiyantsu; peru Jesucristupaq limpiu shonquna cayänanpaq.
biennin willacoqcunaqa Dios 4੅Llapanpis jutsa ruraqcunaqa Dios

Yayawanmi quecayan. mandacushqanta manam cäsucuyantsu.


24੅Qamcunaqa ama qonqayëtsu <MXWVDUXUHTD'LRVPDQGDFXVKTDQFX‫ێ‬
TDOODQDQSLWD\DFKDWVLTXLQLQZL\D\DVK‫ێ‬ nata mana cäsuquimi. 5੅Musyayanquim
qequita. Sitsun mana qonqashpa Jesus que patsaman shamur llapan
cayanqui, Dios Yayawan y Tsurin jutsacunata perdonamarnintsic
Jesuswanpis jucllellanomi quecayanqui. wanonqanta. Y pëchoqa manam ni ima
25੅Quetaqa Jesusmi änimarqantsic: jutsapis cantsu. 6੅Pipis Jesuswan
Dioswan wiñepa cawanantsicpaq. jucllellano quecaqcunaqa manam
26੅Que cartatam qamcunaman jutsacunata rurayannatsu; peru jutsa
apatsimü engañayäshuptiqui, mana ruraqcunaqa mananam Jesuspaq
creyiyänequipaq. 27੅Jesucristupita mäcuyantsu ni reqiyantsu.
chasquiyanqequi Santu Espiritu 7੅Wamralläcuna, ama pipis

qamcunacho quecaptenqa, manam engañayäshïtsu: Allicunata ruraq


ZDQD\DQTXLWVXSLSLV\DFKDWVL\lVKXQH‫ێ‬ nunaqa alli nunam, *Jesucristuno alli
quita. Tse Santu Espiritum car. 8੅Pipis jutsata rurarnenqa, diablupa
yachatsiyäshunqui rason caqllata, nunanmi; porqui qallananpitam
449 1-8$1੄3੄4

diabloqa jutsata ruraq carqan. Tsemi ancupar yanapeconqatsu; ¿imanopataq


Jesucristu Diospa Tsurin shamorqan tse nunapa shonquncho Diosnintsicpa
diablupa rureninta ushacäratsinanpaq. cuyaquinin canqa! 18੅Wamralläcuna,
9੅Y Diosman rasonpa creyicoqcunaqa ama shimillapaqqa “Cuyaqmi,
pepita yuricoqnonam cayan. Tsemi ancupaqmi” ninacushuntsu; sinoqa
jutsata mana rurayannatsu. Diospa rasonpa rurenintsicwan imachopis
cawenin pecunacho captinmi, MXWVDFKR‫ێ‬ yanapanacushun.
natsu cawayan, tsurincuna carnin.
10੅Rurenincunachomi Diospa tsurincuna Diosllaman marcäcushun
cayanqanta, y diablupa tsurincuna 19੅Tseno cuyanacur ancupänacurninmi,
cayanqantapis reqitucuyan. Mana musyashun Diosnintsic munanqanno
allicunata ruraqcunaqa, y nuna mayinta rasonpa caqcho cawecanqantsicta.
mana cuyaqcunaqa manam Diospa Tsenam pepa nopanchopis shonquntsic
tsurincunatsu cayan. alli captin, mana mantsacushpana
quecashun. 20੅Sitsun shonquntsic mana
Cuyanacushun llapantsic DOOLUXUDVKTDQWVLFSLWD\DUSDFDFKlWVLPDQ‫ێ‬
11੅Quemi qallanqanpita willaqui tsic, shonquntsicpitapis mas puedeqmi
wiyayanqequi: jucnintsic jucnintsic Diosnintsicqa. Pëqa llapantam
cuyanacunantsicpaq. 12੅Adanpa tsurin musyecan. 21੅Cuyashqa wauqicuna y
Cainnoqa ama cashuntsu. Cainqa panicuna, sitsun shonquntsic
diablupa carmi, wauqin Abelta yarpacachätsimantsicnatsu mana
wanutserqan. ¿Imanirtan wauqinta allicunapeq, tseno carqa, PDUFlTXLQLQ‫ێ‬
wanutserqan? Cainpa rureninmi mana tsicwanmi Diospa nopancho quecantsic.
allicunalla carqan; y wauqin Abelpanam 22੅Diosnintsic mandacushqancunata

allilla carqan. cumplirnenqa, y cushicunanpaqno


13੅Wauqicuna y panicuna, ama DOOLFXQDWDUXUDVKTDTDOODSDQPDxDFRQ‫ێ‬
mantsacur yarpacachäyëtsu, Diosman qantsiccunatapis pepeq chasquishunmi.
mana creyicoqcuna chiquiyäshuptiqui. 23੅Quemi Diospa mandaquinin: Tsurin
14੅Y nuna mayintsicta cuyarnenqa, Jesucristuman creyicunantsicpaq, y
musyantsicmi mana alli rurenintsiccho MXFQLQWVLFMXFQLQWVLFFX\DQDFXQDQWVLF‫ێ‬
wanushqano quecanqantsicpita paq, pe yachatsimanqantsicnolla.
cawaqnona ticrarenqantsicta. Peru nuna 24੅Meqanpis pe mandacushqancunata

mayinta mana cuyaqqa wanushqanomi cäsucur cawarqa, Dioswanmi quecan, y


quecan. 15੅Pipis nuna mayinta chiqueqqa Diosmi pewan quecan. Y *Santu Espiritu
wanutsicoq cuentam cayan. Y chasquenqantsicmi musyatsimantsic
musyayanquim tse wanutsicoq nunaqa shonquntsiccho Dios quecanqanta.
Diosnintsicwan mana wiñepa
cawananta. 16੅Noqantsicpaqrecur Jesus Mana alli yachatsicoqcunapita
wanushqa captinmi, musyantsic cuidayë

4
noqantsicta allapa cuyamashqantsicta. 1੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
Tsenollam noqantsicpis nuna ama llapan yachatsicoqmanqa
mayintsicta cuyar ancuparnenqa creyicuyëtsu. Atscaqmi jinantinpa uli
wanurishwanpis. 17੅Sitsun meqan *profetacuna puricayan. Tsemi puntata
nunapis capoqyoq quecar, nuna mayinta PXV\DUL\sUDTLPDQR\DFKDWVLFX\DQTDQWD‫ێ‬
wactsata riquecar, imallawanpis pis; mä ¿UDVRQSDFXVK'LRVSDT\DFKDWVL‫ێ‬
1-8$1੄4 450

cuyan? ¿o manacush? 2੅Sitsun meqanpis sinoqa pe cuyamarnintsicmi. Tsurin


Teyta *Jesucristupaq willaconqa Jesusta cachamorqan, *cruscho wanur
QRTDQWVLFQRQXQDTXHSDWVDPDQVKDPRQ‫ێ‬ llapan jutsa rurashqantsicpita Dios
qanta, tseno willacoqqa Diospam. Tseno perdonamänantsicpaq.
captinmi, reqintsic Diospa Espiritunwan 11੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna,

rasonpa caqta yachatsicuyanqanta; 3੅peru sitsun Dios tseno allapa cuyamarqantsic,


llapanpis Jesucristupaq rasonpa caqta tsenolla noqantsicpis jucnintsic jucnintsic
mana parlaqqa, manam Diospatsu. Pëqa cuyanacushun. 12੅Manam pipis nunca
Jesucristupa contranmi. Tseno pecuna Diosta ricashqatsu; peru jucnintsic
FD\lQDQSDTFDQTDQWDTDZL\D\DVKTDQTXL‫ێ‬ jucnintsic cuyanacushqaqa, QRTDQWVLF‫ێ‬
nam. Cananqa jinantinchonam quecayan. chomi pëqa quecan. Y tsemi cuyaquinin
4੅Cuyë wamralläcuna, qamcunaqa noqantsiccho mas alli mirecan. 13੅Y Santu
Diospam cayanqui; Jesuspa contran Espiritunta noqantsicman Dios
XOLFXUFXUSDUODTFXQDWDEHQVL\DUTRQTXL‫ێ‬ cachamushqa captinmi, musyantsic
nam. Porqui qamcunacho quecaq *Santu Dioswan quecanqantsicta, \SHQRTDQWVLF‫ێ‬
(VSLULWXPSHFXQDFKRTXHFDTGLDEOXSLWD‫ێ‬ wan quecanqantapis. 14੅Noqacunam
pis mas puedeq. 5੅Tse nunacunaqa mana Jesusta ricayarqä, y tsemi willayaq
alli munenincunallachomi cacuyan. jinantincho nunacunata salbananpaq
Tseno carninmi, que munducho mana *Dios Yaya tsurinta cachamushqanta.
allicunallapaq parlayan. Y mana alli 15੅Sitsun pipis Jesucristupaq Diospa

nunacunam pecunata wiyarnin, cäsuyan. Tsurin canqanta willaconqa, tse


6੅Peru noqantsicqa Diospanam cantsic. Y nunawanqa Diosmi quecan, y Dioswanmi
SHWDUDVRQSDUHTHTFXQDTDZL\DPDUQLQ‫ێ‬ pe quecan. 16੅Tsemi noqantsicqa tseta
tsicmi, cäsumantsic y Diosnintsicta musyarnin, FUH\LQWVLF'LRVFX\DPDVKTDQ‫ێ‬
chiqueq nunacunaqa wiyamarnintsicpis, tsicta. Diosqa allapa cuyacoqmi. Tsemi
manam cäsucuyantsu. Tsechomi pipis nuna mayinta cuyar cawaqqa
UHTLULQWVLFPHTDQFXQDUDVRQSD'LRVQLQ‫ێ‬ Dioswan quecan, y Diosmi pewan
tsicwan cayanqanta, y meqancuna ulicoq quecan. 17੅Noqantsicmi que munducho
diabluwan cayanqantapis. cantsic Jesucristu canqanno. Tsenopam
Diospa cuyaquinin noqantsiccho mas alli
Cuyaqueqa Diosnintsicpam mirecan, juisiu junaqchopis mana
7੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna, mantsacushpana canantsicpaq.
MXFQLQWVLFMXFQLQWVLFUDVRQSDFX\DQDFX‫ێ‬ 18੅Rasonpa cuyanacushqaqa, manam

shun. Cuyaqueqa Diosnintsicpam; llapan mantsaqui cantsu. Pipis Diosta y nuna


cuyacoqcunaqa Diospa tsurincunam mayinta rasonpa cuyarnenqa, PDQWVDTXL‫ێ‬
cayan, y peta reqiyanmi. 8੅Pipis nuna tapis juc ladumanmi churarin; peru
mayinta mana cuyaqqa, manam meqanpis mana nuna mayinta cuyaqqa
reqintsu Diosta, porqui Diosqa allapa castigullatanam shuyarëcan.
cuyacoqmi. 9੅4XHQRPLDOODSDFX\DPDVK‫ێ‬ 19੅Puntata Dios cuyamashqantsic

qantsicta musyatsimarqantsic: jucllella captinmi, noqantsicpis peta cuyantsic.


Tsurin Jesustam que patsaman 20੅Sitsun pipis nenqa “Noqa Diostam

cachamorqan, Jesusrecur noqantsic alli cuyä” nishpa, nuna mayinta chiquicar,


cawanantsicpaq. 10੅4XHQRSDPPXV\DQ‫ێ‬ tseqa uliquicanmi. Si nuna mayinta
tsic Dios allapa cuyamanqantsicta: riquecar mana cuyanqatsu, ¿LPDQRSD‫ێ‬
manam noqantsic cuyanqantsicrecurtsu, raq Diosta mana riquecar cuyanqa?
451 1-8$1੄4੄5

21੅Diosnintsicmi que mandamientuta wiñe caweyoqmi; peru pewan tseno


qomashqantsic: peta cuyarnenqa, nuna mana caqqa, manam tse caweyoqtsu.
mayintsictapis cuyanapaq.
Dioscho cawayanqequitam
5
1੅Llapanpis Jesus *Dios Acrashqan

canqanta creyicoqqa Diospa musyayanqui


tsurincunanam cayan. Y pipis Diosta 13੅Qamcuna Diospa Tsurinman

cuyarqa, tse tsurincunatapis cuyanqam. creyicoqcunamanmi que cartata


2੅Diosta cuyarnin y mandacushqancunata escribimü wiñe caweyoq cayanqequita
cäsucurninmi, musyantsic Diospa musyayänequipaq. 14੅Quemi noqantsicpa
tsurincuna carnin cuyanaconqantsicta. marcäquinintsic: Sitsun pe munashqanno
3੅7VHPLPDQGDFXVKTDQFXQDWDFlVXFXU‫ێ‬ imatapis mañacushun, wiyamäshunmi.
nenqa, Diosta cuyantsic. <PDQGDFXVK‫ێ‬ 15੅6LWVXQPXV\DQWVLFLPDWDSLVPDxDFRQ‫ێ‬

qancunaqa manam allapa sasatsu. qantsicta Dios wiyamanqantsicta,


4੅Llapanpis Diospa tsurincunana musyecantsicnam mañaconqantsic
carnenqa, que patsacho llapan mana alli maquintsiccho cuentana quecanqanta.
rurecunata manam rurannatsu. Y 16੅Sitsun noqantsic ricashun Jesusman

marcäquinintsicwanmi bensirerqontsic creyicoq wauqintsicta mana wanipaqno


llapan tentasioncunata. 5੅¿Pitan bensenqa jutsa rurecaqta, Diosman pepaq
que munducho tentasioncunata: Diospa mañacushun. Mana wanipaqno jutsata
Tsurin Jesus canqanta creyicoqcunallam! rurashqa captenqa, pemi alli cawaquita
6੅*-HVXFULVWXPTXHSDWVDPDQVKDPXU‫ێ‬ qoyconqa. <SDUDVLHPSULFRQGHQDVLXQ‫ێ‬
nin, yacuwan bautisacorqan, y *cruscho paq jutsa rureqa canmi. “Manam tse
wanur yawarninta ramarqan. Jesus tseno jutsa ruraqcunapaq Diosman
cashqantam *6DQWX(VSLULWXFl\LWVLPDQ‫ێ‬ mañacuyë” niyaqtsu. 17੅Llapan mana alli
tsic. Y Santu Espiritoqa rasonpa caqtam rurecunaqa jutsam. Peru canmi jutsa
musyatsicun. 7੅Quimam Jesucristupaq mana wanipaqno.
testiguno cäyitsicoq cayan: 8੅Santu 18੅Musyantsicmi *Dios Yayapa

Espiritum, yacucho bautisaconqanmi, y tsurincunana carnin, manana jutsata


cruscho wanurnin, yawarninta rurar siguenqantsicta. Y noqantsicta
ramanqanmi. Que quimanmi Jesuspaq Diospa Tsurin Jesus cuidamashqam,
cäyitsicuyan jucllellano. 9੅Nunacuna diablupis imanamäshuntsu. 19੅0XV\DQ‫ێ‬
willaconqanta chasquintsicmi. Peru tsicmi Diospana canqantsicta. Peru que
quiquin Dios willaconqanmi mas munducho Diospa mana caqcunaqa
baleqqa. Tsetam cäsucushwanqa. Pëqa diablupa muneninchomi caquicayan.
willacun Tsurin Jesuspaqmi. 10੅Meqan 20੅Caq quetapis musyantsicmi Diospa

nunapis Jesusman marcäcurnenqa, Tsurin Jesucristum que patsaman


shonqunchomi musyecan Jesus Diospa shamurnin, cäyitsimarqantsic rasonpa
Tsurin cashqanta. Dios willaconqanman caq Diosta reqinapaq. Y noqantsicqa
mana marcäcoq nunaqa, Diostam rasonpa caq Dioswanmi y Tsurin
ulicoqpaq churecan, porqui manam Jesucristuwanmi juc shonqunolla
creyintsu Tsurin Jesuspaq willaconqanta. quecantsic. Quemi rasonpa caq Diosqa,
11੅Quemi Diospa willaquinin: Pemi y quemi wiñe cawaqueqa.
qomashqantsic wiñe caweta. Tse caweqa 21੅Wamralläcuna, paqtataq imatapis
¡
Tsurin Jesusllachomi. 12੅Pipis Diospa Diostano adorayanquiman! ੍7VHQR
Tsurinwan juc shonqunolla carnenqa, catsun, $PHQ੏
2 JUAN
Apostol Juanpa ishque caq cartan
Que cartataqa ichicllatam auquin apostol Juan escriberqan. Que cartaqachoqa
notiɹcan *Jesucristu munashqanno cuyanacur cawacuyänanpaqmi. Tsenollam
willapan mana alli yachatsicoqcunapa yachatsiquinincunata mana
chasquiyänanpaq. Tsenollam notiɹcan mana alli yachatsicoqcunata wayincunaman
mana posadacatsiyänanpaq.

¿Imataq tse mandaquinenqa? Pepa


Juanpa saludaquinin mandaquinenqa cuyanacur
1੅Noqa mandacoq Juanmi Diospa cawacuyänequim qallanqanpita
DFUDVKTDQZDUPLPDQ\ZDPUDQFXQD‫ێ‬ wiyayanqequinolla.
man que cartata apatsimü. 4DPFXQD‫ێ‬
Jesucristupa contran engañacur
tam llapan shonqüwan cuyayaq; y
pureqcuna
manam noqallatsu, sinoqa llapan
rasonpa caqta musyaqcunapis 7੅Atscaqmi ulicur engañacoqcuna que
cuyayäshunquim. 2੅Tse rasonpa caq patsacho puricayan. Pecunaqa manam
shonquntsiccho canqanrecurmi cuyayaq. creyiyantsu Jesucristu noqantsicno
Y noqantsicchomi imecamayaqpis nuna que patsaman shamonqanta.
quecanqa. 3੅*Dios Yayapa y Tsurin Pecunam Jesucristupa contran car,
*Jesucristupa alli quenin qamcunacho uliquicayan. 8੅Tsemi quiquiquicuna
catsun, y alli pasaquicho imachopis cuidacuyänequi, llapan alli rure
cuyayäshurniqui ancuparnin catsiyäshï. yachacuyanqequita mana
4੅Allapam cushicorqä, ZDTXLQZDPUH‫ێ‬ qonqayänequipaq. 7VHQRFXLGDFXU‫ێ‬
quicuna Dios Yayapa mandamientun nenqa, chasquiyanqui Diospitam juc alli
chasquenqantsicnolla rasonpa caqcho premiuta. 9੅Pipis allapa yachaq tucushqa
quecayanqanta musyarirnin. 5੅Y TXHQLQZDQ-HVXFULVWXSD\DFKDWVLTXL‫ێ‬
cananmi neq, cuyë warmi: Manam juc ninta mana siguerqa, PDQDP'LRVZDQ‫ێ‬
PXVKRTPDQGDPLHQWXWVXQRTDFDUWDFD‫ێ‬ tsu quecan; peru Teyta Jesuspa
monqä, sinoqa qallananpita Jesus yachatsiquininta rasonpa yachatsicoqqa
\DFKDWVLPDQTDQWVLFOODWDP\DUSlUDWVL‫ێ‬ Dios Yayawanpis y Tsurinwanpis
yaq. Tsemi roguecoq jucnintsic quecanmi. 10੅Y pipis qamcunaman
jucnintsiccuna cuyanacunapaq. 6੅Y shamicur, Teyta Jesucristupa rasonpa
¿imanotaq cuyanacushonqa? &DZDFX‫ێ‬ yachatsiquininta juclayapa
shun pepa mandaquininta cäsucur. yachatsiyäshiniquita munaptenqa, ama

452
453 2 JUAN

wayiquicunamanpis chasquiyëtsu; ni Masbienmi qamcunaman shamita


saludayëpistsu. 11੅Peru saludaqnin y munecä, cara cara toparir, shumaq
wayinman chasqueq caqqa peno mana parlapäriyänaqpaq, tsenopa llapantsic
alli nunam ticrarin. 12੅Mas atscaran can cushicurinapaq. 13੅Dios acrashqan
que cartacho niyänaqpaq; peru manachi QDQHTXLSDZDZDQFXQDPVDOXGD\lVKXQ‫ێ‬
papelllachoqa llapanta nïcuyaqmantsu. qui.
3 JUAN
Apostol Juanpa quima caq cartan
Que quima caq cartataqa auquin apostol Juanmi escribin cuyashqan Gayupaq.
Gayoqa carqan creyicoqcunapa allapa alli pastornincunam. Juanqa Gayuta willan
alli ruraq cashqanpita nunacuna alabayashqantam. Tsenollam cäyitsicun Diotrefes
nunapa mana alli portaquininta. Juan cachashqan yachatsicoqcunata mana
chasquishqanta, y quiquin Juanpaq wasan rimashqanta.

yachatsicurnin. Y manam ni ima


Gayuta Juan saludan D\XGDWDSLVFKDVTXL\DVKTDWVX'LRVQLQ‫ێ‬
1੅Noqa mandacoq Juanmi, cuyë amigu tsicman mana marcäcoqcunapita.
Gayu, saludarniqui cartacamü. Qamtam 8੅Tsemi pecunata allipa chasquishwan

llapan shonqüwan cuyaq. 2੅Cuyë amigu, UDVRQSDFDTDOOLZLOODTXLWDZLOODFX\DS‫ێ‬


Diosnintsictam mañacü qampa almequi tin yanapacoq canapaq.
alli canqannolla salorniquipis allilla
Ama Diotrefesnoqa rurëtsu; antis
cananpaq, y tsenolla imecachopis alli
Demetriuno rurë
canequipaq. 3੅Allapam cushicorqä
waquin wauqintsiccuna queman 9੅1RTDPFDUWDFDPRUTlFUH\LFRTFXQD‫ێ‬

shamurnin, qam creyiquiniquicho man; peru Diotrefes nishqan nunam,


shumaq y ɹrmi canqequita pella mandaquita munar, PDQGD\DVK‫ێ‬
willacayämuptin; y tseno carqa, rasonpa qaqta chasquita munantsu. 10੅Tsemi
caqchomi puricanqui. 4੅Wamräcuna qamcunaman shamicur, llapan
Diosnintsicta cäsucur quecayanqanta parlanqanta yarpätsishaq mana
wiyarir, cushiconqänoqa manam imepis allicunata, \PDQDFDTFXQDWDQRTDQWVLF‫ێ‬
cushicushqatsu cä. paq wasantsic rimanqanta. Tsewanpis
5੅Cuyashqa wauqi, allapa allicunatam manash gustutsu quecan; ZDXTLQWVLFFX‫ێ‬
siempri rurecanqui wauqintsiccunapaq. natapis chäyaptin, manash chasquintsu.
Forasteru cayaptinnäqa, mas allish Y waquin wauqicuna chasquita
quecunqui. 6੅Pecunam willacuyashqa munayaptinpis, manash permitintsu. Y
llapan creyicoqcuna ellucayashqancho tse chasqui munaq wauqicunatapis
allapa cuyaquiniqui canqanta. Y allim inglisiapitash qarqurin. 11੅Cuyë wauqï
canman pecuna biajincunata Gayu, ama tseno mana allicunataqa
siguiyänanpaq yanapecunequi, 'LRVQLQ‫ێ‬ qamqa rurëtsu; sinoqa allillata rurë.
tsic munanqanno cananpaq. 7੅Pecunam Pipis alli ruraqqa Diosnintsicwanmi
yarqayämushqa Teyta *Jesucristupaq quecan; peru mana alli ruraqcunaqa

454
455 3 JUAN

manam reqiyantsu Diosnintsicta. willapänaqpaq, SHUXPDQDFKLSDSHOOOD‫ێ‬


12੅Llapan nunacunam Demetriu alli choqa llapanta nïcoqmantsu. 14੅Mas
canqantaqa parlayan. <DOOLUXUHQLQFX‫ێ‬ bienmi prontu qamman shamita
nam rasonpa musyatsimantsic alli nuna munecä, cara cara toparir, shumaq
canqanta. Y noqacunapis tsenollam willapärinaqpaq. 15੅Alli pasaquicho
willacuyä pe alli canqanta. <PXV\DQ‫ێ‬ cawaquï. Quecho caq amiguiquicunam
quim rasonpa caqta willacuyanqäta. saludayäshunqui. Y tsecho llapan
13੅Mas atscaran can que cartacho amigucunata saludequï jutinpayan.
SAN JUDAS
Jesucristuman creyicoqcunapaq San Judas cartacun
Que cartataqa escribin Santiagupa wauqin *Judasmi, manam Jesucristuta
ranticoq Judas Iscariotitsu. Tse witsancunam mana alli yachatsicoqcuna puriyarqan
queno nishpa: “Jutsa rurecunata mana jaqishqapis *Dios Yayaqa
perdonamäshunmi” nir. Tseno llutanta yachatsicur puriyaptinmi, Judasqa allapa
yarpacacharqan Jesucristuman creyicoq mayincunapaq. Tsemi que cartata
escriberqan tse llutan yachatsicoqcunata mana cäsuyänanpaq.

camanta ruracur cawacuyan. Pecunaqa


*Judaspa saludaquinin japallan mandacoq Yayantsicta y Teyta
1੅Dios cuyashqan wauqicuna y Jesucristutapis negayanmi. 3HFXQD‫ێ‬
panicuna, Santiagupa wauqin, noqa paqqa unepita patsanam Diosnintsicpa
Judasmi, *Jesucristupa sirweqnin car, palabranchopis escribirëcan condenädu
que cartata qamcunaman escribimü. cayänanpaq.
Qamcunataqa *Dios Yayam 5੅Musyayanqequinopis *LVUDHOQXQDFX‫ێ‬

DFUD\lVKXVKTDQTXL-HVXFULVWX\DQDSH‫ێ‬ nata Egiptu nasionpita jorqacamurpis,


cuyäshunequipaq. 2੅Diosnintsic mana cäsucoqcunataqa Diosnintsic
DQFXSlFRTTXHQLQZDQLPHSLV\DQDSH‫ێ‬ ushacätserqam. 6੅Tsenollam waquin caq
cuyäshï cuyanacur shumaq *anjelcunatapis mana cäsucur llutanta
cawacuyänequipaq. rurecuyaptin, allapa tsunyaq paqasman
parasiempri cadenarcur Dios
Llutan yachatsicoqcunapa OODZLUFXVKTDMXLVLXMXQDTFKlPRQTDQ‫ێ‬
destinullancuna yaq. 7੅Tsenollam Sodoma y Gomorra
3੅Cuyashqa wauqicuna y panicuna, PDUFDFXQDFKR\PDVODGXQPDUFDFXQD‫ێ‬
DOODSDPPXQDUT|VDOEDVKTDQDFDQTDQ‫ێ‬ cho täraq nunacunatapis, warmi pura,
tsicta willayarniqui cartacamita. Peru ROOTXSXUDPDQDSHQTDFXVKSDSXQXQD‫ێ‬
SXQWDWDP'LRVSDZDPUDQFXQDFD\DSWL‫ێ‬ cur, OOXWDPDQDDOOLFXQDWDUXUD\DQTDQUH‫ێ‬
qui, presisan que cartächo rasonpa caq cur, PDQDXVKDFDTQLQDZDQXVKDFlWVHU‫ێ‬
marcäquiniquicunata imecanopapis qan. Tsenollam mana cäsucoqcunataqa
defendicuyänequipaq niyänaq. 4੅&XHQWD‫ێ‬ pitapis metapis Dios condenanqa.
tam qocurerqö qamcunaman uli llutan 8੅Tseno cananpaq caqta musyecarpis,

yachatsicoqcuna shamur tse llutan yachatsicoqcunaqa manam


yacacärayämushqanta. Tse nunacunaqa llutan rurenincunata jaqiyantsu. Tseno
“Diosqa ancupäcoqmi” nirmi, llutan carmi, pecunaqa punicar nuspaq cuenta

456
457 SAN JUDAS

llutata ruracur cacuyan. Sielucho y que yachatsicoqcunapaq queno willacorqan:


patsacho mandacoqcunatapis mana “Riquecorqö Teyta Dios waranqa
cashqan cuentapaqmi churariyan. Y waranqa santu anjelnincunawan
anjelcunapaqpis *supëcunapaqpis 15੅llapan nunacunata rurenincunamanno

shimincuna chanqantam llutallana cuentata mañananpaq shamïcaqtam.


parlacuyan. 9੅Arcanjel੆a Miguelpis 3HPLFRQGHQDQTDWVHOOXWDQUXUD\DVK‫ێ‬
Moisespa ayanta diabluwan qochinacur, qanpita. Y peta piñatsir, contran parlaq
PDQDPGLDEOXWDOOXWDQSDTDWUDWDUTDQ‫ێ‬ jutsasapa nunacunata castiganqa” nir.
tsu; sinoqa, “¡Qamtaqa Diosmi 16੅7VHOOXWDQFXQDWD\DFKDWVLFRTQXQDFX‫ێ‬

piñapäshunqui!” nerqanllam. 10੅Peru tse naqa cayan wasa rimam, y manam


llutan yachatsicoqcunaqa imatapis pecunapaq ni ima allitsu. 4XLTXLQFX‫ێ‬
mana musyashpam llutan camanta napa munenincunallata ashirllam
parlayan; y animalcunapanolla puriquicayan. Pecunaqa allapa yachaq
yarpenincunapis, FDSWLQPLPDOQLQFXQD‫ێ‬ tucurninmi, shumaq shimincunallawan
lla llutancunata ruracur caquicayan. nunacunata parlapäyan, pecunata
11੅ Allau, SHFXQDLPDQRFDVWLJDVKTD‫ێ‬ imatapis jorqapäriyänanrecur.
¡
raq calläyanqa! Pecunaqa Cainnomi੆b
caquicayan. Jina *Balaamnomi੆c Jesusman alli marcäcur
qellepaqrecur jutsaman ishquiquicayan. cawacunapaq willapäquicuna
Y Corenomi੆dPDQDFlVXFRTFD\DQTDQUH‫ێ‬ 17੅Peru qamcunaqa, cuyashqa
cur ushacäyanqa. wauqicuna y panicuna, 7H\WD-HVXFULV‫ێ‬
12੅Tse nunacunaqa, llapequicuna tupa apostolnincuna niyäshonqequita
cuyanacur juntacar micupäqui ɹesta yarpäyë. 18੅3HFXQDPTXHQRQL\lVKRUTH‫ێ‬
rurayanqequichopis penqaquipaqmi qui: “Que patsapa ushaquenin tiempu
PLFX\DQTDQWDXSX\DQTDQWDPlFX\DQ‫ێ‬ chämuptinmi, cayanqa Diospa
tsu. 3HFXQDTDTXLTXLQFXQDSDELHQQLQFX‫ێ‬ willapäquininpita burlacoqcuna.
nallam ashiyan. Pecunaqa yacunnaq 3HFXQDTDTXLTXLQFXQDSDPXQHQLQFXQD‫ێ‬
pucute cuentam wacmanpis quemanpis llata ruracurmi cawacuyan” nir. 19੅Tse
puriquicayan. Tsenollam tiempuncho nunacunam Diospa *Santu Espiritun
mana frutacoq monti cuenta cayan, y pecunacho mana captin, Jesucristuman
sipintin qora llupirishqa tsaquishqano FUH\LFRTFXQDWDFKLTXLQDFDWVLUUDTXLFD‫ێ‬
carmi ninacho ushacäyanqa. 13੅Y lamar tsiyan; tseno carmi quiquincuna
laqcheqsar pushoqaqnomi mana alli shonquncunacho yarpäyashqanllata
rurenincunanäqa. Jina pecunaqa imeca mana allicunata ruracur cacuyan.
RTUDFDVKTDTR\OOXUFXQDQRPLSXULTXLFD‫ێ‬ 20੅Peru qamcunaqa, cuyashqa wauqicuna y

yan. Tseno cayanqanpitam tsunyaq panicuna, 7H\WD'LRVPDQPDUFlTXLQLTXLFX‫ێ‬


paqas castigucho parasiempri nacho alli ɹrmi tsaraquicuyë. Y Santu Espiritu
jipayanqa. munashqanno Diosman mañacuyë. 21੅Dios
14੅Adanpa tatara nietun *profeta cuyecamashqaqa imepis pe munanqanno
Enocmi Dios ricashqanta tse llutan cawacuyë. Tsenolla Teyta Jesucristu

a¬9 Arcanjel ninanqa Anjelcunapa mandacoqnin ninanmi. b¬11 Cain nuna imano wauqinta
wanutsenqanta musyanequipaq leyiyë Gn 4.3-9. c¬11 Balaam imata ruranqanta
musyanequipaq leyiyë Nm 22.4-35. d¬11 Core imata ushacanqanta musyanequipaq leyiyë
Nm 16.1-35.
SAN JUDAS 458

cutimunanpaq caqta shuyecayë. Pemi


ancupämarnintsic wiñe cawenintsic Dios alabashqa catsun
qoycamäshun. 24-25੅Japallan Dios Salbadornintsicqa
22੅Creyiquinincunacho “ Rasontsuraq o allapa puedeq carmi, cuidayäshunqui
¿
manatsuraq?” nir, FDTXLFDTFXQDWDFX\DTXLQL‫ێ‬ jutsaman mana ishquiyänequipaq.
quicunawan tratayë. 23੅Tsenolla inɹernuman Tsenopam jutsannaqta Teyta Diospa
jipacoq mana ewayänanpaq waquincunata shumaq nopanman cushishqata
salbecuyë, MLQDZDTXLQFXQDWDSLVFX\DTXLQL‫ێ‬ chäratsiyäshunqui. Jesucristurecur
quicunawan willapëcuyë; peru cuidacuyë imecamayaqpis pellapaq catsun
lluta rurenincunapita. ¡Paqtam tse lluta alabenin, SXHGHTTXHQLQ\PDQGDTXL‫ێ‬
rurenincuna muyecuyäshunquiman! nin. Tseno catsun.
APOCALIPSIS
Teyta Dios apostol Juanta ricatsenqancuna
*Jesucristupa apostolnin Juanmi que “Apocalipsis” nenqan libruta escriberqan.
Apocalipsisqa “rebelasion” ninanmi. Manaraq que Apocalipsis libruta escribirmi, apostol
Juan escriberqan “San Juan” nishqan libruta, y quima mas librucunata: 1, 2, y 3 Juan.
Juan que Apocalipsis libruta escribinanpaqqa, *Dios Yaya cachamushqan *anjelmi
sueñinincho ricatserqan que patsacho y sielucho ima pasacunanpaq caqcunata. Tse
ricanqancunatam escriberqan allapa jipaquicuna chämuptin, Jesucristuman llapan
shonquncunawan creyicoqcunaqa pellaman marcäcur cawacuyänanpaq.
Que librum musyatsimantsic Jesucristu cutimunanpaq caqta. Tsenomi musyatsimantsic
llapan nunacuna cawariyämuptin Jesucristu jusgananpaq caqta. Jina musyatsimantsicmi
peta cäsucoqcuna wiñepa wiñenin nopancho cawayänanpaq caqtapis.

creyicoqcunaman. Unepita quecaq,


Juan willacun Jesucristu canan quecaq y shamunanpaq quecaq
ricatsishqancunata Dios alli queninwan yanapecuyäshï

1
1੅*Jesucristutam Dios rebelarqan shumaq pasaquicho cawacuyänequipaq.
prontu imapis pasacunanpaq Jina tsenolla Diospa nopancho quecaq
FDTFXQDWDVLUZHTQLQFXQDWDPXV\DWVL‫ێ‬ qanchis yacheyoq *Santu Espiritupis
nanpaq. Tsemi Jesucristu *anjelninta cuyayäshurniqui, bendisicuyäshï
noqa sirweqnin Juanman cachamorqan shumaq cawaquicho cacuyänequipaq.
musyatsimänanpaq. 2੅Y noqam rasonpa 5੅Tsenolla Jesucristupis yanapecuyashï.

caqllata ricanqäcunata y wiyanqäcunata Pëqa rason caqta willacoqmi. Pellam


Diospaq y Jesucristupaq musyatsiyaq. puntata cawarimushqa, y que patsacho
3੅Cushicuyë que escribishqächo imapis reycunapis pepa muneninchomi
pasacunanpaq caqta leyeqcuna. Jina quecayan. -HVXFULVWRTDDOODSDFX\DPDU‫ێ‬
FXVKLFX\sOH\HTFXQDWDZL\DUFlVXFRT‫ێ‬ nintsicmi, yawarninta ramarnin
cuna. Porqui imapis pasacunanpaq jutsantsicpita salbamarqontsic. 6੅Y
tiempoqa janequicunachonam. QRTDQWVLFWDPFKXUDPDUTRQWVLFPDQGD‫ێ‬
quinincho *saserdoti cuenta papänin
Juan escribin qanchis *Dios Yayata sirwinapaq. Pepa
marcacunacho quecaq podernenqa wiñepa wiñemi. Tserecur
creyicoqcunaman alabecushun. Tseno catsun. 7੅¡-HVXFULV‫ێ‬
4੅1RTD-XDQPLHVFULELP$VLDSURELQ‫ێ‬ toqa pucute rurinchomi shamonqa! Y
siacho qanchis marcacunacho Jesusman llapan nunacunam ricayanqa.

459
$32&$/,36,6੄1੄2 460

Wanutseqcunanäqa ricayanqam, y que carqan imeca nina rupecaqnoran.


patsacho llapan nunacunam waqayanqa 15੅Chaquinnam imeca jornucho
peta riquecurnin. Y tsenomi canqa caldiyashqa bronsino chipapäcorqan.
¡Tseno catsun! 8੅“Noqam qallanan y Parlaquininnäqa carqan imeca atsca
ushanan ca” ninmi allapa puedeq Teyta yacu ewar qapareqnomi. 16੅Derechu caq
Dios. Pëqa manaraq que patsata PDTXLQFKRPLFDSRUTDQTDQFKLVTR\OOXU‫ێ‬
camarpis, quecarqannam, y ime cuna. Shiminpitanam yarqamorqan
camayaqpis quecanqam. imeca ishcan waqtapa aɹlashqa puntash
*espadano. Y qaqllannäqa intiwanpis
Juan riquecun quiquin *Diospita tsarinacurran chipapäcorqan.
Shamushqa Nunata 17੅Tseta riquecurmi, mantsaquewan
9੅Creyicoq mayiquicuna carmi, TDPFX‫ێ‬ imeca wanushqano pepa chaquinman
nano noqapis sufricä, y Diospa ishquirerqä. 3HUXGHUHFKXFDTPDTXLQ‫ێ‬
nopanmanmi tsecunata awantarqa wan yatecamarnïmi nimarqan: “Ama
chäshun. -HVXFULVWXPDQFUH\LFX\DQTH‫ێ‬ mantsaquëtsu; noqaqa imepitapis y
TXLSLWDQXQDFXQDFKLTXL\lVKRQTHTXLQR‫ێ‬ imeyaqpis cawaqmi cä. 18੅:DQXUD‫ێ‬
llam noqatapis Jesucristuman tsiyämaptinpis, cawarimorqö wiñepa
creyiconqäpita chiquiyäman. <-HVXFULV‫ێ‬ cawanäpaqmi, y maquïchomi quecan
tupa willaquininta willaconqäpitam wanïpa y *sepulturapa llabin. 19੅Llapan
Patmos *islaman apecayämar ULFDVKTHTXLWD\FDQDQMLQD|UDULTXHFDQ‫ێ‬
jaqirayämarqan. 10੅Tse islacho qequita escribï. Jina tsenolla escribinqui
quecarninmi, jucpin domingu junaqpa mas qepata llapan ricanqequicunatapis.
Santu Espirituyoq ticrarirnin, LPDFKRQR‫ێ‬ 20੅Qoripita qanchis candelerucuna

chi ricacurerqä. Tseno quecarnam, ricanqequeqa qanchis marcacho


imeca trompetapanoraq qepapä queno creyicoqcunam cayan. Y derechu
nicamaqta wiyecorqä: 11੅“Que llapan maquincho qoyllurcuna ricanqequinam
ricanqequita juc librucho escribï y tse inglisiacunacho creyicoqcunata
apatsï que qanchis inglisiacunaman: cuidaq anjelcuna੆b cayan” nir.
Efesoman, Esmirnaman, Pergamoman,
Tiatiraman, Sardisman Filadelɹaman y Efeso marcacho creyicoqcunapaq
Laodiceaman” nir. willapäquicuna

2
12੅Tseno nimaptinnam, “ Pitaq 1੅Tsepitanam queno nimarqan:
¿
parlapäman?” nir, tumecorqä. “Efeso marcacho creyicoqcunapa
Riquecunäpaqnam quecanaq orupita cuidaqnincunaman escribï queno: ‘Tse
qanchis candelerucuna. 13੅Tse qanchis TDQFKLVTR\OOXUFXQDWDGHUHFKXPDTXLQ‫ێ‬
candelerucuna chopinchonam defrenti cho tsararaqmi, y orupita qanchis
riquecorqä Diospita Shamushqa Nunata. candelerucuna chopincho puricaqmi
Tse nunam chaqui puntanyaq bistishqa queno niyaq: 2੅1RTDPXV\lPLLPHFDWD‫ێ‬
quecarqan, y orupita rurashqa anchu pis rurecayanqequita, y imecanopapis
sintatam pechuncho quecarqan.੆a noqapaq willapäcur uryecayanqequita y
14੅Aqtsannäqa quecorqan imeca yulaq MLSDTXLFXQDWDSDVDUDOODSDSDVHQVLDFX‫ێ‬
millwanoran y rajunoran, y nawinnäqa yanqequita. Jina musyämi nunacunapa

a¬1.13 Dn 7.13. b¬1.20 Bibliata musyaqcunam waquincuna niyan que anjelcunapaq


pastorcuna cayanqanta.
461 $32&$/,36,6੄2

mana alli rurenincunata mana sufriyänequipaq caqta, SRUTXLZDTXLQ‫ێ‬


chasquipäyanqequita. Tsenollam musyä niquicunatam carselman diablu
apostol tucoqcunata probecayanqequita, llawitsiyäshunqui marcäquiniquicunata
\XOLFX\DQTDQWDFXHQWDWDTRFXUL\DQTH‫ێ‬ probananpaq. Maltratashqapis chunca
quita. 3੅Allapam sufriyarqonqui junaqllam cayanqui. Wanuyanqequiyaq
noqaman creyicayamonqequirecur; peru tsaracuyaptiqueqa, ZLxHFDZHSUHPL\L‫ێ‬
pasensiequicunawanmi noqata quicunam qoycuyashqequi. 11੅Rinriyoq
cuyamarnï, imano ecano carpis caqqa wiyacuyë, Santu Espiritoqa
sirwiyämarqonqui mana qelanärishpa. creyicoqcunata quenomi nin: Noqaman
4੅Peru tseno quecaptinpis, MXFUXUD\DQ‫ێ‬ marcäcur imeca mana allita benseq
qequim gustamantsu: Mananataq caqtaqa, manam juc paqwe ushacäna
puntatanonatsu cuyayämanqui. inɹernucho jipayanqatsu.·੅µ
5੅Cananqa imanaquicuyarqonquitaq!
¿
3XQWDWDTDDOODSDFX\DFRTWDTFD\DUTH‫ێ‬ Pergamo marcacho
qui. Tsenolla mana alli rureniquicunata creyicoqcunapaq willapäquicuna
jaqiricur cananpis cuyacoq cayë. Sitsun 12੅Tsepitanam jina nimarqan Pergamo
tse cuyaquiniquicunawan allicunata PDUFDFKRFUH\LFRTFXQDSDFXLGDTQLQ‫ێ‬
mana rurayanquitsu, prontum man queno escribinäpaq: “Ishcan
shamushaq candeleriquicunata ladupa aɹlashqa *espadayoqmi queno
qochiyänaqpaq. 6੅Peru imano captinpis, niyaq: 13੅1RTDPXV\lPLGLDEOXPDQGD‫ێ‬
juctaqa allitam rurecayanqui: Tse TXLFDQTDQPDUFDFKR\DFKHFD\DQTH‫ێ‬
nicolaita sectacuna rurayashqantaqa quita. Peru tseno quecaptinpis, TDPFX‫ێ‬
melanayanquim, y tsetaqa noqapis naqa noqaman allipa marcäcurmi
melanämi. 7੅Rinriyoq caqqa wiyacuyë, quecayanqui. Tse diablupa marcancho
*Santu Espiritu creyicoqcunata queno QRTDSDTZLOODSlFRT$QWLSDVWDZDQXWVL‫ێ‬
nenqanta: Noqaman marcäcur imeca yashqa quecaptinpis noqaman
mana allita benseq caqtaqa, wiñepa marcäcurmi quecayanqui. 14੅Tseno
FDZDWVLFRTPRQWLSDZDZDQWDPPLFDWVL‫ێ‬ quecayaptiquipis, mana allicunata
shaq. Tse monteqa quecan Diospa WVHFKRUXUDFX\DSWLQFRQVLHQWL\DQTH‫ێ‬
“paraiso” nishqan huertanchomi.·੅µ quim gustamantsu. Tsecho nunacunam
*Balaampa yachatsiquininmanno
Esmirna marcacho cawaquicayan. Balaammi rey Balacta
creyicoqcunapaq willapäquicuna yachatserqan, israel nunacunata
8੅Tsepitam queno nimarqan: “Esmirna jutsaman ishquitsinanpaq. <DFKDWVLU‫ێ‬
PDUFDFKRFUH\LFRTFXQDSDFXLGDTQLQ‫ێ‬ ninmi nerqan: Imecanopapis israel
man escribï queno: ‘Tse imepitapis y nunacunata micutsï *imajincunata
LPH\DTSLVFDZDTPL\ZDQXUDWVL\DQTDQ‫ێ‬ qarayashqan miquita, y lluta pulicoq
pita cawarimoqmi queno niyaq: cayänanpaq yachatsï, nir. 15੅Tsenollam
9੅Musyämi imecatapis sufriyanqequita y jina consientiquicayanqui nicolaita
wactsa cayanqequita. ¡Peru noqapaqqa secta yachatsicuyanqanta
ricu cuentam quecayanqui! Jina ruracuyänanpaq. 16੅Tsemi ama tse mana
musyämi *israel nunacuna wasequi alli ruraqcunata consientiyëtsu.
rimecayanqanta. 7VHWVXQLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ Siguiyaptiqueqa, shamicurmi pecunata
napis cayanman. Tseqa diablupa ushacäratsishaq shimïpita yarqicaq
nunanchi cayan. 10੅Ama mantsayëtsu espadawan.
$32&$/,36,6੄2੄3 462

17੅“Rinriyoq caqqa wiyacuyë Santu cuentata qocuyanqa shonquncunacho


Espiritu creyicoqcunata nishqanta. imatapis pensayashqanta noqa
Noqaman marcäcur imeca mana allita musyanqäta, y llapequicunata
benseq caqtaqa qoshaq pacarëcaq rureniquicunamanno castiganäpaq
‘*Manä’ nishqan miquitam micunanpaq. caqta. 24੅Peru waquinniqueqa manam
Tsenollam qoshaq juc tacshallan yulaq WVH7LDWLUDPDUFDFKRWVHZDUPL\DFKDWVL‫ێ‬
rumita. Tse rumichomi mushoq juti conqanta qatiyarqonquitsu. Y manam
escribirëcanqa. <PDQDPQLSLPXV\DQ‫ێ‬ ishquiyarqonquitsu ‘¡Diablupa allapa
qatsu pipa jutin canqanta, sinoqa rumita espantepaq!’ niyanqan yachatsiquiman.
chasqueqllam.” Tsemi qamcunataqa manana ‘Quetaran
wactaran ruranequi’ niyaqtsu. 25੅Peru si
Tiatira marcacho creyicoqcunapaq llapan alli yachacuyashqequicunata
willapäquicuna shonqiquicunacho yarparar,
18੅Tsepitanam nimarqan Tiatiracho cutimonqäyaq shumaq cawaquicayë.
creyicoqcunapa cuidaqnincunaman 26੅Noqaman marcäcur imeca mana

queno escribinäpaq: “Diospa Tsurin allitapis benseq caqtaqa, \ZDQXVKTDQ‫ێ‬


nina nirëcaq nawiyoqmi, y yaq munashqäta ruraqcunataqa,
chipapäquicaq bronsi nirëcaq churashaq llapan nasioncunapa
chaquiyoqmi queno niyaq: 19੅Noqa mandacoqnin cananpaqmi. 27੅Imanomi
musyämi llapan rurayashqequita. Papänï qomashqa poderta
Musyämi cuyaquiniquicunata, mandacunäpaq, tsenomi noqapis
marcäquiniquicunata y imecata ɹerupita rurashqa barrequicuna qoyash‫ێ‬
HTXHFDWDDZDQWDUSLVVLUZL\lPDQTH‫ێ‬ qequi, tsewan mandacuyänequipaq.
quita. -LQDPXV\lPLSXQWDUXUD\DQTH‫ێ‬ Tsemi mana alli ruraq nunacunata
TXLSLWDSLVFDQDQSLVPDVUDTUXUHFD\DQ‫ێ‬ PLWXSLWDUXUDVKTDPDQFDWDQRVKDOOXUL‫ێ‬
qequita. 20੅Peru tseno quecarpis, juctam yanqui.੆c 28੅Tsenollam jina qoycushaq
mana allita rurecayanqui: Diospa qoya waraq qoyllurnincunapis.੆d 29੅5LQUL‫ێ‬
*SURIHWDQWXFRT-H]DEHOWDPOOXWDQFX‫ێ‬ yoq caqqa wiyacuyë Santu Espiritu
QDWD\DFKDWVLFXSWLQFRQVLHQWLTXLFD\DQ‫ێ‬ creyicoqcunata que willaquita
qui. Tse warmim sirwimaqcunata lluta willashqanta.”
pulicuyänanpaq, y imajincunata
qarayashqan miquicunata Sardis marcacho creyicoqcunapaq
micuyänanpaq engañar yachatsiquican. willapäquicuna

3
21੅Unenam shuyarqö tse warmi mana alli 1੅Tsenollam jina nimarqan Sardis

rureninta jaqinanpaq; peru manam PDUFDFKRFUH\LFRTFXQDSDFXLGDT‫ێ‬


jaqerqontsu tse lluta cawaquininta. ninman queno nishpa escribinäpaq:
22-23੅7VHPLFDVWLJXHFXVKDTMXFTHVK\D‫ێ‬ “Diospa qanchis yacheninta੆e tsararaqmi
wan, \PDQDPFlPDSLWDSLVVKDUFRQTD‫ێ‬ y qanchis qoyllurcuna tsararaqmi queno
tsu. Tse warmi rurashqanta mana niyaq: Noqaqa musyämi imata
ZDQDFXVKSDVLJXLUSHQROOXWDUXUDTFX‫ێ‬ rurecayanqequitapis, y musyämi ‘Pëqa
nataqa limpum ushacätsishaq. Diosman allim marcäcun’ nir,
Tsenopam noqaman creyicoqcuna alabecayäshonqequitapis, peru

c¬2.27 Sal 2.8-9. d¬2.28 Tse ninan *Jesucristupaq. Riquë 2 Pe 1.19. e¬3.1 *Griegu
idiomacho nin espiritu y tse ninan yache.
463 $32&$/,36,6੄3

noqapaqqa wanushqa cuentam tucoq *israel nunacunatam, QRSHTXLFX‫ێ‬


quecayanqui. 2੅¡Riyacuyë! ¡5XUD\DQTH‫ێ‬ naman qonquricatsimushaq. Tsenopam
quicunacho callpata tsariyë! cuentata qocuyanqa qamcunata noqa
0DUFlTXLQLTXLFXQDPDQDUDTXVKDFDS‫ێ‬ cuyayanqaqta. 10੅Qamcunaqa palabrata
tin; porqui noqa musyämi rurayanqequi cäsucurmi, tsaracuyarqonqui.
Diospaq pishipëcanqanta. 3੅Yarpäyë Tserecurmi que patsacho llapan
llapan yachacuyashqequicunata y nunacuna jipayanqan öra qamcunataqa
tsemanno cawacur, 'LRVPDQFXWLTXL‫ێ‬ tsapecuyashqequi. 11੅3URQWXPFXWLPX‫ێ‬
cuyë. Manatsun riyacuyanqui, suwa shaq. Tserecur marcäquiniquicunacho
cuentam mana mäcuyanqequi öra tsaracuyë. Mana tseno cayaptiqueqa,
qamcunaman shamicushaq. 4੅Peru jucmi premiyiquicunatapis chasquenqa.
imano captinpis, tse marcacho ichic 12੅Noqaman marcäcur imeca mana allita

cayanran jutsawan ropancunata mana benseq caqtaqa, noqam churashaq


racchatashqacuna. Tsemi pecunaqa Diosnïpa *templuncho ɹnca columna
meresiyan yulaq ropancuna yacashqa cananpaq, y pecunachomi Diosnïpa
noqawan juntu puriyänanpaq. 5੅Imecata jutintapis escribishaq. Tsenollam
nacarpis, marcäquinincho tsaracoq Diosnïpa sielupita shamoq mushoq
caqqa yulaq ropatam yacaconqa; y wiñe Jerusalen marcanpa jutintapis
cawacoqcunapa jutincuna apuntaränam escribishaq. Tsenollam jina mushoq
librupitapis manam jutincunata jutïtapis pecunacho escribishaq. 13੅5LQUL‫ێ‬
borashaqtsu. Antis Papänïpa y yoq caqqa wiyacuyë Santu Espiritu
*anjelnincunapa nopanchomi pecuna FUH\LFRTFXQDWDTXHZLOODTXLWDZLOODVK‫ێ‬
noqapa canqanta reqishaq. 6੅Rinriyoq TDQWD·੅µQLU.
caqqa wiyacuyë, *Santu Espiritu
FUH\LFRTFXQDWDTXHZLOODTXLWDZLOODVK‫ێ‬ Laodicea marcacho
qanta” nir. creyicoqcunapaq willapäquicuna
14੅Tsenollam jina nimarqan Laodicea
Filadelɹa marcacho marcacho creyicoqcunapa cuidaqninta
creyicoqcunapaq willapäquicuna willarnin, queno escribinäpaq: “Diospa
7੅Tsenollam jina queno nimarqan: llapan äniquininta cumpleqmi, Diospaq
“Filadelɹa marcacho creyicoqcunapa rasonpa caqllata willacoqmi, y imatapis
cuidaqninman queno escribï nir: ‘Imapis Dioswan camaqmi queno nin: 15੅Noqa
nishqanta cumpleq jutsannaq nunam, y musyämi llapan rurayashqequicunata.
rey *Davidpa llabin tsaraqmi y sielu Jina musyämi mana alalaq y mana
puncu quichaqmi, y tse puncu achachaq cayanqequita. Juc paqwe
wichqashqanta pipis quichananta mana cacuyanquiman, alalaq car, o achachaq
consienteqmi queno niyaq: 8੅Noqa carpis. 16੅Tsemi mana achachaq ni alalaq
musyämi llapan rurashqequicunata. car, qoñoqlla cayanqequirecur
Pishipäriryanpis, palabräta cäsuquitam shonqüpita jitarayämushqequi.
WwUD\DUTRQTXL\PDQDPQHJD\lPDUTRQ‫ێ‬ 17੅Qamcunam niyanqui ‘ Ricum cayä, y
¡
quitsu. Tserecurmi qamcunapaqqa manam imäcuna pishintsu!’ nir; peru
puncuta quicharëcaq cuentata dejarï, y manam cuentata qocuyanquitsu
manam ni pipis wichqapäyäshunquitsu. ancupëpaq, mana imayoq llimushneru,
9੅Diablupa muneninta ruraquicaq qalapachu, ZLVFXSUXFDTXLFD\DQTH‫ێ‬
nunacunam y ulicurcur noqata cuyamaq quitaqa. 18੅Rasonpa ricuno queta
$32&$/,36,6੄3੄4 464

munarqa, noqapita rantiyë tseraq allapa shumaq esmeralda ruminomi.


ninawan tsullushqa oru püruta. 4DODSD‫ێ‬ 4੅Jina tse tronu jiruroqmi quecarqan

chuno penqaquipaq queta mana ishque chunca chuscu (24) mas


munarqa, noqapita rantiyë yulaq ropata. *tronucuna. Tsecunachomi tëcayarqan
Wiscuno queta mana munarqa, noqapita ishque chunca chuscu (24) PDQGDFRT‫ێ‬
rantiyë jampita nawiquicunaman cuna. Pecunapa ropancunam carqan
shututsiyänequipaq. 19੅Porqui noqaqa yulaq püru y coronancunanam carqan
llapan cuyashqäcunatam alli cösa orupita. 5੅5HODPSDJXFXQDP\UD\XFX‫ێ‬
piñaparcuryan willapä. Tsemi noqaman nam llutepa cacorqan. Bullanäqa
cutimorqa, llutan rureniquicunata nunacuna parlaqnoran cacorqan. Jina
jaqiriyänequi. 20੅Noqaqa puncuta tse tronupa puntanchonam qanchis
tsaqtacoq cuentam qayaquecamü. Tsemi lamparincuna rupaquicarqan. Tseqa
pipis wiyamar ‘Pasacamï’ nimaptenqa carqan Diospa qanchis yachenincunam.੆f
ZD\LQFXQDPDQ\HFRTFXHQWDSHFXQD‫ێ‬ 6੅Jina tse tronupa nopanchomi

man yecurishaq. Tsenam pecunawan riquecorqä jatun lamarta. Tse lamarqa


juntu micoq cuenta quecashaq. 21੅Noqa cristalyäquicarqanmi. Tse chopicho
marcäcur imeca mana allita benseq quecaq tronupa nopanchonam jiruroq
captïmi, mandacuyänäpaq Papänï quecayarqan qepanpapis nopanpapis
nopanman tärätsimarqan. Tsenomi atsca nawiyoq chuscu *anjelcuna. 7੅Juc
noqaman marcäcur imeca mana allita caq anjelmi carqan leon ricoq, juc
benseq caqtaqa, mandacuyänanpaq caqnam carqan toru ricoq, juc caqnam
nopäman täratsishaq. 22੅Rinriyoq caqqa carqan nuna ricoq y juc caqnam carqan
wiyacuyë Santu Espiritu creyicoqcunata bolaquicaq aguilano. 8੅Tse chuscun
que willaquita willashqanta” nir. anjelcunapam cada unupa cayäporqan
joqta alasnincuna. Tse alascunachomi
Diosta sielucho alabayanqanta jananpapis rurinpapis limpu nawillana
Juan riquecun cacorqan. 3HFXQDPSDTDVSDSLVMXQDTSD‫ێ‬

4
1੅Tsepitanam raraman ñuquircur, SLVPDQDMDPHWD'LRVWDTXHQRDODEHFD‫ێ‬
riquecorqä sielucho juc puncu yarqan: “Santum, Santum, Santum
quicharëcaqta. Tsechonam wiyecorqä canqui, puedeq Dios. Qammi une caq,
WVHSXQWDWDWURPSHWDSDQRUDTZL\DQTDQ‫ێ‬ canan caq, y shamunanpaq caq Dios
nolla yape queno nïcamaqta: “Queman canqui” nir. 9੅Y tronucho tëcaq wiñepa
OORTDPwTXHOODSDQQLVKTDTFXQDSDVDFX‫ێ‬ wiñenin cawaq Diosta, puedeq y
riptin mas imapis pasacunanpaq caqta respetashqa queninpita grasiasta qor,
ricatsinaqpaq” nir. 2੅Tse öram tse anjelcuna alabayanqan öranam, 10੅tse
mäcurerqä *6DQWX(VSLULWXSDPXQHQLQ‫ێ‬ ishque chunca chuscu (24) PDQGDFRT‫ێ‬
cho caquicanqäta. Y riquecorqä sielucho cunapis wiñepa wiñenin cawaq Diospa
juc *tronu quecaqtam, y tse tronucho nopanman coronancunatapis churecur,
juc wiraqtsa tëcaqtam. 3੅Tse tëcaqqa qonquriquicur, queno nishpa
chipapäquicarqan imeca jaspi y rubi adorayarqan:
nishqan shumaq ruminomi. Tse 11 “Dios, qamllam puedeq canqui.

tronutaqa arcurëcarqan juc tormanyemi. Llapan imecatapis qammi


Tse tormanyeqa chipapäquicarqan camashqanqui.

f¬4.5 Ricariquï 3.1.


465 $32&$/,36,6੄4੄5

Cawenincuna qoshqa captiquim, wiraqtsapa derechu maquincho quecaq


llapanpis cawecayan. rolluta. 8੅Tse rolluta tsarirconqan öram,
Tsemi qamtaqa llapanpis tse chuscu anjelcuna y ishque chunca
respetayäshurniqui, DODED\lVKXQ‫ێ‬ chuscu (24) mandacoqcuna Achcaspa
qui” nir. nopanman qonquriquicuyarqan. /ODSDQ‫ێ‬
cunapam cayäporqan arpancuna y
*Jesucristu rolluta quicharin orupita copancuna. 7VHFRSDQFXQD‫ێ‬

5
1੅Tsenollam riquecorqä tse chomi apayarqan pucutaq insiensuta.
*tronucho Dios tëcaqta. Pëqa 7VHLQVLHQVRTDFDUTDQ'LRVSDZDPUDQ‫ێ‬
tëcarqan derechu caq maquincho rollun cunapa mañaquinincunam. 9੅Pecunam
aptashqam. Tse rolloqa jananpapis queno nir juc mushoq cantuta
rurinpapis escribishqam carqan, y cantacuriyarqan:
qanchis cuti alli buenu segurashqam “Qamllam meresinqui tse alli buenu
carqan. 2੅Tsepitanam jina riquecorqä juc seguraraq rolluta
puedeq *anjel allapa fuertipa queno quicharinequipaq.
tapucoqta: “¿Pitaq meresin tse buenu Porqui qamllam allapa jipar
segurashqa rolluta quicharamunanpaq?” wanorqonqui,
nir. 3੅Peru manam ni pilla carqantsu, ni y yawarniquiwan rescatarqonqui
sielucho, ni patsacho, QLSDWVDUXULQFKR‫ێ‬ jinantin marcacho
pis tse alli buenu segurashqa rolluta imana caq nunatapis, y ima idioma
quicharir leyiramunanpaq. 4੅Tsenam tse parlaqtapis
rolluta quicharir leyiramunanpaq mana Diospa wamrancuna cayänäpaq.
pillapis mereseq captin, noqa allapa 10 3HFXQDWDPFKXUDUTRQTXLPDQGDTXL‫ێ‬

waqaquicorqä. 5੅Peru waqaquicaptïnam, niquicho cayänanpaq,


tse mandacoqcunapita jucnin caq queno tsenopa *VDVHUGRWLFXQDQR'LRVQLQ‫ێ‬
nimarqan: “Ama waqëtsu; shumaq tsicta sirwiyänanpaq
cäyimë. Judapa mireninpitam can y patsacho nunacunata
leonno juc allapa puedeq. Pëqa mandayänanpaq” nir.
*Davidpa mireninmi, y pellam llapanta 11੅Tsepitanam riquecorqä y wiyecorqä

bensishqa. Pellam puedin tse qanchis tse chuscun anjelcunata, PDQGDFRTFX‫ێ‬


cuti alli buenu segurashqa rolluta nata y tronuta chopïcur llutepa
quicharamita.” anjelcuna cantaquicayaqta. 7VHDQMHOFX‫ێ‬
6੅Tseno nicamaptinnam, riquecorqä naqa waranqa waranqam cayarqan.
Diospa tronunpa puntancho juc Achcas 12੅Tse atsca anjelcunam qaparipa queno

quecaqta. Tse Achcasqa quecarqan cantayarqan:


tsecho quecaq chuscu anjelcunapa y “¡Alabashqa catsun sacriɹcadu
ishque chunca chuscu (24) PDQGDFRT‫ێ‬ wanushqa Achcas.
cunapa chopincunachomi. Tse Achcasqa Pellapam puedeq quenin, baleq
sacriɹsiupaq wanutsiyanqan Achcasmi quenin,
quecarqan. Qanchis waqrayoq y qanchis yachaq quenin, callpayoq quenin,
nawiyoqmi carqan. Tse qanchis respetashqa quenin, shumaq quenin;
nawincunaqa jinantin patsaman Dios y alabashqa quetaqa pellam
cachamonqan qanchis yachenincunam meresin!” nir.
carqan. 7੅Tsenam tse Achcasqa ewar, 13੅Tsepitanam wiyarerqä sieluchopis,

tsarircorqan tse tronucho tëcaq patsachopis, lamar rurinchopis y patsa


$32&$/,36,6੄5੄6 466

rurinchopis Dios llapan camashqan nam wiyecorqä tse chuscu anjelcunapa


caqcuna queno cantayaqta: chopinpita queno nimoqta: “Juc quilu
“¡Tronucho tëcaqllata y Achcasta, trigullatam rantiyanqa juc junaq
puedeq queninrecur jornalnincunawan, y quima quilu
allapa respetuwan imeyaqpis sebadallatam rantiyanqa juc junaq
alabashun y adorashun!” nir. ganayanqanwan. ¡Peru aseitiwan binoqa
14੅Tseno cantayaptinnam tsecho canqanllam quecanqa!” neqta.
quecaq chuscun anjelcunapis “Tseno 7੅Rollupa chuscu caq segurunta Achcas

catsun” niyarqan. Y tse ishque chunca quicharamuptinnam, wiyecorqä tse


chuscu (24) PDQGDFRTFXQDSLVTRQTXUL‫ێ‬ chuscun anjelcunapita jucnin caqna
quicurmi, Diosta adorayarqan. “Shamï” neqta. 8੅Tseno niptinnam,
riquecorqä amarrillu cawalluta, y tse
Qanchis cuti segurashqa rolluta cawallu montarëcaqpanam jutin carqan
Achcas quicharin “Asesinu.” Tsepa qepantanam

6
1੅Tsepitanam ricarerqä tse qanchis riquecorqä “Inɹernu” jutiyoq yarqara‫ێ‬
cuti segurashqa rollupa punta caq moqta. Pecunatam podernin qorqan que
segurunta tse Achcas quichareqta, y SDWVDFKROODSDQQXQDFXQDSDSXOODQQLQ‫ێ‬
wiyecorqä tse chuscun *anjelcunapita pita pullanin caqta qeshyawan, PDOODTH‫ێ‬
MXFQLQFDTDQMHOLPHFDUD\XZDTDTQR‫ێ‬ wan, guerawan, \FKXFDUXDQLPDOFXQD‫ێ‬
raq “Shamï” neqta. 2੅Tseno niptinnam, wan wanutsinanpaq.
ULTXHFRUTlMXF\XODTFDZDOOX\DUTDUD‫ێ‬ 9੅5ROOXSDSLWVTDFDTVHJXUXQWDTXLFKD‫ێ‬

moqta. Tse cawalluta montaraqqa riptinnam, riquecorqä *Diospa


tsararëcarqan ɻechacunan੆g arcutam. palabranta willacuyanqanrecur, y alli
%HQVLFRTTXHQLQSLWDPFRURQDWDFKDVTXL‫ێ‬ PDUFlTXLQLQFXQDFKRWVDUDFX\DQTDQUH‫ێ‬
rerqan, y listum quecarqan yapepis cur wanutsiyanqan nunacunapa
contrancunata bensirinanpaq. almancuna *altarpa chaquincho
3੅7VHUROOXSDLVKTXHFDTVHJXUDUDT‫ێ‬ quecayaqta. 10੅3HFXQDPOODSDQFDOOSDQ‫ێ‬
ninta Achcas quichariptinnam, cunawan qaparir queno niyarqan:
wiyecorqä tse chuscun anjelcunapita “Imecachopis puedeq santu japallan
jucnin caqna “Shamï” neqta. 4੅Tseno Dioslläcuna, ¿Imeraqtaq jusganqui
niptinnam, riquecorqä nina nirëcaq patsacho nunacunata? ¿Imeraqtaq
puca cawallu yarqaramoqta. Tse noqacunata wanutsiyämanqanolla
cawallu montaraqnam chasquirerqan pecunatapis wanutsinqui?” nir 11੅Tseno
poderta, y juc jatun *espadata que niyaptinnam, tse almacunata yulaq
SDWVDFKRQXQDFXQDWDFKLTXLQDFDWVLQDQ‫ێ‬ ropancuna yacaratsir Dios queno
paq; y quiquincuna purata pelyatsir nerqan: “Ichicllana shuyariyë. 4DPFX‫ێ‬
wanutsinacuyänanpaq. nata wanutsiyäshonqequinollam,
5੅Rollupa quima caq segurunta Achcas waquin caqcunatapis noqaman
quicharamuptinnam, wiyecorqä tse marcäcuyanqanrecur wanutsiyanqaraq”
chuscun anjelpita jucnin caqna “Shamï” nir.
neqta. Tsenam riquecorqä juc yana 12੅Tsepitanam rollupa joqta caq

cawalluta. Tse cawallu montaraqnam seguruntana Achcas quicharerqan.


tsararëcarqan juc balansata. 6੅7VHSLWD‫ێ‬ 7VHQDPULTXHFRUTlSDWVDOLPSXFX\XFX‫ێ‬

g¬6.2 Riquë Ef 6.16.


467 $32&$/,36,6੄6੄7

reqta; intina yana püru lutu ratashno qantsicyaq” nir. 4੅Tsepitanam


ticrareqta, y quillapis yawarno puca musyarerqä pachac chuscu chunca
püru ticrareqta. 13੅Qoyllurcunapis chuscu waranqa (144,000) nunacuna
patsamanmi jeqayämorqan imeca igus señalacushqana quecayanqanta. Mä tse
montipa frutan feyupa bientuwan señalacushqacunaqa cayänaq israel
patsaman ishquimoqnoraq. 14੅Sielupis nunacunapa mirenincunam. 5੅Judapa
imeca qaranomi ellucacurcorqan. mireninpitam, Rubenpa mireninpitam,
Jircacunapis y lamarcho *islacunapis Gadpa mireninpitam, 6੅$VHUSDPLUHQLQ‫ێ‬
juc laducho quecarmi mäcarayämorqan. pitam, Neftalipa mireninpitam,
15੅Tse öram ricarqä que patsacho Manasespa mireninpitam, 7੅Simeonpa
mandacoqcuna, PDQGDFRTFDTVROGDGX‫ێ‬ mireninpitam, Levipa mireninpitam,
cuna, ricucuna y llapan nunacuna, Isacarpa mireninpitam, 8੅Zabulonpa
esclabucuna y mana esclabucunapis mireninpitam, Josepa mireninpitam y
mantsacarnin, TDTDFXQDSDMDZDQFXQD‫ێ‬ Benjaminpa mireninpitam, cada unupa
man y machecunaman “Ucush wayille” tse señalacushqacuna cayarqan chunca
nir, ratacur coricachaqta. 16੅Pecunam ishque waranqa (12,000) nunacuna.
jircacunata y qaqacunata queno
niyarqan: “¡Janacunaman jeqamur Juan rican yulaq besticushqa
tsapacarcallayämë, *tronucho tëcaq atscaq nunacunata
Diospa y Achcaspa piñaquininpita, 9੅7VHSLWDQDPULTXHFRUTlPDQD\XSHWD‫ێ‬
17੅porqui mantsepaq castigu örataq pis puedipaq, mantsaquepaq alli shuyni
chäcarallämushqa, \SLUDTDZDQWH‫ێ‬ nunacunata. Pecunam jinantin
conqa!” nir. nasionpita tuquilaya nunacuna y tuqui
idioma parlaq cayarqan. Pecunam
Juan rican *israel nunacuna shëcayarqan *tronucho tëcaq Diospa y
señalashqa cayanqanta Achcaspa nopancho, y yulaq püru

7
1੅Tsepitanam ricarqä chuscu bistishqam cayarqan. Palmerancuna
*anjelcuna que patsapa chuscun tsarashqa tsarashqam cayarqanpis.
esquinancunacho shëcayaqta. Tse Pecunam Diosta alabarnin, 10੅fuertipa
anjelcunam bientuta tsaparëcayarqan queno niyarqan:
patsamanpis lamarmanpis mana “¡Tronucho tëcaq Diosta y Achcasta
bientunanpaq. Anjelcuna tseno alabashun,
tsaparäyaptin manam ni monticunapa porqui pellam salbamashqantsic
raprancunallapis cuyuyarqantsu. jutsantsicpita!” nir.
2੅7VHSLWDQDPULFDUHUTlLQWL\DUTDFDPX‫ێ‬ 11੅Tsechomi llapan anjelcuna, tronuta,

nanpa juc anjel yarqaramoqta. Tse PDQGDFRTFXQDWD\WVHFKXVFXQDQMHOFX‫ێ‬


anjelqa yarqaramorqan cawaq Diospa nata jiruroq chopirëcayarqan. Pecunam
sellun tsarashqam. Y que patsacho y tronupa nopanman qonquriquicur,
lamarcho llapan cawaqcunata urcuncunapis patsaman chanqanyaq
ushacätsinanpaq, poderyoq chuscun puctïcur, Diosta adorar, queno
anjelcunatam fuertipa queno nerqan: niyarqan:
3੅“Amaraq patsacho, ni lamarcho 12 “ Qapaq Diosllantsicta, alli
¡
cawaqcunata, ni monticunatapis queninpita,
imanayëraqtsu asta Diosnintsicpa yachaq queninpita, puedeq
VLUZHTQLQFXQDWDXUFXQFXQDFKRVHxDODQ‫ێ‬ queninpita!
$32&$/,36,6੄7੄8 468

¡Llapantsic respetarnin, grasiasta cuna cada unu chasquiriyarqan.


qor, 3੅Tsepitanam juc anjelna shamorqan

wiñepa wiñenin alabecushun! orupita rurashqa somacunanwan, y


¡Tseno callätsun!” nir. *altarpa nopanmanmi shäcurerqan. Tse
13੅Tsenam Diospa nopancho quecaq anjeltam atsca *insiensiun qoriyarqan,
mandacoqcunapita jucnin caq auquin creyicoqcunapa mañaquinincunatawan
queno tapumarqan: “¿Picunataq taqe tacurcur, orupita rurashqa altarcho
yulaq ropan yacashqa nunacuna cayan? Diospaq qoshtätsinanpaq. Tse altarqa
¿Mepitataq shayämushqa?” nir. 14੅Tseno quecarqan Diospa *tronunpa
nimaptinmi, peta nerqä: “Qammi nopanchomi. 4੅Tse insiensiupa
musyanqui, tëte” nir. TRVKWHQLQPLFUH\LFRTFXQDSDPDxDTXL‫ێ‬
Tsenam tse auquin nimarqan: ninwan tacurcur anjelpa maquinpita
´7DTHFXQDTDFD\DQLPHFDQDFDTXLFXQD‫ێ‬ qoyenoraq ewarnin, chärerqan Diosman.
tapis pasashqa caqcunam. Achcas 5੅Tsepitanam anjelqa tse insiensiu

yawarninta ramar wanininwan rupatsicunanman altarpita nina


jutsancunapita perdonashqana shanshata winarerqan. Tsetanam
captinmi, ropancunapis yulaq püruna jitarcamorqan que patsaman. Tse öram
quecan. qallaquicorqan relampagucuna y
15 Tsemi pecunaqa Diospa tronunpa rayucuna. Bullanäqa nunacuna
nopancho quecayan parlaqnoran cacorqan, y patsapis
paqasta junaqta *templuncho, peta feyupam cuyucurerqan. 6੅Tsepitanam tse
sirwirnin. qanchis anjelcuna trompetancunata
Tse tronucho tëcaqmi pecunata alistarcuyarqan tocayänanpaq.
carpapita wayinman chasquenqa.
16 Tsemi mana mallaqayanqanatsu, Cada trompetata tocayaptin
ni yacunäyanqatsu, QLDFKDFKDWVLFX‫ێ‬ castigucuna
yanqatsu, ni intipis 7੅3XQWDFDTDQMHOWURPSHWDQWDWRFDULS‫ێ‬

rupayanqanatsu; tinmi, yawarnintin nina runtu que


17 porqui tronu chopincho quecaq patsaman jeqacarcamorqan. Tse ninam
Achcasmi üshacunata cuidaq TXHSDWVDWDFDVLSXOODQWDPRQWLQFXQDWD‫ێ‬
cuenta pecunata mitsenqa. wan y qorancunatawan rupar
Tsenollam cawatsicoq yacuman usharerqan.
pushanqa mana yacunäyänanpaq. 8੅Ishque caq anjel trompetanta

7VHFKRTDTXLTXLQ'LRVPLZDTDTXL‫ێ‬ toquecuptinnam, imeca juc jirca


nincunapita weqincunata rupaquicaqno lamarman jeqacurcorqan.
shupiratsenqa” nir. Y lamarpa casi pullannintam yawarman
ticraratserqan 9੅Tsemi tse lamarcho
Rollupa qanchis caq segurunta llapan cawaq animalcunapita casi
Achcas quicharin pullanno wanur ushacäyarqan.

8
1੅Rollupa qanchis caq segurunta Tsenollam llapan barcucunapis casi
Achcas quichariptinnam; sielu pullanno limpu tsoqacar ushacäyarqan.
pullan örano chulluc quedarerqan. 10-11੅Quima caq anjel trompetanta
2੅Tsepitanam ricarerqä qanchis toquecuptinnam, juc jatun qoyllur
*anjelcuna Diospa nopancho QLQDQRUXSHFDUVLHOXSLWDMHTDFDUFDPRU‫ێ‬
shëcayaqta. 7VHDQMHOFXQDPWURPSHWDQ‫ێ‬ qan. Tse qoyllurpa jutinmi carqan
469 $32&$/,36,6੄8੄9

“Asqaq”. Tsemi que patsacho llapan qantsu, VLQRTDSLWVTDTXLOODQSLFDQL\DS‫ێ‬


mayucuna y pucyucuna casi pullanno tin dolorta sufriyänanllapaqmi. Tse
asqaq ticracurerqan. Tsemi tse yacuta curucunapa caniquinincunaqa allapam
upur llutepa nunacuna wanuyarqan. nanecorqan, imeca atoq curucuna
12੅Chuscu caq anjel trompetanta canimashqa nanecoqnoraq. 6੅Tse
toquecuptinnam, intipis quillapis casi junaqcunam allapa sufrirnin, nunacuna
pullanno wanurerqan, y qoyllurcunapis wanita imanopapis ashiyarqan, peru
casi pullannomi upirerqan. Tsemi manam wanitapis tariyarqantsu.
junaqpapis chuscu öra paqas püru 7੅Tse curucunaqa cayarqan imeca

ticracurerqan, y paqaspis chuscu gueraman ewayänanpaq alistashqa


öranpim mas paqasyäcurerqan. 13੅7VHSL‫ێ‬ cawallucunanomi, RUXQLUsFDTFRURQD‫ێ‬
tanam riquecorqä rara sielucho juc tam churacuyarqanpis. Qaqllancunapis
aguilano bolaquicaqta. Pemi fuertipa carqan imeca nunacunapa qaqllannomi.
queno nerqan: “¡Ä, wawallanï wawä, 8੅$TWVDQFXQDQDPFDUTDQZDUPLFXQD‫ێ‬

patsacho cawaqcuna! ¡4XLPDDQMHOUDT‫ێ‬ pano, y quiruncunanam carqan imeca


taq trompetancunata tocayänanpaq leonpa quiruncunano. 9੅Fieru ricoqmi
pishin! Pecuna toquecuyaptinraqchi, chalecuncunanäqa carqan. %ROD\DS‫ێ‬
¿Imachoraq ricacurilläyanqa!” nir. tinnäqa, alasnincunapis waqecoq imeca
cärucunata gueraman cawallucuna
Pitsqa caq anjel trompetanta tocan qarachaptin patatar ewaqnoran.

9
1੅Tsepitanampitsqa caq *anjel 10੅Chupancunapis atoq curupano

trompetanta toquecuptin, aujashqam carqan. Tse aujancunawan


riquecorqä sielupita patsaman juc pitsqa quillanpin nunacunata canir
qoyllur jeqacarcamoqta. Tse qoyllurmi sufritsiyänanpaqmi podernincuna
chasquirerqan *supëcuna carqan. 11੅7VHFXUXFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬
wichqaräyänan wanwanyarëcaq nenqa carqan tse wanwanyarëcaq
uchcupa llabinta. 2੅Tsenam tse qoyllurqa uchcucho yachaq diablum. Pepa jutinmi
tse uchcupa puncunta quicharamorqan. *hebreu idiomacho “Abadon” y *griegu
Quicharamuptinnam, tse posupita qoye idiomachonam “Apolion”.੆h
yarqaramorqan imeca jornupitanoraq. 12੅ Ä wawallanï wawä! Que
¡
Tse qoyemi intitapis y que patsatapis sufrimientu pasariptinpis, ishque
paqasyätsirnin tsapacurcorqan. 3੅Y tse sufrimientucunaraq shamunanpaq
qoyepitanam pinteq curucuna yarqamur pishin.
enteru patsaman juntariyarqan. Tse
Joqta caq anjel
curucunatam Dios poderta qoycorqan
trompetanta toquecun
atoq curucunano canicuyänanpaq. 4੅Peru
qoracunataqa, THZDFXQDWDTD\PRQWLFX‫ێ‬ 13੅Joqta caq anjel trompetanta
nataqa mana imanayänanpaqmi Dios toquecuptinnam, wiyecorqä Diospa
notiɹcarqan. Antis mandarqan Diospa puntancho quecaq orupita rurashqa
sellunwan urcuncunacho mana *DOWDUSDFKXVFXQHVTXLQDQFKRZDTUDFX‫ێ‬
señalashqa caq nunacunallata napita queno parlamoqta: 14੅“Eufrates
caniyänanpaqmi. 5੅Peru wanoqpaqyan mayu cuchuncho watarëcaq chuscu
FDQL\lQDQWDTDPDQDP'LRVSHUPLWHU‫ێ‬ anjelcunata cacharayämï” nir. Tsenoqa

h¬9.11 Tse shuticunaqa Ushacätsicoq ninanmi.


$32&$/,36,6੄9੄10 470

mandarqan tse trompetata tocamoq tormanye quecarqan. Qaqllanpis


anjeltam. 15੅Tsenam tse watarëcaq intinomi chipapäcorqan, \FKDQFDQFX‫ێ‬
chuscun anjelcunata cacharamorqan. nanam imeca nina llama shärircuryan
Pecunanam wanuratsiyarqan que rupaqno quecarqan. 2੅Maquinchonam
patsacho nunacunata casi pullanninta. tsararëcarqan quicharëcaq tacshallan
Tsecunata tse junaq y tse öra rolluta. Derechu caq chaquinmi
rurariyänanpaqmi mä pecunaqa listu jalurëcarqan lamarta y itsoq caq
quecayänaq. 16੅3HFXQDSDVROGDGXQFX‫ێ‬ chaquinnam jalurëcarqan patsata.
naqa cawalluncuna montashqa 3੅Tsepitanam tse anjelqa leonnoraq

montashqam cayarqan y “Ishque pachac fuertipa qaparicorqan. 7VHQRTDSDULFXS‫ێ‬


millonmi (200,000,000) cayan” neqtam tinmi, rayucunana qanchis cuti
wiyarqä. bunrururnin yachapärerqan. 4੅Tse
17੅&DZDOOXQFXQDPRQWDVKTDVROGDGX‫ێ‬ qanchis cuti rayucuna janraranqanta
cunata sueñicaqno ricanqäqa quenomi wiyanqäta “Apuntashaq” nicaptïnam,
cayarqan. 6ROGDGXFXQDSDFKDOHFXQFX‫ێ‬ sielupita queno nïcamarqan. “Tse
nam carqan nina nirëcaq puca, ampeq wiyashqequitaqa ama apuntëtsu;
asul y asufri ricoq qallwash. &DZDOOXFX‫ێ‬ quiquiqui musyashqequilla catsun” nir.
napa peqancunanam carqan leonpa 5੅Lamarcho jucnin chaquin y patsacho

ricoq. 6KLPLQFXQDSDQDPSFDTXHFD‫ێ‬ jucnin chaquin shëcaq anjelnam


morqan qoyäquicaq nina asufrita. 18੅Tse derechu caq maquinta sieluman
nina, qoye y asufri cawallucunapa pallarcorqan. 6-7੅Tsepitanam sielutapis,
shimincunapita yarqamoqwanmi, que que patsatapis, lamartapis y tsecho
patsacho nunacunapita casi pullannin llapan imecatapis camaq y imeyaqpis
wanuyarqan. 19੅Tse cawallucunapa cawaq Diospa jutincho queno nir
podernenqa carqan shimincunachomi y jurarqan: “¡Cananqa sirweq *SURIHWDQ‫ێ‬
chupancunachomi. Chupancunaqa cunata willanqanta cumplinanpaq Dios
carqan imeca culebrano peqayoqmi. manam shuyaranqanatsu! Qanchis caq
Tsewanmi nunacunata wanutsir anjel trompetanta toquecuptinmi,
ushayarqan. 20੅Tse castigupita qeshpeq ¡llapanpis cumplicärenqa!” nir.
nunacunaqa manam tseta riquecarpis, 8੅Tsepitanam sielupita parlapämaq

PDQDDOOLUXUHQLQFXQDSLWDZDQDFXUL\DU‫ێ‬ yape queno nimarqan: “Ewë lamarcho y


qantsu. Siemprim siguicuyarqan, supëpa patsacho shëcaq anjelpa maquinpita
munenincho cawacurnin. Jina manam chasquinqui rollu quicharëcaqta” nir.
jaqiyarqantsu orupita, qellepita, 9੅Tseno nimaptinnam, anjel caqman

bronsipita, rumipita y qerupita rurashqa ewarqä tse rolluta mañanäpaq.


mana ricaq, mana wiyaq y mana pureq Chäriptïnam, anjel queno nimarqan:
*imajincunata adoracurnin. 21੅Ni manam “Que rolluta miquï. Micuptiqui,
jaqiyarqantsu wanutsinacur, EUXMDQD‫ێ‬ shimiquichoqa abejapa mishquinnoran
cur, lluta pununacur y suwacur mishquenqa. Peru ñoqtariptiqueqa
cawaquinincunatapis. pachequichomi pochqurenqa” nir.
10੅7VHQDPWVHUROOXWDDQMHOWDFKDVTXLUL‫ێ‬
Juc anjel tacsha rollunwan cur micucurcorqä, y nimanqannomi

10
1੅Tsepitanam riquecorqä juc abejapa mishquinnoraq mishquicorqan;
puedeq *anjelta sielupita pucute peru ñoqtariptïnam, SDFKlWDOOHTDUHU‫ێ‬
rurincho urecamoqta. Peqanchomi qan. 11੅Tsepitanam queno nimarqan:
471 $32&$/,36,6੄10੄11

“Jinantin marcacho mandacoqcunataran quedariyanqa tse jatun marcapa


y tuqui nicachaq llapan nunacunataran callincunacho jitarpecar. Tse marcam
imeca idioma parlaqtapis llapan imapis Sodoma, y Egiptu marca cuenta quecan
pasacunanpaq caqcunata yape ੍OOXWDUXUDTQXQDFXQDWVHFKR
willapänequi” nir. \DFKD\DSWLQ੏. 7VHPDUFDFKRPL7H\WDQ‫ێ‬
tsic *Jesucristutapis crusiɹcayarqan.
Willacoq ishcaq testigucuna 9੅Jinantin marcapeq tuqui nicachaq

11
1੅Tsepitanam qoramarqan juc nunacunam y tuquilaya idioma parlaq
largu shoqushta imeca nunacunam, quima junaq y pullan
medicuna bäratano, y quenomi ayancunatapis ricaräcuyanqa, y manam
niyämarqan: “Ewë medimunqui Diospa pampecuyänantapis munayanqatsu.
*templunta y *altarta. Tsepitana tsecho 10੅Tseno wanushqata riquecurmi, que

Diosta adorecaqcunatapis yupamunqui. patsacho llapan nunacuna allapa


2੅Peru ama medinquitsu templupa waqta cushicuyanqa. Porqui tse *SURIHWDFX‫ێ‬
patiuntaqa. Tse patiutaqa jaqirerqö naqa tse nunacunapaq cayarqan
Diosman mana creyicoqcunapaqmi. martiriuncunam. Tsemi cushiquita
Pecunam tse santu marcata quima wata imecata equecatapis jucnin jucnin
pullan jalucuyanqa. 3੅7VHQRMDOXTXLFD‫ێ‬ qaranacur selebrayanqa. 11੅Tsepita
yaptinmi, FDFKDVKDTLVKTXHWHVWLJXFX‫ێ‬ quima junaq y pullantanam Dios jäninta
nata millwa costalpita ropancuna cutitsir cawaritsimonqa. <VKlULFDUFD‫ێ‬
yacarcatsir. Pecunam quima wata moqta riquecurmi, tsecho nunacuna
pullan imapis pasacunanpaq caqcunata allapa mantsacäcuyanqa. 12੅Tsenam tse
willapäcuyanqa” nir. cawareq testigucunaqa wiyecuyanqa
4੅Pecunaqa cayan tse ishcan olibus sielupita fuertipa queno nimoqta:
monticunam, y que patsa camaqpa “Queman lloqacarcayämï” nir. Tsenam
QRSDQFKRTXHFDTLVKTXHFDQGHOHUXFX‫ێ‬ pucute rurincho jeqariyanqa llapan
nam.੆i 5੅Sitsun pipis tse testigucunata chiqueqnincuna ricarëcayaptin. 13੅Y tse
imatapis mana allita rureta munayanqa, öram feyupa patsa cuyucurenqa. Tsemi
shimincunapa ninata püquecurmi, tse tse marcacho cada chunca wayicunapita
chiqueqnincunata ushacäratsiyanqa. juc caq juchonqa. Y qanchis waranqa
Tsenomi wanuyanqa pecunawan (7,000) nunacunam wanuyanqa. Cawaq
churacoq caqqa. 6੅Diospaq FDTFXQDQDPPDQWVDTXHZDQWXOOXQFXQD‫ێ‬
ZLOODSlFX\DQTDQ\DTTDPDQDPWDP\DWD‫ێ‬ pis limpu carcaryarraq, sielucho quecaq
pis tamyatsiyanqatsu. Y podernincunam *Dios Yayata alabayanqa.
canqa llapan yacucunatapis yawarman 14੅ Ä wawallanï wawä! Que ishque
¡
ticraratsiyänanpaq, y munayanqan öra jipaquicuna pasarillaptinpis, juc mas
nunacunatapis ima castigucunawanpis jipaquiraqtaq pishin.
nacatsiyänanpaq.
7੅Peru tse testigucuna willapäcur Qanchis caq *anjel
trompetanta toquecun
ushariyaptinnam, DFKDFKHTDZDQZDQ‫ێ‬
yarëcaq uchcupeq yarqamur, tse 15੅Qanchis caq anjel trompetanta
ZLOODSlFRTFXQDWDPDTDUEHQVLFDFKDU‫ێ‬ toquecuptinnam, wiyecorqä sielucho
cur, wanuratsenqa. 8੅Ayancunanam fuertipa queno niyaqta:

i¬11.4 Zac 4.3, 11-14.


$32&$/,36,6੄11੄12 472

“Porɹn Diosllapana y Pe *$FUDVK‫ێ‬ ropanpis intinoraq chipapäquicarqan.


TDQOODSDQDTXHSDWVDFKRPDQGD‫ێ‬ Pemi quillata jalurëcarqan y juc coronan
coqcuna ticrariyan. coronacushqam quecarqan. Tse
&DQDQTDSHFXQDOODQDPLPHFDPD‫ێ‬ coronachomi quecarqan chunca ishque
yaqpis mandacuyanqa” nir. (12) qoyllurcuna. 2੅Tse warmim
16੅Tsenam Diospa nopancho tëcaq ishque yumpellana caquicarqan, y qeshpicuna
chunca chuscu (24) mandacoqcunana öranchona carmi, wache dolorwan
urcuncunapis patsaman chanqanyaq qaparir qayarir caquicarqan. 3੅7VHSLWD‫ێ‬
qonquriquicur Diosta adorar, 17੅queno nam jina juc espantepaq señalta sielucho
niyarqan: riquecorqä. Tseqa carqan nina nirëcaq
“Grasias niculläyaqmi puedeq puca jatutsican culebram. Tse culebraqa
Dioslläcuna. carqan qanchis peqayoqmi y chunca
Qamllam unepis, cananpis y waqrayoqmi. Cada peqam coronashqa
੍LPH\DTSLV੏SXHGHTTDFDQTXL. coronashqa carqan. 4੅Tse culebram
Tsemi tse puedeq queniquiwan sielucho quecaq llapan qoyllurcunapita
cananqa qallecorqonqui casi pullanta patsaman jeqamoqpaq
mandacur. chupanwan pitsalamorqan. Y tse wache
18 Jinantin nasioncho nunacunam dolorwan caquicaq warmipa
waputucur nopanmanmi churacärerqan, THVKSLFX‫ێ‬
cäsuyashushqanquitsu, renqan öra llullunta micucurcunanpaq.
peru chäramushqanam piñaquiniqui 5੅Tse warmim qeshpicurerqan juc ollqu

tiempu. wamrata. Y Diosmi juclla safatsicorqan


Jina chäramushqam tiempu mandacur tëcanqan nopanman. Tse
wanushqacunata jusganequipaq. ZDPUDPTXHSDWVDFKRMLQDQWLQPDUFDFX‫ێ‬
Sirwishoqniqui profetequicunatam nacho nunacunata mandar sitiunman
qamman creyicamoqcunatam, churanqa. 6੅Tse llullu wachacurishqa
y respetayäshoqniquicunatam warminam qeshpir, HXFRUTDQWVXQ\DT‫ێ‬
LFKLFWDSLVMDWXQWDSLVUXUHQLQFXQD‫ێ‬ man. Tsecho quima wata pullan
manno premiun qoycunqui. atiendiyänanpaqmi Dios dispunishqa
Y que patsacho llutan ruraqcunatam carqan.
ushacätsinqui” nir. 7੅Tsepitanam rara sieluchona maqanaqui
19੅Tsepitanam riquecorqä sielucho qallaquicorqan. Miguelmi *DQMHOQLQFXQD‫ێ‬
Diospa *templun quichacäreqta. Tse wan tse culebrata maqayarqan. Tsenollam
rurinchonam riquecorqä Diospa *FRQWUD‫ێ‬ jina tse culebrapis anjelnincunawan
tun wardaraq babulta. -LQDUHODPSDJX‫ێ‬ ticrapuyarqan Miguelta. 8੅Peru ticrapurpis,
cunam y rayucunam llutepa cacorqan. manam bensitaqa puediyarqantsu.
Bullanäqa nunacuna parlaqnoran 7VHQRSDPVLHOXFKRTXHWDSXHGL\DUTDQQD‫ێ‬
cacorqan. Patsapis feyupam cuyurerqan tsu. 9੅Antis tse culebrataqa que patsamanmi
y espantepaq runtum cacorqan. weqaparcayämorqan. Tse culebraqa
unepitam cashqa, y jinantin marcacho
Juc warmi y qanchis nunacunatam engañaquican. Tseqa
peqayoq jatun culebra diablum. 3HWDPTDTDTQLQFDTDQMHOQLQFX‫ێ‬

12
1੅Tsepitanam sielucho riquecorqä natawan sielupita weqaparcayämorqan.
juc espantepaq señalta. Tseqa 10੅Tsepitanam wiyecorqä sielupita

carqan juc warmim. Tse warmipam fuertipa queno nimoqta:


473 $32&$/,36,6੄12੄13

“Diosman creyicoqcunata paqasta Tsemi jeqacurerqan warmipa waquin


junaqta shimpipaq diabluta caq wamrancunata ushacätsinanpaq.
cananqa weqaparcuyashqanam. 7VHZDUPLSDZDZDQFXQDTD-HVXFULVWX‫ێ‬
7VHPLSRGHUQLQZDQ'LRVPDQGDFX‫ێ‬ man marcäquinincunacho alli ɹrmi
nan öra y nunacunata salbanan tsaracur, Diospa mandamientuncunata
öra chäramushqana. cäsucoqcunam cayan. 18੅Tsepitanam
Cananpitaqa *Dios Acrashqanpa ੍ULTXHFXUTl੏WVHFXOHEUDWDODPDU
mandaquininllachonam llapanpis cuchunman churacäreqta.
cayanqa.
11 Creyicoqcunam Juan riquecun lamarpeq achachi
marcäquinincunarecur yarqacaramoqta

13
y Achcas cuenta *cruscho wanoq 1੅Tsepitanam riquecorqä
*Jesucristupa yawarninrecur DFKDFKLWDODPDUSLWD\DUTDFDUD‫ێ‬
bensiyashqa diabluta. moqta. Tse achacheqa carqan qanchis
Y wanitapis mana mantsarishpam, peqayoqmi y chunca wacrayoqmi. Cada
creyiquinincunacho tsaracuyashqa. waqrancunachomi caporqan juc
12 Tsemi Cushicuyë sieluchona coronan, y peqancunachomi escribishqa
¡
quecaqcuna! carqan Diospa contran mana allicuna.
2੅Tse mantsepaq achachi ricanqäqa
¡Peru allau patsacho y lamarcho
quecaqcuna, carqan imeca puma ricoqmi. &KDTXLQFX‫ێ‬
SRUTXLGLDEOXPVLHOXSLWDZHTDSDU‫ێ‬ nam carqan osupano. Shiminnam
cayämushqa captin, carqan leonpano. Tse culebranam tse
y pocu tiempullana engañacur mantsanepaq achachita churarerqan
carinanta musyarnin, yanapaqnin cananpaq. Y *tronunman
qamcunapa contrequicuna allapa täratsirnam, podernin qorerqan. 3੅Tse
piñashqa quecan!” nir. mantsanepaq achachipa jucnin
peqanchomi wanurinanpaqnona erida
13੅Tse mantsanepaq culebranam caquicarqan. Tseno quecarpis
patsaman wecaparcayämushqanta cachacärerqanmi. Tsemi jinantin
cuentata qocuicur tse ollqu wamrata munducho nunacuna tse cachacäreqta
qeshpicushqa warmita chiquir riquecur, WVHDFKDFKLWDFX\DUTDWLFXUFX‫ێ‬
qaticachäquicarqan. 14੅Peru warmitanam yarqan. 4੅Tsepitanam tse jatutsican
qoycuyarqan aguilapa ishque jatusaq culebratapis jina adorayarqan tse
alasninta, tse mantsanepaq culebrapita achachita poderta qoycuptin queno
qeshpir tsunyaqman bolar eucunanpaq. nishpa: “Manam pipis cantsu que
Tse tsunyaqchomi warmita quima wata achachinoqa. ¿Piparaq balornin canman
pullan pachan qarar atiendiyarqan. pewan pelyananpaq?” nishpa. 5੅7VHSLWD‫ێ‬
15੅&XOHEUDQDPVKLPLQSDODQVDULFDPRU‫ێ‬ nam Diosnintsic permiticorqan tse
qan atsca yacuta, juc mayu ruracarnin achachi alabacur qallaquicunanpaq, y
warmita qaracharcur apacunanpaq. llutan camanta Diospa contran
16੅Peru patsanam quichacarnin, tse parlananpaq; y quima wata pullan
lansamonqan mayuta ñoqtacurcorqan. mandacunanpaqmi podernin qorerqan.
Tsenopam tse warmi libracurerqan. 6੅Tsenam Diospa contran, santisimu
17੅Tse warmita mana lobrecurnam *altarpa contran, \VLHOXFKRTXHFDTFX‫ێ‬
culebraqa mas peor piñacurcorqan. napa contran tuquita parlarqan. 7੅7VHQR‫ێ‬
$32&$/,36,6੄13੄14 474

llam jina permiterqan Diosman creyicoq rurecur adorayänanpaq; porqui tse


nunacunata asta bensenqanyaq lamarpita yarqamoq achacheqa wallur
maqananpaq. Jina permiterqanmi tuqui ushashqa quecarpis cawecarqanmi. 15੅Y
idioma parlaq nunacunata, y jinantin patsapita yarqoq caq achachimi tse
nasion nunacunata dominacunanpaqpis. lamarpita yarqoq achachipa imajininta
8੅7VHDFKDFKLWDPOODSDQZLxHFDZDTFX‫ێ‬ podernin qorerqan cawananpaq y
napa jutincuna apuntaränan librucho parlananpaq. Tsemi parlecorqan:
mana apuntaraqcuna adoracuyarqan. “¡Mana adoramaq caqtaqa wanutsiyë!”
7VHOLEURTD$FKFDVFXHQWDMXWVDQWVLFUH‫ێ‬ nir. 16੅Tsepitanam mandacurerqan
cur wanoq *Jesucristupa wiñe cawaqui imana caq nunapis ichicpis, jatunpis,
librunmi, y manaraq que munduta ricupis, wactsapis, patroncunapis y
camarninmi, tseta Teyta Dios sirwipäcoqcunapis, GHUHFKXPDTXLQFX‫ێ‬
dispunerqan. nacho o urcuncunacho señalashqa
9 Rinriyoq caqqa queta shumaq cayänanpaq. 17੅Tsemi pipis tse
wiyacuyë. achachipa jutinwan o numerunwan
10 “Jesusman marcäconqanpita PDQDVHxDODFXVKTDFDTTDSXHGL\DUTDQ‫ێ‬
FDUVHOFKROODZLUlQDQSDTFDTFX‫ێ‬ tsu imatapis rantita ni rantiquita.
naqa, llawiräyanqam. 18੅Tsemi cäyicoq caqqa cäyicuyë: tse

Tsenollam marcäconqanpita numeru pi nunapa numerun cashqanta,


ZDQXWVLVKTDFDQDQSDTFDTFX‫ێ‬ y pi nuna tse achachi cashqanta. Tse
naqa, wanutsishqa cayanqa. numeroqa joqta pachaq, joqta chunca,
7VHFKRPLULFDQDTXwTDFDQTD-HVXFULVWX‫ێ‬ joqtam (666).
man creyicoqcuna mana utinashpa
marcäcuyanqan.” Dios acrashqan nunacunapa
qotsuquinin
Patsapeq achachi ullucaramoqta
14
1੅Tsepitanam yape ñuquircur
Juan riquecun
riquecorqä “Sion” nishqan jirca
11੅Tsepitanam riquecorqä patsapita juc janancho Achcas shëcaqta. Pewan
achachi ullucaramoqta. Tse achacheqa juntum quecayarqan juc pachac chuscu
carqan carneruno ishque waqrayoqmi, y chunca chuscu waranqa (144,000)
parlarqannam mantsanepaq culebrano. nunacuna. 7VHQXQDFXQDSDXUFXQFXQD‫ێ‬
12੅Y lamarpita yarqamoq punta caq chomi Achcaspa y Papänin *Dios
achachipanollam poderninpis carqan. Y Yayapa jutincuna escribirëcarqan.
tse lamarpita yarqamoq wanunanpaqno 2੅Tsepitanam wiyecorqä sielucho tse

eridan cachacashqa achachita nunacuna nunacuna sellama lindu cantaquicaqta.


adorayänanpaqmi mandacorqan. 13੅Tse Tse cantayanqanqa wiyaquecamorqan
achachipis espantepaq milagrucunatam imeca rayu waqaqnoran, atsca yacu
rurarqan; DVWDQXQDFXQDULFDUsFD\DS‫ێ‬ paqtsar waqaqnoran y imeca atsca
tinmi, nina rupecaqta sielupita arpata tocayaptin waqaqnoran. 3੅4RWVX‫ێ‬
patsaman ishquitsimorqan. 14੅Tseno yarqan juc mushoq qotsutam Diospa
milagrucunata tse lamarpita yarqamoq *tronunpa nopancho, chuscu *DQMHOFX‫ێ‬
achachipa nopancho rurarninmi napa nopancho y mandacoqcunapa
nunacunata engañar usharqan. Tsemi nopancho. Manam ni pi nunapis tse
asta mandacorqan tse lamarpita qotsuta “Qotsushaq” nirpis, qotsita
yarqamoq achachipa *imajinninta puediyarqantsu. Sinoqa tse juc pachaq
475 $32&$/,36,6੄14

chuscu chunca chuscu waranqa urcuncunacho o maquincunacho


(144,000) salbacushqa nunacunallam señalacushqa caqcunatapis, jina santu
tse qotsita yachayarqan. 4੅7VHTRWVXTXL‫ێ‬ anjelcuna ricarëcaptin, y Achcas
caqcunaqa manam warmicunawan ricarëcaptin ninallantin asufriwan
llutancunata ruraqtsu cayarqan, sinoqa feyupa rupatsenqa. 11੅Tsemi tse
limpiu shonquyoqmi cayarqan. achachita o imajinninta adoraqcunaqa o
Pecunaqa mecho tsechopis Achcastam sellunwan señalacushqa caqcunaqa
qatiyarqan. Puntatam salbasiontapis paqasta junaqta wiñepa wiñenin
chasquiriyashqa cayarqan. Tsemi imeca ninacho jipacur qoshtäquicayanqa” nir.
murucushqantsicpa punta wawan 12੅ Tseta yarpäcurcur Diosman
¡
cuenta Diospaq y Achcaspaq cayarqan. marcäcoqcuna y mandamientuncunata
5੅3HFXQDTDPDQDPXOLTXLWDSLV\DFKD\DU‫ێ‬ cäsucoqcuna *Jesucristucho imecata
qantsu. Tsemi Diospa nopanchopis sufrirpis, alli tsaraquicuyë! 13੅7VHSLWD‫ێ‬
mana pipis penqapashqa quecayarqan. nam sielupita queno nimorqan: ´&XVKL‫ێ‬
FX\lWVXQFDQDQSLWDZLWVHSD-HVXFULVWX‫ێ‬
Quima anjelcuna wan jucnolla wanoqcuna” nir. 7VHSLWD‫ێ‬
6੅Tsepitanam riquecorqä juc anjelta nam nimarqan: “Wiyanqequita apuntë”
sielupa chopincho bolaquicaqta. Tse nir.
anjelmi que patsacho täraq nunacunata *Santu Espiritunam queno nerqan:
willapänanpaq apecamorqan mana “Aumi pecunaqa uryayanqancunapita
nunca ushacaq alli willaquita. Tse alli jamariyanqanam. Y alli rurenincunapis
willaquitaqa apecamorqan jinantin parabienchomi canqa” nir.
QDVLRQFXQDFKRWXTXLQLFDFKDTQXQDFX‫ێ‬
nata, y tuqui idioma parlaq nunacunata Juan riquecun jutsasapacunapa
willapänanpaqmi. 7੅Tse anjelmi fuertipa sufrimientuncunata
queno nimorqan: “Puedeq Diosta 14੅Tsepitanam riquecorqä yulaq

adorecuyë y alabecuyë, porqui pucutetana. Tse pucute jananchonam


chäramushqanam llapan nunacunata tëcarqan *Diospita Shamushqa Nuna
cuentata mañanan öra. Pemi camashqa ricoq. Pëqa carqan orupita coronan
sieluta, que patsata, lamarta, PD\XFX‫ێ‬ coronashqam y ɹnu osin tsararishqam.
nata y pucyucunatapis” nir. 8੅Tse 15੅*7HPSOXSLWDMXFDQMHO\DUTDUDPXU‫ێ‬

DQMHOSDTHSDQWDQDPMXFDQMHOQD\XULUFD‫ێ‬ nam, tse pucutecho tëcaqta fuertipa


morqan. Pemi jina queno nerqan: queno nerqan: “Miquicuna chacracho
“¡Porɹn ushacärin jatun Babilonia poqurishqanam. Cananqa tse osiquiwan
marca! Tse marcam jinantin nasioncho segariquïna” nir. 16੅7VHQDPWVHSXFXWH‫ێ‬
nunacunata penqaquipaq llutancunata cho tëcaq, osinta tsarircur, que patsacho
ruratsicushqa imeca binu nunacunata quecaqcunata segaramorqan.
macharcatsir locuyäratseqnopis” nir. 17੅7VHSLWDQDPMXFDQMHOQD\DUTDUDPRU‫ێ‬
9-10੅Tsepitanam quima caq anjelna qan sielucho quecaq *templupita. Pepis
yurircamorqan. Tse anjelmi fuertipa jina carqan ɹnu osin tsarashqam.
queno nïcorqan: “Pipis Lamarpita 18੅$OWDUSLWDQDPMLQDMXFDQMHOQD\DUTDUD‫ێ‬

yarqoq achachita y *imajinninta adoraq morqan. Tse anjelqa que patsata


caqtaqa, Diosmi shonquncho coleranta ninawan ushacäratsinanpaqmi poderyoq
tashpureq cuenta feyupa castigueconqa. carqan. Tse anjelmi tse ɹnu osin
Tsenollam tse achachipa sellunwan WVDUDULVKTDFDTDQMHOWDTXHQRPDQGDUHU‫ێ‬
$32&$/,36,6੄14–16 476

qan: ´3DWVDFKRXEDVFXQD\DSRTXULVKTD‫ێ‬ \OODSDQQDVLRQFXQDSDPDQGDFRT‫ێ‬


nam. Tsemi tse ɹnu osiquiwan sartepa ninmi canqui.
sartepayan segacacharquï” nir 19੅Tsenam 4 Qamllatam Teytallä pipis mepis

anjelqa patsaman urärämur, yuranpita respetayäshunqui y


XEDVWDTDVDUWHSDVDUWHSD\DQVHJDFDFKDU‫ێ‬ alabayäshunqui.
corqan. Tsepitanam binupaq jaluyänan Qamllam canqui jutsannaqqa.
posuman ellicorqan. Tse ubasta Y llapan alli rureniquicunata
jaloqnomi Dios allapa piñaquininwan ricarirmi,
castiguecorqan. 20੅Tse posoqa carqan tse imanacaq nunapis adorayäshunqui”
marcapa jaqninchomi. Tse posupitanam nir.
mayunoraq yawar yarqaquecamorqan, 5੅Tsepitanam riquecorqä sielucho

jondininpis carqan cawallucunapa Diospa *templun rurincho cuartu


cuncancamam. Tse yawarqa ewarqan quichacäreqta. 6੅Tse templupitam qanchis
quima pachaq (300) anjelcuna yarqarayämorqan, y cada
quilometrucunatanomi. unum apayämorqan juc castiguta que
patsacho nunacunata castigayänanpaq.
Anjelcuna qanchis ultimu caq Pecunam linupita yulaq püru shumaq
castigucunawan ɹnu chipapäquicaq ropata yacaräyarqan.

15
1੅Tsepitanam sielucho yapena Jina qasquncunachomi orupita rurashqa
riquecorqä qanchis *anjelcunata. wachucuta wachucuräyarqan. 7੅Diospa
Tseqa carqan allapa espantaquipaqmi. QRSDQFKRTXHTDTFKXVFXDQMHOFXQDSLWD‫ێ‬
Pecunam listu quecayarqan ultimu caq nam jucnin caq tse qanchis anjelcunata
qanchis allapa feyupa castiguwanraq cada unuta qorerqan orupita copancuna.
nunacunata jipatsiyänanpaq. Tse Tse copacunachoqa winararqan wiñepa
castiguta cachecamurllanam, Dios allapa wiñenin cawaq Diospa piñaquininpita
feyupa piñaquininpita shonqun shamoq castigucunam. 8੅Tse templutanam
pascacärerqan. 2੅Tsepitanam riquecorqä, nitirerqan Diospa puedeq queninpita
öra espejuno, öra ninano, lamar shamoq qoye, y mananam pipis
chipapäquicaqta. Tsechomi quecayarqan yecorqantsu asta Diospita shamoq
achachita mana cäsoqcuna, y tse qanchis castigucunawan tse qanchis
achachipa *imajinninta mana adoraq anjelcuna nunacunata manaraq
caqcuna y numerunwan mana jipatsiyaptenqa.
señalacushqa caqcuna. Pecunaqa Dios
Copacho castigucuna
qoshqan arpancunawanmi quecayarqan.

16
3੅Y cantaquicayarqan Diospa sirweqnin 1੅Tsepitanam wiyecorqä sielucho
Moises cantanqan cantucunatam੆j y quecaq *templu rurinpita tse
Achcas cantaconqan cantucunatam. qanchis *anjelcunata fuertipa queno
Queno nishpam cantaquicayarqan: mandaqta: “Ewar juclla patsaman
“Allapa puedeq Teyta Dioslläcuna, jicharcuyë tse qanchis copacho quecaq
allapa espantaquipaqmi llapan Diospa feyupa piñaquinin winarëcaq
camashqequicunapis. castiguta” neqta.
Qamqa alli caqllatam imepis 2੅Tsenam punta caq anjel ewar

ruranqui, patsaman jicharcorqan tsararëcanqan

j¬15.3 Ex 15.1-18.
477 $32&$/,36,6੄16

copacho castiguta. Tsenam achachipa y manam Diosta cäsuyarqantsu ni


señalninwan señalacushqa caqcunacho alabayarqantsu. Sinoqa jutsancunapita
y *LPDMLQQLQWDDGRUDTFXQDFKR\XULFXU‫ێ‬ castigaq Diospa contranmi parlar
corqan allapa nanaq y mana cachacäcoq qallaquicuyarqan. 10੅Tsepitanam pitsqa
melanepaq qericuna. caq anjelna tsararëcanqan copacho
3੅Tsepitanam ishque caq anjelna jina quecaq castiguta achachi tëcanqan
tsararëcanqan copacho castiguta *tronuman jicharcorqan. Tsenam tse
jicharcorqan lamarman. Tsenam lamar DFKDFKLPDQGDTXLFDQTDQPDUFDWLFUDFX‫ێ‬
ticrarerqan yawar püru, LPHFDQXQDWD‫ێ‬ rerqan paqascho. Nunacunanam
raq pishtecuyanman tseno. Tsemi nanatsiquiwan qalluncunatapis cachur
lamarcho llapan animalcunapis ushayarqan. 11੅Peru tseno quecarninpis,
wanuriyarqan. manam wanacuyarqantsu mana alli
4੅Tsepitanam quima caq anjelna jina ruraq quenincunapita. $QWLVWVHTHULQFX‫ێ‬
tsarecanqan copacho castiguta nata riquecurmi, y nanatsiquiwanmi
MLFKDUFRUTDQPD\XFXQDPDQ\SXF\XFX‫ێ‬ mas peor sielucho quecaq Diospa
naman. Tsemi jina tsecho yacucuna contran tuquita parlar qallaquicuyarqan.
yawarman ticrariyarqan. 5੅Tsepitanam 12੅Tsepitanam joqta caq anjelna

yacucuna mandaq anjeltana queno tsararëcanqan copacho castiguta Efrates


neqta wiyecorqä: jatun mayuman jichecorqan. Tsenam tse
“¡Tseno jusgartaq, alli caqta mayu tsaquirerqan, inti ullumunan
rurecorqonqui! ladupita ewaq mandacoqcuna
8QHSLWDSDWVDPTDPTDLPHFDPD‫ێ‬ pasariyänanpaq. 13੅Tsepitanam
yaqpis cawaq santu Dios canqui. riquecorqä mantsanepaq culebrapa
6 Porqui pecunam qamman rasonpa shiminpita, achachipa shiminpita y tse
marcäcamoqcunata uli *profetapa shiminpita rachac ricoq
\ZLOODFRTSURIHWHTXLFXQDSD\DZDU‫ێ‬ TXLPDPHODQHSDTPDQDDOOLHVSLULWX‫ێ‬
ninta ramar wanutsiyarqan. cuna yarqacaramoqta. 14੅Mä tsecunaqa
Tseno wanutsiyashqanpitam canman canaq *supëcunam. Tse
TXLTXLQFXQDWDSLV\DFXWD\DZDU‫ێ‬ supëcunam espantepaq milagrucunata
man ticraratsir, upuratserqonqui. rurayarqan. Jina tse supëcunam jinantin
¡Tsetam pecunaqa munayarqon!” nasioncunacho reycunata elluramorqan
neqta. dia del juisiucho puedeq Diospa contran
7੅Tseno niptinnam, *altarpitana queno pelyayänanpaq. 15੅Teyta Jesusmi queno
nïcamotqa wiyecorqä: “¡Aumi, puedeq nimantsic: “Mäcoq mäcoq quecayë,
Dios! Rason caqtam que anjel nirin. porqui noqaqa shamushaq derepentitam
4DPTDGHUHFKXFDTFKRPL\FRPELHQHT‫ێ‬ imeca suwanopis. ¡Cushicuyätsun allita
chomi nunacunata jusganqui” neqta. rurar mäcoq mäcoq shuyecayamaqcuna!
8੅Tsepitanam chuscu caq anjelna Pecunataqa ropashqa quecaqtam
tsararëcanqan copacho quecaq castiguta tarimushaq, y manam penqaquipaq
intiman jichecorqan. Tsenam inteqa qalapachu caquicaqtatsu.” 16੅Tsepitanam
feyupa achachacurcur, nunacunata tse quima mana alli espiritucunaqa juc
limpu ruparerqan. 9੅Tsemi llapan pampaman jinantin nasionpita
nunacuna mantsaquepaq pushllur reycunata elluramorqan. Tse pampapam
ushashqa quedariyarqan. Tseno jutin *KHEUHXLGLRPDFKR´+DUPDJH‫ێ‬
quecarninpis, manam wanacuyarqantsu, don”. 17੅Tsepitanam qanchis caq anjelna
$32&$/,36,6੄16੄17 478

tsararëcanqan copacho castiguta nin montacushqa quecaqta. Tse


bientuman laqchiricorqan. Tseta achacheqa carqan qanchis peqayoqmi y
rurecuptinnam, sielucho quecaq templu chunca waqrayoqmi. Tse achachipa
UXULQSLWD'LRVIXHUWLSDTXHQRQwFDPRU‫ێ‬ enteru cuerpunchomi Diospa contran
qan: ´&DQDQTDOODSDQSLVFXPSOLFlULVK‫ێ‬ tuquilaya mana alli parlacuna
qanam” nir. 18੅Dios tseno nïcuptinnam, escribiräcorqan. 4੅Tse warmipa ropanqa
qallaquicorqan relampagucuna carqan puca granatim y cuyellapaq
tillapyäcur y rayucunapis bunrurücur. shumaq rumicunawan, perlascunawan y
Temlorwanmi patsapis cuyucorqan, y oruwan adornashqam carqan.
manam tse temlortanoqa imepis Tsararëcarqan orupita copatam. Tse
nunacuna ricayarqantsu. 19੅Patsa tseno copachonam junta winarëcarqan
allapa cuyuptinmi, tse jatun Babilonia melanepaq lluta raccha jutsancuna.
marcapis quimaman qatsacärerqan. 5੅Urcunchonam mana cäyipaq letra

Jinantin munducho marcacunam juchur queno escribirëcarqan:


ushacäyarqan. 7VHQRDOODSDSLxDTXLQLQ‫ێ‬ “Queqa jatungare Babilonia
wanmi Dios Babilonia marcata feyupa marcam,
castiguecorqan, tsecho täraq nunacuna y jucwan jucwan pununacoq warmi
jutsata ruracuyashqanta yarparcurcur. cuentam,
20੅Tse marcacho jircacunapis, y lamar \OODSDQPHODQHSDTOOXWDQUXUHFX‫ێ‬
chopincho *islacunapis limpum napa maman cuentam” nishpa.
ushacäyarqan 21੅6LHOXSLWDQDPWDP\DTXL‫ێ‬ 6੅Tsepitanam cuentata qoquicorqä tse

corqan jatusaq runtucuna. 7VHUXQWXFX‫ێ‬ warmi machashqa quecanqanta.


naqa lasarqan chuscu aroba masyanmi. Creyicoqcunata y *Jesucristupaq
Tseno castiguecuptinmi, tsecho willapäcoqcunata wanuratsir
nunacuna mas peor Diospa contran yawarninta uponqanwanmi machashqa
tuquita parlaquicuyarqan. quecarqan. Tseta riquecurmi, allapa
mantsaquecorqä. 7੅Tsenam tse anjel
Babilonia marca lluta pulicoq queno nimarqan: “¿,PDQLUWDTPDQWVD‫ێ‬
warmiwan iwalanqan canqui? Cananmi willashqequi tse

17
1੅Tsepitanam tse qanchis copa achachi montaraq warmi pi canqanta, y
tsaraq *anjelcunapita jucnin caq tse qanchis peqayoq y chunca
anjel shamur queno nimarqan: “Acu, waqrayoq achachi pi cashqanta. 8੅Tse
atsca yacu janancho tëcaq lluta pulicoq mantsanepaq achachi ricashqequeqa
warmipa੆k castigunta ricatsinaqpaq” nir. une cawarqam, y cananqa mananam
2੅Tse warmiwanmi reycuna llutallana cawannatsu; peru cawarimurmi,
oqllanacur cacuyashqa. Tseta ricarmi, ZDQZDQ\DUsFDTXFKFXSHTXOOXFDUD‫ێ‬
que patsacho llapan nunacunapis monqa. Tsepitaran paqwepa
penqaquipaq machashqano jucwan ushacashqa canqa. 7VHDFKDFKL\XULFDU‫ێ‬
jucwan pununacur cacuyashqa. camoqta ricarmi, nunacuna espantacur
3੅Tsepitanam *Santu Espiritu sueñinïcho chasquiyanqa. Tse chasqueqcunapa
ricatsimarqan tse anjel tsunyaqman jutincunaqa Dios que munduta
pushacamanqanta. Tsechomi riquecorqä camacashqanpita patsa libruncho
MXFZDUPLPDQWVDQHSDTSXFDDFKDFKL‫ێ‬ manam apuntarantsu. 9੅Alli yacheyoq

k¬17.1 Tse warmeqa Babilonia marcam.


479 $32&$/,36,6੄17੄18

carqa, queta cäyicuyë: Tse achachipa qalapachecur etsanta micucurcuyanqa,


TDQFKLVSHTDQFXQDTDTDQFKLVMLUFDFX‫ێ‬ y ninawanmi cayecuyanqa. 17੅Diosmi
nam. Tse jircacunatam tse warmi permitenqa tse achachiwan llapan
nitirëcan, y tse jircacunanam qanchis reycuna jucnolla ticrarir, Dios
reycuna cuenta quecayan.੆l 10੅Tse dispunishqanno llapantapis
qanchis reycunapitam pitsqaqna rurayänanpaq. Tsenomi llapanpis
mandacuriyashqa. &DQDQPDQGDTXLFDT‫ێ‬ pasaconqa asta *Diospa palabran
wanqa joqtaqnam mandacuriyan, y juc cumplirenqanyaq. 18੅Y tse warmi
caqllanam pishin mandacurinanpaq; ricashqequeqa jinantin munducho
peru pepa mandaquinenqa pocu llapan reycunatapis dominaq jatun
tiempullam durarenqa. 11੅Tse nopata marcam” nir.
cawaq y cananna wanushqa quecaq
achacheqa cawarimurmi, tse qanchis Babilonia marcata cayecuyan

18
reycuna mandacur ushariyaptin pepis 1੅Que llapanta ricarirnam, juc

mandacurenqa; y puwaq caq reymi *anjeltana ricarerqä sielupita


carenqa. Tsepitam si wiñepana urecamoqta. Tse anjel allapa puedeq
inɹernucho rupacoq euconqa. 12੅Tse queninwan que patsaman shamuptinmi,
achachipa chunca waqrancuna patsapis limpu chipapäcorqan. 2੅Y allapa
ricashqequeqa jina chunca reycunam fuertipam queno qayarïcorqan:
cayan. Pecunaqa manaran mandacur “Ushacärin, XVKDFlULQMDWXQ%DELOR‫ێ‬
qallayanraqtsu, y tse achachiwan juntu nia marca.
juc ratullana mandacuriyänanpaqmi Tse marcaqa diablucunapa y
nombrado cariyanqa. 13੅Tse chunca *supëcunapa wayinmi,
reycunaqa juc yarpellam llapanpis \PHODQHSDTSLVKTXFXQDSDPDFKH‫ێ‬
cayanqa. Tsemi puedeq quenincunata y ninmi ticrarin.
mandaquinincunata achachita 3 Tse marcachoqa llapan nunacunam

qoycuyanqa. 14੅Tsemi tse reycunaqa tse machashqa cuenta


achachiwan juntacarcur Achcasta munayashqanta ruracurlla
PDTD\lQDQSDTFRQWUDQVKlULFXUFX‫ێ‬ cacuyashqa.
yanqa; SHUX$FKFDVTDSXHGHTFXQDSLWD‫ێ‬ Tseta ricarmi, jinantin munducho
pis mas puedeq carmi y reycunapitapis reycunapis
mas puedeq carmi bensenqa, y peno lluta ruracoq ticracuriyashqa.
salbacuyänanpaq *Dios Acrashqan 1HJRVLDQWLFXQDSLVMLQDQWLQPXQGX‫ێ‬
marcäcoq caqcunawanmi quecayanqa.” pita ewecurmi,
15੅Jina tse anjel quenomi nimarqan: mana combieneq negosiucunata
“Lluta pulicoq warmi jawancho yacoqa rurar ricuyäcuyashqa” nir.
jinantin marcacunam y tuquilaya 4੅Tsepitanam wiyecorqä sielupita

idioma parlaq nunacunam. 16੅Y tse queno nimoqta:


achachimi y chunca waqracuna “Noqata cäsumaq caqcunaqa tse
ricashqequim compinchacarcur, tse marcacho
OOXWDSXOLFRTZDUPLSDFRQWUDQVKlULFXU‫ێ‬ nunacuna jutsa rurayashqanta mana
cuyanqa. Tsemi püru wactsata dejarir, rurayänequipaq

l¬17.9 Meparesi queqa *Romapaqmi nican, porqui Roma marcaqaqa quecan qanchis
jircacunapa chopinchomi.
$32&$/,36,6੄18 480

tse marcapita yarqucuriyë; 11੅Tsenollam jina negosianticunapis

porqui manam munätsu tse maläyasta pesacur waqayanqa. Porqui


nunacuna sufriyashqanno, PDQDQDPFDQTDQDWVXSLSLVQHJRVLXOODQ‫ێ‬
sufriyänequita. cunata tse marcacho rantinanpaq. 12੅Tse
5 Tse nunacunam jutsancunawan QHJRVLDQWLFXQDPWVHPDUFDFKRUDQWLFX‫ێ‬
limpu munduta poquratsiyashqa, yarqan oruta, qelleta, shumaq piñi
y Diosqa manam tse jutsancunata rumicunata, perlascunata, linupita ɹnu
qonqarishqatsu. telacunata, seda telacunata, grosella y
6 Imanollam waquin nunacunata puca chipapaq satincunata, shumaq
sufritserqon, pucutaq qerucunata, marɹlpita,
WVHQROODSHFXQDSLVWVHUXUHQLQFXQD‫ێ‬ bronsipita, ɹerupita, marmolpita y
pita ishque cuti mas sufriyätsun. tablacunapita rurecushqa imecata
Tse nunacunam waquin nunacunata equecatapis. 13੅Tsenollam ranticuyarqan
allapa sufritsiyarqon. canelacunata, shumaq pucutaq
Tserecur ishque cuti mas castiguta qoracunata, WXTXLQLFDFKDTSHUIXPLFX‫ێ‬
chasquiyätsun. nata, *insiensiucunata, binucunata,
7 Imanollam galacur cushiquillacho micuna aseiticunata, norti jarinacunata,
cacorqan. trigucunata, ashnucunata, üshacunata,
Tsenolla feyupa waqachacur cawallucunata, qarachepa pureq
sufritsun. cärucunata. Y asta esclabu cayänanpaqmi
Porqui shonqunchomi queno nishqa DQLPDOFXHQWDWDQXQDFXQDWDSLVUDQWLFX‫ێ‬
‘Noqaqa llapan marcacunatam yarqan. 14੅Tse negosianticunam tse
dominä, marcata llaquir queno niyanqa:
y imepis manam japallallatsu “¡Ä marcallanï marca, cananqa
quecashaq PDQDQDWDTFDQQDWVXPXQDSHOOD‫ێ‬
ni llaquishaqtsu ni waqashaqtsu’ nir. paq frutequicunapis ni
8 Tsemi juc junaqllacho tuqui riquesequicunapis!
sufrimientuta pasanqa, ¡&DQDQTDPDQDQDFKLPDVULFDULQTXL‫ێ‬
llaquiquita, mallaqeta, y wanita. QDWVXWVHOD\DFX\HOODSDTPRGDQH‫ێ‬
Tsepitanam sendïcuyanqa; porqui quicunata y riquesequicunata!” nir.
tse marcata 15੅Tse marcacho negosiacur

castigaq Diosqa, allapa poderyoqmi” ricuyäcushqa nunacunam tse marcata


nir. rupaquicaqta riquecur, carullapita
9੅Babilonia marcapita qoye sharcoqta mantsacashqa qaparillapa qayarillapa
ricarmi, pewan lluta jutsacunata waqacur, queno nir qawarëcayanqa:
ruracoq reycuna llaquicur waqayanqa. 16 “ Wawallanï wawä! Allau!
¡ ¡
Tse reycunaqa Diospa contranmi mana Babilonia marca ushacärin.
SHQTDFXVKSDOOXWDQFXQDWDUXUDFX\DU‫ێ‬ Qamqa allapa shumaq ropacunawan
qan. 10੅Castiguta mantsarninmi queno bistishqataq carqequi;
nishpa carullapita ricarëcayanqa: orutaq, perlastaq y allapa shumaq
“¡Wawallanï, wawä! piñi rumicunataq alajequicunapis
Tselaya jatun puedeq Babilonia carqan.
marca ushacärillan. 17 Cananqa tselaya riquesequicunawan

¿ 7VHQRMXFUDWXXVKDFlULQDQSDTWVX‫ێ‬ juc ratullataq ushacärillanqui”


raq carillarqan!” nir. nir.
481 $32&$/,36,6੄18੄19

Lamarllacho uryapucur, bidancunata 23 Mananam tse marcacho actsipis


pasacoq nunacunapis, barcucunapa chipapanqanatsu.
capitannincunapis, pasajerucunapis Mananam casaqui ɹestacho
carullapitam mantsacashqa bullaquicunatapis
qawarëcayanqa. 18੅Tse marca rupaptin wiyayanqanatsu;
qoyeta ricarninmi, “Cananqa mananachi SRUTXLWVHPDUFDFKRQHJRVLDQWLFX‫ێ‬
taqe marcatano taririlläshuntsu” nir, nam jinantin munducho
qaparillapa qayarillapa waqayanqa. negosianticunapitapis mas
19੅Tseno nirmi, pesacur waqacurnin, millonariu cayashqa,
peqancunamanpis allpata maqtsiyanqa. y jinantin marcacho nunacunatam
Tseno rurarmi, qaparillapa qayarillapa brujeriancunawanpis
queno waqayanqa: engañashqa” nir.
“¡Ä wawallane wawa, cuyellapaq 24੅Profetacunata, 'LRVPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬

jatun marca! nata y jinantin munducho nunacunata


7DTHPDUFDFKRWDTEDUFX\RTQXQDFX‫ێ‬ wanutsiyashqanpa culpantam tsecho
napis negosiacur ricuyäcuyarqan. tariyashqa.

19
Canannataq juc rätulla limpu 1੅Tsepitanam wiyecorqä sielucho

ushacärillan” nir. atscaq nunacuna qaparipa


20੅Tse öram sielupita queno nimoqta queno niyaqta:
wiyarqä: “¡Aleluya! ¡Alabashqa catsun Dios!
“Sielucho caqcuna, que Babilonia Pëqa allapa alli y puedeq Diosmi.
marca ushacashqanpita cushicuyë; Pellam salbamashqantsic.
Diospa acrashqan wamrancunapis, 2 Pëqa pimanpis mana qaqärishpam,

*Jesucristupa apostolnincunapis, rurenincunamanno nunacunatapis


Diospa *profetancunapis, jina jusgan.
cushicuyë. Tsemi tse lluta pulicoq warmi
3RUTXLWVHPDUFDFKRVXIULWVL\lVKRQ‫ێ‬ cuenta Babilonia marcatapis
qequirecurmi, Dios pecunatapis jinantin marca nunacunata
castiguecun” nir. jutsaman jitanqanrecur,
21੅Tsepitanam juc puedeq anjel jatun ushacäratsishqa. Tsenoqa
PXOLQXUXPLULFRTWDODPDUPDQMLWDUSRU‫ێ‬ rurecurqon,
qan. Tsepitanam queno nerqan: 'LRVWDVLUZHTQXQDFXQDWDZDQXWVL‫ێ‬
“Que rumita lamarman jitarpuptï, yashqanpitam” nir.
yacu illacäratseqnomi, 3 Tseno nirirnam jina yape queno

qamtapis Dios jatun Babilonia niyarqan: “¡Aleluya!


marca illacäratsishunqui, y ¡Alabashqa catsun Dios! Babilonia
mananam mas marca rupanqan qoye
ricayäshunquinatsu. wiñepa wiñeninmi qoyäquicanqa”
22 Mananam calliquicunacho nunca nir.
wiyayanqanatsu arpata, ɻautata 4੅Tse öram Diospa nopancho quecaq

ni trompetacuna waqaqta. ishque chunca chuscu (24) PDQGDFRT‫ێ‬


Mananam oɹsiuyoq nunacunapis cunapis, y chuscu *anjelcunapis Dios
cayanqatsu. tëcanqan *tronunpa nopanman
Y mananam wiyayanqanatsu rumi urcuncunapis patsaman chanqanyaq
mulinu waqaqtapis. qonquriquicur, queno niyarqan:
$32&$/,36,6੄19 482

“¡Aleluya! ¡Teyta Dios alabashqa nollam Diospa sirweqnin cä. Porqui


quecullätsun! ¡Tseno catsun!” nir. pipis *Jesucristupaq parlaqqa *Santu
5੅Tseno niriyaptinnam, *tronupitana Espiritu yanapaptinllam parlan” nir.
queno nimoqta wiyarqä:
“Diosta sirweq caqqa y mantsacoq Yulaq cawallun
caqqa, montashqa wiraqtsa
ichicpis jatunpis alabecuyätsun” 11੅Tsepitanam riquecorqä sielu

nishpa. quicharëcaqta. Tsechomi quecarqan


yulaq cawallun montashqa juc wiraqtsa.
Sielucho jatun ɹesta 7VHPRQWDUDTSDMXWLQPLFDUTDQ´3DUODQ‫ێ‬
6੅7VHSLWDQDPZL\HFRUTlLPHFDSDTWVD‫ێ‬ qanmanno llapantapis Cumpleq”, porqui
FKR\DFXZDTDTQRUDT\UHODPSDJXQR‫ێ‬ pëqa mana pimanpis qaqärishpam
raq atscaq nunacuna bullar queno nunacunata jusganqa, \HQHPLJXQFX‫ێ‬
neqta: nata ushacätsenqa. 12੅Nawinpis nina
“¡Aleluya! ¡Alabecushun Diosta! rupecaqnomi chipapäcorqan, SHTDQFKR‫ێ‬
Porqui cananqa pemi puedeq nam yacararqan atsca coronacunata y
queninwan jutinpis escribirëcarqanmi; peru tse
mandamarnintsic qallarcun. HVFULELUsFDTWDTDTXLTXLQOODPPXV\DU‫ێ‬
7 Allapa cushiquiwan alabecushun qan ima ninan canqantapis. 13੅5RSDWD‫ێ‬
¡
Diosta! nam yacarëcarqan yawarwan tiñishqata.
Porqui chäramushqanam Achcaspa Jutinmi carqan “Diospa Palabran”.
casaquinin öra; 14੅Sielupitam qatiyämorqan yulaq

y nobianpis alistacushqanam cawalluncuna montashqa atscaq


shuyarëcan. nunacuna. Ropancunanäqa linu ɹnupita
8 Tse nobiapaqmi linupita yulaq püru rurashqam carqan, y yulaq pürum
chipapäquicaq alli ropata chipapäquicarqan. 15੅Tse cawallun
yacacunanpaq PRQWDVKTDDOOLPDQGDFRTSDVKLPLQSLWD‫ێ‬
Teyta Dios alistashqa. nam juc *espada ishcan ladupa
Tse ɹnu telapita rurashga alli aɹlashqa yarqamorqan, jinantin
ropaqa Dios nasioncho nunacunata mana
Yayaman creyicoqcuna allillata ancupashpa castigananpaq. Pëqa
rurayanqanmi.” puedeq mandacoq carmi, jinantin
9੅Tsepitanam noqawan quecaq anjel nasioncho nunacunata mantsacätsipa
queno nimarqan: “Que nenqäta escribï: mandanqa ɹerupita barranwan.
¶&XVKLFX\lWVXQ$FKFDVSDFDVDTXLQLQ‫ێ‬ Quiquinmi imeca ubaspa yacunta
PDQFRPELGDVKTDFXQD·੅µQLU. Jina qaptseq cuenta mana alli ruraqcunata
quenomi nimarqan: ´4XHZLOODVKTDTFX‫ێ‬ castiganqa. Tsenoqa rureconqa allapa
naqa Dios nenqancunallam llapanpis” SXHGHT'LRVSDDOODSDIH\XSDSLxDTXL‫ێ‬
nir. ninrecurmi. 16੅0DQWXQFKRPL\FKDQFDQ‫ێ‬
10੅Tsenam anjelpa nopanman chomi queno escribirëcarqan: ´5(<&8‫ێ‬
adoranäpaq qonquriquicorqä; peru NAPA REYNIN Y DIOSCUNAPA
manam munarqantsu. Antis quenomi DIOSNIN” nishpa.
nimarqan: “Ama noqataqa adoramëtsu; 17੅Tsepitanam riquecorqä juc anjelta

adoreqa Diosllata, porqui noqapis intipa janancho shëcaqta. Tse anjelmi


TDPQR\-HVXVPDQDOOLPDUFlFRTFXQD‫ێ‬ bolepa pureq llapan pichaqcunata
483 $32&$/,36,6੄19੄20

qaparipa queno nishpa qayarqan: unepita engañacoq Diablum y


“Llapequi ellucayämï, Dios alistashqan *Satanasmi. Petam tse anjel waranqa
banquetita micuyänequipaq. 18੅¡0LFX‫ێ‬ (1,000) ZDWD\DTFDGHQDZDQFDGHQDU‫ێ‬
yanqui reycunapa etsancunatam, corqan. 3੅Tseno cadenarcurmi, ZDQZDQ‫ێ‬
soldaducunapa mandaqnincunapatam y yarëcaq inɹernuman jitarcur llawirer‫ێ‬
lisu nunacunapa etsancunatam, FDZDOOX‫ێ‬ qan; \SXQFXQWDQDPDOOLEXHQXVHJXUDU‫ێ‬
cunapata y montaraqnin nunacunapa corqan, asta waranqa watayaq jinantin
etsancunatam! Tsenollam micuyanqui nasioncho nunacunata manana
imana caqlaya nunacunapa etsancunata, engañananpaq. Tsepita waranqa wata
sirwicoq esclabucunapata o mana tincuriptinnam, pocu tiempulla ichic
sirwipacoqcunapatapis, jatunpatapis libri carinanpaq cacharamorqan.
ichicpatapis” nir. 4੅Tsepitanam ricarerqä atsca *WURQXFX‫ێ‬
19੅Tsepitanam ricarerqä llutepa nata. Tse tronucunachomi tëcayarqan
soldaduncunawan patsacho llapan nunacunata jusgayänanpaq poderta
reycuna achachiwan juntu shëcayaqta. chasquishqacuna. Tsenollam ricarerqä
Pecunam listu quecayarqan tse yulaq FXQFDQWDURTwSDZDQXWVL\DQTDQQXQDFX‫ێ‬
cawallun montashqawan, y peta qatir napa almacunata. 3HFXQDWDTDZDQXWVL‫ێ‬
shamicaqcunawan pelyayänanpaq. yarqan Dios munashqanno y Teyta
20੅Peru tse achachitaqa uli *SURIHWDQWD‫ێ‬ *-HVXFULVWX\DFKDWVLFXVKTDQQRFDZDFX‫ێ‬
wanmi presu tsaririyarqan. Tse yaptinmi. 3HFXQDTDPDQDPWVHPDQWVD‫ێ‬
profetanmi achachipa nopancho nepaq achachita ni *imajinninta
señacunata y milagrucunata rurashqa adorayarqantsu, QLPDQDPPXQD\DU‫ێ‬
carqan. Tse milagrucunawanmi y qantsu urcuncunacho, QLPDTXLQFXQD‫ێ‬
VHxDFXQDZDQPLWVHDFKDFKLSDVHxDOQLQ‫ێ‬ cho tse achachipa señalninwan
wan señalacushqa caqcunata, y señalaquitapis. Pecunam
achachipa *LPDMLQQLQWDDGRUDTQXQDFX‫ێ‬ cawariyämorqan Jesucristuwan
nata engañashqa carqan. Tsemi tse waranqa wata mandacuyänanpaq.
achachita y tse engañacoq profetanta 5੅Waquin nunacunaqa manaran

cawecaqta jitarpuyarqan asufriwan cawariyämorqanraqtsu waranqa wata


rupaquicaq qochaman. 21੅Tse achachipa manaraq cumpliptin. Jesucristuwan
soldaduncunatanam shiminpita yarqoq mandacuyänanpaq caqcuna
espadawan, tse cawallun montacushqa cawariyämushqanqa, punta caq
wiraqtsaqa juclla wanuratserqan y cawarimimi carqan. 6੅Tsemi Diospa
D\DQFXQDWDQDPZLVFXUFXQD\FRQGRU‫ێ‬ FD\DQTDQUHFXUWVHSXQWDFDTFDZDULPL‫ێ‬
cuna limpu teqñayanqanyaq cho cawarimoqcuna ¡Allapa
micucuyarqan. cushicuyätsun! Mananam pecunaqa
paqwe ushacäyanqanatsu. Mas bienmi
Diablu sentensiacärin waranqa *saserdoticuna cuentana Diosta y
(1,000) watapaq Jesucristuta sirwiyanqa, y waranqa

20
1੅Tsepitanam riquecorqä juc watam Jesucristuwan juntu
*anjel sielupita urecamoqta. Tse mandacuyanqa.
anjelmi tsararëcarqan wanwanyarëcaq 7੅Waranqa (1,000) ZDWDFXPSOLULSWLQ‫ێ‬

inɹernu puncupa llabinta y jatun nam, cadenarëcaq culebra ricoq


cadenata. 2੅Tse anjelmi mantsanepaq diabluta cacharayämonqa. 8੅Tsenam
culebrata tsarircamorqan. Tse culebraqa diabloqa libri ticrarirnin, ewanqa
$32&$/,36,6੄20੄21 484

mepapis tsepapis jinantin munducho


nunacunata engañaq. Tsenollam Gog y Juan riquecun sielutapis, que
Magog marcacho soldaducunatapis patsatapis mushoqtana

21
elliconqa imeca lamar aqushatanoraq, 1੅Tsepitanam riquecorqä patsata
Diospa wamrancunawan y sieluta mushoqtana. Punta
pelyayänanpaq. caq sieloqa y punta caq patsaqa
9੅Tse soldaducunam jinantin ladupa ushacashqanam carqan y mananam
ewarnin, PDOOXOOLSDPDOOXOOXUMLUXUXUL‫ێ‬ lamarpis carqannatsu.
\DQTD'LRVSDZDPUDQFXQDTXHFD\DQ‫ێ‬ 2੅Peru si, riquecorqäqa mushoq santu

qan marcata. Y tsenollam jirurüriyanqa Jerusalen marcatam, quiquin Diospa


Dios cuyanqan marcatapis nopanpita uräquecamoqta. Tse marcam
ushacätsiyänanpaq. Peru Diosmi allapa cuyellapaq carqan. Imeca
SHFXQDPDQVLHOXSLWDQLQDWDFDFKDUFD‫ێ‬ casacunanpaq shumaq bistishqa shipash
mur, limpu ushacäratsenqa. 10੅Y nobiunta shuyarëcaqno. 3੅Tsepitanam
engañacoq diablutanam, WVHDFKDFKLWD‫ێ‬ wiyecorqä *tronupita fuertipa queno
nam y uli *profetatanam asufriwan nimoqta: “Cananpitaqa Diospa
rupaquicaq qochaman jitarconqa, wayincho wamrancuna juntunam
paqasta junaqta wiñepa wiñenin tsecho pewan cawacuyanqa. Pellatam llapan
rupacuyänanpaq. nunacuna sirwiyanqa, \SHOODP'LRVQLQ‫ێ‬
cunapis canqa. 4੅Cananqa mananam
Nunacunata cuentata Dios mañan
waqayanqanatsu ni llaquiyanqanatsu,
11੅Tsepitanam riquecorqä yulaq püru mananam imancunapis nananqanatsu,
chipapäquicaq tronuta. Tse tronuchomi ni wanuyanqanatsu. Porqui tse
tëcarqan Dios. Tse öram que patsapis y sufrimientucunaqa ushacärishqanam”
sielupis limpu illacärerqan, y manam nir.
mas ricacorqannatsu. 12੅Jina riquecorqä 5੅Tsepitanam tëcanqan tronupita Dios

XQHWLHPSXLFKLFSLVMDWXQSLVZDQXFXVK‫ێ‬ queno nimorqan: “Cananqa llapantapis


qacuna Diospa nopancho shëcayaqtam. mushoqmannam tumaratserqö” nir.
Jina ricarerqämi librucuna Tsepitanam queno nimarqan: “Que
quichacäreqtapis. Tse librucunacho llapanta escribï. Que nenqäcunataqa
rurenincuna shimpenqanmannomi llapantam cumplishaq; porqui noqaqa
nunacuna jusgashqa cayarqan. Jucnin manam ulicütsu” nir.
FDTOLEUXQDPFDUTDQZLxHFDZH\RTFX‫ێ‬ 6੅Tsepitanam jina queno nimarqan:

napa jutincuna apuntaränan libru. 13੅Tse “Llapanpis cumplicärishqanam.


öram lamarpis, wanïpis, ZDQZDQ‫ێ‬ Noqallam imepitapis y ime camayaqpis
yarëcaq *sepulturapis pecunacho Diosqa cä. Tsemi yacunëpano ashimaq
wanushqacunata entregayarqan, y caqcunataqa wiñepa cawatsicoq
llapancunam jusgashqa cayarqan pucyupita yacun debaldilla qoycushaq.
rurenincunamanno. 14੅Tsepitanam 7੅Marcäquinincho alli tsaracoq caqllam

wanwanyarëcaq sepulturapis y wanïpis tse cawetaqa chasquiyanqa. Pecunapa


inɹernu qochaman jitashqa cayarqan. Diosninmi noqa cashaq. Y pecunaqa
Tse inɹernu qochaqa juc paqwe noqapa wamräcunam cayanqa. 8੅Peru
ushacätsicoqmi. 15੅Tsemanmi jitashqa noqarecur sufrita mantsaqcunataqa,
cayarqan, wiñe cawe librucho jutincuna noqaman mana creyicamoqcunataqa,
mana apuntaraqcunapis. chiquicunataqa, wanutsicoqcunataqa,
485 $32&$/,36,6੄21

lluta pulicoqcunataqa, brujucunataqa, tam. Tse shoqushqa carqan tse marcata,


*imajincunata adoraqcunataqa y SXQFXQFXQDWD\SHUTDQFXQDWDPHGLQDQ‫ێ‬
ulicoqcunataqa asufrillantin rupaquicaq paqmi. 16੅Tsenam anjelqa tsararëcanqan
inɹernu qochamanmi jitarcatsishaq, shoqushwan medir qallecorqan. Tsemi
tsecho juc paqwepa ushacäyänanpaq” tse marca mederqan ishque waranqa
nir. ishque pachac (2,200) quilometrucuna.
Anchunpis, largunpis y altunpis tse
Juan riquecun mushoq medidallam carqan. Porqui tse marcaqa
Jerusalen marcata carqan cuadradum. 17੅Tsepitanam
9੅Tsepitanam qanchis copacunacho mederqan muralla perqatana, y joqta
ultimu castigucuna tsararaq qanchis chunca pitsqa (65) metrum tse perqapa
*anjelcunapita jucnin caq noqaman anchinin mederqan. Tse anjelqa tseno
shamicur queno nimarqan: “Shamï, PHGLSDFXQDQSDTQXQDFXQDSDFRVWXPE‫ێ‬
ricatsishqequi Achcaspa nobianta” nir. rin medidatam inisherqan.
10੅Tsepitanam sueñïchono *Santu Espiritu 18੅Tse muralla perqaqa carqan “jaspi”

ricatsimanqancho juc anjel apacamarqan nishqan chipapäquicaq rumiwan


jatun jircapa puntanman. Tsechomi perqashqam. Y ruri marcanam carqan
ricatsimarqan mushoq Jerusalen santu oru püru. Chipapäquicarqannäqa imeca
marcata. Tse marcaqa Diospa glorian espejunomi. 19੅Tse murallapa
sielupitam uräquecamorqan. 11੅Tse simientonqa, shumaq chipapäquicaq
marcaqa Diospa chipapëninwanmi imeca chunca ishque (12) rumicunawan
MDVSLUXPLQRFX\HOODSDTFKLSDSlTXLFDU‫ێ‬ adornashqam carqan. Juc caqmi carqan
qan. Y imeca espejupanoran imecapis jaspi rumipita, juc caqnam carqan saɹru
ricacorqan. 12੅Tse marcaqa altu perqawan rumipita, juc caqnam agata rumipita,
y anchu murallawan murallashqam jucninnam esmeralda rumipita 20੅Juc
carqan. Puncuncunapis juc chunca caqnam onice rumipita, juc caqnam rubi
ishquemi (12) carqan, y cada rumipita, juc caqnam crisolitu rumipita,
puncuchomi juc anjel quecarqan. juc caqnam berilio rumipita, juc
Tsenollam cada puncucho juc juti caqnam topasiu rumipita, juc caqnam
escribirëcarqan. Tse juticunaqa carqan crisopraso rumipita, juc caqnam jacintu
Israelpa chunca ishque (12) castacunapa rumipita, y ultimu caqnam amatista
jutincunam. 13੅Quima puncucunam rumipita carqan. 21੅Tse murallapa
carqan inti yarqamunan caq ladu chunca ishque (12) puncuncunaqa
perqapa. Jina quima puncum carqan inti carqan, chunca ishque (12) SHUODVFX‫ێ‬
jeqanan ladu caq perqapapis. Tsenollam nam; cada puncum rurashqa carqan juc
jina derechu ladu caq perqapapis y itsoq perlasllapita. Tse marcapa jatun caq
FDTODGXSHUTDSDSLVTXLPDSXQFXFXQD‫ێ‬ callinnäqa carqan püru orupitam y
yan carqan. 14੅Tse marcapa murallanqa espejunoran chipapäcorqanpis.
chunca ishque (12) jatusaq sementu 22੅Tse marcachoqa mananam *WHPSOX‫ێ‬

rumicunapa janancho patsacashqam tapis ricarqänatsu; antis quiquin puedeq


quecarqan. Tse rumicunachomi Achcaspa Diostam y Achcastam aleru riquecorqä.
chunca ishque (12) apostolnincunapa Porqui pecunanam templu cuenta
jutincuna escribirëcarqan. quecayarqan. 23੅Tse marcaqa mananam
15੅Tse parlapämaq anjelqa nesitarqannatsu ni intita ni quillata,
WVDUDUsFDUTDQRUXSLWDMXFMDWXQVKRTXVK‫ێ‬ porqui quiquin Diosmi y Achcasmi
$32&$/,36,6੄21੄22 486

chipapëninwam actsiquicarqan. 24੅Tse rasonpa caqmi y marcäquipaqmi.


actsillam jinantin nasioncho Profetancunata cäyitseq Teyta Diosmi
salbacushqa nunacunata actsenqa. Tse FDFKDPDVKTDLPDSLVSURQWXSDVDFXQDQ‫ێ‬
marcata adornayänanpaqmi llapan paq caqcunata sirweqnincunata
reycunapis cuyellapaq riquesancunata musyatsinäpaq” nir.
apayanqa. 25੅Tse marcapa sawan 7੅Anjel Tseno nicamaptinnam, quiquin

SXQFXQFXQDWDSLVPDQDQDPZLFKTD\DQ‫ێ‬ *Jesucristuna queno nïcamarqan:


qanatsu. <SDTDVSLVPDQDQDPFDQTDQD‫ێ‬ “¡Cutimunäpaq ichicllanam pishin!
tsu. 26੅Mepitapis, tsepitapis llapan ¡7VHPLTXHOLEUXFKRLPDSLVSDVDFXQDQ‫ێ‬
nunacuna apayanqa tse marcaman paq caqcunata musyar cäsucoqcuna
riquesancunata. 27੅Tse marcamanqa cushicuyätsun!” nir.
PDQDQDP\HFX\DQTDQDWVXMXWVDVDSD‫ێ‬ 8੅1RTD-XDQPLTXHOODSDQZLOODUL\DQ‫ێ‬

cuna, melanepaq llutanta ruraqcuna, ni qaqta wiyarqä y ricarqä. Tsemi llapanta


ulicoqcunapis. Tsemanqa yecuyanqa ricatsimaq y willamaq anjelpa
Achcaspa libruncho jutincuna nopanman qonquriquicorqä
apuntashqa caqcunallam. adoranäpaq. 9੅Peru anjelnam queno

22
1੅Tsepitanam tse *DQMHOULTXHFD‫ێ‬ nimarqan: “Ama noqataqa adoramëtsu,
tsimarqan wiñepa cawatsicoq Porqui noqapis qamno y creyicoq
cristalyäquicaq mayuta. Tse mayoqa mayiquicunanollam y Diospa *SURIHWDQ‫ێ‬
yarqaquecamorqan Dios y Achcas cunanollam Diospa sirweqninmi cä.
tëcayashqan *tronupitam. 2੅Tse marcapa 7VHQROODPTXHOLEUXFKRHVFULELVKTDFX‫ێ‬
presisaq caq callinpa chopinpam tse nata cäsucoqcunanolla jina cä. Tsemi
mayu pasarqan. 7VHPD\XSDFXFKXQFX‫ێ‬ Diosnintsicllata adoreqa” nishpa.
nachomi wiñepa cawatsicoq monticuna 10੅Jina quenopis nimarqam: “Que

carqan. Tse monticunapitam watacho librucho imapis pasacunanpaq caqcuna


chunca ishque (12) cuti frutanta escribirëcaqcunata ama amuräquïtsu;
cosechayaq. Raprannäqa jinantin nasion porqui llapanpis cumplicänanpaqnam
nunacunapa qeshyenintam cachacätseq. quecan. 11੅Mana alli ruraqcunataqa
3੅Tse marcacho jutsa rure manana jaqiriquï mana allicunata rurar
captinmi, mana pipis castiguman cacuyänanpaq; y llutancunata mana jaqi
yecuyanqanatsu. 7H\WD'LRVPL$FKFDV‫ێ‬ munaqcunaqa; tseno llutancunallacho
wan tse marcachoqa nunancunawan cawacurëcayätsun. Peru allillata rure
imeyaqpis quecanqa. Y llapancunam munaqcunaqa; allicunallata ruracur
Teyta Diosta adorayanqa. 4੅Tsechomi carëcayätsun, y Diosllapaq queta
llapan nunacuna Diosta cara cara PXQDTFXQDTDMLQDZDUDQZDUDQ'LRVOOD‫ێ‬
ricayanqa y llapan nunacunapa paq cawaquita tïrayätsun” nir.
XUFXQFKRPL'LRVSDMXWLQSLVDSXQWD‫ێ‬ 12੅Anjel tseno nicamaptinnam,

ranqa. 5੅Tsechoqa patsapis manana Jesucristuna jina yape queno nimarqan:


paqasyaptinmi, wanayanqanatsu intipa “¡Rasonpam prontu cutimü! Shamurmi,
actsinta, ni ima actsita. Quiquin Teyta OODSDQQXQDFXQDSDTSUHPLXQDSDPX‫ێ‬
Diospa chipapëninllam actsenqa shaq rurayashqanmanno qonäpaq.
nunacunata. Tsechomi wiñepa wiñenin 13੅Noqaqa manaraq que patsata

mandacuyanqa. camarpis quecarqänam, \LPHFDPD\DT‫ێ‬


6੅Tsepitanam tse *anjel queno pis quecashaqmi. Tsemi noqaqa
nimarqan: “Que willacushqäcunaqa imepitapis y imeyaqpis cawaq cä” nir.
487 $32&$/,36,6੄22

14੅Cushicuyätsun raccha ropancunata cawatsicoq yacuta debaldilla


taqshacoq cuenta portacoqcuna. Tsemi upuyanqa.੆m
pecunaqa yecuriyanqa puncupa tse 18੅Que librucho imapis pasacunanpaq

mushoq Jerusalen marcaman, y caqcunata wiyacoqcunatam alli buenu


micuyanqa wiñepa cawatsicoq montipa notiɹcayaq: 6LWVXQSLSLVTXHHVFULELVK‫ێ‬
frutantam. 15੅3HUXPDQDDOOLUXUDTFX‫ێ‬ qacunaman imallatapis yaparconqa,
naqa, brujucunaqa, jucwan jucwan Diosmi que librucho willaquicaq
oqllanacoqcunaqa, asesinucunaqa, castigucunapita mas castigun tse
*imajincunata adoraqcunaqa y nuna nunapaq yaparcaponqa. 19੅Jina sitsun
mayinta ulipar engañaqcunaqa manam SLSLVTXHOLEUXFKRLPDSLVSDVDFXQDQ‫ێ‬
tse marcaman yecuyanqatsu. paq escribirëcaq willaquicunata
16੅Jesucristum queno nin: “Noqam imanllatapis jorqarenqa; Diosmi petapis
DQMHOQwWDFDFKDPRUT|QRTDPDQFUH\LFD‫ێ‬ jorqarenqa que librucho willaquicaq
moqcunata imapis pasacunanpaq Jerusalen santu marcaman yecurir,
caqcunata musyatsinäpaq. Noqaqa wiñe cawe montipa frutanta micurinan
*Davidpa castanpita mireninmi cä. Y quecaptin.
qoya waraq qoyllurnomi chipapäquicä” 20੅4XHFXQDWDZLOOD\lQDTSDTFl\LWVL‫ێ‬

nir. maq Jesucristum queno nin: “Aumi,


17੅*Santu Espiritum y Achcaspa nobian shamunäpaqnam quecä” nir.
cuenta shuyaquicaqcunam niyan: Noqantsicna nishun “¡Tseno callätsun!
“Cuticamïna, Teyta” nir. Y queta ¡Eucallämïna, Teyta Jesus!” nir.
wiyaqcuna jina niyätsun “Cuticamïna 21੅Teytantsic Jesucristu llapequita alli

Teyta” nir. Y pipis yacunaqcunaqa queninwan yanapecuyäshï shumaq


shayämutsun, mana pagashpam cawaquicho cacuyänequipaq.

m¬22.17 Is 55.1.
APOCALIPSIS 488
GLOSARIO
Mushoq Testamentucho sasa
palabracunata cäyitsiquicuna

Abraham carqan. 3DSlQLQ+HURGLVZDQXTXLFXS‫ێ‬


Une tiempu Abraham jutiyoq tinnam, petana Roma cesar Claudio
nunam Teyta Diosman marcäcoq churarqan Israelpa “Calcis” nishqan
carqan. Warmin Sara qolloq captin MXFWDFVKDOODQSURELQVLDQFKRPDQGD‫ێ‬
wamrancuna manam carqantsu. coq cananpaq. Judea probinsiacho
Ishcanpis tsatsayäcushqanam Porcio-Festo mandacoq queman
cayarqan: Abraham pachaq (100) yecuptinmi, Agripa felisitaq ewarqan.
watayoq y Sarana ishqon chunca (90) Tsechomi Agripata mas waquin
watayoq. Tseno quecayaptinmi, autoridacunatawan Pablu willarqan
Abrahamta Teyta Dios queno nerqan: imanopa Jesucristuman creyicoq
“Qampita yureqpitam yupetapis mana ticranqanta.
puedipaq mirayanqa” nir. Abrahamqa /H\LQTXLTXHSDMLQDFXQDFKR´+HUR‫ێ‬
auquinna quecarpis, Teyta Dios dis” nir escribishqata.
änenqanman marcäcurmi creyerqan Hch 25.13-26.32
pepita yureqpita atsca nasionman Altar
mirayänanpaq caqta. Teyta Dios Une israel nunacuna altarcunata
änenqannollam Abrahampa tsurin rumicunawan perqarmi rurayarqan.
Isaac yurerqan warmin Saracho. Tse altarcunachomi saserdoticuna
Tsenopam Abrahampita miraqcuna animalcunata pishtarir cayayaq
ticrayarqan juc nasionman. $EUDKDP‫ێ‬ nunacunapa jutsancunata Teyta Dios
pita miraqcunapa jutinmi israel perdonananpaq. Tsenollam qerupita
nunacuna. tacsha altarcunatapis rurayarqan
Abrahamta tseno änirmi Teyta Dios insiensiuta qoyatsiyänanpaq.
quenopis nerqan: ´4DPSLWDPLUDTFX‫ێ‬ /H\LQTXLTXHSDMLQDFXQDFKR´,QVLHQ‫ێ‬
napitam metse marcacho nunacunapis siu” y “Saserdoti” nir,
bendisionta chasquiyanqa” nir. escribishqacunata.
Gn 12-25 Anjel
Agripa Anjel ninanqa griegu idiomacho
Agripaqa apostol Santiaguta “willacoq” ninanmi. Anjelnincunatam
wanutseq caq Herodispa tsurinmi 7H\WD'LRVFDFKDPRUTDQQXQDFXQD‫ێ‬

489
Cäyitsiquicuna 490

man willaquininta willacatseq. Teyta marcapa mandacoqnin pagarqan


Diosmi anjelcunatapis camarqan peta israel nunacunata maldisyïcunanpaq,
sirwir imeyaqpis cawayänanpaq. tsenopa gueracho ganananpaq; peru
Manam imepis wanuyantsu. Pecunam manam munarqantsu. 0DQDPXQHFDU‫ێ‬
imepis Teyta Diosta sirwir alabecäyan pis, qellepaqrecurmi ewarqan israel
nopancho. nunacunata maldisyoq, ashnunta
7H\WD'LRVFDPDQTDQZDTXLQDQMHOFX‫ێ‬ montacurcur. Peru Teyta Dios manam
nallam mana alliman ticrar, Satanaspa jaqerqantsu maldisyunanta.
sirweqnin supëcunapis cayan. Leyinqui Jud 11; 2 Pe 2.15
que pajinacunacho “Satanas” y Camellu animal
“Supëcuna” nir, escribishqacunata. Camelloqa allapa jatun animalmi.
Mc 1.13; Hch 5.19; He 1.14 Lasaq cargacunatam puritsin caru
Apäqui tamya biajicunapa. Millwanpis cerdano
Une tiempum Noe jutiyoq nunalla allapa chucrum. Tse millwanpita
Teyta Diosta cäsucoq carqan. Waquin awashqam bautisacoq Juanpa ropan
nunacunaqa manam Teyta Diosta carqan. Riquë Mc 10.25 dibujuta.
cäsucuyarqantsu. Llapan nunacunatapis Mc 1.6; Lc 18.25
Noetawanmi Teyta Dios willacatserqan “Canaan” nenqan marcacuna
jutsa rurenincunata mana dejarqa, Canaan marcacunaqa carqan
apäqui tamyawan ushacayänanpaq Mediterraneo lamarpa cuchunchomi,
caqta. Tseno willacuptinpis nunacuna inti yarqacamunan caq ladupa.
manam cäsuyarqantsu. Tseno captinmi, Tamañunqa carqan Ancash
Teyta Dios, Noeta nerqan jatun gare departamentuntsicnollam.
barcutano arcata rurananpaq, tsewan “Canaan” marcacunachoqa imeca
Noepa castancunata y imecalaya muruquicunapis shumaqmi patsaq;
animalcunata salbananpaq. peru tsecho nunacunam allapa mana
Barcuman yecuriyaptinnam, alli cawaquicho cayarqan. Tsemi une
qallaquïcorqan tamya chuscu chunca Abrahamta Teyta Dios änerqan pepa
(40) junaq paqasta y junaqta mana willcancunapita miraqcunata tse
päreta. Tsechomi yacupis mayuno marcacunata entregananpaq caqta.
atsca yarqamorqan patsa rurinpita. Tse änenqannollam Teyta Dios
Barcunam cascar qallecorqan yacu entregarqan. Tse marcacunatanam
enteru munducho atscayar juntaptin. jutitsiyarqan “Israel” nishpana, tsecho
Tse witsancunaqa yacu tsapärerqanmi Israelpa mirenincuna tarayaptin.
llapan jatusaq jircacunatapis. Tsemi Leyinqui que pajinacunacho “Israel
nunacuna y animalcuna yacucho nunacuna” nir, escribishqata.
shenqacar ushacäyarqan, peru tse Cesar
EDUFXUXULQFKRFDTFXQDOODPVDOEDFX‫ێ‬ Cesarqa manam juntintsu carqan,
yarqan. Tse jircacunata tsapäreq sinoqa “mas mandacoq” ninanmi
yacupa jutinmi carqan apäqui tamya. carqan. &HVDUTDFDUTDQ5RPDQDVLRQ‫ێ‬
Gn 9.9-17; He 11.7; 1 Pe 3.20; cho mas puedeq mandacoqmi.
Mt 24.38-39 Cesarmi metse nasioncunatapis
Balaam mandaduncho catserqan. Jesus
Balaamqa carqan Diospaq uli yurinan witsanqa quecarqan cesar
willacoq tucoqmi. Petam Moab Augusto jutiyoqmi, y wanutsiyänan
491 Cäyitsiquicuna

witsannam “Tiberiu” niyanqanna clabarecar ras wanurerqan, y alli


cesar quecarqan. Pablu Romaman nunacunam mandacoq Pilatuta ayanta
chanqan witsannam Claudiuna cesar mañarirnin ras pampariyarqan.
quecarqan. Mc 15
Jn 19.12 David
Contratu, Une caq y Mushoq caq Davidqa carqan Belen marcapita
Israel nunacunataqa Teyta Dios israel nunam. Petam Teyta Dios
acrarqan wamrancuna cayänanpaqmi. acrarqan Israel nasioncho rey
Tseno acrarmi pecunawan contratuta cananpaq. Davidpa castanpita
rurarqan imepis yanapananpaq. Israel salbacoq Cristu yurinanpaqmi une
nunacunaqa tse contratuta profetacuna escribiyarqan. Y
chasquirmi, äniyarqan Teyta Dios niyanqannollam Davidpa castanpita
mandaconqancunata imepis Jesus yurerqan Belen marcacho.
cäsuyänanpaq (Dt 5.27). Tsetam 2 Sa 7.12-16; Is 9.6-7; Jr 23.5-6
nintsic “Une Caq Contratu” nir. Diaconu
Tsecunam willacun “Antiguo Diaconu nintsicqa inglisiacho
Testamento” nenqantsiccho. Pecuna sirwicoq nunacunatam. Tseno
tse Une Caq Contratuta mana sirwicoq cayänanpaqmi apostolcuna
cumpliyaptinmi, Teyta Dios acrayarqan qanchis nunacunata
dejarïcorqan munayanqanta rurar Jerusalen inglisiacho.
cawayänanpaq. 7VHUHFXUPLVXUIULWVHU‫ێ‬ 1 Ti 3.8-10; Hch 6.1-6
qan. Tseno cawayänanpaq dejarishqa Diesmu
carpis, ancupäcoq queninwanmi Teyta Diosmi israel nunacunata
Mushoq Contratutana rurashqa mandarqan chunca qellepita juc
MXWVDQWVLFFXQDSLWDSHUGRQDPlQDQWVLF‫ێ‬ qelleta qoyänanpaq, jina chunca
paq. Tsecunatam willacun “Mushoq animalnincunapita jucta qoyänanpaq
Testamento” nenqantsiccho. 1RTDQWVL‫ێ‬ y chunca arobapita juc arobata
crecur wanunan captinmi, 6DOEDGRU‫ێ‬ qoyänanpaq. Tsepam jutin diesmu.
nintsic Jesucristu queno nerqan: Lc 18.12
“Noqa yawarnïta jichar wanuptïmi Dios o Diospa Acrashqan
Teyta Dios nunacunawan Mushoq Israel nunacunaqa shuyayarqan juc
ContratutaUXUDQTDQRTDPDQFUH\LFD‫ێ‬ FDOOSDVDSDQXQD\XULFXULUHQHPLJXQ‫ێ‬
moq caqcunata jutsancunapita cunapita salbayänantam. Diospa
perdonananpaq” nir (Mt 26.28). palabranta leyirmi pensayarqan Israel
Dt 6.1-25; Dt 27-28; He 8.9 marcaman Dios Yaya juc nunata rey
Crus churecuptin jinantin nasioncunata
Roma autoridacunam crusman mandananpaq caqtam. Pepaqmi
clabar wanutsiyaq jutsayoq jalla niyarqan ‘Dios Acrashqanmi canqa’
nunacunata y Roma nasionpa contran nir. Tsemi Jesucristupaq pensayarqan
sharcoqcunata. Cruscho waneqa pe cashqanta, y pensayarqan
carqan allapa nacaquimi. Oraqa atsca ‘Cananqa pechi rey yecurir
junaq cruscho clabarecar manam pelyamonqa, y libraramäshun Roma
wanuyaqtsu. Y manam munayaqtsu nasionpita, pellana mandacoqnintsic
jipirir pampayänantapis manaraq cananpaq’ nir. 0DQDWVHQRUXUDSWLQ‫ێ‬
wanuyaptenqa. Jesusmi siqa cruscho nam Israelcho mandacoqcuna
Cäyitsiquicuna 492

-HVXFULVWXSDFRQWUDQVKlULFXUFX\DU‫ێ‬ Disipulu
qan. Peru Dios Yayaqa Jesucristuta Jesus que patsacho cawanqan
cachamorqan mas puedeq caq tiempum waquin nunacuna yachaq
enemiguntsicta ushacatsinanpaqmi. mayestruncunawan puriyarqan pepita
Tseqa jutsallatsicoq Diablum. Cruscho yachacuyänanpaq. Tseno purir
wanurmi jutsata ruranqantsicpita yachacoqcunatam “disipulu” niyaq.
salbecamarqontsic. 7VHQRSDPFXPSOL‫ێ‬ Tsenomi Jesuswanpis disipuluncuna
rerqan profetacuna ‘Dios Acrashqan puriyarqan yachatsenqancunata
nunam, israel nunacunaman ewanqa’ yachacuyänanpaq. 7VHQRPLEDXWLVD‫ێ‬
nir, escribiyashqan. Jesucristum FRT-XDQSLV\IDULVHXFXQDSLVGLVLSXOX‫ێ‬
OODSDQQXQDFXQDWD'LRVSDPDQGDGXQ‫ێ‬ yoq cayarqan. Que pajinacunacho
llachona cayänanpaq permitïcushqa. leyinqui ‘Apostol’ neq palabrata.
Dios Yaya Jn 1.37
Dios Yayaqa jucllellam. Pemi Ellucayänan wayi
llapanta camarqan. Pemi imepitapis Metse marcacunachopis israel
imeyaqpis cawaq, llapantapis musyaq, QXQDFXQDSDTDHOOXFD\lQDQZD\LQFX‫ێ‬
alli ruraq, y cuyacoq. Allapa alli nam cayäporqan. Tsechomi
queninwanmi nunacunata camarqan juntacäyaq Teyta Diosman
peta cäsucur cushishqa cawayänanpaq. mañacuyänanpaq y Diospa palabranta
Nunacuna jutsancunapita inɹernuman yachacuyänanpaq. Tse wayillachomi
ewayänan quecaptinmi, ancupäcoq imeca sesioncunatapis rurayaq
queninwan jucllella cuyë tsurin autoridanincunawan; y tsellam carqan
Jesucristu salbacoqta que patsaman, escuelancunapis.
cachamorqan. Teyta Diosnintsic Mc 1.21; Hch 15.21
jucllella captinpis pepa palabranta Espada
leyirmi musyantsic Dios Yaya, tsurin Roma soldaducunapa espadanqa
Jesucristu, y Santu Espiritu, 'LRVQLQ‫ێ‬ carqan jatun puñal cutsillunollam, y
tsic canqanta. /H\LQTXLTXHSDMLQDFX‫ێ‬ ishcan ladupa aɹlashqam carqan.
nacho “ Santu Espiritu”, “Jesucristu” Jn 18.10; Ef 6.13; He 4.12
nir, escribishqacunata. Faraon
Jn 1.1,2; 14.16 Faraonqa manam jutitsu carqan,
Diospa palabran escribiranqancuna VLQRTD´(JLSWXQDVLRQFKRPDVPDQGD‫ێ‬
Teyta Diospa profetacunam, y coq” ninanmi carqan. Tsenomi ari
apostolcunam Diospa willaquininta (JLSWXFKRTDFDUTDQDWVFDTIDUDRQ‫ێ‬
une tiempo escribiyarqan Santu cuna. Imanomi Romacho carqan
Espiritu cäyitsiyaptin. Tsetam “Diospa cesar, y une Perunintsicchona carqan
palabran ”, o “Biblia” nintsic. inca; tseno Egiptu marcacho quima
2 Pe 1.21 waranqa (3,000) ZDWDFXQDPIDUDRQ‫ێ‬
Diospita Shamushqa nuna cuna mandacuyarqan.
“Diospita Shamushqa nuna” nerqan Une caq testamentuta leyirmi
Jesucristu quiquinpaqmi. Tseno nirmi Egiptu nasionpa faraonnincunata
disimuladulla nicarqan “Noqam, Dios tarintsic. Israel nunacuna Egiptu
Acrashqan cä” nir. 0DVWDFl\LQHTXL‫ێ‬ nasioncho esclabu quecayänan
paq leyinqui que pajinacunacho “Dios witsanpis, faraoncunam
Acrashqan” neqta. mandaquicayarqan.
493 Cäyitsiquicuna

Fariseucuna llam. Leyinqui que pajinacunacho


Jesus que patsacho quecanqan “Griegu idioma” nir, escribishqata.
witsanmi, israel nunacunacho Hch 21.40
¶)DULVHR·QLVKTDQJUXSXSLWDUHOLMLRVX‫ێ‬ Herodis
cuna cayarqan. Pecunam Moises Herodisqa shutin carqan, y tse
escribenqan leycunata llapanta castallapitam mandacoq atsca
cumplita tïrayaq. &UH\L\DTZDQXVKTD‫ێ‬ Herodiscuna cayarqan. Jesus yurinan
cuna cawariyämunanpaq caqtam y ZLWVDQSLV+HURGLVFXQDPWVHPDUFDFX‫ێ‬
anjelcunapis cayanqantam. Tseno nacho mandaquicäyarqan. (Lc 1.5)
quecarpis, pecunapita atscaqmi janan 7VHWLHPSXP-XGHDFKRPDQGDTXLFDU‫ێ‬
shonqulla alli tucoq cayaq. Tsemi qan ‘Herodis el grande’ niyanqan caq
Jesucristu tse fariseucunata fuertipa Herodis. 3HPLOOXOOX-HVXVWDZDQXWVL‫ێ‬
piñaparqan. /H\LQTXLTXHSDJLQDFXQD‫ێ‬ tar munar, atsca llullucunata
cho “Saduceo” nir, escribishqata. wanutserqan. Pe wanuriptinmi chuscu
Mc 7.1-13; Lc 11.37-54 caq tsurincuna mandacuyarqan.
Felix Leyinqui que pajinacunacho “Agripa”
Felixqa Roma nasionpitam carqan. nir, escribishqata.
Romacho cesar Claudium peta Israel Hch 12.1-3; Mt 14.10; Lc. 23.7
nasioncho Judea probinsiaman mas Imajin
mandacoq cananpaq churarqan. Imajincunaqa orupita, qellepita,
Felixpa warmenqa carqan Agripapa rumipita, y qerupita rurashqam
panin Drusilam. Apostol Pablu presu carqan. Waquinmi cayarqan nunapa
quecaptin jutsannaq canqanta LPDMLQQLQQR\ZDTXLQQDPDQLPDO‫ێ‬
cuentata qoquicarpis, llawirätserqan pano. Teyta Diosman mañacuyänanpa
3DEOXSDDPLJXQFXQDTHOOHQLQ\DFDSX‫ێ‬ UDQWLQPLZDTXLQQXQDFXQDLPDJLQFX‫ێ‬
rinanta munarmi. QDPDQPDxDFX\DT¶4XHPL'LRVQLQ‫ێ‬
Hch 24 tsic’ nir. Mañacuyanqancunata imagin
Griegu idioma wiyananta pensarmi altarnincho
Apostol Pablupa tiempun witsanmi animalcunata pishtayaq. 7VHHWVDFXQD‫ێ‬
JULHJXLGLRPDWDTDPHWVHPDUFDFXQD‫ێ‬ tanam micuyaq imaginpa jutincho
chopis parlayaq. Tseno captinmi ɹestata rurar.
Mushoq Testamentuta escribiyarqan Hch 7.39-41
griegu idiomacho. Leyinqui que Impuestuta cobracoq
pajinacunacho “Hebreu idioma” nir, Jesus que patsacho quecänan
escribishqata. ZLWVDQPL5RPDQDVLRQSDPDQGDGXQ‫ێ‬
Hch 6.1 cho cayarqan israel nunacuna.
Hebreu idioma Waquin israel nunacunatam Roma
+HEUHXLGLRPDTDXQHLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ autoridacuna contratashqa cayarqan
napa idiomanmi carqan. Jesucristu marca mayincunata impuestuta
manaraq yuriptinmi tse idiomacho Romapaq cobrayänanpaq. Impuestuta
Une caq Testamentuta escribiyarqan. pagueta mana munayaptenqa Roma
Jesucristu que patsacho quecänan VROGDGXFXQDWDZDQPLDPDODVFREUDWVL‫ێ‬
witsanqa parlayarqan griegu idiomata yaq. Asta tse impuestu cobraqcunaqa
y arameu idiomatam. $UDPHXLGLRPD‫ێ‬ TXLTXLQFXQDSDEROVLFXQFXQDSDT‫ێ‬
WDTDSDUOD\DTFDVLKHEUHXLGLRPDWDQR‫ێ‬ wanmi cobrayaq. Tsemi israel marca
Cäyitsiquicuna 494

mayincuna chiquir melanäyaq. Asta Jamaqui o jamacuyänan junaq


“Jutsasapacuna” nirmi, jamuräyaq. Israel nunacunatam Teyta Dios
Jesucristupa disipulun Mateopis mandarqan sabadu junaqcho mana
puntataqa impuestu cobracoqmi imatapis rurayänanpaq. Tse junaqqa
carqan. allapa consagradum carqan. Joqta
Mt 9.9-13 junaqchomi Teyta Dios que patsata
Insiensiu camar usharir qanchis junaqcho
Insiensioqa shumaq pucutaq montipa jamacurerqan. Tsemi tse junaqta
weqinmi. Tsetam Israel sacerdoticuna yarpäyänanpaq mandacorqan.
Teyta Diospa altarnincho rupatsir Ex. 20.8-11; Mc 2.23-28; Jn 5.9,10
qoshnïtsiyaq. Qoshnïtsiyanqanyaqnam Jesucristu
waqta patiucho waquincuna Teyta Jesucristu juteqa ishque palabrapita
Diosman mañacuyaq. Tse insiensiupa juntacashqam, Jesus y Cristu. Jesus
qoshnin pucutar witsepa ewaqno ninanqa “salbacoq” ninanmi. Cristu
mañaquinincuna Teyta Diosman ninanqa “Dios Acrashqan” ninanmi.
chanqantam pensayaq. Que pajinacunacho rique “Dios
Ap 8.3,4 Acrashqan” neqta.
Isla Jn 7.31
Isla niyanqa lamar chopincunacho Judas
tishqu patsacunatam. Tse islacunaqa Israel marcacho Judas shuticuna
waquin caqcuna allapa jatunmi. carqan comunmi, y shumaq shutim
Tsecunachomi marcacunapis can. Tse carqan. Manam Jesusta ranticoq
islacunamanmi apostol Pablu apostolpapis ashanantsu carqan Judas.
barcuwan purirnin chaq. Sinoqa shutinmi Judas Iscariote carqan.
Hch 21.1 Lebadurannaq tanta
Israel nunacuna, y mana israel Lebadurannaq tantaqa carqan israel
nunacuna nunacuna pascua ɹestancunacho
Israel nunacunaqa cayarqan une semananpi micuyänan tantam. Tse
tiempu Abrahampa mirenincunam juc tantata micurmi yarpäyaq Egiptu
castapita miraqcunam. Abrahamtam nasionpita yarqacayämonqanta.
Teyta Dios nerqan: ´4DPSLWDPLUDTFX‫ێ‬ Leyinqui que pajinacunacho “Pascua
QDTDFD\DQTD\XSHWDSLVPDQDSXHGL\DQ‫ێ‬ ɹesta” nir, escribishqata.
qanyaqmi” nir. Tse nenqannollam pepita Mt 26.17; Mc 14.12
mirayarqan juc nasion ruracanqanyaq. Lepra
Abrahampa willcan Jacobpa juc caq /HSUDTHVK\DTDDOODSDPDQWVH‫ێ‬
jutinmi carqan Israel. Tse jutitam paqmi. Qaram limpu lititir eucun.
“Israel nasion” nir, churayarqan tse Tseno lititirmi pasepa qeri mirar
miraqcunapa nasionninta. Tsetam nunapa cuerpunta ushacatsin. Tseno
cananyaq “israel nunacuna” niyan. captinmi, juc ladu nasioncunachoqa
3HFXQDWDP7H\WD'LRVPDQGDPLHQ‫ێ‬ leprawan qeshyaq nunacunataqa
tuncunata entregarqan. Y Señor chusyaqpa qarquriyan waquin
Jesuspis israel nunam carqan. nunacunata mana muyayänanpaq.
Leyinqui que pajinacunacho “Canaan Jina lepra qeshyapaqqa niyaq Diospa
nenqan marcacuna” nir, escribishqata. castigun canqanta.
Jn 4.22; Hch 10.28 Lc 17.11-19
495 Cäyitsiquicuna

Ley mana qonqayänanpaqmi Teyta Dios


Ricanqui que pajinacunacho ‘Moises queno nerqan. “Queta yarpar imepis
escribishqan leycuna’ neq palabrata. wata-wata pascua ɹestata selebrayan‫ێ‬
“Manä” nenqan miqui qui” nir. Tse ɹesta qallecunan junaqqa
“Manäqa” carqan qajapu niraq israel nunacuna mallwa üshatam
yuraq miquimi. Tse miquitaqa pishtar micuyaq y levadurannaq
chusyaq jircacunacho quecäyaptinmi, tantatam micuyaq semananpi. Jesus
israel nunacuna micuyänanpaq Teyta que patsachö quecaptinpis tse
Dios ramarecaqta warätsimorqan costumbrita rurecayarqanmi.
Egiptu nasionpita eucayämuptin. Ex 12.1-28
Israel nunacunaqa chuscu chunca (40) Pentecostes
watam tse miquita micuyarqan. Cosecha sega qallecuptinmi
Ex 16; Nu 11.4-9; Jn 6.31-32 yupayaq chuscu chunca isqon junaqta
Mirra (49). Y pitsqa chunca (50) junaq
0LUUDTDFDUTDQMXFPRQWLSDZHTLQ‫ێ‬ caqchonam rataramoq ‘Pentecostes’
pita rurashqa perfumim, y allapam niyanqan ɹesta. Tse ɹestataqa
cuestarqan. Binuwan tajurcuyaptenqa rurayaq Teyta Diosta cosechanpitan
anestesianomi nunapa cuerpunta agradesicurnin.
osuncäratseq. Tseta upurcorqa naneta Dt. 16.9; Hch 2.1-41
manam mäcuyaqtsu. Y olibu montipa Pilatu, Ponciu-Pilatu
aseitinwan tajurcuyaptinqa allapa Ponciu-Pilatoqa Roma nasionpitam
shumaq pucutaq perjumim ticrareq. carqan. Y llapan israel nunacunatam
Tsewanmi Jesuspa mortajantapis, mandarqan. Tsemi Jesusta
Josewan Nicodemu pasatsiyarqan wanutsiyänanpaqpis Pilatutaraq
pampayänanpaq. mañacuyarqan autorisasionta.
Mc 15.23; Jn 19.39 Lc 23.1-25
Moises escribishqan leycuna, Profeta
਼0RLVHVSDOH\ Une tiempucunam nunacunata
,VUDHOQXQDFXQDWDP(JLSWXQDVLRQ‫ێ‬ Teyta Dios acrarqan profetancuna
cho esclabu caquicäyaptin Moiseswan cayänanpaq. 7VHPLSHSDTZLOODFX\DU‫ێ‬
Dios Yaya jorqamorqan. Tsepita qan, y imapis pasacunanpaq
chusyaqcho quecayaptinnam Moisesta caqcunata musyatsicuyarqan. Tse
7H\WD'LRVTRUTDQPDQGDPLHQWXQFX‫ێ‬ willacoq nunacunatam “Diospa
nata “Sinai” nenqan jircacho. willacoqnin profeta” niyaq. 3URIHWDFX‫ێ‬
Tsenollam mas atsca leycunatapis nam cayarqan, Isaias, Jeremias, Joel,
Moises escriberqan Teyta Dios Jonas y mascuna.
cäyitsiptin. Tse escribenqancunata Hch 3.24
tarintsic Bibliachomi punta caq pitsqa Roma nasion, roma nunacuna
librucunacho, Genesis, Exodo, Roma nasionqa Jesus que patsacho
Levitico, Numeros y Deuteronomio. quecanqan witsan jinantin nasiontam
Ex 20.1-17; Dt 5.1-21; Mt 19.16-30 mandarqan. Roma mas mandacoq
Pascua ɹesta munenincho catsirmi soldaduncunata
Une tiempum Teyta Dios israel metse nasionman cachaq. Tsenomi
nunacunata esclabu caquïcayaptin Israel nasiontapis mandaduncho
Egiptupita jorqorqan. Tse jorqonqanta tsarararqan. Tseno captinmi Roma
Cäyitsiquicuna 496

nunacunata israel nunacuna allapa “Cachamushaq Santu Espiritutam


chiquiyarqan. /H\LQTXLTXHSDMLQDFX‫ێ‬ yanapayäshunequipaq” nir. Santu
nacho “Cesar” nir, escribishqata. (VSLULWXP-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTFX‫ێ‬
Hch 22.25 natapis yanapan Dios munanqanno
Saduceo shumaq cawacuyänanpaq. Jutsa
Jesus que patsacho quecaptinmi, rurecho cawaqcunatapis Santu
israel nunacunacho ‘Saduceo’ nishqan Espiritum cäyitsin salbasionta
grupupita cayarqan. Pecunam ashiyänanpaq. 6DQWXHVSLULWXFl\LWVLS‫ێ‬
SHQVD\DT0RLVHVHVFULEHQTDQOH\FXQD‫ێ‬ WLQPL%LEOLDWDHVFULEHTFXQDSLVHVFULEL‫ێ‬
lla Teyta Diospa yachatsiquinin yarqan Teyta Diospa palabrancunata.
canqanta. 3HFXQDTDPDQDPFUH\L\DU‫ێ‬ Hch 1.4; Jn 14.16-17
qantsu wanushqacuna Saserdoti
cawariyämunanpaq caqta. Tsenollam Israel saserdoticunaqa templucho
creyiyarqantsu anjelcuna canqantapis. Teyta Diosta sirweqcunam cayarqan.
Saduceucunaqa cayarqan mas ricu caq 3HFXQDPDQPLQXQDFXQDDQLPDOFX‫ێ‬
nunacunam. /H\LQTXLTXHSDMLQDFXQD‫ێ‬ QDWDDSDSD\DTDOWDUFKRUXSDWVLQDQ‫ێ‬
cho “Fariseo” nir, escribishqata. paq. Teyta Diosman mañacur
Mc 12.18-27 jutsancunapita perdonashqa
Samaria nunacuna cayänanpaqmi, tseno sacerdoticuna
6DPDULDTD,VUDHOQDVLRQSDFKRSLQ‫ێ‬ rurayaq. Tsenollam insiensiuta templu
cho probinsiam carqan. Samaria rurincho rupatsir Teyta Diosta
nunacunam Judiu nunacunawan mañacuyaq. Israel sacerdoticunaqa
allapa chiquinacuyaq. Levi castallapitam cayarqan.
2 Re 17.24-41; Lc 10.30-37; Jn 4.9 He 5.1-4
Sanhedrin Satanas
6DQKHGUHQTDFDUTDQLVUDHOQXQDFX‫ێ‬ Satanasqa allapa mana alli
napa corti supremanmi. Tsechomi espiritum. Tsetam ‘Beelzebu’ niyan.
nunacunata Moisespa leyninta mana 8QHQDTDDOODSD\DFKDT\VKXPDTOOD‫ێ‬
cumpliyaptenqa jusgayaq. Tse llan anjelmi carqan. Y Diosnintsicno
cortimanmi Jesustapis, Pablutapis, y queta munaptinmi, Diosnintsic
waquin apostolcunatapis apayarqan weqaparcamorqan sielupita. Pemi
jusgayänanpaq. Diospa contran car nunacunata jutsata
Hch 5.21 ruratsin. Peru Diosnintsicmi juc junaq
Santisimu cuartu inɹernumanna weqaparconqa tsecho
Templupa chopinchomi carqan juc wiñepaq sufrinanpaq.
jatun wayi. Tse wayipa rurinchomi Lc 10.18; I Pe 5.8-10
carqan “Santisimu” niyanqan cuartu. Seloti
7VHPDQTDPDVPDQGDFRTVDVHUGRWL‫ێ‬ Israel nasionchomi carqan juc grupu
llam qarepa yawarninta aparcur, ‘Cananista’ niyashqan. 7VHJUXSXOOD‫ێ‬
yecoq watacho juc cutilla nunacunapa tam ‘Seloti’ niyaq. Pecunam luchayaq
jutsancunapita Teyta Dios israel nunacuna Romanucunapa
perdonananpaq. poderninpita libri cayänanpaq.
Santu Espiritu Jesuspa jucnin caq disipulun Simonpis
Santu Espiritoqa Diosmi. Manaraq carqan tse grupupitam.
sieluman eucurmi Jesuspis nerqan Mt 10.4
497 Cäyitsiquicuna

Señalaqui (Cuerpucho señalaqui) temploqa carqan perqawan


,VUDHOQXQDFXQDSDFRVWXPEULFXQD‫ێ‬ coralashqam. Rurinchomi carqan
FKRPLOODSDQROOTXZDPUDFXQD\XUL\DQ‫ێ‬ jatun patiu. Tseyaqllam yecuyaq
qanpita puwaq junaq cumpliriptin jutinta mana israel caq nunacunam. Mas
churayaq; y compañonninpa puntanpa rurichonam carqan juc patiu.
qaranninta roqutsirmi señalayaq. Tse 7VH\DTOODP\HFX\DTLVUDHOZDUPL‫ێ‬
VHxDOTDFDUTDQ7H\WD'LRVSDQXQDQFX‫ێ‬ cuna. Jina mas rurichonam carqan
nana cayashqan compromisum. juc tacsha patiu. Tseyaqllam
Gn 17.10-14; Lv 12.3; Hch 7.8 yecuyaq llapan israel nunacuna.
Sepultura Mas rurichonam carqan juc jatun
Une israel nunacuna ayancunata wayi. Tse wayichomi carqan ishque
pampayänanpaq sepulturata rurayaq cuartucuna. Juc caqmi carqan
qaqacunacho machetano uchquïcurmi. yecurinallacho. Tsetam ‘Lugar santu’
Tse uchcutam tsapayaq jatun palta niyaq. 7VH\DTOODPOODSDQVDFHUGRWL‫ێ‬
rumiwan. Qaqacho tseraq cuna yecuyaq. Juc caqnam carqan
uchcutsishqa sepulturamanmi Teyta mas ruricho. Tsetam ‘Santisimu
Jesucristutapis pampayarqan. cuartu’ niyaq. Tsemanqa mas
Mc 15.46; Jn 11.38 mandacoq saserdotillam yecoq juc
Supëcuna cutilla watacho.
Supëcunaqa mana alliman ticrashqa 1 Re 6
anjelcunam cayan. Pecunam Diospa Tronu
contran Satanaspa mandunta rurarmi Tronu niyanqa mandacoq reypa
nunacunata munenincho tsaräyan. shumaq täcunantam. Tronuman
Tseno carmi waquin nunacunata, tecurmi reycuna mandaduncunacho
locuyätsin, chiquinacatsin, SHO\DQDFD‫ێ‬ tsararanqan caq nasioncunata
tsin, wanutsinacatsin, mana allicunata mandayaq. Rey tronunman
yarpätsin, y imeca llutancunata täriptenqa puedeq captinmi
ruratsin. Leyinqui que pajinacunacho nunacuna mantsar allapa respetar
“Satanas” nir, escribishqacunata. cäsuyaq. 7H\WD'LRVQLQWVLFLPHFDFKR‫ێ‬
Mc 5.1-20 pis puedeq reynintsic captinmi
Templu Mushoq Testamentucho nican
Temploqa carqan Teyta Diosta cielucho quecaq tronuncho
adorayänan jatun sitium. Tse tecanqanta.

Vous aimerez peut-être aussi