Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Mushoq Testamentun
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
Quechua del Callejón de Huaylas
y Vertientes
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
Quechua del Callejón de Huaylas
y Vertientes
Publicado por
© La Liga Bíblica 2008
1
1Tëta *Abrahampa y rey *Davidpa carqan rey David.
mirenincunapitam Jesucristoqa Rey Davidpa tsurinnam Salomon;
yuricorqan. Y quecunam Jesucristupa Salomonpa mamannam carqan Uriaspa
awiluncuna cayan: biudan; 7Salomonpa tsurinnam carqan
2Abrahampa tsurinmi carqan Isaac; Roboam; Roboampa tsurinnam Abias;
Isaacpa tsurinnam Jacob; Jacobpa Abiaspa tsurinnam Asa; 8Asapa
tsurinnam carqan Juda y wauqincuna; tsurinnam Josafat; Josafatpa tsurinnam
3Judaqa carqan Tamarpa qowanmi; Joram; Jorampa tsurinnam Ozias;
wamrancunanam carqan Zera y Fares; 9Oziaspa tsurinnam Jotam; Jotampa
7
6$10$7(212 8
a¬1.23 Is 7.14.
9 6$10$7(22
y pemi üsha mitseq cuenta israel tse paqastä niñu Jesusta y mamäntinta
nunäcunata cuidanqa’b —nir. pusharcur, Egiptuman ewacorqan.
7Tseno niyaptinnam, rey Herodisqa 15Tsechomi täcuyarqan Herodis
3
1Tse watacunam bautisacoq Juan SDTTD'LRVOLVWXTXHFDQXVKDFlUDWVLQDQێ
-XGHDSURELQVLDSDWVXQ\DTQLQFXێ paq. 11Noqaqa Diosman cutiquicoq
napa ewar nunacunata willaparqan. FDTWDTD\DFXOODZDQPLEDXWLVD\DVKTHێ
2Tse willapäcurmi, queno nerqan: qui. Peru qepäta shamoqmi siqa, ninano
—Teyta Dios mandacoqniquicuna rupecaqwan bautisayäshurniqui, *Santu
cananpaq tiempu chäramunnam. ¡Tsemi Espiritunta qoyäshunqui. Pëqa allapa
mana alli rureniquicunata jaqiriyë! poderyoqmi. Tsemi noqaqa sirwïtsu
—nir. llanqinta puritsinällapaqpis.g 12Pëqa
d¬2.18 Jer 31.15. e¬3.3 Is 40.3. f¬3.4 Langosta curoqa imeca pinteq wallpa curunomi.
g¬3.11 Tseno nirnin, nerqan pepita mana sirweq canqantam. Tse tiempucho sirweqnincuna
patronnincunapa llanquincunata puritsiyarqan.
11 6$10$7(234
4
1Tsepitanam *Santu Espiritu Jesusta 11Jesus tseno nïcuptinnam, diablu
5
carqan Pedru niyashqan Simon, y juc 17VHFKRQDPDOODSDDWVFDTQXQDFXێ
l¬4.16 Is 9.1-2.
13 6$10$7(25
6
cunacho laqyecuyäshuptiquipis, jucnin 1“ Paqtataq yo nunacuna
¡
ladu qaqllequicunatapis camapicunqui. ricayäshunequillapaq allicunata
406LWVXQMDTDFDQTHTXLSLWDGHPDQGDVKXUێ rurayanquiman! Tseno rurayaptiqueqa,
niqui, camsequita qochiyäshunqui, sielucho quecaq *Dios Yayapis manam
ponchiquitapis qotupecuyanqui. 41Sitsun premiyiquicuna qoyäshunquitsu.
pipis qepinta ishque quilometruyaq
apayänequipaq mandayäshunqui, ishque Llimushnapaq yachatsiquinincuna
quilometruyaqpis apecayäpï. 42Imatapis 2“Wactsacunata yanaparqa, ama tse alli
mañayäshonqequita qoycuyanqui. Y tucoq nunacunanoqa cayëtsu. Pecunaqa
prestadu mañacuyäshuptiquipis, ama *ellucayänan wayicunachopis, \FDOOLFXQDێ
‘manam’ niyëtsu; qoycuyë. chopis nunacuna alabayänanta munarmi,
trompetata tocaräcur yanapacuyan.
Jesus yachatsicun
Rasontam niyaq: Tsellanam pecunapa
chiquimaqnintsiccunata cuyanapaq
premiuncuna. 3Tsemi qamcunaqa
(Lucas 6.27–28, 32–36)
wactsacunata yanapayanqequita ni pitapis
43“Jinaqamcuna wiyayashqanquim willayänequitsu. 4Antis mana pipis
queno yachatsicuyanqanta: ‘Nuna PXV\DVKTDQOODZDFWVDFXQDWD\DQDSHFXێ
mayiquicunata cuyayanqui, \FKLTXL\Dێ yanqui. 7VHQRSDFDOODSD\DQDSD\DQTXHێ
shoqniquicunata chiquiyanqui’q nenqanta. quita ricashoqniqui Dios Yayam, TDPFXQDێ
44Peru noqanam niyaq: &KLTXL\lVKRTQLێ tapis mas allipa yanapecuyäshunqui.
quicunata cuyayanqui, y mana allita
rurayashoqniquicunapaq Teyta Diosta Jesus yachatsicun Diosta
mañacuyanqui. 45Tseno rurarmi, sielucho imano *mañacunapaq
quecaq Dios Yayapa wamrancunana (Lucas 11.2–4)
cayanqui. Porqui pemi intinta intitsimun 5“Diosta mañacur, ama alli tucoq
7
Yayam pacha juntata wätan, y 1“Ama nuna mayiquicunata
pishqucunapitaqa qamcunam mas baleq jusgayëtsu, qamcunapis mana
cayanqui. 27¿Meqequicunataq tse jusgashqa cayänequipaq. 2Porqui
yarpacachëniquicunawan juc junaqlla imanollam waquincunata condenayanqui,
mas cawarcuyanquiman!s tsenollam condenashqa cayanqui; y
28“ Imanirtaq jina ropacunallapaq LPDQROODPTDPFXQDSLVQXQDPD\LTXLFXێ
¿
yarpacachäcuyanqui! Masqui ricayë nata tratayanqui, tsenollam qamcunatapis
jircacunacho wetacuna imano winaqta. Dios tratayäshunqui. 3Qamcunaqa nuna
Pecuna manam uryayantsu ni mayiquicunapa nawincho saqwata
putscayantsu. 29Peru tseno quecaptinpis, ricarëcaq cuentallam cayanqui; peru
wetacunapa colorninwanqa manam ¡manam cuentata qocuyanquitsu
puedeq rey Salomonpa chaniyoq quiquiquicunapa nawiquicunacho troncu
r¬6.23 Tse tiempu costumbrincunacho “alli nawi” ninan carqan “allapa alli nuna” ninan; y
“mana alli nawi” ninannam carqan “mana alli nuna” ninan. s¬6.27 Waquin une escritucuna
niyan: “¿Meqequicunataq tse yarpacachëniquicunawan maslla jatunyarcuyanquiman!” nir.
6$10$7(27 18
caqqa chasquinmi; asheq caqqa tarinmi; wayunmantsu; ni mana alli monti alli
puncuta tacacoq caqtaqa quichapäyanqam. frutata wayunmantsu. 19Mana alli
9“ Acasu meqequipis tsuriquicuna wayoq monticunataqa muturirmi,
¿
tantata mañayäshuptiqui, rumincu ninacho cayecuntsic. 20Tsemi frutata
qoyanqui! 10Jina ¿acasu pescaduta acraqno pecuna imano cayanqanta
mañayäshuptiqui, FXOHEUDQFXTR\FX\DQێ musyariyanqui.
qui! 11Si qamcuna mana alli ruraq
quecarpis tsuriquicunata allicunata Manam llapantsu yecuyanqa
qoyanqui, sielucho quecaq *Dios Diospa mandaquininman
Yayanäqa mas alli carmi, mas allicunata (Lucas 13.25–27)
qoyäshunqui mañacuyaptiqueqa. 21“Manam llapan ‘Teytallä, Teytallä’
12“Imanomi munayanqui qamcunapaq nimaqnïtsu gloriaman yecuyanqa;
nuna mayiquicuna allita rurayänanta, sinoqa sielucho quecaq Dios Yayä
tsenolla qamcunapis pecunapaq rurayë. munashqanno cawacoqcunallam.
Tseno rurayänequipaqmi, Moises y 22Juisiu junaqmi atscaq niyämanqa:
aparcur cachacashqequita
Ishquelaya simientu musyayänanpaq.
(Marcos 1.22; Lucas 6.47–49)
24“Pipis que yachatsiconqäta wiyacur, Jesus cachacätsin *Romanu
cäsucoqcunaqa, imeca precabidu nuna capitanpa wäteninta
wayinta shäritsinanpaq qaqa janancho (Lucas 7.1–10; Juan 4.43–54)
simientuta patsätseqnomi cayan. 5Tsepitanam Jesus ewarqan
25Tseno qaqa janancho shäritsishqa Capernaum marcaman. Tsemannam
wayitaqa manam melaya tamyapis ni Romanu soldaducunapa capitannin
lloqllapis ni bientupis juchurenqatsu alli checur, Jesusta rogarnin, 6queno
ɹrmi patsashqa captin. 263HUX\DFKDWVLێ nerqan:
cushqäcunata wiyar, mana cäsucoq —Tëte, wayïchomi juc watenï lastima
nunaqa imeca juc upa nuna aqusha qeshyecan. Chaquinta ni maquinta
jananllacho wayita shäritseqnomi manam cuyutsita puedintsu, y allapam
cayan. 27Tseno aqusha jananllacho nanatsicun —nir.
shäritsishqa wayitaqa tamyapis, 7Tseno niptinnam, Jesus nerqan:
8
1Tsepitanam jircapita Jesus niptïpis, ruranmi —nir.
urämuptin, atscaq nunacuna peta 10Capitan nenqanta wiyecurnam,
cachacärerqan. nerqan:
—Teyta Jesus, qamwan eucunäpaq
Jesus cachacätsin papänïtaraq pampamushaq.
Pedrupa suegranta 22Tseno niptinnam, Jesus queno nerqan:
(Marcos 1.29–31; Lucas 4.38–39) —Qatirämeta munarqa jinallacho
14TsepitanamPedrupa wayinman shamï. :DQXVKTDQRFDTFXQDZDQXVKTDێ
Jesus ewarqan. Tsechomi Pedrupa cunataqa pampacuyätsun —nir.
suegran ɹebriwan qeshyar
cämarëcarqan. 15Tsenam Jesusqa Jesus paratsin shucuqui bientuwan
qeshyaqpa maquinta yatecorqan, y tse lamar laqcheqsaqta
öram ɹebripita cachacärerqan. Tsenam 23Tsepitanam Jesus lloqarerqan
t¬8.17 Is 53.4.
21 6$10$7(289
9
1Tsepitanam lanchaman lloqarcur eucorqan.
*disipuluncunawan eucuyarqan 10Tsepitanam Mateopa wayincho
—¿Imanirtaq mayestriquicuna
LPSXHVWXFREUDFRTFXQDZDQ\MXWVDVDSDێ Yawar ewewan qeshyacoq
cunawan juntacur micuyan! —nir. warmita y Jairupa tsurinta
12Tseta wiyecurnam, Jesus nerqan: Jesus cachacätsin
—Qeshyaqcunallam medicutaqa (Marcos 5.21–43; Lucas 8.40–56)
nesitayan; sanu caqcunaqa manam. 18-HVXVWVHQRZLOODSlFXUTXHFDSWLQێ
13 Ëwar yachacuyë! Ima ninantataq nam, *ellucayänan wayicho mandacoq
¡ ¿
*Diospa palabrancho escribirëcan queno Jairu chärir, Jesuspa nopanman
nir, ‘Manam munätsu qareniquicunata; qonquriquicur queno nerqan:
sinoqa munä ancupäcoq cayänequitam’u —¡:DUPLZDPUDOOlPLZDQXTXLێ
nir? Tsemi noqaqa que patsaman cushqa! ¡Acu, eweculläshun, \DWHFXSWLێ
VKDPXVKTDFlDOOLUXUDTQXQDFXQDPDQێ qui cawarirallämunanpaq! —nir.
tsu, sinoqa jutsasapacunamanmi. 19Tseno niptinnam, Jesusqa sharcur
10
31Peru, yarqurir öram willacur 1Tsepitanam Jesus chunca
TDOODTXLFX\DUTDQ-HVXVFDFKDFlWVL\DQێ ishcaq (12) disipuluncunata
qanta, tse jinantin marcacunacho. qayarir, SRGHUQLQWDTRUTDQQXQDFXQDێ
pita *supëcunata qarquyänanpaq y
Jesus parlaratsin juc muduta
WXTXLOD\DTHVK\DSLWD\QDQDWVLTXLFXQDێ
32Wiscucuna yarqurëcayaptinam, pita cachacätsiyänanpaq.
waquin nunacuna Jesusman 2Chunca ishcaq (12) apostolnincunapa
x¬10.16 Tse animalqa atoq ricoqmi peru mas jatun, y shutin “lobum”.
25 6$10$7(210
11
1Tseno chunca ishque (12) nircu? ¡Aumi! 3sTDWVHSURIHWDFXQDSLWDێ
*disipuluncunata cösa notiɹcaێ pis mas presisaqmi. 10Juanpaqmi
rirnam, Jesus eucorqan Galilea *Diospa palabran escribirëcan queno:
probinsiacho quecaq marcacunapa alli ‘Puntequitam willacoqnïta
willaquininta willapäcunanpaq. cachashaq,
nänita alistaq cuenta nunacunata
Bautisacoq Juanpa disipuluncuna willapänanpaq’a nir.
ewayan Jesusman 11Rasontam niyaq: bautisacoq Juanno
(Lucas 7.18–35) SUHVLVDTQXQDTDPDQDPLPHSLVFDVKTDێ
2Tsepinmi bautisacoq Juan carselcho raqtsu. Tseno captinpis, Diospa
llawirëcarqan. Tse carselcho quecarmi PDQGDTXLQLQFKRTXHFDTTROOPLVKRQTXێ
*-HVXFULVWXUXUDVKTDQFXQDWDPXV\DUHUێ cunam mas presisaqqa cayan.
qan. 7VHPLFDFKDUTDQZDTXLQGLVLSXOXQێ 12“Bautisacoq Juan willapäcur
a¬11.10 Mal 3.1; Ex 23.20. b¬11.14 Diospa palabrancho Malaquias 4.5 nin: ‘Manaraq juisiu
junaq chämuptin *profeta Elias cutimunan caqta.’
27 6$10$7(21112
12
1Tsepitanam
¿niyanquicu? ¡Manam, inɹernuman *jamacuyänan
qarpushqam cayanqui! Porqui sitsun MXQDTFKR-HVXVGLVLSXOXQFXQDێ
marquequicunachono Sodoma marcacho wan trigu murushqa cuchunpa
milagrucunata rurayanman carqan, tse ewarëcayarqan. Disipulucunanam
marca canancamayaqmi quecanman carqan. mallaqarnin, HVSLJDWDTXLSFKXULUXFKX\DUێ
24Peru niyaqmi: Juisiu junaqmi Sodoma qan. 2Tseno rurayanqanta riquecurnam,
PDUFDQXQDFXQDFDVWLJDVKTDFD\DQTDQSLWDێ *fariseucuna Jesusta queno niyarqan:
pis mas feyupa castigashqa cayanqui.” —¡Riquë disipuliquicunata! ¡Jamaqui
junaq *leynintsicpa contran rurayan!
Jesus willapäcun 3Tseno niyaptinnam, Jesusqa nerqan:
yachatsicushqanno —¿Qamcuna manacu *Diospa
cawacuyänanpaq palabranta leyishqa cayanqui, rey
(Lucas 10.21–22) *David yanaqincunawan mallaqar,
25Tsenowillapäcurëcarnam, Diosta rurayanqanta? 4Pemi Dios adorana
alabarninna Jesus queno nerqan: wayiman yecurirnin, Diospaq churashqa
13
43Tsepitanam quenona Jesus 1Tse junaqmi Jesus wayipita
willapäcorqan: “Supëyoq nunapita supë yarqur ewarnin, Galilea nishqan
yarqurirmi, tsunyaqcunapa ewar, Lamar cuchuncho täcurerqan. 2Tseman
mechopis jamacunanpaq ashirnin atscaq nunacuna elluquecuyaptinnam
purican. Mana tarirninnam, queno nin: Jesusqa juc barcuman lloqarcur täcurerqan.
44‘Yarqamonqä nunamanmi cuticushaq 1XQDFXQDQDPODPDUFXFKXQFKRTXHGDULێ
täraq’ nir. Cutïcurnam, tse nunapa yarqan. 3Tsechonam iwalatsiquicunawan
shonqunta tarin imeca shumaq Jesus yachatsicur qallecorqan queno:
g¬13.15 Is 6.9-10.
6$10$7(213 32
cuticunaq, \LPHFDQFXQDWDSLVUDQWLTXLێ
Jesus cäyitsicun balliguwan cur tse qelle pamparanqan chacrata
iwalatsicur yachatsiconqanta ranticurcunaq.”
36Tsepitanam juntacashqa quecayaq
nunacunata witsiratsir, -HVXV\HFXUHUێ Allapa chaniyoq perlaswan
qan wayiman. Disipuluncunanam iwalatsicur Jesus yachatsicun
Jesusman witïcur queno niyarqan: 457VHSLWDQDP-HVXVTXHLZDODWVLTXLێ
14
1Tse tiempum Galilea marcacho carselman ewecur bautisacoq Juanta
rey Herodis mandacoq quecar roquliyänanpaq. 117VHQDPVROGDGXFXێ
wiyarerqan Jesuspaq nunacuna allapa naqa Juanpa peqanta aparnin, juc jatun
35 6$10$7(214
15
1Tsepitanam Jerusalenpita ewaq 12Tsenam disipuluncuna Jesusman
caqqa wiñe cawetam tarenqa. 26Porqui witïcur yatarirnin, Jesus queno nerqan:
¿imapaqraq juc nunata sirwenqa —Ama mantsacäyëtsu. Sharcuyë —nir.
jinantin mundupa dueñun canqanpis, 8Niptinnam, ñuquircur manana
m¬18.16 Dt 19.15.
43 6$10$7(21819
19
PDTXLQWDFKRTSDFXUFXUTXHQRURJDFRUێ 1Tseno yachatsicurirnam, Jesus
casacuyätsuntsu. taporqan:
20
cäyiyämë: Allapa sasam canqa juc 1“Diospa mandaquinincho
FDSRT\RTQXQDSDT'LRVSDPDQGDTXLێ queqa quewanpis iwalanmi: Juc
ninman yecunanpaq. 24Tsemi yapepis asendadum qoya qoyalla callicunapa
niriyaq: ¡Mas alerim awjapa uchcunpa ewarqan ubas chacrancho
juc jatun animal *camellu pasarinman, uryayänanpaq peyuncunata asheq.
MXFFDSRT\RTQXQD'LRVSDPDQGDTXLێ 2Peyuncunata taririrnam, queno nerqan:
¿LPDQLUWDTDOOLFDQTlWDZDTDSXFX\DQێ —4DPFXQDTDPDQDPPXV\D\DQTXLێ
qui!·µQLU. tsu imata mañacayämanqequitapis.
47 6$10$7(22021
21
queta munarqa, llapantam sirwiyänequi. 1Jerusalenman yequicarnam,
27Meqequipis mayor queta munarqa, Olibus nishqan jircacho quecaq
esclabu cuentam cayänequi. 287VHQRێ Betfage marcaman chäriyarqan.
llam Diospita Shamushqa Nunapis que Tsepitam Jesus ishcaq *disipuluncunata
patsaman shamushqa nunacunata cacharqan 2queno nishpa:
sirwinanpaq, y manam nunacuna —Ewayë taqe ricaquecamoq marcaman.
sirwiyänanpaqtsu, sinoqa yawarninwan Tseman chärirmi, tariyanqui wawayoq
nunacunata rescatananpaqmi. ashnu watarëcaqta. Tse ashnucunata
pascarir apayämunqui. 3Sitsun pipis
Jesus cachacätsin ishque
‘¿Imapaqtaq ashnuta pascayanqui?’
wiscucunata
niyäshunqui, ‘Teytam nesitan. Rasllam
(Marcos 10.46–52; Lucas 18.35–43)
cutiratsiyämushaq’ niyanqui.
29Tsepitanam Jerico marcapita Jesus 4Tsecunata ruraptinmi, *profeta queno
22
—Canan qamcuna niyämë: Tse ubas 1Tsepitanam Jesus juc mas
chacrayoq asendadu tse chacran iwalatsiquiwan queno nishpa
tsaraqcunaman ewecur, ¿Imatataq yachatsicorqan:
ruranqa? 2“Diospa mandaquinincho queqa
41Nunacunanam niyarqan: iwalan imeca juc rey tsurinta casatsir
—Mana ancupashpachi tse mana alli banquetita ruranqanwanmi. 3Tse reymi
ruraq nunacunata wanutsenqa. Y VLUZHTQLQFXQDWDFDFKDUTDQFRPELGDێ
VROGDGXQFXQDWDWVHZDQXWVLFRTDVHVLQXێ y *+HURGLVSDJUXSXQSLWDSLVFDFKD\DUێ
cunata wanuratsiyänanpaq, \PDUFDQFXێ qan Jesusta queno niyänanpaq:
natapis cayecuyänanpaq. 8Tsepitanam —Mayestru, musyayämi rasonpa
reyqa sirweqnincunata queno nerqan: caqllata parlanqequita. Qamqa manam
‘Llapanpis listunam banquetipaq; y ni meqan nunaman qaqanquitsu. Rason
combidanqä nunacuna manam caqllatam Dios munashqanno
meresiyashqapistsu shamunanpaq. cawayänäpaq yachatsiyämanqui; ni
9Tsemi ewayë callicunapa y manam meqan nunapa gustunta
combidayämï llapan tariyanqequi ruranquitsu. 17Tsemi mä nïcayämë,
nunacunata que casaqui banquetiman ¿Allicu *Roma mandacoq *cesarpaq
shayämunanpaq.’ 10Tsenam tse impuestuta pagashwan o manacu?
sirweqnincunaqa callicunapa ewar, —nir.
pushecayämorqan llapan tariyanqan 18Jesusnam yachellapa mana allita
yuririptinna, difuntupa tsurin cuenta juc mayestru. Pemi Jesusta mana alliman
catsun’y nir. 25Masqui wiyarämë: ishquitsita munar queno taporqan:
Cayänaq qanchis wauqicunash. Mayor 36—Mayestru, 'LRVSDPDQGDPLHQWXێ
caqshi casacorqan juc warmiwan y cho ¿Meqan caqtaq mas presisaq? —nir.
manaraq tsurin captinshi, tse nuna 37Jesusnam nerqan:
23
1Tsepitanam tsecho quecaq qamcunacho mandacoqqa, qamcunatam
nunacunata y *disipuluncunata, sirwiyäshunequi. 12Porqui pipis
Jesus queno nerqan: 2´/H\\DFKDWVLFRTێ quiquintä nuna tucoqqa penqacushqam
cunaqa y fariseucunaqa quiquin Moises canqa; y qollmi shonqu caqqa allapa
cuentam, 7H\WD'LRVSDPDQGDPLHQWXQێ presisaqmi canqa.
cunata yachatsiyäshurniqui quecayan. 13“ Allau, DOOLWXFRTOH\\DFKDWVLFRTێ
¡
3Tsemi pecunata cäsucuyänequi y cuna y fariseucuna! Puncuta wichqaq
mandayäshonqequicunatapis cuentam Diospa mandaquininman
rurayänequi. Peru ama rurenincunataqa yequita munaqcunata atajäyanqui.
qatiyanquitsu. Porqui pecunaqa manam ¡Manataq Teyta Diosta cäsuyanquitsu y
yachatsicuyanqannotsu cawacuyan. waquincuna cäsuquita munayaptinpis,
4Pecunaqa allapa sasacunatam, imeca atajaq cuentataq quecayanqui! ੍
lasaq qepita juytutseq cuenta ‘Quetaran 14 Allau, alli tucoq ley yachatsicoqcuna
¡
wactaran rurayänequi’ nir, PDQGDFXێ y fariseucuna! 4DPFXQDTDELXGDFXQDێ
24
33“ Ä, bibora yupe mana alli ruraq 1*Templupita yarqurir Jesus
¡
nunacuna! ¿Tseno quecar, inɹernu eucurëcaptinnam, *GLVLSXOXQFXێ
condenasionpita salbacuyanquitsuraq! naqa peman witïcur tse jatungare
347VHPLFDQDQFDFKDPXVKDTSURIHWDFXێ templuta ricatsiyarqan. 2Tsenam
nata, allapa yachaq nunacunata y Jesusqa queno nerqan:
mayestrucunata. Pecunatam canan —Masqui yarpäriyanqui, TXHULTXHFDێ
waquincunata wanutsiyanqui, y yanqequi templu pasepam ushacanqa, y
waquintanam crusiɹcayanqui. :DTXLQێ manam ni juc rumillapis perqarëcarqa
cunatanam ellucayänan wayicunacho quedanqatsu.
maqar ushayanqui, y marcan marcanmi
chiquir qaticachäyanqui. 35Tseno Manaraq que patsa
rurarmi, culpayoq ticrariyanqui ushacaptin señacuna
castigashqa cayänequipaq. 7VHFDVWLJXێ (Marcos 13.3–23;
WDTDFKDVTXL\DQTXLMXWVDQQDTQXQDFXێ Lucas 21.7–24; 17.22–24)
QDWDDZLOLWLTXLFXQDZDQXWVL\DQTDQSLێ 3Tsepitanam Olibus niyanqan jircacho
nam ‘Noqam *Dios Acrashqan cä’ nir, cho täraqcuna qeshpir, ewacuyätsun
atscaq nunacunata engañar puriyanqa. jircacunapa. 17Altuscho quecaqcuna
6*XHUDFXQDZDFFKRTXHFKRFDTXLFDTێ ama wayi ruriman yarpuyanqatsu
tam wiyayanqui. Tsemi tseta wiyar ama imancunatapis jorqoq. 18&KDFUDQFXQDێ
mantsacäyanquitsu. 7VHQRPLVXVHGLFXێ cho quecaqcunapis ama cutiyanqatsu
nan presisan, peru manaran que patsa aqshunancuna jorqoq. 19¡Allau, tse
ushacanqaraqtsu. 7Juc nasionmi juc junaqcunacho qeshyaq tucushqa
nasionwan guerata rurayanqa. Y juc warmicuna y llulluta chichicaqcuna!
PDUFDQXQDFXQDPMXFPDUFDQXQDFXQDێ 20'LRVWDPDxDFX\DQTXLVXIULPLHQWXFXێ
f¬24.30 Dn 7.13.
6$10$7(22425 58
25
1“Diospa munenincho quecaq —¡Mäcoq, mäcoq quecayë! Porqui
nunacunaman cutimuptïmi manam musyayanquitsu ime öra
imeca, chunca shipashcuna nobiuta cutimunäpaq caqta.
shuyacoqno shuyecayämanqa. Chunca
Negosianticunatawan tincutsicur
shipashcunam chiuchincunawan
Jesus yachatsicun
yarquyarqan, nobiuta chasqueq. 2Tse
(Lucas 19.11–27)
shipashcunapitam pitsqan caq prebinida
cayarqan. Y pitsqan caqnam dejada 147VHSLWDQDP-HVXVTXHQR\DFKDWVLێ
apayarqan. 5Y nobiu mana chaptinnam, qorqan pitsqa waranqata (5,000), jucnin
shuyarëcayanqanta llapancunapis caqtanam ishque waranqata (2,000) y
punucäriyarqan 6Tseno punucashqa juc caqtanam juc waranqallata (1,000).
caquicarnam, pullan paqas örana queno Tsenomi qorqan segun negosiu rureta
fuertipa qayacoqta wiyecuyarqan: yachayanqanmanno. Tseno qorirnam,
‘¡Nobium sharëcamun! ¡Yarqayämï caru marcata eucorqan. 16(XFRQTDQ\DTێ
chasqueqnin!’ neqta. 77VHWDZL\HFXUێ nam pitsqa waranqa chasqueq caq
nam, SDFKDTVHFDPXUOODSDQVKLSDVKFXێ sirweqnenqa tse capitalwan negosiuta
naqa sharcur, FKLXFKLQFXQDWDSUHELQLSDێ rurar, PDVSLWVTDZDUDQTDWDQDZDFKDUDێ
cur qallecuyarqan. 8Tsenam tse dejada tserqan. 17Tsenollam jina ishque
caqcunaqa, WVHSUHELQLGDFDTVKLSDVKFXێ waranqata chasqueq caqpis ishque
nata queno niyarqan: ‘Chiuchilläcunam waranqa masta wacharatserqan. 18Peru
upirinna. Aseitilläcuna raquiralläyämë’ juc waranqallata chasqueq caqnam
59 6$10$7(225
26
1Tseno willapäcur usharirnam, qamcunawan cashaqnatsu. 12Que warmeqa
*disipuluncunata Jesus queno QRTDPDQTXHSXFXWDTSHUIXPLWDMLFKDPXUێ
nerqan: ninmi, alistaramashqa pampacäcunäpaq.
61 6$10$7(226
ewayarqan *espadancunawanmi y
garutincunawanmi. 3HFXQDWDTDFDFKD\DUێ Jesusta chäratsiyan Caifaspa
qan saserdoticunapa mandacoqnincunam, y despachunman
autoridacunam. 48Traisionero Judasqa (Marcos 14.53–65; Lucas 22.54–55,
nunacunata quenomi yachatsishqa carqan, 63–71; Juan 18.12–14, 19–24)
“Noqa saludar mutsanqä caqmi canqa. Peta 57Tsepitanam Jesusta presu apaqcuna
27
Mä, adibinë, ¿pi laqyashonqequitapis? —nir. 1Patsa waräriptinnam,
*VDVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQێ
Jesusta Pedru negan
cuna y *LVUDHOQXQDFXQDSDDXWRULGDQLQێ
(Marcos 14.66–72; Lucas 22.56–62;
cuna acuerduta rurar, parlariyarqan
Juan 18.15–18, 25–27)
imanopapis Jesusta wanutsiyänanpaq.
69Jesusta tseno burlaquicayaptinnam, 2Tseno parlarirnam, PDTXLQWDSDQFDUێ
1
1Quenomi qallarin Diospa tsurin -HUXVDOHQSLWDMLQDQWLQ-XGHDSURELQVLDێ
*Jesucristupa alli willaquinin: SLWD-XDQPDQOODSDQQXQDFXQDHZD\DUێ
2Diospa *SURIHWDQ,VDLDVHVFULELVKTDQێ qan. Jutsancunata willayaptinnam
FKRPL੍'LRVTXHQRQHUTDQ: Jordan mayucho Juan bautisarqan.
“Puntequitam willacoqnïta 6Juanpa ropanqa carqan *camellupa
a¬1.2 Mal 3.1. b¬1.3 Is 40.3. c¬1.6 Langosta curoqa imeca pinteq wallpa curunomi.
70
71 6$10$5&261
tiempu chäramunnam. Tsemi mana alli —Au, Jesus Nazaret marcapeq nuna
rureniquicunata jaqirïcur, DOOLZLOODTXLێ ¿Imananquitaq noqacunawan?
ninman creyicuyë. ¿Ushacätsiyämaqnïcu shamorqonqui?
¡Noqa reqeqmi, qam *Dios Acrashqan
Jesus acran pescadorcunata canqequita!
*disipuluncuna cayänanpaq 25-HVXVQDPVXSs\RTQXQDWDSLxDSDUێ
(Mateo 4.18–22; Lucas 5.1–11) nin, nerqan:
16Jesusmi
Galilea nishqan Lamar —¡Upälla que! ¡Canan que nunapita
cuchunpa ewarëcarnin, ricarerqan yarqï! —nir.
6$10$5&2612 72
3
remendanmantsu mushoq telawan, 1Tsepeqnam *ellucayänan wayiman
e¬3.17 Tsenoqa nerqan ras imatapis parlariyaptinmi. f¬3.27 Callpayoq nunano carmi,
nunacunata munenincho diablu tsararäquican.
6$10$5&2634 76
4
1<DSHQDP*DOLOHD/DPDUFXFKXQێ Wiyecarninpis, manam cäyiyantsu.
cho Jesus yachatsiquicarqan. Tseno caquicar atscatam perdonta
7VHPDQDWVFDTQXQDFXQDHOOXTXHFX\DSێ tarircuyanqa.”g
tinnam Jesusqa juc barcuman lloqarcur
Jesus cäyitsicun murucoq
täcurerqan. Nunacunanam lamar
nunawan iwalatsicur
cuchuncho quedariyarqan. 2Tsechonam
(Mateo 13.18–23; Lucas 8.11–15)
iwalatsiquicunawan Jesus yachatsicur
qallecorqan queno: 3“Wiyayë que 13Jina quenopis nerqanmi: 4DPFXQDێ
¿
niyanqaqta: Juc nunam ewarqan SLVPDQDFXLZDODWVLTXLZDQ\DFKDWVLێ
yarqurir, FXFKLFXQDPDQ\HFXTXLFX\DUێ
Juc nunapita *supëcunata qan. Cuchicunaqa ishque waranqanomi
Jesus qarqun (2,000) cayarqan. Tsenam, coripa ewar
(Mateo 8.28–34; Lucas 8.26–39) FXFKLFXQDTDMLUFDSLWDTRFKDPDQMHTDFXUێ
5
1Lamarta tsimparirnam, Jesus cuyarqan, y shenqacar, wanuriyarqan.
*disipuluncunawan chäriyarqan 14Tse cuchi mitseqcunanam jinantin
6
1Tsepita eucurninnam, marcanman llanqiquicunallawan, y janequicunacho
Jesus cuticorqan *GLVLSXOXQFXQDێ ratashniquicunallawan ewayanqui.
wan. 2*Jamaqui junaqchonam 10Pipis wayinman posadatsiyäshuptiqui,
qanpeq mas feyupa Dios pecunata pis Juanta tsaparqan pipis mana
FDVWLJDQTD. wanutsinanpaq. Jutsannaq alli ruraq
12Tsenam disipuluncuna jinantinpa nuna cashqanta musyarninmi, Juanta
ewar queno yachatsicuyarqan: respetarqan. Tsemi yachatsicushqantaqa
—Mana alli rurenincunata wanacur, cushi, cushi wiyacurninpis, VKRQTXQێ
jutsata amana rurayënatsu —nishpa. choqa imano quetapis puederqantsu.
13Y atscaq nunacunapitam supëcunata 21Tsepitanam shuyashqan junaq
7
1Tsepitanam Jerusalenpita ewaq 10*Moises escribishqan leychomi queno
9
1Tseno nirirnam, nerqan:
Wanutsiyänanpaq caqta —Quetapis shumaq cäyirayämë:
Jesus willacun Canan quecho quecaqcunapitaqa
(Mateo 16.21—28; Lucas 9.22—27) ZDTXLQQLTXLFXQDPDQDUDQZDQX\DQTXLێ
31-HVXVQDPGLVLSXOXQFXQDWDTXLTXLQێ raqtsu, DVWDSXHGHT'LRVSDPDQGDTXLێ
paq willapäcur nerqan *Diospita nin chämushqanta ricayanqequiyaq.
Shamushqa Nunata jipatsiyänanpaq
caqta, y autoridacuna, *saserdoticunapa Jesus chipapäquicar
mandacoqnincuna y *OH\\DFKDWVLFRTێ jircacho ticracurin
cuna chiquir wanutsiyänanpaq caqta, y (Mateo 17.1–13; Lucas 9.28–36)
quima junaqllata cawariramunanpaq 2Tsepita joqta junaqtanam jircaman
caqta. 32Tseno cananpaq cashqanta Jesus ewarqan Pedruta, Santiaguta, y
claru willaquicuptinnam, Jesusta Juanllata pusharcur. Tsechomi
Pedroqa juc laduman japallanta qayarir ricarëcayaptin, -HVXVMXFOD\DWLFUDFXUHUێ
piñaparqan. qan. 3Ropannäqa imano shumaqmi
333HUX-HVXVQDPWXPHFXUGLVLSXOXQێ chipapecorqan. Tseno yulaqtaqa manam
cunata allipa ricarëcur, Pedruta queno ni pi alli taqshaqpis yulaqätsinmantsu.
nerqan: 4Tseno quecaptinnam, Moisesta y
10
1&DSHUQDXPSLWD-HVXVHXFXUQLQێ caq warminta jalucurmi jutsaman
nam, Judea probinsiaman chärir ishquirin; 12y meqan warmipis
Jordan mayuta tsimparerqan. 7VHPDQێ qowanpita diborsiacurir jucwan
o¬9.49 Creyicoqcunaqa imeca cachitashqa etsano carmi, imeca pruebata nina rupecaqpano
pasantsic, Teyta Dios munashqanno cawacunantsicpaq. p¬10.4 Dt 24.1-4. q¬10.6 Gn 1.27.
r¬10.8 Gn 2.24.
91 6$10$5&2610
11
1Jerusalenman yequicarnam,
Jesus cachacätsin wiscu Bartimeuta
Olibus nishqan jircacho quecaq
(Mateo 20.29–34; Lucas 18.35–43)
Betfage y Betania marcacunapa
46Tsepitanam Jerico marcaman chäriyarqan. Tsepitam Jesus ishcaq
chäriyarqan. 7VHPDUFDSLWDGLVLSXOXQFXێ *disipuluncunata cacharqan, 2queno
nawan y atscaq nunacunawan Jesus nishpa:
eucurëcarnam, näni cuchuncho —Ewayë taqe ricaquecamoq
tariyarqan juc wiscu nunata caridata marcaman. Chärirnam, taririyanqui
mañacur tëcaqta. Tse wiscoqa carqan manaraq pipis montashqan pollinu
Timeupa tsurin Bartimeum. 47Tse ashnu watarëcaqta. Tse ashnuta pascarir
wiscunam Jesus Nazaret nuna apayämunqui. 36LWVXQSLSLVQL\lVKXQێ
shamicaqta musyarir, qayaripa queno qui: ‘¿Imapaqtaq ashnuta pascayanqui?’
qayacorqan: nishpa, ‘Teytam nesitan. Rasllam
—¡*Davidpa castan Jesus, cutiratsiyämushaq’ niyanqui.
ancupëcallämëri! —nir. 4Tsenam ewarnin, taririyarqan wayi
48Tsenam nunacuna upällatsita munar puncu nänicho ashnutaqa watarëcaqta.
wiscuta piñapäyarqan, peru wiscoqa Tsenam pascayarqan. 5Tsecho quecaq
masran queno nir, qayaricachäcorqan: nunacunanam queno tapuyarqan:
—¡Davidpa castan Jesus, —¿Imatataq rurayanqui? ¿Imapaqtaq
ancupëcallämëri! —nir que ashnuta pascayanqui? —nir.
49Tseta wiyecurnam, shäcurir Jesus 6Tsenam Jesus nenqannolla niyaptin,
12
1Tsepitanam iwalatsiquiwan cananqa mayestra rumi ticrarishqa.
yachatsicurnin, Jesus queno 11 Diosmi dispunerqan tseno
chomi shira casha rupecaqpita Moisesta wan niptinnam, Jesus queno nerqan:
yuripur Dios queno nerqan: ‘Noqaqa —Dios munashqanno cawaquiman
*Abrahampa, Isaacpa y Jacobpa naqanam chëcanqui —nir.
Diosninmi cä’z nir. 27Tsemi Diosqa Y mananam ni meqanpis tapupeta
wanushqacunapa Diosnintsu; sinoqa almitiyarqantsu.
cawecaqcunapam. ¡Qamcunaqa
pantacushqam quecayanqui! ¿Rasonpacu *Davidpa
mireninpita Cristu?
Mas presisaq caq mandamientu (Mateo 22.41–46; Lucas 20.41–44)
(Mateo 22.34–40) 35Tsepitanam *WHPSOXFKR\DFKDWVLTXLێ
28Tseno liryarnin, Jesus allipa yasquir car Jesus queno nerqan:
yachatsicushqanta wiyecurnam, *ley —Ley yachatsicoq mayestrucunam
yachatsicoq juc mayestru queno yachatsicuyan ‘*Dios Acrashqanqa une
taporqan: rey Davidpa castanmi’ nishpa. 36Peru
—Tëte, Diospa mandamientucho Davidqa *Santu Espiritu cäyitsiptintaq,
¿Meqan caqtaq mas presisaq? —nir. queno nerqan:
29Tseno tapuptinnam, Jesus queno ‘Diosmi nerqan Teyta Diosnïta:
nerqan: Que derechu ladüman täcamï
—Mas presisaq mandamientucunaqa asta llapan
quenomi nican: ‘*Israel nunacuna, chiquiyäshoqniquicunata
camacoq Diosnintsicqa jucllellam. 30Tse muneniquiman churamonqäyaq’e
camacoq Diosllata cuyanqui llapan nir.
shonqiquiwan, llapan boluntaniquiwan, 37Tseno nicarqa, LPDQRSDUDTFDVWDQOODێ
¡
llapan yacheniquiwan y llapan taqa ‘Teyta Diosnïmi’ ninman carqan!
callpequiwan.’a 31Jucnin caqnam queno Jesus tseno yachatsicuptinmi, allapa
nin: ‘Nuna mayiquita cuyanqui gustar atscaq nunacuna
quiquiquitano.’b4XHLVKFDQPDQGDێ wiyaräcuyarqan.
mientucunapeq mas presisaqqa manam
cantsu. Jesus yachatsicun ley
32Jesus tseno niptinnam, OH\\DFKDWVLێ yachatsicoqcunapita
coq queno nerqan: cuidacuyänanpaq
—Allitam nerqonqui, Mayestru. Qam (Mateo 23.1–36;
nenqequinollam: Diosqa rasonpa Lucas 11.37–54; 20.45–47)
jucllella. Y juc masqa manam cantsu.c 38Tsenoyachatsiquicarnam, Jesus
33Y llapan shonquntsicwan, \DFKHQLQێ queno nerqan:
tsicwan, boluntanintsicwan, FDOOSDQWVLFێ —Cuidacuyë ley yachatsicoqcunapita,
wan Diosta cuyarnin, \QXQDPD\LQWVLFێ porqui pecunaqa chaqui puntanyaq
tapis quiquintsictano cuyarnenqa, shumaq ropancunata yacacurcurmi,
allitam rurantsic. Tsemi mas alleqa, callicunacho puriyan, nunacuna
nunacunam atsca qelleta winayarqan. tam wiyayanqui. Tsemi tseta wiyar ama
42Tsemannam chärerqan juc wactsa mantsacäyanquitsu. 7VHQRPLVXVHGLFXێ
biudapis. Pëqa ishquella sentabuntam nan presisan, peru manaran que patsa
tse cajaman winarerqan. ushacanqaraqtsu.
43Tseta riquecurnam, *GLVLSXOXQFXێ 8“Juc nasionmi juc nasionwan guerata
nata qayarir Jesus queno nerqan: rurayanqa. Y juc marca nunacunam juc
—Rasontam niyaq: Llapancunapitapis marca nunacunawan wanutsinacuyanqa.
taqe wactsa biudam masta cajaman Mechopis patsam temblorwan allapa
winarcushqa. 44Waquincunaqa winayan cuyonqa. Mallaqäqui watacunam canqa.
sobrapucuyanqanllatam; peru taqe 7VHFXQDTDLPHFDMXFZDUPLTHVKSLFXێ
ZDUPHTDZDFWVDTXHFDUSLVFDZDUFXQDQێ nanpaq nanatsicushqannollaran y
paq tsella quecaponqantam llapanta sufrimientucunapa qallananllaran.
winarcushqa. 9“Tsemi qamcuna mäcoq mäcoq
quecayänequi; SRUTXLDXWRULGDFXQDێ
Jesus willacun *templuta manmi apayäshunqui. *Ellucayänan
juchucacharcuyänanpaq caqta wayicunachomi astayäshunqui. 1RTDUHێ
(Mateo 24.1–2; Lucas 21.5–6) curmi autoridacunaman y reycunaman
13
1Tsepitanam templupita Jesus apayäshurniqui, WXTXLWDWDSXSl\lVKXQێ
yarqurëcaptin juc *disipulun qui. Tsecunaqa pasayäshunqui noqapaq
queno nerqan: willacuyänequipaqmi. 10Y manaraq que
—Mayestru riquequï que jatusaq patsa ushacaptinmi, alli willaquinïta
wayicunata, imano shumaqmi jatusaq jinantin nasioncunacho nunacunata
qaqacunawan perqecuyashqa. willapäyanqa. 11Peru autoridacunaman
2Tsenam Jesus nerqan: apayäshuptiqui, DPD\DUSDFDFKl\DQTXLێ
—4XHULTXHFD\DQTHTXLMDWXVDTZD\LFXێ tsu, ‘¿Imataraq nishaq? ¿Imanoraq
naqa pasepam ushacanqa, y manam ni juc parlacurishaq?’ nirnin; VLQRTDSDUODFXULێ
rumillapis perqarëcarqa quedanqatsu. \DQTXL7H\WD'LRVFl\LWVL\lVKRQTHTXLێ
99 6$10$5&2613
tam imecata rurayänanpaq caqtapis perfumipa chanenqa casi juc wata juc
cäyitsin. Y täpacoqtapis nin puncucho nuna uryapucur ganashqannomi.
mäcoq mäcoq quecananpaq 35Tsemi ¿Manacu ranticushwan carqan
mäcoq mäcoq quecayänequi, porqui tse WVHOODZDQSLVZDFWVDFXQDWD\DQDSDQDێ
täpacoq cuentam musyayanquitsu ime paq! —nir.
öra cutimunäta. ¿3DWVDSDTDV\lUsFDTWVXێ Tseno nirmi, warmita piñapar
raq, pullan paqastsuraq, qoya gallu ushayarqan.
cantetsuraq o qoya patsa waretsuraq tse 6Peru Jesusnam queno nerqan:
14
1Ishque junaqllanam pisherqan niyaq: Mecho tsechopis alli willaquinïta
*lebadurannaq tantata micur ZLOODFRTFXQDPTXHZDUPLUXUDQTDQWDێ
*Pascua ɹestata selebrayänanpaq. pis willacuyanqa. Tsenopam que warmi
*6DVHUGRWLFXQDSDPDQGDFRTQLQFXQDێ rurashqanta yarpäriyanqa.
nam y *OH\\DFKDWVLFRTFXQDPSDUOD\DUێ
*Judas Iscarioti acuerduta ruran
qan, nunacunata mana musyatsishllapa
Jesusta ranticunanpaq
Jesusta tsarïcur wanuratsiyänanpaq.
2Peru niyarqan: (Mateo 26.14–16; Lucas 22.3–6)
—Pascua ɹestachoqa ama tsarishunێ 10Jesuspa chunca ishcaq (12) *GLVLSXێ
-HVXVWVDULUFXU'LRVWD´*UDVLDVµQLFXUHUێ nir:
qan. Tsepitanam tantata paquirir, —Qamtawan juntu wanutsiyämänan
disipuluncunata qorqan queno nishpa: captinpis, manam negashqequitsu —nir.
QDSDPDQGDFRTQLQFXQD-HVXVWDFKLTXLUێ
*Pilatuman Jesusta apatsiyan nin, acusar peman entregayanqanta
(Mateo 27.1–2, 11–14; Lucas 23.1–5; cuentata qocurninmi. 113HUXVDVHUGRWLێ
Juan 18.28–38)
cunapa mandacoqnincunam nunacunata
15
1Patsa atsicyärëcaptinnam, \DFKDWVL\DUTDQ´%DUUDEDVWDFDFKDULQHێ
Corti Supremacho caqcuna: quitam munayä” niyänanpaq. 12Tseno
*saserdoticunapa mandacoqnincunaqa, niyaptinnam, Pilatu queno nerqan:
respetashqa auquincunawan, *ley —,VUDHOQXQDFXQDSDUH\QLQQL\DQTHێ
\DFKDWVLFRTFXQDZDQ\OODSDQDXWRULGDێ quitaqa ¿imatataq rurashaq?
cunawan sesiunarir, Jesuspa maquinta 13Nunacunanam qayaripa niyarqan:
16
nerqan: 1*Jamaqui junaq pasariptinnam,
l¬16.20 Bersiculu isqonpita asta ishque chuncayaq mas une caq copiacunacho manam cantsu.
SAN LUCAS
Jesucristupaq escribenqan
Lucasqa Jesucristuman creyicoq nunam carqan. Pemi escriberqan Jesucristu
rurashqancunata y yachatsicushqancunata musyanantsicpaq. Pëqa jampicoq
doctormi carqan. Apostol Pablu Jesuspa alli willaquininta willacur puriptinmi,
Lucaspis pewan purerqan. Tsemi Jesucristuta mana ricashqa carpis, cösa
musyapacorqan y tapupäcorqan que libruta escribinanpaq.
Lucasqa manam *israel nunatsu carqan, sinoqa juc castam carqan. Amigun
Teoɹluman escribishqa captinpis, manam pellapaqtsu escriberqan, sinoqa llapan
nunacuna Jesuspaq yachacuyänanpaqmi escriberqan.
Lucasqa escriberqan “San Lucas” nishqan libruta y “Hechos” nishqan librutapis
juc librunolla cayänanpaqmi. Lucaspita masta musyanequipaq leyinqui
Hechos libruta 16.10-17; 20.5-15; 21.1-18; 27.1-28.16; Colosenses 4.14;
Filemon 24; 2 Timoteu 4.11.
108
109 6$1/8&$61
2
une *SURIHWDQFXQDWDZDQZLOODFDWVLێ 1Tsejunaqcunam, Augustu *cesar
morqan, queno nishpa: mandacorqan jinantin munducho
71 ‘Chiquiyäshoqniquicunapitam noqa llapan nunacuna sensashqa cayänanpaq.
jorquyashqequi y salbayashqequi’ 2Que sensutam rurayarqan Siria
nir. SURELQVLDFKR6LUHQLRQLVKTDQJREHUQDێ
72 Une castantsiccunata ancuparninmi, dor quecaptin. 3Llapan nunacunam
tse änenqanta Dios canan HZD\DUTDQXQHFDVWDQFXQDSDPDUFDQFXێ
cumplenqa. naman sensashqa cayänanpaq.
73 Une awiluntsic Abrahamtam Dios 4Tsemi Galileacho Nazaret marcapita
3
1Tiberio jutiyoq *cesar chunca rumicunatapis Abrahampa castanqa
pitsqa (15) watana *Romacho ticraratsinmanmi. 9Imanomi juc nuna
mandacoq quecaptinmi, *Poncio Pilatu jachanwan mana wayücoq montita
Judea probinsiacho mandacoq siquipita wallurir, ninacho ushacäratsin,
quecarqan, Galilea probinsiachonam WVHQRPLOODSDQPDQDDOOLUXUDTFXQDێ
*Herodis, ,WXUHD\7UDFRQLWHSURELQVLDێ paqqa Dios listu quecan
cunachonam Herodispa wauqin Felipi, ushacäratsinanpaq.
Abilinia probinsiachonam Lisanias. 10Tseno niptinnam, nunacuna
2Jerusalenchonam Anas y Caifas mas tapuyarqan:
mandacoq *saserdoticuna quecayarqan. —Tseno captenqa, ¿imatataq
Tsepinmi tsunyaqcho Zacariaspa tsurin rurayäshaq? —nir.
Juan quecaptin Dios palabranta peta 11Juannam nerqan:
chasquiyänequipaq, tapuyarqan:
c¬3.6 Is 40.3-5.
115 6$1/8&$63
4
1Bautisacurirnam Jesus *Santu 12Jesusnam nerqan:
h¬4.19 Is 61.1-2.
6$1/8&$645 118
5
qeshyecarqan. Jesus chäriptinnam, 1Juc cutinam Genesaret nishqan
yachatsicorqan queno:
Jesus willacun —Mushoq ropapita ratashta capchurir,
picunaman shamonqanta manam remendashwantsu macwa
(Mateo 9.9–13; Marcos 2.13–17) ropaman. Tseno rurarqa, mushoq ropatapis
27Tsepita Jesus eucurninnam, ULFDUHUێ uchcurirmi perdiratsintsic, y macwa
qan Levi jutiyoq nunata *Romapaq ropacho manam tse mushoq ratash
impuestucunata cobracuyänan wayicho tsaraconqatsu. 37Tsenollam jina pipis
cobracur tëcaqta. Petam Jesus nerqan: macwa qara bolsachoqa llullullaraq binuta
—¡Acu eucushun! —nir. poqutsinmantsu. Tseno ruraptenqa, binu
28Levinam sharcur, llapanta jaqirïcur, poqurmi, tse bolsata pashtaratsinman, y
Jesuswan eucorqan. binupis bolsapis ushacärinmanmi.
29Tsepitanam Jesuspaq Levi wayincho 38Tseraq rurashqa binutaqa mushoq qara
6
micuyanqui! 1Jucpinnam *jamacuyänan
31Jesusnam nerqan: junaqcho *disipuluncunawan Jesus
—Qeshyaqcunallam medicutaqa ewecayarqan trigu murushqacuna
nesitayan; sanu caqcunaqa manam. cuchunpa. Disipuluncunanam espigata
121 6$1/8&$66
7
jorqaramushaq’ ninquiman, quiquiquipa 1Nunacunata yachatsir usharirnam,
alli caq nuna shonqun alli captin, Jesus ewarqan. Peru wayiman naqana
allicunallata parlan; mana alli caq chëcayaptinnam, amiguncunata capitan
nunanam shonqun mana alli captin, cacharqan Jesusta queno niyänanpaq:
mana allicunata parlecan. Porqui —Tëte, manash meresintsu wayinman
nunaqa parlan shonquncho imatapis ewar afanacullanequita. 7Penqacurshi
yarpanqantam. quiquenqa shallämorqontsu. Tseshi
quellapita mandecullanqui wätenin
Ishquelaya simientu cachacärinanpaq. 8Porqui pepis
(Mateo 7.24–27) mandaqninpa poderninchoshi quecan. Y
46“
¿Imanirtaq qamcuna niyämanqui pepa poderninchoshi soldaduncunapis
‘Teytallä, Teytallä’ nishpa, PDQGD\DVKێ quecayan. Jucninta ‘Ewë’ niptinshi,
6$1/8&$67 124
j¬8.10 Is 6.9-10.
127 6$1/8&$68
ZLOODTXLWDZL\DFXUFXVKLVKTDFKDVTXLULێ 21Penamnerqan:
yan. Peru mana alli watsiyoq plantano —Dios palabranta wiyar cäsucoqmi,
carninmi, desgrasiacuna pasayaptin, noqapa mamänïqa y wauqïcunaqa
jaqiricuyan. 14Waquincunanam cayan cayan.
casha, casha rurinman muru pinteq
cuenta. 3HFXQDPDOOLZLOODTXLWDZL\DULUێ Jesus paratsin tselaya bientuwan
nin creyicuyan. Peru tsepita unetanam lamar laqcheqsaqta
capoqyoq quepaq yarpacacharnin, y (Mateo 8.23–27; Marcos 4.35–41)
cushiquillacho cawaquita munarnin, 22Juc junaqnam disipuluncunawan
imeca wamracunanolla cacuyan ni lanchaman Jesus lloqarir, nerqan:
imata Diospaqqa rurayantsu. 15Peru —Acu lamarpa wac tsimpanman.
waquin nunacunanam alli allpaman Tseno niptinnam, eucuyarqan.
muru pintishqa cuenta cayan. Allapa alli 23Ewarëcayaptinnam, Jesus
9
allapa mantsacushpa Jesuspa nopanman 1Tsenam chunca ishque (12)
qonquriquïcorqan. Y willarqan llapan apostolnincunata Jesus qayarir,
nunacuna wiyarëcayaptin, imanir poderninta qorqan, VXSs\RTQXQDFXQDێ
yatashqanta y cachacärishqanta. pita *supëcunata qarquyänanpaq, y
48Tsenam Jesus queno nerqan: qeshyaqcunata cachacätsiyänanpaq.
—Ija, noqaman marcäcurmi 2Pecunatam cacharqan Diospa
10
1Tsepitanam Jesus, qanchis riyä. Peru musyayë: 'LRVPDQGDFRTQLێ
chunca ishque (72) nunacunata TXLFXQDFDQDQSDTWLHPSXFKlUDPXQێ
acrarirnin, ishquepayan cacharqan pepa nam’ nishpa. 12Niyaqmi, que mundu
puntanta me tse marcacunamanpis ushacänan junaqmi, Sodoma marca
chänan caqmanqa ewayänanpaq, nunacuna castigashqa cayanqanpitapis
2queno nishpa: mas feyupa pecuna castigashqa
—Cosecha poqicaqnomi nunacuna cayanqa.
ellipaq quecayan. Tseno captinpis,
Mana cäsucoq marcacuna
wallcallam elloqcuna cayan. Tsemi
(Mateo 11.20–24)
Teyta Diosman mañacuyë elloqcuna
mas atscaq cayänanpaq. 3Canan ewayë. 13“
¡Allau, Corasin marcacho y
Qamcunatam cachayaq imeca achcas Betsaida marcacho täraq nunacuna!
atoqcunapak chopinpa ewaq cuentatano. Sitsun marquequicunachono Tiro y
4Ewar ama qelleta ni mircapata ni Sidon marcacho milagrucunata ruräman
WURFDFX\lQHTXLSDTOODQTLWDDSD\DQTXLێ carqan; menam tse nunacuna yana
tsu. Nänipa ewarnin, ama pitapis jacuncunata yacacurcur, uchpawan
parlaparnin, shäcuyanquitsu. 5Me pichucur, jutsancunata jaqirïcur
marcaman charninpis, wayincunaman Diosman cuticushqa cayanman carqan.
chasquiyäshuptiqui, napacuriyanqui, 14Tsemi juisiu junaqcho Tiro y Sidon
¶4XHFKRTXHFDTFXQDVKXPDTFDZDTXLێ PDUFDQXQDFXQDFDVWLJDVKTDFD\DQTDQێ
cho cacuyë’ nishpa. 6Tsecho juc nuna pitapis, mas feyupa castigashqa
shumaq cawaquicho captenqa, ZLOODFXێ cayanqui. 15Y qamcuna, Capernaum
yanqequi bendisionmi pecunacho marcacho täraq nunacuna, ‘Sielumanmi
quedanqa. Mana tseno captenqa, ewayäshaq’ ¿niyanquicu? ¡Manam,
qamcunawanmi tse bendision cuticonqa. inɹernuman qarpushqam cayanqui!”
k¬10.3 Tse animalqa carqan atoq ricoqmi peru mas jatun, y shutin carqan lobum.
6$1/8&$610 134
Dios Yaya, qamtam alabecoq. Porqui quiquincho alli tucur, taporqan queno:
yachaq tucoqcunataqa y musyaq —¿Pitaq tse nuna mayïqa? —nir.
tucoqcunataqa manam boluntaniquita 30Jesusnam queno nerqan:
11
qan. 7VHSLWDQDPDVKQXQPDQPRQWDUFDێ 1Juc cutim Diosman Jesus
tsir, juc posadaman apecur, tsecho mañaquicarqan. Mañacur
täpararqan. 35Waränin qoyanam ishque ushariptinnam, jucnin caq *disipulun
qelletam posadatsicoq nunata pagarqan, queno nerqan:
queno nishpa: ‘Que nunata shumaq —Teyta Jesus, Diosman
jampipecullanqui. Masta gastaptiquipis, mañacuyänäpaq, noqacunatapis
cutïcamurmi paguecullashqequi’ —nir. yachecatsiyämë, bautisacoq Juan
36‘Canan tapushqequi: Que quimanpeq disipuluncunata yachatsishqanno.
2Jesusnam nerqan:
¿meqan caqtaq nuna mayintano
tratarqan tse suwacuna golpiquicushqa —Mañacurnin queno niyanqui:
nunata?’ ‘Sielucho quecaq *Dios Yayalläcuna,
37Ley yachatsicoqnam nerqan: jutillequi allapa respetuwan
—Tse ancupaq caqchi —nir. alabashqa catsun.
Tsenam Jesus nerqan: Llapan nunacuna mandadiquicho
—Canan qampis ewar, tsenolla catsun.
ancupäcoq canqui —nir. ੍¡6LHOXFKRFDTFXQDTDPPDQGDFRQێ
qequita rurayanqannolla, que
Jesus ewan Martapa
patsachopis nunacuna rurayätsun!
y Mariapa wayinman 3 Miquilläcuna cada junaq
38Tsepitanam Jesus disipuluncunawan qoycalläyämë.
eucurëcarnin, chärerqan juc marcaman. 4 Mana alli rurayämaqnïcunata
DQFXSlPDQTXLTXHFKRQDQlWlFRQTDQێ yachatsicorqan:
yaq japallä imecatapis ruranqäta? —Masqui, jucniquicunapa amiguiqui
¡Nïquï yanapamänanpaq! catsun, y pepa wayinman pullan paqas
m¬10.35 Tse ishque qelle carqan ishque junaq uryapucur ganayanqan qelle.
6$1/8&$611 136
12
TXLWDPDQDPTXLTXLTXLFXQDTDGHGLTXLێ 1Tsenam allapa atscaq nunacuna
yachatsiyäshunqui imatapis
Pitapis mana mantsacuyänanpaq niyänequipaq.”
*Jesucristu willaconqan
(Mateo 10.28–31) ¡Allau, ricu nunacuna!
4“Amigücuna, qamcunatam niyaq: 13Nunacunapa chopinpitanam Jesusta
Ama wanutsicoqcunata mantsayëtsu, juc nuna queno nerqan:
porqui wanuratsiyäshurniqui, mananam —Mayestru, QLTXwZDXTwWDWRFDPDQێ
ni imata rurayäshunquinatsu. 5Peru qan erensiata raquimänanpaq.
noqam yachatsiyashqequi pita 14Tsenam Jesus nerqan:
13
allapa llaquicur, shuyarä asta 1Tsechonam waquin nunacuna
14
1Tsepitanam *jamaqui junaqcho cho täcuyanqui. Tsenam wayiyoq nuna
Jesus ewarqan mandacoq shamicur, queno niyäshunqui: ‘Amigu,
fariseupa wayinman micoq. Tsechonam eucamï que nopällaman’ nir. Tsenam
waquin caqcunana Jesusta combidashqa mayiquicuna musyayanqa
qawaräyarqan, “Mä, canan ¿imatash alli presisaq nuna cayanqequita.
ruranqa?” nishpa. 2-HVXVSDQRSDQFKRێ 11Porqui musyaq tucoqqa, SHQTDFXVKێ
p¬14.34 Tse tiempu cacheqa manam canan cachintsicnotsu carqan. Tsemi alale tiempucho
qamläcureq.
6$1/8&$615 146
16
14XHQRSLVMLQD-HVXVZLOODSDUێ ushacäcoq wayicho cawayänequipaq.
qanmi *disipuluncunata, “Juc 10“Pipis ichicllacho onradu caqqa,
nunam carqan allapa ricu. Tse nunapam tsenollam onradu canqa mas atscachopis;
6$1/8&$616 148
patronta cuyarninmi, jucnintaqa mana juc wactsa nuna Lazaro imepis täcoq.
caqpaq churanqa; jucninta sirwirninmi, Tse Lazarotam enteru cuerpunta qeri
jucnintaqa mana cäsonqatsu. Tsemi limpu usharishqa carqan. 21Pemi
Diosta cuyarqa, ama riquesacunata mallaqarnin, tse capoqyoq nuna
cuyayanquitsu.” miconqanpita shicwapicunallatapis
14Tse llapan nenqanta wiyarninnam, miquita munaq. Allqucunapis asta
*fariseucuna qellepaq allapa erayashqa qerinta laqwayaqmi. 227VHQRTXHFDUQLQێ
carnin, Jesusta asipäyarqan. 15Tsenam nam, tse wactsa nuna wanuquicorqan.
pecunata Jesus nerqan, “Nunacunapa Almantanam *anjelcuna apacuyarqan
nopancunallachomi qamcuna alli tucoq sielucho une *Abrahampa nopanman.
cayanqui, peru Diosmi shonqiquicunata Tsenomi jina capoqyoq nunatapis
reqïcan. Nunacuna imatapis allapa wanuriptin, pampariyarqan.
EDOHTSDTTXHSDWVDFKRFKXUD\DQTDQێ 23“Tsenam inɹernucho allapa jipecar,
17
1Tsepitanam *disipuluncunata sirwishoqniquita agradesicunquicu!
Jesus nerqan, “Nuna mayinta ¡Manam! 107VHFXHQWDQROODPTDPFXQDێ
jutsaman ishquitseqcunaqa siemprim pis Dios mandayäshonqequicunata rurar
cayanqa. Peru ¡allau, tseno pitapis usharir niyanquiman, ¶3LVKLSDTVLUZLSDێ
jutsaman ishquitseq nunacuna! 2Mas coqllam cantsic. 0DQGDPDVKTDQWVLFFXێ
allim canman tse nunapa cuncanman nallatam rurashqa cantsic’ nir.”
jatun mulinu rumin watarcur lamarman
jitarcuyänan, nushpi wamrano qollmi Jesus cachacätsin
shonqucunata manaraq jutsaman *leprawan qeshyaqcunata
ishquitsiptin. 3Tsemi ¡qamcunaqa 11Jerusalen marcaman Jesus
18
17VHSLWDQDP-HVXV\DFKDWVLFRUێ qoq noqa mana waquin nunacunano
qan iwalatsiquipa pecuna imepis, canqäta. Waquincunaqa suwam, MXWVDVDێ
mana qelanashpa Diosman pam, jucwan jucwan yachacoqmi cayan.
mañacuyänanpaq. 2Quenomi nerqan: Ni manam taqe impuestu cobraqnotsu
“Juc marcachomi juc jues carqan, Diosta cä. 12Noqaqa cada semanam ishque cuti
mana cäsucoq, y nuna mayincunatapis ayunar micütsu; y llapan gananqätam
mana respetaq. 3Jina tse marcachomi juc chuncaman raquirir, juc caqta qoycoq’
biuda warmi carqan. Pemi waran waran nir. 13Peru impuestu cobraq caqnam
tse juesman cutiraq queno nishpa: carullacho shacur, peqantapis sieluman
‘Demandamaqnïtawan justisiallequita mana pallarerqantsu. Sinoqa allapa
rurecamï’ nir. 4Tseno cutilla cutiraptinpis, llaquicushpam pechuntapis cutar,
unenam tse biudata tse jues casorqantsu. nerqan: ‘Diosllä, ancupëcallämë.
Peru tsepitanam shonquncho queno Noqalläqa allapa jutsasapa nunam callä’
nerqan: ‘Noqaqa manam Diosta cäsütsu, nishpa. 14Tsemi noqa niyaq: &RQWULEXێ
ni nunatapis quecho respetätsu; 5peru que VLRQFREUDTQXQDPZD\LQPDQFXWLFRUێ
biudataqa peqäta nanatsimonqanrecurmi, qan jutsanpita perdonashqana; peru
justisiata rurar atendicushaq, manana fariseoqa, manam. Porqui pipis alli
shonqüta puwatsir cutirämunanpaq.·µ tucoq caqqa, penqacushqan canqa; y
6Tseno willapäcurirnam, Teyta Jesus qollmi shonqu caqqa, alli presisaqmi
nerqan: “¿Cäyiyarqonquicu tse mana alli canqa.”
jues nenqanta? 7Tseno quecaptin,
Jesus cuyan wamracunata
¿manatsuraq Dios justisiata ruranqa
(Mateo 19.13–15; Marcos 10.13–16)
acrashqancunapaq, paqaspa junaqpa
mañaquicayaptin! ¿Shuyarätsenqatsuraq 15Tsepitanam nunacuna ñushpi
mañacuyashqanta casicunanpaq? 8Noqam wamrancunata Jesusman apayarqan
niyaq: Diosqa mana shuyarätsicushpam, yatar bendisinanpaq. Peru tseta
justisianta ruranqa pecunapaq. Peru riquecurnam, *disipuluncuna wamra
*Diospita Shamushqa Nuna que patsaman apaqcunata piñapäyarqan. 16Tsenam
cutimur, ¿tarenqaraqtsuraq nunacunapa wamracunata qayecur, Jesus nerqan:
marcäquinincunata?” —¡Noqaman wamracuna shayämutsun!
Ama michäyëtsu. Que wamracunano
Juc *fariseu y juc impuestu cobraq caqcunapaqmi Diospa mandaquinenqa.
9Jinaque iwalatsiquiwanmi Jesus 17Rasonpam niyaq: Sitsun Diospa
q¬17.37 Tseno nirmi, Jesus cäyitsicorqan nunacuna aleru tse tiempucuna pasaconqanta
musyayänanpaq.
6$1/8&$618 152
19
1Jerico marcaman Jesus nam, nunacuna shonquncunacho
*disipuluncunawan chärirnam, pensayarqan, “Canantächi Diospa
tse marcapa pasacurëcayarqan. 2Tse mandaquinin qallanqa noqantsiccho”
marcachomi Zaqueo jutiyoq nuna nishpa. Porqui Jerusalenmannam
yacharqan. Pemi carqan capoqyoq y yecurëcayarqan. Tseta musyarirnam,
LPSXHVWXFREUDFRTFXQDSDPDQGDFRTێ iwalatsiquïpa Jesus yachatsicorqan
nin. 3Tse nunam Jesusta reqita 12queno nirnin: “Juc nunam carqan,
20
41Jerusalenman yecurëcarnam, tse 1Juc junaqmi Jerusalen
21
1Tse *templuchonam Jesus 10Tsepitanam nerqan:
z¬21.27 Dn 7.13. a¬21.30 Tse nasioncho alale tiempu monticunapa raprancuna ushacan y
achache tiempu chämuptin tseqllimun.
6$1/8&$62122 160
22
1*Lebadurannaq tantata jatun cuartu alistashqata. Tsecho
micuyänan *Pascua ɹestapaq micunantsicpaq alistayanqui.
ichicllanam pishicarqan. 2*6DVHUGRWLFXێ 13Pecunanam ewar Jesus nenqannolla
b¬22.37 Is 53.12.
6$1/8&$622 162
d¬23.30 Os 10.8.
6$1/8&$62324 166
24
—Rasonpam que nunaqa alli ruraq 1'RPLQJXTR\DQDPSUHELQL\DQێ
1
1Manaraq imapis captinmi, ZLOODFDێ shamorqan tse actsicoqpaq willacurnin,
moqqa quecarqanna. 7VHZLOODFDێ llapantsic pe willapäconqanman
moqqa Dioswanmi quecarqan, y Pëqa creyicunapaq. 8-XDQTDPDQDPDFWVLFRTێ
quiquin Diosmi carqan. 23sTDLPHSLWDێ tsu carqan, VLQRTDWVHDFWVLPDTQLQWVLFێ
pis Dioswan juntum quecan. paq willacoqmi shamorqan. 9Jesusllam
3Pewanmi Dios camarqan imecatapis, rasonpa actsicoq cuenta carnin, que
y mana pewan camaptenqa, manam ni patsaman shamushqa llapan nunacunata
imapis canmantsu carqan. 4Pellachomi cäyitsinanpaq.
wiñe cawaqueqa. Pemi imeca actsino 103HTXHPXQGXWDFDPDVKTDTXHFDSێ
a¬1.5 Paqascho cuentam mana allicunata ruracur cawaquicayan. Tsemanmi Jesucristu actsi
cuenta chämorqan, y manam chasquiyarqantsu.
169
6$1-8$11 170
f¬1.29 Une tiempum israel nunacuna Dios mandaconqanno wanutsiyarqan juc mallwa üshata
jutsancunapita perdonashqa cayänanpaq. Tsemi Jesucristu achcas cuenta carqan.
6$1-8$112 172
rasonpa israel nunano manejacun —nir. baldi cabeqyan yacu winaränan joqta
48Natanaelnam queno nerqan: botjacuna quecarqan. Tse yacutam
—¿,PDQRSDWDTQRTDWDTDPUHTLPDQێ *israel nunacuna costumbrincunamanno
qui? —nir. Diospaq limpiu cayänanpaq imatapis
Tsenam Jesus nerqan: paqar inishiyaq. 7-HVXVQDPWVH\DQDSDێ
—Manaraq Felipi qayashuptiquim, coqcunata queno nerqan:
LJXVPRQWLSDFKDTXLQFKRLPDQRTXHFDQێ —Que botjacunaman yacuta winayë
qequitapis ricarqoq —nir. —nir.
49Tsenam Natanael queno nerqan: 3HFXQDQDP\DFXWDMXQWDMXQWDZLQDULێ
—Mayestru, ¡cananmi si, musyarï yarqan. 8Jesusnam nerqan:
Diospa tsurin rasonpa canqequita, y israel —Canan si chaqarcur, camachicu
nunacunapa mandacoqnin canqequita! llaminanpaq apayë —nir.
50Jesusnam nerqan: Tsenam apayarqan. 9Camachicunam
—¿Igus montipa chaquinchomi llamirerqan yacupita binu ticrashqata,
ricarqö nipteqraqcu, qam creyinqui? peru manam musyarqantsu mepita
Antis que ricanqequipitapis mas jorquyanqanta. (Yanapacoqcunallam
espantepaqcunataran ricanqui —nir. PXV\D\DUTDQPHSLWD\DFXWDMRUTX\DVKێ
51Tseno nirirnam queno nerqan: qanta.) &DPDFKLFXQDPQRELXWDTD\DULUێ
—Rasontam rasontam niyaq. Cananpita nin, 10queno nerqan:
witsepam qamcuna ricayanqui sielu —Queno ɹestacunachoqa pipis alli
quicharëcaqta, y tsepitana *Diospita caq binutam puntata qaracun.
Shamushqa Nunaman Diospa *DQMHOQLQێ Teqñariyaptinnam, lluta caqtana
cuna witsärir urärir pureqta —nir. qaracur qallan. ¡Peru qamqa que alli
FDTELQXWDWDTFDQDQ\DTFKXUDUlWVHUTRQێ
Jesus yacuta binuman ticratsin qui! —nir.
2
1Tsepita
quima junaqtanam Galilea 11Galilea probinsiacho quecaq Canä
3
17Tseta ricarmi, disipuluncuna 1*Fariseucunapitam carqan juc
yarpäriyarqan *Diospa palabrancho reqishqa nuna Nicodemu jutiyoq.
queno escribirëcanqanta: “Wanurpis Pemi carqan *israel nunacunapa
wanurishaqmi Diosta adorayänan autoridanin. 2Tse nunam paqasllapa
wayirecorqa”g nenqanta. Jesusman ewarnin, queno nerqan:
18Tsenam israel autoridacuna queno —Mayestru, noqacunam musyayä
niyarqan: 'LRV\DFKDWVL\lPlQHTXLSDTFDFKDPXێ
—Mä, puedeq queniquita shonqequita, porqui manam pipis
musyayänäpaq jucllana milagruta qamnoqa milagrucunata ruranmantsu,
rurecamï —nir. Dios mana pewan captenqa —nir.
19Tsenam Jesus nerqan: 3Tsenam Jesus nerqan:
h¬3.14 Unenam Moises bronsipeq culebrata sharcatserqan. Tsemi nunacuna tseta ricarir
cachacäriyarqan. Tsenomi *Jesucristupis peman marcäcoqtaqa salbanqa. i¬3.16 Queqa
japallan quiquin Dios ricoq ninanmi.
175 6$1-8$134
4
WVLPSDQFKRQXQDFXQDWDEDXWLVHFDSWLێ 1Juanpitapis mas atscaq Jesuspa
quim, tseman juc nuna shamorqan. *GLVLSXOXQFXQDPLUDFXUFX\DQTDQێ
Pepaqmi qam willapäyämarqequi. tam y atscaqta bautisayanqantam
&DQDQTDSHSLVQXQDFXQDWDEDXWLVHFDQێ *fariseucuna musyariyarqan. 2(Quiquin
shi, y llapan nunacunash bautisacoq Jesustsu manam bautisarqan sinoqa
ewarnin, petana qatiräcuyan —nir. disipuluncunam.) 3Fariseucuna tseno
27Tsenam Juan queno nerqan: PXV\D\DQTDQWD-HVXVFXHQWDWDTRFXULUێ
—Manam meqan nunapis tseno nam, Judea probinsiapita Galilea
presisaq queta puedinmantsu, quiquin probinsiaman yape cuticorqan.
Dios mana yanapaptenqa. 28Qamcuna 4Tseman chänanpaq presisarqan
caqqa, yapemi yacunanqa. 14Peru pipis —Noqa musyämi que patsaman Mesias
noqa qonqä yacu upoq caqqa, mananam shamunanta. (Pëqa *Dios Acrashqanmi.)
imepis yacunanqanatsu. Antis imeca Pemi llapanta cäyitsimäshun —nir.
mana ushacaq pucyu cuentam wiñe 26Jesusnam nerqan:
—¿3LFDUSLVLPDOODWDSLVTDUD\DUTRQێ
tsuraq? —nishpa. Mandacoq soldadupa tsurinta
34Jesusnam nerqan: Jesus cachacätsin
—Noqapa miquinïqa cachamaqnïpa (Mateo 8.5–13; Lucas 7.1–10)
munenincunata ruranämi y llapan 43Ishque junaq Samariacho carirnam,
5
1Tsepitanam *israel nunacunapa 12Tseno niptinnam tapuyarqan:
6
1Tsepitanam Galilea Lamarpa wac —Catuyanqan paquipi tantacunata
tsimpanman *disipuluncunawan elluyë mana ujunanpaq —nishpa.
Jesus eucorqan. Tse lamarpa jucnin 13Pitsqa sebada tantallapitam tselaya
k¬6.14 Tsenoqa niyarqan Dios une acrashqan Salbadorpaqmi. l¬6.31 Sal 78.24.
6$1-8$16 182
m¬6.45 Is 54.13.
183 6$1-8$167
leynintsicta mana alli musyar, pemanqa allpacho jina escribicorqan. 9Peru Jesus
creyir, maldisishqa quecayan! —nir. tseno nïcuptinnam, consensiancuna
50Puntata paqasllapa Jesusman ewaq acusaptin, DXTXLQSLWDTDOOHFXUMXFOOHOODێ
Nicodemupis tsechomi quecarqan. Pemi payan ullur ullur eucuyarqan. (XFX\DSێ
queno nerqan: tinnam, chopincunaman shätsiyanqan
51— Manataq *Moises escribishqan warmillawanna Jesus quedarerqan.
¿
leynintsiccho nimantsictsu juc nunapa 10Tsenam Jesus sharcur warmita
n¬8.17 Dt 19.15. o¬8.24 Tsenoqa nin ‘Noqa *Dios Acrashqan canqäta’ ninantam.
p¬8.28 Cruscho sharcaratsirran musyayanqa.
6$1-8$18 188
rason caqta musyariyaptiqui, tse rason noqaqa Diospita shamushqa carmi, que
caq librariyäshunqui —nir. patsacho quecä. Manam quiquïpa
33Pecunanam queno niyarqan: munenïllapitatsu shamorqö, sinoqa
—Noqacunaqa une *Abrahampa Diosmi cachamashqa. 43¿Imanirtan
castancunam cacuyä, y manam imepis parlashqäcunata cäyiyanquitsu?
ni pipa esclabuntsu cayashqä. ¿,PDQLUێ Cäyiyanquitsoqa, yachatsicushqäta
taq qamqa niyämanqui ‘Librinam mana wiyarmi. 444DPFXQDSDWsWHTXLFXێ
cayanqui?’ —nishpa. naqa diablum. Pepa carmi, gustunta
34Tsenam Jesus queno nerqan: ruraquicayanqui. Unepita patsam
—Rasonpam rasonpam niyaq: Jutsa diabloqa asesinu carqan. Mana rasonpa
ruraqcunaqa jutsapa esclabunmi cayan. caqcuna gustaptinmi, pëchoqa ni ima
35Papäninpa wayinchoqa tsurinmi rasonpa caq cantsu. Uliquillata
mandacur imeyaqpis täran, esclaboqa parlarmi, imeca badulaqui nunano
eucoqllam. 36Tsemi Diospa Tsurin quecan. Pëqa allapa ulim; WVHPLQXQDFXێ
librayäshuptiqueqa, rasonpa librina natapis ulicatsin. 45Tsemi noqataqa
ticrariyanqui. 37Musyämi une rasonpa caqta parlaptïpis,
$EUDKDPSDFDVWDQTDPFXQDFD\DQTHێ creyiyämanquitsu. 46¿Meqequicunapis
quita. Tseno quecarpis, yachatsicushqä noqa jutsa ruraq canqäta, mä nïcayämë?
mana qamcunapaqno captinmi, Rasonpa caqta parlecaptï, ¿Imanirtaq
wanutsiyämeta munayanqui. 38Noqaqa creyiyämanquitsu? 47Diospa caqcunaqa
Dios Yayapa nopancho wiyacuyan Dios parlashqantam; peru
yachacushqäcunatam willayaq. qamcunaqa manam wiyacuyanquitsu,
Tsenollam qamcunapis Tëtequicunapita porqui manam Diospatsu cayanqui
wiyayashqequillata rurayanqui —nir. —nir.
39Jesus tseno niptinnam, pecuna
9
1Callipa pasarëcarnam, \XULTXLQLQێ —nir.
pita wiscuta Jesus tarerqan. 11Penam nerqan:
2Tsenam Jesusta *disipuluncuna —Jesus jutiyoq nunam mituta
tapuyarqan: rurecur, nawïman laqecamorqan.
10
jutsasapa canqui! Tseno quecar, 1“Rasontam rasontam niyaq:
cuentam cä; y pipis tse puncupa yecorqa cuna mana acuerdu carnin, yape
salbaconqam. Y yecurnin yarqurirninpis, TXLTXLQFXQDSXUDLVKTXHPDQUDTXLFDFXێ
alli pastuta üshacuna tareq cuentam riyarqan. 20Atscaqmi queno niyarqan:
canqa. —¿Imapaqnataq parlanqantapis
10“Suwacoqqa shamurmi, üshacunata wiyayanqui? Pëqa supëpa munenincho
apacurnin wanutsir ushacäratsin; peru carmi, pasepa locuyäcurishqa —nir.
noqaqa shamushqä nunacunata wiñepa 21Waquincunanam niyarqan:
t¬10.8 Quecho parlan “Diospaqmi willacü” nir, ulicoqcunapaq. u¬10.12 Riquë notata
Mt 10.16.
193 6$1-8$11011
11
33Pecunanam niyarqan: 1Betania marcachomi Lazaru
—Manam ni meqan shumaq milagru jutiyoq nuna qeshyecarqan. Tse
rurashqequipitatsu qompayashqequi; marcachomi Maria y nanan Marta
sinoqa Diospa contran parlaptiquim, täräyarqan. 2Tse Mariaqa pucutaq
porqui qamqa nunalla quecarmi, ¡Dios perfumiwan Teyta Jesuspa chaquinta
tucunqui! —nir. llushir aqtsanwan tsaquitseqmi carqan.
34Jesusnam nerqan: Tse qeshyecaq Lazaroqa pepa turinmi
—*Leyniquicunachomi queno carqan. 3Tsenam tse panincuna juc
escribirëcan: ‘Noqam nerqä qamcunaqa nunata cachayarqan Jesusman, queno
dioscunam cayanqui’v nishpa. willacoq:
35(*Diospa palabranqa rasonpa carmi —Tëte, cuyanqequi Lazarum lastima
siempri cumplicanqa.) Si tsepin qeshyecan —ninanpaq.
palabranta chasquicoqcunata Dios 4Tseta wiyarninnam, Jesus nerqan:
waninin öra tsecho mana quecanqäta. —Aumi, Teyta, noqa creyïmi que
Cananmi si, QRTDPDQPDVPDUFlFX\DQێ patsaman shamunanpaq caq *Dios
qui. Y canan acu ewashun Lazaru Acrashqan tsurin canqequita —nir.
caqman —nir.
16Tsenam disipulu mayincunata Jesus waqan Lazarupaq
“Millish” niyanqan Tomas queno 28Tseno nirirmi, eucorqan nanam Maria
nerqan: qayaq, y rinrinllachomi queno nerqan:
—$FXQRTDQWVLFSLVHZDVKXQPD\HVWێ —Mayestruntsicmi chämushqa.
runtsicwan; pewanmi mechopis Qayashunquim —nir.
ushacärishun —nir. 29Tseno willariptinnam, Mariaqa
qequita; peru tseta nireq quecho quecaq parlarqan, antis, mas mandacoq caq
12
1*Pascuaɹestapaq joqta Jesusman marcäcuyarqan.
junaqllana pishicaptinnam,
Betania marcaman Jesus ewarqan. Jerusalennam atscaq
7VHFKRPLZDQXVKTDQSLWDFDZDULWVLPRQێ nunacunawan Jesus yecun
qan Lazaru yacharqan. 2Tsechomi 12Atscaq
nunacunam ewashqa
miquita arucuyarqan Jesusta cayarqan Jerusalenman ɹesta pasaq.
y¬12.13 Sal 118.25-26. z¬12.15 Zac 9.9. a¬12.20 Grecia nasion nunacunaqa manam Israel
castapitatsu cayarqan.
6$1-8$112 198
13
1Ichicllanam pisherqan *Pascua llapequicunatsu.
ɹesta qallananpaq. Jesusqa 110HTDQFDTUDQWLFXQDQWDPXV\DUێ
14
—Cananmi si *Diospita Shamushqa 1*Disipuluncunatanam
Jesus
Nuna puedeq canqanta ricayanqa. Jina nerqan: “Ama llaquicuyëtsu.
Diospa puedeq queninta pëcho ricayanqa. Diosman y noqaman marcäcuyë.
e¬13.23 Tse Jesuspa laduncho caq carqan que libro escribeq Juanmi.
201 6$1-8$114
15
1“Noqaqa ubas plantapa alli cuyayanqaqnolla qamcunapis jucniqui
troncu cuentam cä. Y Papänïmi jucniquicuna cuyanacuyänequipaq.
cuidaman. 2Noqapa rämäcuna mana 13Que cuyaquimi cuyaqueqa manam
17
1Tseno nirirnam, sieluman qomanqequi caqcunata puedeq
ricarcur mañacorqan queno: queniquiwan cuidequï noqantsic
“Papällä, ¡chäramuntaq öra! Canan qam jucllella canqantsicnolla pecunapis
puedeq Tsuriqui canqäta ricatsiquï, jucllellano cayänanpaq. 12Que patsacho
tsenolla Tsuriquipis qam puedeq pecunawan quecarmi, qam qomashqa
canqequita ricatsicunanpaq. 27VXULTXLێ captiqui, mana alliman ishquiyänanta
WDPFKXUDVKTDFDQTXLOODSDQQXQDFXێ jutiquicho tsararqö, y llapantam
napa mandacoqnin cananpaq. Tsemi cuidarqö. 0DQDPQLPHTDQRTUDFDVKTDێ
qam qomanqequi caq nunacunata noqa tsu. 6LQRTDSDODEUHTXLFKRHVFULELVKTDQێ
qoshaq wiñe cawenincuna. 3Qamllam nomi mana alli ruraq caqlla
Dios canqui. Noqa *Jesucristutam que condenacärishqa.
patsaman cachamarqequi. Y ishcantsicta 13“Cananqa qammanmi cuticamü.
18
Tseta cäsucur qamllapaqna pecuna 1Tseno mañacur usharirnam,
g¬18.24 Anasqa tsepin mayor caq saserdoti queninpita yarqushqannam carqan, peru
respetarnin “mayor saserdoti” niyarqan.
6$1-8$118 208
19
1Tsenam Jesusta *Pilatu cruscho wanutsiyäshunqui o
astaquecatserqan. 26ROGDGXFXێ cachariyäshunquipis —nir.
nanam cashapita coronata awarir, 11Jesusnam nerqan:
20
yacum yawarnintin yarqaramorqan. 1Domingu qoyanam paqasllaraq
35Noqam llapanta ricarqä. Y quecaptin, Jesus
ricashqätanollam willayaq willaquinïqa pamparëcanqanman Maria Magdalena
rason caqllam qamcuna creyiyänequipaq. ewarqan. Chärirnam *sepultura
36Tseno soldaducuna rurayaptinmi, tsaparaq jatun rumita ricarerqan juc
pactarerqan Diospa palabran queno laducho quecaqta. 2Tsenam corillapa
escribirëcanqan: “Manam ni meqan cuticur, Simon Pedruta y Jesuspa cuyë
tullunta paquiyanqatsu”m nenqan. 37Jina *disipulunta queno willarqan:
quenopis escribirëcanmi: “Tucsir —Sepulturapitam Teytantsicpa ayanta
ushashqatam ricayanqa”n nir. apacuyashqa. Manam musyätsu meman
churayashqanta —nir.
Jesusta pampayan 3Tsenam Pedru y jucnin disipulun
(Mateo 27.57–61; Marcos 15.42–47; ewacuyarqan Jesus pamparanqanman.q
Lucas 23.50–56) 4Ishcanmi coripa ewayarqan. Jucnin
38Arimatea marcapeq Jose nishqan caqqa Pedrupita mas corirmi, puntata
nunam israel autoridacunata mantsarnin, chärerqan. 5Chärirnam pucticur
pacallapa Jesuspa qatiraqnin carqan. Tse puncullapita riquecorqan ɹnu sabanaslla
21
1Quenomi disipuluncunata Jesus patsaman. Pachaq pitsqa chunca quima
yape yuriporqan Tiberias nishqan (153) jatusaq pescadiyoqmi carqan, y
Lamar cuchuncho. 27VHFKRPLGLVLSXOXQێ tselaya quecaptinpis, ataraya manam
cuna Simon Pedru, mellïshu niyanqan racherqantsu. 12Tsenam Jesus nerqan:
6$1-8$121 214
1
1-2Cuyë amigu Teoɹlo, punta caq choqa bautisacoq Juanqa yacullawanmi
librüchomi qamman escribimorqä bautisarqan; peru cananqa ichicllanam
Teyta Jesus que patsacho quecar asta pishin Santu Espirituwan qamcuna
sieluman cuticonqanyaq, llapan bautisashqa cayänequipaq.
UXUDVKTDQFXQDWD\\DFKDWVLFXVKTDQFXێ
Teyta Jesus sieluman cuticonqan
nata willaparniqui. Pemi manaraq
sieluman cuticur, DFUDVKTDQDSRVWROQLQێ 6Tsepitanam apostolnincuna
cunata Santu Espiritupa muneninwan juntacärir, Teyta Jesusta tapuyarqan
dispunerqan imano quecayänanpaqpis. queno:
3Wanushqanpita cawariramurmi, —Tëte, ¿cananqa qamnacu Israel
pecunata yuripur chuscu chunca (40) nasionnintsicta punta canqantsicno
junaqninpi tuquilayapa cäyitserqan librina canapaq rescatamunqui?
rasonpa cawarimonqanta creyiyänanpaq. —nishpa.
Y nunacuna Diospa mandaquinincho 7Jesusnam queno nerqan:
215
+(&+261 216
a¬1.12 Juc quilometrunullam carqan. b¬1.20 Sal 69.25. c¬1.20 Sal 109.8.
217 +(&+2612
2
1“*Pentecostes”nishqan ɹesta rurenincunata parlapëcamanqantsicta!
junaqnam Teyta Jesusman 12Y llapan nunacunam limpu
y presisaq dia del juisiun cananpaq, nam, Pedru queno nerqan: “Marca
ichicllana pishicaptinmi. mayicuna, qamcuna alleqpam
21 Pipis Teytaman marcäcur musyayanqui une castantsic rey David
mañacuptenqa, wanucuptin pampayanqanta. <FDQDQFDێ
salbashqam canqa’e nishpa. mayaqmi marcantsiccho riquecantsic
22“Tsemi canan parlamonqäta, Israel *sepulturanta. 30Peru Diospa profetan
marca mayicuna, shumaq cäyicayämë: carmi, 'DYLGPXV\DUTDQSHSDPLUHQLQێ
Teyta Dios poderninwan yanapaptinmi, pita juc yuricoq puedeq mandacoq
espantaquipaq tuqui señacunata y cananpaq Dios cumplinanpaq
milagrucunata Jesus rurarqan. änenqanta.g 31Davidta Diosnintsic
Tsenopam musyatsimarqantsic Nazaret rebelashqa captinmi, willacorqan *Dios
marcapita Jesus poderyoq cashqanta. Acrashqan cawarimunanpaq canqanta, y
Tsetaqa qamcuna allim musyecayanqui. wanushqacuna canqancho mana
23Tseno quecaptinpis, qamcunam dejarishqa cananpaq cashqanta.
entreguecuyarqequi mana alli ruraq Tsenolla ayanpis mana ismushqa
nunacunaman, *cruscho clabar cananpaq cashqanta. 32Tse acrashqan
wanutsiyänanpaq. Tsetaqa unepitana -HVXVWDPZDQXVKTDQSLWD'LRVFDZDULWVLێ
dispunishqa carmi, 'LRVQLQWVLFPXV\DUێ mushqa. Pe cawarimushqantam
qanna. 243HUXDOODSDMLSDUZDQRQTDQێ noqacuna ricashqa cayä. 33Tsemi Teyta
pita libramurmi, 'LRVQLQWVLFFDZDULUDWVLێ Jesusta Dios apacushqa pewan juntu
morqan, y manam wanushqallaqa mandacuyänanpaq. Y änenqan Santu
quedacunmantsu carqan. 25Porqui tseno Espiritutam Jesusta qoycorqan. Penam
cananpaqmi rey *'DYLGSLVXQHWLHPSXێ canan noqacunaman cachamushqa.
cho Jesuspaq queno escriberqan: Tsetam qamcuna riquecayanqui y
3
nunacunata willaparqan, y notiɹcarqan 1Jucjunaqmi las tres quecaptin
queno: Pedruwan Juan ewayarqan *WHPSێ
—¡Nunacuna, llutan rurenincunapita luman. Tse öraqa carqan Diosman
witicuriyë, FDVWLJDVKTDPDQDFD\lQHTXLێ mañacuyänan öram. 2Tsechonam
paq! —nishpa. quecarqan yuriquininpita patsa juc coju
h¬2.35 Sal 110.1. i¬2.36 Rique Dios Acrashqanta cäyitsiquicunacho. j¬2.39 Quecho nin
mana israel nunacunapaqmi. Riquë Is 57.19. k¬2.42 Tse Santa Senataqa manam micuyaq
pachancuna waqaptintsu; sinoqa selebreyaq Teyta Jesuspa wanïninta y cawarimininta
yarpäyänanpaqmi.
+(&+263 220
nuna. Tse nunatam cada junaq apayaq 12Tseta riquecurninnam, Pedru queno
templupa “Shumaqllan” nishqan nerqan: “Israel mayicuna, ¿imanirtaq
puncuman. 7VHFKRPLSsTDWVHWHPSOXێ mantsacashqa ricaräyämanqui, imeca
man yecoqcunata limushnata mañacoq. quiquïcunapa podernïcunawan o alli
3Pedruta y Juanta templuman yecoqta ruraq cayanqärecur noqacuna que
riquecurninnam, tse nuna rogacur nunata cachacäratsiyaptïnopis? ¡Manam
limushnata mañacorqan. 4Tsenam tsenotsu! 13Sinoqa une awiluntsic
pecuna tse cojuta ricaräyarqan. *Abraham, Isaac y Jacob adorayanqan
Pedrunam queno nerqan: Diosnintsicmil permiterqan sirweqnin
—Au, nuna, ricayämë —nishpa. Jesusta nunacuna alabayänanpaq.
5Cojunam pecunata ricararqan, Petam qamcuna mana reqeq tucushpa
imallatapis qarayänanta pensar. 6Peru autorida *3LODWXPDQHQWUHJXHFX\DUTHێ
Pedrunam tse nunata queno nerqan: qui. Cacharita munaptinpis, manam
—Qarayänaqpaqqa manam munayarqequitsu. 14<'LRVPDQGDFXVKێ
qellenïcuna ni imäcunapis cantsu. Peru qancunata ruraq y jutsannaq nuna
Nazaretpita *Jesucristupa poderninmi quecaptinpis, pe libri cananpaqqa
noqacho, tsetam qoshqequi. Tsemi pepa manam mañacuyarqequitsu; sinoqa
poderninwan cachacätsishqequi. ¡Canan mañacuyarqequi juc asesinuta libri
sharcur purï! —nir. cacharinanpaqmi. 157VHQRPLZDQXWVLێ
7Tseno nirirnam, nunapa derechu caq yarqequi wiñe cawatsicoq Jesusta. Peru
maquinpita sutarcorqan. Tse öram Diosmi wanonqanpita cawaritsimushqa.
cojupa chaqui moquncuna fuertina Tsetaqa noqacunam ricashqa cayä.
ticrarir, alliyärerqan; 8y sharcur, juclla 16Que riquecayanqequi y reqiyanqequi
4
1Pedruwan Juan nunacunata tam canan willayaq, llapan Israel marca
manaraq parlapar ushayaptinmi, mayintsiccunawan musyayänequipaq.
tseman chäquicuyarqan *saserdoticuna, Nazaret marcapeq *Jesucristutam
*WHPSOXFKRZDUGLDFXQDSDPDQGDFRTێ qamcuna crusiɹcarnin, ZDQXWVL\DUTHێ
nincuna y *saduseu nishqan nunacuna. qui. Petam wanushqanpita Dios
2Pedruwan Juanmi nunacunata cawaritsimushqa. 7VH-HVXVSDSRGHUQLQێ
yachatsiyarqan wanushqanpita Jesus wanmi que nunata cachacätsiyarqö.
cawarimushqanta. Tseno cawarimipaq Ricayanqequinomi quecho shëcan
yachatsicuyaptinmi, tse autoridacuna sanuna. 11*Diospa palabranmi Jesuspaq
p¬4.11 Sal 118.22. q¬4.26 Rique Dios Acrashqanta cäyitsiquicunacho. r¬4.26 Sal 2.1-2.
223 +(&+2645
SRGHUQLTXLZDQXQHSLWDSDWVDGLVSXQLVKێ
qequi cumplicänanpaqmi. 29Canan Ananiaspa y warmin Saɹrapa
wiyequi, tëtalläcuna, autoridacuna uliquinincuna
5
mantsacätsipa niyämanqanta. Y 1Tsenollam carqan juc nuna
callpäcuna sirwishoqniquicunata Ananias jutiyoq; warminpanam
qoycäyämë, willaquiniquita mana jutin carqan Saɹra. Jina pecunapis
mantsacushpa willacur siguiyänäpaq. chacrancunata rantiquicuyarqanmi.
30Qam permitïquï allapa puedeq 2Peru warmi ollqu yachatsinacurirmi,
6
—Israel mayïcuna, ¡paqtataq yo tse 1Tse junaqcunam Teyta Jesuspa
nunacunata imatapis rurecuyanquiman, TDWLUDTQLQFXQDDOODSDPLUDFXUFXێ
mana alleq musyarishpa! 36Canan yarqan. Tsechonam *griegu idioma
yarpäyë: Puntatam juc nuna Teudas parlaqcuna hebreu parlaqcunapita
jutiyoq yurimorqan. Tse nunam quejacuyarqan queno:
alabacur ‘Puedeqmi cä’ niptin, chuscu —¿Imanirtaq cada junaq imapis
pachaq nunacuna Teudas nenqanta UDTXLQDTXLFKRQRTDQWVLFFKRELXGDFXێ
creyir, qatiyarqan. Tsepitanam Teudasta nata iwalqa atiendiyantsu? —nishpa.
wanïcatsiyaptin, qateqnincuna limpu 2Tseno quejacuyaptinnam, chunca
s¬6.9 Tse ellucayänan wayeqa carqan juc nasioncunacho esclabu cayanqanpita libracurir
juntacacuyänan wayim. Esclabu cayanqanpita libracurir cutishqa nunacunaqa cayarqan
allapa musyaq tucoqmi. Pecunawanmi Esteban discutiyaq.
227 +(&+267
7
1Tsenam *saserdoticunapa mas cayarqan Israelcho chunca ishque (12)
mandacoqnin Estebanta taporqan: casta nunacunapa tëtancunam.
—¿Rasonpacu que nunacuna 9“Tse nunacunam wauqincuna Joseta
a¬7.37 Dt 18.15. b¬7.40 Moises Dioswan parlar jircacho alli une illacäcurcuptinmi, tseno
niyarqan. c¬7. 42 Ex 32.1-6. d¬7.50 Is 66.1-2.
+(&+2678 230
8
shonqu cayanqui; y manam ni wiyaq 1Tse jobin Saulu acuerdum carqan
9
wiyaräcorqan. 1Tseyaqnam Sauloqa, “cananmi
33 Allqutsashqam carqan; justisiapis siqa musyayämanqa” nishpa, Teyta
pepaqqa manam carqantsu. Que Jesusman creyicoqcunata wanutsita
SDWVDFKRFDZHQLQSLWDPZDQXUDێ munar puriquicarqa. Tsemi *VDVHUGRWLێ
tsiyarqan; y mananam mireninpis cunapa mas mandacoqninman ewar,
carqannatsu.”e 2ordenta mañacorqan Damasco marcapa
34*Leyir usharirnam, tse nuna *HOOXFD\lQDQZD\LFXQDFKRPDQGDFRTێ
taporqan Felipita queno: cuna permisuta qoyänanpaq. Tsenopa
—Ama acseqa quëtsu, cäyicatsillämë. Teyta Jesusman creyicoqcunataqa tarir,
¿Pipaqtaq Diospa une profetan tseno warmitapis ollqutapis Jerusalenman
escriberqan? ¿Quiquinpaqcu, o juc presu apatsinanpaq. 3Peru Damasco
nunapaqcu? —nishpa. marcaman yecurëcaptinnam, GHUHSHQێ
35Tsenam leyenqanpita qallecur tse tita rara sielupita actsicamorqan.
(WLRSLDQXQDWD)HOLSLVKXPDTFl\LWVHUێ 4Tsenam Saulu patsaman ishquirerqan.
e¬8.33 Is 53.7-8.
233 +(&+269
quecarnin, Saulu mana mantsacushpana creyicoq Tabita jutiyoq juc warmi carqan.
Teyta Jesuspaq willaconqanta. 287VHQRێ Tabitaqa griegu idiomacho Dorcas
pam Saulu quedacorqan pecunawan. Y ninanmi. Tse warmim allapa allicunata
PDQDLPDWDSLVPDQWVDFXVKSDP-HUXVDOHQێ ruraq, y wactsacunatapis puedenqanpam
cho jinantinpa purerqan, Teyta Jesuspaq yanapaq. 37Tse junaqcunanam Dorcasqa
willapäcurnin. 29Y tsecho *griegu idioma qeshyacurcurnin wanuquicorqan.
parlaq israel nunacunawanmi parlar Tsenam ayanta shumaq bañaratsirnin,
discutir cayarqan. Peru pecunanam rara altus cuartuman patsäratsiyarqan.
LPDQRSDSLV6DXOXWDZDQXWVLWDPXQD\DUێ 38Jope marcapita Lida marcamanqa
10
1Cesarea marcachomi carqan juc jacuno chuscun cuchunpita watashqa
nuna Corneliu jutiyoq. Pëqa patsaman uräquecamoqta. 12Tsechomi
carqan Italia marca soldaduncunapa canaq lätepa pureq animalcuna, tuquilaya
capitanninmi. 2Tse nunam wayincho bolepa pureq pishqucuna, y tuquilaya
llapan castancunawan Diosta respetarnin, chuscu chaquiyoq animalcunapis. 13Y
adorayarqan. 3HPLZDFWVDLVUDHOQXQDFXێ wiyarqan queno parlapaqnintam:
napaq atsca qelleta qaraq y Diosmanmi —Pedru, sharquï, y que animalcunata
mana qonqeta mañacoq. 3Juc junaqnam pishtacacharcur miquï —neqta.
tardipa lastresno quecaptin, Corneliuta 14Pedrunam queno yasquerqan:
11
noqacunam ricashqa cayä enteru Judea 1Tsepitanam apostolcuna y
marcacho y Jerusalencho Teyta Jesus OODSDQ-XGHDPDUFDFKR-HVXVێ
llapan rurashqancunata. Y petaqa man creyicoqcuna musyariyarqan mana
crusiɹcarninmi, wanutsiyarqan. 40Peru israel caqcunapis, *Diospa palabranta
wanushqanpita quima junaqllatam Dios wiyarir, -HVXVPDQPDUFlFRTWLFUDUL\DQێ
cawariratsimur, permitïcorqan qanta. 2Peru Pedru Jerusalenman
noqacuna ricayänäpaq. 41Manam llapan cutiriptinnam, Jesusman creyicoq
QXQDFXQDWVXFDZDULPXVKTDQWDULFD\DUێ *señalashqa caq waquin *israel
qan, sinoqa pepaq willacuyänäpaq Dios nunacuna penqapar, 3queno tapuyarqan:
acrashqancunallam. 3HFDZDULUDPXSێ —¿Imarecurtaq sin señal mana israel
tinmi, pewan micuyarqä y upuyarqä. caqcunaman watucaqnin ewarqonqui, y
42Jesusmi noqacunata mandayämarqan, pecunawan micorqonqui? —nishpa.
cawecaqcunapa y wanushqacunapa 4Tsenam Pedru willacorqan llapan
12
1Tse tiempucunam rey qepata shamï —nishpa.
*Herodis, Jesusman waquin 9Tsenomi anjelta qatircur Pedru
g¬12.17 Que Santiagoqa carqan juc caq Santiagum, manam tse wanutsiyanqan caqtsu. Que
Santiagoqa carqan creyicoqcunapa mandacoqninmi.
241 +(&+261213
13
1Antioquia marcachonam niyarqan, Elimasqa *griegu idiomacho
Jesusman creyicoqcunacho Barjesus ninanmi. 9Tsenam Pablu
Diospa *SURIHWDQFXQD\\DFKDWVLFRTێ niyashqan Sauloqa Santu Espiritupa
cuna cayarqan. Pecunam cayarqan poderninwan carnin, tse bruju Elimasta
Bernabe, “Nicshu” niyashqan Simon, alli ricarëcur, 10queno nïcorqan:
Cirene marcacho yuricoq Luciu, Saulu y —Ä ¡supëpa wawan! Uli mana alli
Menahem. Tse Menahemqa Galileacho ruraq carmi, llapan alli rurecunapa
mandacoq *Herodiswan wayincho contran caquicanqui. ¿Manacu
llullunpita winacoqmi carqan. 2Juc MDTLULQTXLPDQ'LRVSDUDVRQSD\DFKDWVLێ
MXQDTQDPD\XQDVKSD'LRVWDDODEHFDێ quininpa contran ulipäquicunata!
yaptin, pecunata *Santu Espiritu queno 117VHUHFXUPL'LRVFDQDQFDVWLJDVKXQێ
nerqan: “Bernabetawan Sauluta acrayë; qui. Tsemi wiscu ticrarir, unepa intipa
porqui pecunatam acrarqö noqapaq actsinta ricanquitsu —nishpa.
willapäcuyänanpaq” nishpa. Tse öram Elimas mana ricarqannatsu.
3Tsenam ayunacurïcur Diosman Y wiscuyärishqa carmi, pillapis
mañacur usharirnin, Bernabeman y janchecunanpaq rogacurnin,
Sauluman maquincunata churar jiruricachäquicarqan. 127VHWDULTXHFXUێ
੍EHQGLVLFXU, despachecuyarqan. nam, tse gobernador Sergiu Paulu,
Teyta Jesuspaq yachatsicuyashqanta
Chipre *islacho Bernabe y Saulu espantacur, Jesusman allapa
yachatsicuyan marcäquicorqan.
4Tsemi pecuna Santu Espiritu
Pisidia probinsiacho Antioquiaman
pushayaptin, Seleucia nishqan
Pabluwan Bernabe chäriyan
puertuman eucuyarqan. Tsepitanam
barcuman winacarcur, eucuyarqan 13Tsepitanam Pablu yanaqincunawan
i¬13.33 Sal 2.7. j¬13.34 Is 55.3. k¬13.35 Sal 16.10. l¬13.41 Hab 1.5.
+(&+261314 244
14
1Tsepitanam Pabluwan Bernabe wiyacurnin. Tsenam Pablu riquecorqan
Iconiu marcacho, *israel tse cojuta, y cuentata qoquicorqan
nunacunapa *ellucayänan wayiman cachacänanpaq marcäcur quecaqta.
ewayarqan. Tsecho pecuna allapa 10Tsenam fuertipa queno nerqan:
\DFKDWVL\DTQLTXLFXQDOODPPDUTXHTXLێ FXQDWDFKXUD\DUTDQ-HVXVPDQFUH\LFRTێ
cunaman shayämorqö. Pellam sieluta, cunata yanapayänanpaq. Tsenomi
patsata, lamarta y llapan que munducho ayunarir Diosman mañacurir, tse
caqcunataqa rurarqan. 16Unepita mandacoqcunata creyicuyashqan Diospa
patsam quiquin Dios permiterqan me tse boluntaninman entreguecuyarqan.
marcachopis nunacuna quiquincunapa
munayashqancunata ruracuyänanpaq. Pabluwan Bernabe cuticuyan Siria
17Peru Dios cashqantaqa imano nasioncho Antioquia marcaman
ecanollapis musyatsiquicarqanmi. Tsemi 24Tsepitanam Pisidia probinsiapa
QXQDFXQDPXV\D\lQDQSDTWDP\DWVLێ pasarnin, Panɹlia probinsiaman
mun; y tamya captinmi, cosechacunata chäriyarqan. 25*Diospa palabranta Perge
alli ellutsimantsic; y cushi cushita marcacho willacurirnam, pasacuyarqan
wätamantsic —nishpa. Atalia nishqan marcaman. 26Tsepitanam
18Peru quecunata nicayaptinpis, barcuman lloqarcur Antioquia
allapa sasam carqan michäyänanpaq. marcaman cuticuyarqan. 7VHPDUFDSLێ
Cäsillapam animalcunata pishtarir tam pecunata cachayashqa cayarqan
Diostano qarecuyarqan. 'LRV\DQDSDSWLQSDODEUDQWD\DFKDWVLێ
19Tsepitanam israel nunacuna Iconiu cuyänanpaq. Tse yachatsiquita willacur
y Antioquia marcacunapita chäriyarqan. usharirmi cutiriyarqan.n 27Antioquia
Pecunam tse nunacunata willaparnin, marcaman chärirnam, creyicoqcunata
jucnopa cäyitsiyarqan. Tsenam Pabluta qayaratsir willayarqan pecunata Dios
sellama tsampiquicuyarqan. <ZDQXVKێ yanapaptin milagrucunata rurayanqanta.
qanta pensarninnam, qaracharcur tse Tsenollam willayarqan mana israel caq
n¬14.26 Ishquemi Antioquia marcacuna cayarqan. Jucnin caqmi carqan Siria probinsiacho,
jucninnam Pisidia probinsiacho. Rique mäpata que Bibliapa frentincho.
+(&+261415 246
o¬15.17-18 Am 9.11-12.
+(&+261516 248
16
1Tsepitanam Derbe marcaman y sharcur queno rogacoqta: ´0DFHGRQLDێ
Listra marcaman chäriyarqan. man shamicur yanapecalläyämë” neqta.
Listrachomi juc jobin Timoteu carqan. 10Tsemi Pablu tse sueñininta
p¬16.3 Timoteoqa manam lejitimu israel nunatsu carqan. Tsemi *señalaquipaq carqan, porqui
israel nunacunaqa manam mana señalashqacunataqa chasquiyaqtsu.
249 +(&+2616
q¬16.11 Riquë mäpata que Bibliapa frentincho. r¬16.14 Tse warmeqa manam
musyarqanraqtsu Jesus Diospa tsurin canqanta, sinoqa creyerqan camacoq Dioslla canqanta.
+(&+2616 250
17
1Tseno eucurninnam, Pabluwan jutin.
Silas Anɹpolis y Apolonia 8Tseno niyanqanta wiyecurmi tsecho
cayanqequita. 233RUTXLSXUHQTlFXQDێ
Atenas marcacho Pablu yachatsicun chomi ricarqö, imajinniquicunata
16Atenas marcacho Silasta y Timoteuta adorayänequipaq *altarnincuna
shuyecarninnam Pablu shonquncho allapa rurayanqequita. Tsechomi tarerqö
yarpacachar llaquicorqan tse marcacho queno escribirëcaqta: ‘Que altarqa mana
nunacuna *imajincunata adoracuyaptin. reqishqa Diospaqmi’ neqta. Y tse Diosta
17Tsemi ellucayänan wayicunaman mana reqishpa adorecayanqequipaqmi
ewecur, tsecho israel nunacunawan y Dios canan noqa parlapäyäshqequi.
FlVXFRTJULHJXQXQDFXQDZDQSLVFl\LWVLQDێ 24“Tse Diosmi rurashqa que patsata
18
1Tsepitanam Pablu Atenaspita nunacunapis tse willaquita wiyacurnin,
eucorqan Corinto marcaman. atscaq creyicurnin bautisacuyarqan.
2Tsechonam reqinacuriyarqan israel 9Juc paqasnam apostol Pabluta Teyta
19
1Corinto marcaman Apolu HXFRUTDQ7LUDQXQL\DQTDQSD\DFKDWVLێ
euconqanchonam Pabloqa jirca cuna wayinman. Y tsechomi cada junaq
caq nänipa eucurnin, Efeso marcaman yachatsicorqan. 10Tseno yachatsicorqan
chärerqan. Tsechonam Teyta Jesusman ishque wata rurinmi. Tsemi enteru Asia
creyicoqcunata tarerqan. 2Tsenam marcacho israel caqcuna y mana israel
pecunata queno taporqan: FDTFXQDSLV7H\WD-HVXVSDDOOLZLOODTXLێ
—Teyta Jesusman creyicurnin, nincunata llapancuna musyariyarqan.
11Apostol Pablum Diospa poderninwan
¿*Santu Espirituta chasquiyarqonquicu?
—nishpa. espantaquipaq milagrucunata rurarqan.
Tse creyicoqcunanam queno niyarqan: 12Pablupa pañunta o yacarashqan
20
Tsenam Alejandroqa maquinwan 17VHEXOODTXLFXQDSDVDFXULVKێ
21
churayäshorqonqui üsha mitseq cuenta 1Pecunapita despidiquicurnam,
Teyta Jesusman creyicoqcunata barcuwan eucuyarqä defrenti
cuidayänequipaq. Pecunaqa Jesucristupa Cos nishqan *islaman. Y waräninnam
yawarninpa chaninmi cayan. 29Noqa pasacuyarqä Rodas nishqan islaman.
musyämi eucushqächo imeca Tsepita pasacurnam, chäriyarqä Patara
mallaqashqa atoq üshacunata micoq nishqan puertuman. 2Tsechonam juc
cuenta, mana alli yachatiscoqcuna Teyta barcuta taririyarqä Fenicia marcaman
Jesusman creyicoqcunata ushacätsita yarqurëcaqta. Tseman lloqarcurnam,
munar shayämunanpaq caqta. 304DPFXێ eucuyarqä. 3Biyajecarnam, Chipre islata
napitam waquinniquicuna llutan camanta ricariyarqä itsoq laducunacho quecaqta.
yachatsicur qallaquicuyanqa Jesusman Defrenti pasacurnam, chäriyarqä Siria
creyicoqcuna qaticurcuyänanpaq. 31Tsemi marcacho Tiro nishqan puertuman;
mäcoq mäcoq cayänequi; yarpäyë quima porqui tsechomi apayanqancunata
wata enteru paqasta junaqta waqariryan barcupita descargayänan carqan.
llapequicunata willapäyanqaqta. 4Tsecho Jesusman creyicoqcunawan
32“Wauqicuna, panicuna, cananqa tarinacurnam, juc semana pecunawan
Diospa boluntaninllachonam y alli quedacuyarqä. Tse creyicoqcunam
queninta cäyitsicoq willaquininllachonam *Santu Espiritu cäyitsiyaptin Pabluta
jaqiriyaq. 7VHZLOODTXLQLQPLFlVXFX\DSWLێ QL\DUTDQ-HUXVDOHQPDQPDQDHZDQDQێ
queqa, marcäquiniquicunacho mas ɹrmi paq. 5Tseno juc semana täcurirnam,
tsarecuyäshunqui llapan acrashqan ewacuyarqä. -HVXVPDQFUH\LFRTFXQDێ
caqcunawan wiñe cawe erensianta nam warmincunawan wamrancunawan
chasquiyänequipaq. 33Noqa manam pipa tse marcapa jaqninyaq
qelleninta, orunta, ratashnincunata yanaqäyämarqan. Lamar cuchunman
codisyashqatsu cä. 344DPFXQDPXV\D\DQێ chëcurnam, qonqurïcur Diosman
quim imapis faltäcunapaq quiquï mañacuyarqä. 6Tsepitanam pecunapita
uryapuconqäta; \੍PDQDPQRTDOODSDTWVX despidiquicur barcuman lloqarcur
XU\DSXFRUTDVLQRTD\DQDTwFXQDSDTێ eucuyarqä. Y pecunanam wayincunata
wanmi. 35Tuquinopam yachatsiyarqoq cuticuyarqan.
noqanolla uryacurnin cayänequipaq, y 7Tiropitanam Tolemaida nishqan
soldaducunatawan yecurëcaqta
Apostol Pabluta templucho riquecurnam, tse bullaquicaqcuna
presu tsaririyan Pabluta maqecayanqanta pärariyarqan.
26Waräninnam Pabloqa chuscun 33Tsenam comandanteqa chëcur Pabluta
22
1—Marca mayïcuna y tëtecuna, ‘Teyta, ¿imata ruranätataq munanqui?’
canan wiyecayämë que nishpa. Teyta Jesusnam queno
acusayämanqanpaq parlacaramonqäta nimarqan: ‘Sharcur Damasco marcaman
—nishpa. juclla yequï. Tsechomi niyäshunqui
2Pabluta *hebreu idiomacho parlaqta imata ruranequipaqpis’ nishpa. 11Tse
wiyecurninnam, upällariyarqan. Tsenam atsicyëmi wiscuyäratsimarqan. Tsemi
Pablu nerqan: yanaqecunallana janchashqa
3“Noqaqa *israel nunam cä, Cilicia apayämarqan Damasco marcayaq.
marcapa Tarsu puebluncho yuricoq. 12“Tsechomi quecarqan Ananias
23
shëcaq oɹsialta Pablu queno nerqan: 1Pablunam autoridacunata alli
a¬22.28 Pablupa papänin Romanu nuna captinmi, Pablutapis ricayäman carqan siudadanu
Romantano. b¬23.3 Queqa nin: Shonqunchoqa mana alli ruraq quecar, riqueninpaqqa alli
tucoq canqantam.
+(&+2623 264
c¬23.5 Ex 22.28.
265 +(&+2623
7VHPLFDQDQQRSHTXLFKRPDQDPDQWVDێ
Gobernador *Felixpa nopancho curishpa parlacaramushaq mana caqta
Pablu parlacurin acusayämanqanta defendicur. 11Masqui
24
13LWVTDMXQDTSDVDULVKTDQFKRێ alleq musyarinequipaq quiquillequipis
nam mas mandacoq *saserdoti tapucurillë. Jerusalenman Dios adoraq
Ananias waquin caq autoridacunawan ewanqä tseran chunca ishque (12)
chäriyarqan Cesarea marcaman. junaq. 12Y manam Jerusalen templucho
Pecunam pushayarqan Tertulu jutiyoq ni *ellucayänan wayicunacho ni
juc abogaduta. Tse abogaduwanmi callicunacho ni pita ni meta willapar
gobernadorpa despachuncho Pabluta liryatsiquicaqtatsu tariyämashqa. 13Si
acusatsiyarqan. 2Tseman Pabluta llutata rurashqa captïqa canan mä
chäratsiyaptin, tse Tertuloqa Pabluta meqanpis shimpiyämätsun. 14Peru
acusar qallecorqan, gobernador Felixta juctam si willashqequi: *Jesucristu
queno nishpa: salbacoq canqanta creyïcurmi, une
—Señor gobernador, qamrecurmi awilucuna adorayashqan Diosta sirwï.
shumaq pasaquicho cawacushqa cayä. Y 7VHWDPSHFXQDTDPDQDDOOL\DFKDWVLێ
allapa yachaq queniquiwanmi quimi niyan. Peru pecunanollam creyï
marcalläcunata ichicllapa ichicllapa *0RLVHVHVFULELVKTDQOODSDQOH\FXQDێ
mejoraquicanqui. 3Tsemi jinantincho man, y Diospa une *profetancuna
allapa agradesicullayan, allapa reqishqa escribiyashqancunamanpis creyïmi.
Felix. 4Peru tiempullequita mana allapa 15Jina pecunanollam noqapis
—5RPDPDUFDFKRUH\FHVDUPDQGDێ
Gobernador Festupa nopancho shoqniquipa autoridaninmi canqui; y
apostol Pablu parlacurin pepa despachunllacho jusgayämätsun.
25
1Gobernador Festum, Cesarea Musyanqequinomi israel mayicunapa
marcaman chärir, quima junaq contranqa ni ima mana allitapis
tsecho carir Jerusalenman ewarqan. rurarqötsu. 11Sitsun llutanta rurecorqö o
+(&+2625 268
nerqan: nerqan:
—Rey cesar jusgashunequipaq —Noqapis tse nuna parlaqta wiyetam
mañaconqequirecurmi, cesarman munecü —nishpa.
ewanqui —nir. Y Festunam nerqan:
—Waretämi wiyanqui —nishpa.
Rey *Agripapa nopancho 23Waränin junaqnam rey Agripa y
Pablu parlan warmin Bereniceqa allapa nicachar,
13Tsepita unetanam rey Agripapa justisia rurayänan despachuman
warmin Bereniciwan gobernador \HFXUHUTDQVROGDGXFXQDSDPD\RUQLQFXێ
Festuta watucayänäpaq chäriyarqan QDZDQ\WVHPDUFDFKRDOOLDXWRULGDFXێ
Cesarea marcaman. 14Atsca junaqcuna nawan. Tsenam Festupa ordenninwan
Cesarea marcacho quedacuyaptinnam, Pabluta aparayämorqan. 24Tsenam
gobernador Festoqa willarqan Pablu Festu nerqan:
presurëcashqanta queno nishpa: —Rey Agripa y noqacunawan quecho
—Quechomi juc nuna presu quecan llapequi juntacashqa quecaq tëtacuna:
gobernador *)HOL[OODZLUsFDTWDMDTLUHQێ Canan nopequicunacho quecaq
qan. 15Jerusalencho quecaptimi, nunapaqmi Jerusalen marcacho y que
saserdoticunapa mandacoqnincuna, y Cesarea marcacho israel nunacuna
israel nunacunapa autoridanincuna denunsiata churayämushqa. Qayaripa
pepa contran juc denunsiata qaparipam wanutsiyänanpaq ordenta
churayämorqan, wanunanpaq mañacuyan. 25Peru noqapaqqa que nuna
condenanäta munar. 16Tsenam queno PDQDPQLLPDPDQDDOOLWDZDQXQDQSDTێ
nerqä: Romanu autoridacunaqa manam noqa rurashqatsu. Imano captinpis,
OOXWDOODWVXQXQDWDZDQXWVL\lQRSlFXQDێ Romacho rey cesar jusgananpaq quiquin
cho manaraq contrariuncunawan mañaconqanrecurmi pasin qoycorqö.
shimpinacayämuptenqa. 17Tsemi tse 26Peru manam musyätsu reynintsic
26
1Tsenam rey *Agripaqa Pabluta cuna autorisayämaptinmi, Jesusman
queno nerqan: creyicoqcunata atscaqta carselman
—Mä, canan parlacaramï imapita llawitserqä. Pecunata wanutsiyaptinpis
acusayäshunqui —nishpa. ‘¡Bienecho!’ nerqämi. 11Atsca cutim
3DEOXQDPPDTXLQWDSDOODUFXUQXQDFXێ *ellucayänan wayicunachonäqa
nata queno parlapar qallecorqan: astarnin, malas obligarqä Teytapa
2“Respetashqa teyta rey Agripa, israel contran tuquita niyänanpaq. Tsenomi
mayïcuna llapan mana caqpita pasepa piñashqa carnin, FDUXPDUFDFDێ
acusayämarnï denunsiayämanqanpita mayaqpis tse creyicoqcunata
TDPSDQRSHTXLFKRGHIHQGLFXUSDUODFDUDێ ushacätsinäpaq qatirnin ewarqä.
murnin, allapam cushicü. 3Qamqa 12Tseno ruraqmi Damasco marcaman
\PDQDLVUDHOFDTFXQDSDPDUFDFXQDFKRێ nerqan:
pis mana alli rurayashqancunata —&DVLOODSDQRTDWDSLVFUH\wFDWVLPDQێ
jaqirïcur Diosman cutiquicuyänanpaq, y qui tse Jesusman.
tsepita witsepa alli ruraqna cayänanpaq. 29Pablunam nerqan:
21Tserecurmi israel nunacuna Jerusalen —Ojala Dios permiticunman
*templucho presu tsaricayämarnï, *-HVXFULVWXPDQLPDQROODSDSLVFUH\LTXLێ
wanutsiyämeta munayarqan. 22Peru cunequipaq, rey Agripa. Peru ama
Dios poderninwan yanapamaptinmi, qamllaqa sinoqa canan quecho
LPDQDFDTQXQDWDSLVLFKLFWDSLVMDWXQWDێ juntacashqa wiyecamaqcunapis Teyta
pis Diospaq willaparnin, canancamayaq Jesusman noqano creyiquicunman. Peru
ɹrmi quecä. Imapis pasacunanpaq noqano cadenashqaqa ama
caqcunata Diospa une *profetancuna cayanmantsu.
willacuyanqanta y *0RLVHVHVFULELVKێ 30Tsenam rey Agripa, gobernador
27
25Peru Pablunam queno nerqan: 1Italia
marcaman
—Allapa respetashqa gobernador eucuyänanpaq acuerdu
Festu, manam locuyashqatsu cä, sinoqa ruracäriptinnam, Pablutaqa waquin
allillatam y rason caqllatam parlä. presucunatawan entregariyarqan oɹsial
26Quechomi quecan rey Agripapis. Pemi Juliupa maquinman. Pëqa carqan
271 +(&+2627
f¬27.9 Tse ɹesta pasaptin tamya tiempu qallecan, y peligrosum lamarpa barcuwan awanapaq.
g¬27.12 Tse Fenice puertupitaqa lamar alerum ricacorqan norti ladumanpis y sur ladumanpis,
y shumaq tishqu captinmi yacupis bunliräcoq. Tsemi tamya tiempuchopis barcucuna tsecho
täcuyaq. h¬27.13 Riquë Pablu Romaman ewanqan caq mäpata que Bibliapa frentincho.
i¬27.13 Tse ancla carqan juc allapa lasaq ɹeru. Tsetam cachayaq lamarpa jondunyaq tsecho
barcu wataränanpaq.
+(&+2627 272
nishpa. 25Tsemi tëtecuna, canan balorta nopancho Diosta grasias nïcurir, tantata
tsariyë; porqui Diosmanmi noqa tsarircur paquiricur, micur qallecorqan.
273 +(&+262728
28
chunca joqta (276) nunacunam 1Tsenam llapäcuna lamarpita
j¬28.4 Tse islacho yachaq nunacunaqa Justisia ruraq dios niyarqan quiquincunapa
diosnincunatam, manam rasonpa camacoq Diosnintisctatsu.
+(&+2628 274
k¬28.20 Bibilia estudiyaqcuna niyan que änishqanqa carqan Dios Acrashqa salbamaqninsic
*Jesucristupaq. Waquincuna niyan carqan tse cawarimunantsicpaq.
275 +(&+2628
l¬28.27 Is 6.9-10.
ROMANOS
Roma marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu cartaconqan
Apostol Pablu Corinto marcacho quima quilla tëcarmi que cartata cartacorqan
*Romacho quecaq creyicoqcunaman. Romaqa allapa jatun marcam carqan. Tse
marcapitam *cesar nishqam mandacoq jinantin nasioncunata mandaduncho
cätserqan. Tse Roma marcachoqa Diosman marcäcoqcuna cayarqan waquinmi
israel casta y waquinnam mana israel casta.
Israel casta creyicoqcunam, mana israel casta creyicoqcunata queno niyarqan:
“Diospa wamrancuna cayänequipaqqa *Moisespa leynincunataran cäsucuyanequi y
*señalacuyänequiran” nir. Tsemi mana israel casta creyicoqcuna Pabluta
tapuyarqan “Mä, rasonpa caqta musyatsiyämë” nir.
Tsemi Pabloqa que cartata cartacorqan Roma marcacho creyicoqcunaman queno
cäyitsirnin: “*Jesucristuman marcäcurllam, salbacushqaqa cantsic, y manam
*Moisespa leyninta cumplita tiranqantsicrecurtsu. Tsemi ama señalaquipaq
yarpacachäyëtsu. Mana señalacushqa caqcunapis *Dios Yaya munashqanno
cawacorqa pepa wamrancunam cayan” nir (2.26). Jina cäyitserqam Jesucristuman
creyicur cäsucoqcunaqa imanopis cawacuyänanpaq cashqanta (12.2-21).
1
1Noqa Pablu, *Jesucristupa qan yachatsicushqancunata me
sirweqninmi, qamcunaman cartacamü. marcacunachopis llapan nunacunata
Apostol canapaqmi Dios qayamashqa y willapänäpaq. Tsenopam Teyta
tsepitam acramashqa, alli willaquita Jesusman marcäcur pellatana
willacunäpaq. 2-3Tse alli willaquipaqqa cäsucuyanqa. 6-7Y tseno cäsucurmi,
Diosmi *SURIHWDQFXQDWDZDQlQLPDUTDQێ TDPFXQDSLV5RPDPDUFDFKR\DFKDTێ
tsic, -HVXFULVWXSDTSDODEUDQFKRHVFULELWVLUێ cuna quecayanqui Jesucristupa
nin. Une rey *Davidpa castanpitam Diospa acrashqan. Y Diosmi cuyayäshurniqui
Tsurin Jesucristu nunano yuricorqan. 4Y SHOODSDTQDFD\lQHTXLSDTDFUD\lVKRUTHێ
wanushqanpita cawaritsimushqanwanmi, qui. *Dios Yayantsic y Teytantsic
*Santu Espiritunwan Dios cäyitsimantsic -HVXFULVWXDOOLTXHQLQZDQ\DQDSHێ
Teytantsic Jesucristu pepa Tsurin cuyäshï shumaq pasaquicho
cashqanta. cawacuyänequipaq.
276
277 520$1261
2
quecaptinpis. Tseno catsun. 1Tsemi pi carpis nuna mayiquicunata
26Tsemi Dios pecunatapis jaqirerqan “Qamqa llutantam rurecanqui”
shonquncuna antujashqanmanno tuqui niyanquimantsu. Tseno nerqa, TXLTXLTXLێ
melanepaqcunata ruracuyänanpaq. cunam condenaquicayanqui. Porqui tse
Tsemi warmicunapis ollqullawan nunacuna rurayanqannollam llapequipis
pununacuyänan quecaptinpis, warmi llutanta rurecayanqui. 2Tsecunapitam
pura jucnin, jucnin pununacuyan. pimanpis mana qaqärishpa Diosnintsic
277VHQROODPMLQDROOTXFXQDSLVZDUPLOODێ rason caq justisianta rurar jusganqa y
wan pununacuyänan quecaptin, limpu tsetaqa allim musyantsic. 3¡Ä, nunacuna,
achachapäcur, penqaquipaq ollqu pura qamcunam waquin nunacunata “Qamqa
pununacur cacuyan. 7VHQRUXUD\DQTDQێ mana alli ruraqmi canqui” niyanqui, peru
pitam Diosnintsic alma y cuerpu qamcunapis pecunanollam rurecayanqui!
castigueconqa. Tseno quecar ¿Diospa castigunpita
28Diosta juc cuchuman churarïcur tse qeshpita pensayanquicu! 4¡Qamcunam
mana allicunata ruracuyaptinmi, jina Diosnintsic allapa cuyayäshonqequita y
'LRVSLVMDTLULVKTDOOXWDQ\DUSHQLQFXQDێ ima ruraqtapis allapa pasensianwan
manno mana cabeqta ruracuyänanpaq. awantayäshonqequita, LPDSLVTRFX\lVKXQێ
29Tseno carmi, tuqui mana allicunata quitsu! Tsenoqa cuyayäshunqui mana alli
ruracur caquicayan; curtidum cayan; rureniquicunata jaqirir, peman
imapaqpis allapam locuyäyan; nuna cutiquicuyänequipaqmi. ¡Tsetam cuentata
mayinta mana allita ruraqmi cayan; qocuyanquitsu! 5Peru qamcunaqa mana
embidiosum cayan; wanutsicoqmi wiyacoq rumi shonqu carmi, waran waran
cayan; pelyanderum cayan; egañacoqmi contrequicuna jutsata ruraquicayanqui. Y
cayan; lirya asheqmi y cuentusterum tseno cayanqequipitam dia del juisiucho
cayan. 30Tsenollam jina wasa rima, Dios feyupa jusgashqa cayanqui; porqui tse
mana cäsoq, shimin cacharishqa, MXQDTPL'LRVOODSDQWVLFWDUXUDVKTDQWVLFێ
munashqanta ruracoq y nuna tucoq manno jusgamäshun. 67VHPL´5XUHQLQWVLFێ
cayan. Jina mana alli rurecunallapaqmi manno paguta chasquishun.”b 7Diospa alli
\DUSDUDTXLFD\DQ\PDQDPSDSlQLQFXێ queninta musyeta munar, cuyashqa queta
nata, mamänincunatapis respeteta munar y mana ushacaq queta munar, peta
yachayantsu. 31Jina mana cäyicoqmi LPDFKRSLVFlVXFRTFXQDWDPZLxHFDZHQLQێ
cayan; ordimalmi cayan; y pitapis mana tsic qoycamäshun. 83HUXPDQDFlVXFRTFXێ
3
1Tseno captenqa *israel nuna que, 9Cananna queta niriyashqequi: ¿Acasu
y *señalacushqa que ¿balincu, o noqantsic israel nunacuna, mana israel
manacu? 2¡Aumi! Claru parlaquichoqa caq nunacunapita mas allicu cantsic!
allapam balin, pecunata puntata Yachatsiyanqaqnopis Diospa
marcäcur, Santa palabranta Diosnintsic nopanchoqa noqantsicpis y pecunapis
qoshqa captin. 3Tseno quecaptenqa, jutsa ruraqllam cantsic. 10Tsemi Diospa
¿waquin israel nunacunapa Diosman palabranpis queno escribirëcan:
marcäquinincuna mana canqanrecurcu, ´0DQDPFDQWVXMXFOOHOODSLVMXWVDQێ
OODSDQLVUDHOQXQDFXQDWD'LRVTRQTDTXLێ naq nuna.
conqa? 4¡Manam tsenotsu! Antis Diosqa 11 Manam pipis cantsu Diospaq
d¬3.4 Ps 51.4. e¬3.12 Sal 14.1-3; 53.1-3. f¬3.13 Sal 5.9. g¬3.13 Sal 140.3.
h¬3.14 Sal 10.7.
281 520$12634
4
cacuyaptinpis, Diosqa allitano chasquin 1Canannatapuriyashqequi une
Teyta *-HVXFULVWXPDQPDUFlFX\DQTDQێ tiempu awiluntsic Abrahampa
recurllanam. 23Porqui llapantsicmi marcäquininpaq. 2Sitsun allicunata
jutsayoqqa quecantsic. Tsenopam ruranqanrecur Abrahamta allitano Dios
Diospa shumaq queninpita melanepaq ricanman carqan; $EUDKDPDODEDFXQێ
caquicantsic. 243HUXFDQDQTD'LRVQLQێ manmi carqan. ¡Manam tsenotsu!
tsicmi alli queninrecur, -HVXFULVWXUHFXUێ 3Tsemi *Diospa palabranchopis queno
i¬3.17 Is 59.7. j¬3.18 Sal 36.1. k¬3.20 Sal 143.2. l¬4.3 Gn 15.6.
520$1264 282
m¬4.8 Sal 32.1-2. n¬4.9 Gn 15.6. o¬4.17 Gn 17.5. p¬4.18 Gn 15.5. q¬4.22 Gn 15.6.
283 520$12645
5
1Teyta *Jesucristuman creyir amishtecatsimarqontsic.
marcäconqantsicrecurmi allitanopis
Adanmi apamorqan jutsata;
Diosnintsic ricamarqontsic pewan
Jesucristunam salbasionta
shumaq cawacunantsicpaq. 2Tsemi
Jesucristuman marcäcushqalla, 'LRVQLQێ 12Adanmi jutsata rurecorqan, y
6
1Tseno captenqa, Dios allapa alli llapan caqniquicuna mana allicunata
¿
TXHQLQWDPDVQXQDFXQDPXV\DQDQێ rurananta consientiyëtsu; DQWLVZDQXVKێ
paq, mas jutsata rurarcu cawacushun! qanpita cawarimushqa nuna cuentana
2Manam tsenotsu; noqantsicqa cayë. Tserecur cuerpïquicunacho llapan
jutsapaqqa wanushqanonam quecantsic. caqniquicunapis Diosllapaqna allicunata
Tsemi jutsa ruretapis almitintsicnatsu. rurar catsun. 147VHQRFDZDFX\DSWLێ
3 0DQDFXFXHQWDWDTRFX\DQTXLEDXWLVDێ queqa, mananam jutsa rurecuna
¿
conqantsic öra *Jesucristuwan jucnolla wataräyäshunquinatsu. Porqui
car pe wanushqanno noqantsicpis qamcunaqa manam *leypa esclabunatsu
ticrarenqantsicta! 4Porqui bautisacurmi, cayanqui, VLQRTD'LRVSDDOOLTXHQLQFKRێ
Jesucristuwan pampacäreq cuenta nam quecayanqui.
ticrarerqontsic. Y tsepitanam allapa
Teyta Jesusman creyicorqa, manam
puedeq queninwan Teyta Jesusta
jutsapa esclabunnatsu cantsic
cawariratsimoq *'LRV<D\DQRTDQWVLFWDێ
pis cawaritsimarqontsic juclaya 15Tsenoniriyapteq capas jina
caweyoqna canantsicpaq. niyanquiman. “Tseqa leyta mana
285 520$12667
cäsucushqapis, 'LRVDOODSDDOOLTXHFDSێ
tenqa jutsata ruracushun” nir. ¡Manam *Moisespa leyninpaq cäyitsiquicuna
tsenotsu! 16Qamcuna musyayanquim
7
1Wauqicuna y panicuna, qamcuna
8
ruranqata. Allicuna rureta munarpis, 1Tsemi cananqa *Jesucristuwan juc
9
1*Jesucristurecur
rasonpa caqta tam, DQWLV'LRVSDUDVRQSDZDPUDQFXێ
israel casta mayïcunapaq canan naqa cayan Dios änicushqanman
niriyashqequi y *Santu Espiritum marcäcoq caqcunallam. 9Porqui Diosmi
consensiächo musyatsiman mana Isaacpaq parlar Abrahamta änerqan:
uliconqäta. 2Shonqüchomi waran waran ´ZDWDQFXWLUDPRUTD6DUDWDZDZD\RTWDێ
allapa nanatsicur llaquicü. 3Lejitimu nam tarimushaq”u nir.
castä cayaptinmi, munä Jesucristuman 10Peru tsepis manam tsellatsu.
t¬9.7 Gn 21.12. u¬9.9 Gn 18.10, 14. v¬9.11-13 Gn 25.23. w¬9.11-13 Mal 1.2-3. Tseqa
*hebreu idiomacho “Jacobtam acrarqö” ninanllam. Manam “Esautam chique” ninantsu. Riquë
Lucas 14.26. Quepis nican manam nunacunata chiquenqantatsu, sinoqa mirenincunapaqmi o
ishque nasioncunapaqmi. Riquë Mal 1.2.
520$1269 290
10
1Wauqicuna y panicuna, quenomi escribirëcan: “Peman
imanomi munecü israel marcäcoq caqqa manam qepachotsu
mayilläcuna salbaquicuyänanta. quecayanqa”j nir. 12Tsemi israel
Tsepaqmi llapan shonquwan Diosta nunapaqpis y mana israel nunapaqpis
mañaquicä. 2Pecunaqa imanomi Jesucristulla llapantsicpa Diosnintsic, y
tïrecuyan Diosta cäsuquita; peru manam peman mañacoqcunapaqqa pipaqpis
rasonpa caqtaqa cäyiyantsu. 3Pecunaqa mepaqpis allapa allim quecan. 13Tseno
quiquincunatämi tïrayan *leycunata cananpaqmi Diosnintsicpa palabranpis
cäsucuyaptinraq Dios allitano ricananta. queno escribirëcan: “Diosman clamacoq
Tsemi mana cäyiyantsu *Jesucristuman caqcunaqa salbacuyanqam”k nir. 14Peru
creyicuyaptinlla nunataqa allitano Dios ¿imanopataq “Salbecallamë” niyanqa
chasquenqanta. 4Jesucristurecurllam peman manaraq creyiquicar! ¿,PDQRSDێ
leycunaqa cumplicärishqa, y peman taq creyicuyanqa pepaq manaraq wiyar!
marcäcurllanam, llapan nunapis alli ¿Y imataraq wiyayanqa pipis mana
nunana ticrashqa quecayan. willapäcuptin! 15Y willapäcoqcunata
5Leycunata cumplir alli nuna pipis mana cachayaptin ¿imanoparaq
quepaqqa, Moises quenomi escriberqan: ewayanqa willapäcoq! Diospa
´/H\FXQDWDOODSDQWDFXPSOHTFDTFXQDێ palabranmi queno escribirëcan: “¡Imano
ran cawayanqa”f nir. 6Peru shumaqmi salbacuyänanpaq alli
marcäquinintsicrecurlla alli nunano willaquita willapäcur pureq nunacuna!”l
canantsicpaq caqqa manam sasatsu. nir.
Tsemi queno escribirëcan: “Ama 16Peru tse willapäcuyanqanta manam
nir. LVUDHOQXQDFXQDTDPDQDPTXLTXLQFXQDێ
21Peru israel nunacunapaqnam queno llapita salbaquita puediyantsu. Peru
nerqan: “Noqaqa waran waranmi 'LRVDFUDQTDQFXQDPVLTDVDOEDFXVKێ
ricrätapis mashtarir, shuyararqö mana qana quecayan. Waquincunam siqa
ZL\DFRTOOXWDQUXUDTLVUDHOQXQDFXێ chucru shonqu ticracuriyashqa. 8Tsemi
nata”q nir. *Diospa palabranpis queno escribirëcan:
´'LRVPLSHUPLWwFXVKTDFKXFUXVKRQTXێ
*Jesucristuman creyicoq caqqa lla imepis cacuyänanpaq. Tsemi
*israel nunacunapis salbacuyanmi riquecarpis, mana ricaq cuenta
11
1Tseno niriyapteq, qamcuna quecayan; y wiyecarpis, mana wiyaq
pensayanqui, ¿,VUDHOQXQDQFXێ cuenta quecayan; y canancaman tseno
nata Diosnintsic paqwe jaqirenqantacu? portacoq nunacuna cayan”u nir.
9Jina *Davidpis tsepaqqa quenomi
¡Manam tsenotsu! Noqapis *israel
nunam cä, *Abrahampa mirenin, escriberqan:
Benjaminpa castanpita caq. 2Unepita “Banquetincunapis toqlla cuenta
patsam Dios israel casta nunacunata catsun,
acrarqan pepa wamrancuna tseman ishquir jipayänanpaq.
FD\lQDQSDT\PDQDPFDQDQSLVMDTLULQێ 10 Nawincunapis wiscu cuenta catsun,
12
28Jesucristupa alli willaquininta 1Tsemi wauqicuna panicuna,
chiquiyanqanrecurmi, israel mayïcuna 'LRVDOODSDDQFXSl\lVKRQTHTXLێ
Diospa contran quecayan. Tsemi recurmi mañecuyaq qamcunapis llapan
qamcunapaq bienniquicuna. Peru une shonqiquicunawan pellatana cäsucur,
awiluncunata wamrancuna cayänanpaq munashqanta rurar cawacuyänequipaq.
acranqanrecurmi pecunatapis Dios Tseno cawacurnenqa, rasonpa adorarmi
cuyecanraq. 29Porqui Diosqa imatapis peta cushitsiyanqui. 2Y amana que
qarecamarnintsic, manam imepis tiempu mana alli ruraq nunacunanoqa
qochimantsictsu. Y acrashqancunataqa qamcunaqa llutanta rurar cacuyëtsu;
manam imepis qonqecuntsu. 304DPFXێ antis jucnopa yarpacachëta yachacuyë.
QDTDSXQWDWD'LRVWDPDQDPFlVXFX\DUێ Tsenopam llapancho Dios munashqanno
qequitsu. Peru canannam israel caqcuna cushiquipaq alli cawaquita
Diosta mana cäsucuyanqanrecur musyariyanqui.
TDPFXQDWDQDDQFXSlFXUFX\lVKRUTRQێ 3'LRVDOOLTXHQLQUHFXUOODSDQQXQDFXێ
13
10DQGDPDTQLQWVLFDXWRULGDFXێ ninmi queno escribirëcan: “Ama
nata llapantsic cäsucushun. warmipis, ollqupis mansibayanquitsu;
Llapan puedeq quenenqa shamun ama asesinu cayanquitsu; ama suwa
Diospitam y tse autoridacunaqa cayan cayanquitsu; QLDPDFRGLVLRVXFD\DQTLێ
mandacoq cayänanpaq Dios churashqa tsu”d nir: y llapan mandaquicunatam
captinmi. 2Tsemi tse autoridacunata cumplirintsic, jucnin caq mandamientu
PDQDFlVXFRTFXQDTD'LRVGLVSXQLVKێ queno escribirëcaqta cumplirnin:
qanpa contran cayan; y tseno mana ´4XLTXLTXLWDQROODQXQDPD\LTXLFXQDWDێ
cäsucoq cayanqanrecurmi castiguta pis cuyayë”e nenqanwan. 10Tsemi
chasquiyanqa. 3Alli ruraq nunacunaqa cuyacoq caqqa nuna mayinpa contran
manam autoridacunata mantsayantsu. imatapis rurantsu y cuyaquininwanmi
Antis mantsayanqa mana alli ruraq paqwepa tse *leycunata cumplirin.
nunacunam. Tsemi allicunallata 11Quecunata musyarirnin, ima
14
caqtana impuestuta. Presisaq caq 1*Jesucristuman manaraq alli
15
1TeytaJesusman mas ɹrmi Dios ancupäcoq cashqanrecur mana
creyicoqcuna manaraq alleq israel caq nunacunapis Diosta
FUH\LFRTZDXTLQWVLFFXQDWDLPHFDQRSDێ alabayänanpaq. Tseno cananpaqmi
pis yanapecushun, pecunapis *Diospa palabran queno escribirëcan:
marcäquinincunacho alli ɹrmi “Dios, Qam alli canqequitam mana
patsacashqa cayänanpaq. Y ama israel
quiquintsicpa biennintsicllaqa imatapis caq nunacunata willapäshaq
rurashuntsu. 2Antis noqantsicqa y cantacurmi qamta alabashqequi”h
imecatapis alli caqta rurashun nuna nir.
PD\LQWVLFZDQFXVKLVKTDFDZDFXQDQێ 10Jina quenopis escribirëcanmi:
16
1Wauqicuna panicuna, Febe saludacuyë panintsiccuna Trifenata y
MXWL\RTSDQLQWVLFWDPTDPFXQDێ Trifosata. Pecunaqa Diosnintsicta
man cachamü. Que panim Cencreas sirwirninmi uryayan. Tsenolla
marcacho creyicoq mayintsiccunacho saludacuyë allapa cuyë panintsic
yanapacoq warmi quecan. 2Tsemi Teyta Percidetapis. Pepis Teyta Jesucristuta
-HVXVPDQFUH\LFRTPD\LQWVLFFDVKTDQUHێ sirwirninmi allapa uryashqa. 13Tsenolla
FXUTXHSDQLQWVLFWDDOOLSDFKDVTXLێ saludeculläyë Diosnintsic acrashqan
cuyänequi. 7VHPLLPDFKRSLVZDQDQTDQێ wauqintsic Rufutapis. Tsenolla
cho yanapecuyë; porqui que panintsicmi saludacuyë mamänintapis. Tse warmeqa
atscaq nunacunata yanapashqa, y mamallä cuentam ricamashqa. 14Jina
noqallätapis yanapamashqam. saludacuyë wauqintsiccuna Asincrituta,
3Saluducuyë Priscata y Aquilata. Flegontita, Hermesta, Patrobasta,
Pecunaqa *Jesucristuta sirweq Hermasta y Hermaswan juntu quecaq
301 520$12616
302
303 1&25,17,261
2
FDTFXQDQDPEXMXQDGDSDTFKXUDULێ 1Wauqicuna y panicuna, TDPFXQDێ
3
QXQDFXQDPDQDQXQFDULFD\DQێ 1Wauqicuna y panicuna,
qanta, mana nunca qamcunaqa manaran *Santu
wiyayanqanta y mana nunca Espiritu munanqannoraqtsu puntata
pensayanqanta”c nir. cawayarquequi; sinoqa etsequicuna
10Peru noqantsictaqa Diosnintsicmi munashqanta rurarmi cawacuyarqequi.
PXV\DWVLPDUTRQWVLF6DQWX(VSLULWXQێ Tsemi imeca wamracunatanollaraq
wan. 3RUTXL'LRVLPDSLVSHQVDVKTDQێ *Jesucristuman tseraq creyicuriyaptiqui
taqa musyan Santu Espiritullam. yachatsiyarqaq. 2Lichillataraq chichicaq
11Masqui yarpäcurcuyë: Manam pi llullu wamrataqa manam chucru
nunapis musyantsu juc nuna imatapis miquitatsu qoycuntsic. 7VHFXHQWDQRێ
4
1Wauqicuna y panicuna, QRTDFXQDێ mandacoqna sielu marcachopis
taqa riquecalläyämë Teyta quecayanquiman y mandadiquicunacho
*Jesucristupa sirweqnincunatanolla. noqalläcunapis quecalläyäman!
Pepa mayuralnincuna carmi yachatsiyaq 91RTDOOlFXQDWDTD'LRVQLQWVLFSLVDSRVWROێ
f¬3.20 Ps 94.11.
1&25,17,2645 308
5
1Jina willäyämashqa juc wauqintsic MXFZDQMXFZDQSXQXQDFRTQXQDFXQDێ
madrastanwan tsecho wätanacur wan mana juntacuyänequipaq. 10Peru
caquicanqantam. Tseno jutsa rureqa tseno niyarniqui manam niyaqtsu, mana
309 1&25,17,2656
VXZDFXQDZDQPDQDMXQWDFX\lQHTXLێ TXLTXLTXLFXQDSXUDWVDWDQDFXUFDFX\DQێ
paqmi. Ama pecunawanqa juntupis qequi. ¿Imanirtaq allqutsayäshuptiqui y
micuyëtsu. 12-130DQDPQRTDTD-HVXFULVێ VXZDSl\lVKXSWLTXLSLVPDQDDZDQWDTXLێ
tuman mana creyicoq nunacunataqa: cuyanquitsu! 8Antis mas peortaq mana
“¿Imanirtaq mana allicunata ruranqui?” allicunata ruranacur, waqatsinacur,
nir, jusgashaqtsu; pecunataqa Diosmi suwapänacur caquicayanqui.
jusgaconqa. Tseno quecaptinpis Teyta 9-10 Manacu musyayanqui tseno mana
¿
-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTZDXTLQWVLFFXQDێ alli ruraq nunacunaqa Diospa
taqa mana allicunata ruraptenqa mandaquininman mana yecuyänanpaq
jusgayänequim. Tsemi tse llutan caqta! Ama pensayëtsu jucwan jucwan
ruraqtaqa qarcuriyänequi.g pununacur cacoqcuna, *imajincuna
adoracoqcuna, majayoq quecar jucwan
Pablu yachatsicun justisian jucwan pununacoqcuna, warmi
justisian mana puricunapaq ricoqcuna y mariconcuna, suwacuna,
6
1Creyicoq pura ofendinacurirnin, qellepaq erayashqacuna, borrachucuna,
DPDPDQDFUH\LFRTDXWRULGDFXQDێ cuentusterucuna y ranchadorcuna,
man justisia mañacoq ewayanquitsu. Diospa mandaquininman yecuyänanta.
$QWLV7H\WD-HVXVPDQFUH\LFRTPD\LTXLێ 117VHQROOXWDQUXUDTPLZDTXLQQLTXLFXێ
FXQDOODWDZLOOD\DQTXLWVHDVXQWLTXLFXێ QDTDTDPFXQDSLVSXQWDWDTDFDFX\DUTHێ
nata shumaq areglamunanpaq. 2Porqui qui, peru cananqa Diosnintsicmi Teyta
musyayanquitaq ime junaq carpis, Jesucristurecur y *Santu Espiriturecur,
llapan nunacunata creyicoqcuna limpiu shonquyoqtana, pellapaqna
jusganantsic canqanta. Tseno quecaptin, cayänequipaq, y alli cayänequipaq
¿imanirtaq qamcunacho tse ichic ichic ticrararatsiyäshushqanqui.
asuntucunata aregleta puediyanquitsu!
3 Manacu musyayanqui asta *DQMHOFXێ Cuerpuntsicpis Diosllapaqmi canan
¿
natapis noqantsic jusganantsicpaq 12Qamcunam niyanqui: “Quiquïpa
cashqanta! ¡Tsetsuraq manaqa que cuerpüwanqa munanqätam ruracushaq”
patsacho ichic liryaquicunata aregleta nishpa. Änirpis munanqequita ruraquita
puedishwan! 4Tseno quecaptin, puedinquim, peru manam combienintsu
¿imapaqtaq Teyta *Jesucristuman llapanta libri ruracunequipaq. Noqapis
creyicoq pura liryarir, mana creyicoq munanqäta ruraquita puedïmi, peru
7
miquipis pachapis ushacäriyanqam. 1Wauqicuna y panicuna, FDUWHTXLێ
h¬6.16 Gn 2.24.
311 1&25,17,267
noqano täcuyanquiman; 9peru sitsun tsenollana cacuyë, peru cada uno segun
SHTHTXLFXQDWDWVDUHWDPDQDSXHGL\DQێ Dios yanapayäshonqequinolla
quitsu, mejor casaquicuyë jucta jucta portacuyë. 18Sitsun creyicuyanqequi öra
munapar mana caquicayänequipaq. *señalashqana cayarqequi, ama
10Majayoq caqcunatam mandayaq, yarpacachäyëtsu tse señalpaq. O sitsun
warmicuna qowancunapita mana mana señalacushqa cayarqequi amana
raquicayänanpaq. Queqa Diospa señalacuyënatsu. 19Porqui Diospaqqa
mandaquininmi y manam noqapatsu. manam presisantsu señalacushqa
11Peru sitsun malas raquicacurenqa, cayanqequi o mana señalacushqa
mana yapapäcushpa japallan tärätsun o cayanqequipis. 3sTDPXQDQPXQDVKێ
mana tseqa amishtacuyätsun qanno cawacuyänequillatam. 20Tsemi
qowanwan. 7VHQROODMLQDROOTXFDTFXQDێ 'LRVDFUD\lVKRQTHTXL|UDFD\DQTHTXLێ
pis ama jaqiyätsuntsu warmincunata. nollana quedacuyë. 21Sitsun Dios
12Sitsun meqan wauqintsicpapis Teyta qayayäshonqequi öra cayarqonqui
Jesucristuman mana creyicoq warmin sirwipacoq, WVHQRVLUZLSDFRTFD\DQTHێ
canqa, peru pewan shumaq cawaconqa, quipita ama llaquicuyëtsu; peru sitsun
tse wauqintsic ama tse warminpita manana sirwipacoq cayänequipaq
raquicatsuntsu. Quetaqa quiquïllan pillapis yanapecuyäshunqui, tseqa allim
consijariyaq manam Teyta *-HVXFULVWXێ canqa. 223RUTXLVLUZLSDFRTTXHFD\DSWLێ
tsu. 13Sitsun meqan panintsicpapis jina qui, Teyta Jesucristu acrayäshushqa
Teyta Jesucristuman qowan mana cayäshuptiqueqa, perecurmi libri cuenta
creyiconqatsu, peru tse panintsicwan quecayanqui. Tsenolla jina libri
shumaq cawaconqa, ama tse qowanpita quecayaptiqui, Jesucristu
waqtsacätsuntsu. 14Porqui mana qayayäshushqa cayäshuptiqueqa,
creyicoqqa ollqu car o warmi carpis cananqa Jesucristupa esclabun
majan creyicoq canqanrecurmi Dios FXHQWDQDPFD\DQTXLSHWDVLUZL\lQHTXLێ
shonqunta yatanqa. 7VHQRFDFX\DSێ paq. 237H\WD-HVXFULVWXPUDQWLPDUTRQێ
tenqa, ZDPUDQFXQDSDVKRQTXQFXQDWDێ tsic. Tsemi libri carpis o esclabu carpis,
pis Diosqa yatanqam; peru mana tseno manana nunacunapa muneninchotsu
cayaptenqa, wamrancunapis llutanta cantsic. 24Tsepenqa, wauqicuna y
rurar manam Diosman creyicoq panicuna, imanollam cayarqequi Teyta
nishqatsu cayanqa. 15Diosqa munan Dios qayayäshonqequi öra, tsenollana
mana liryacushpa shumaq pasaquicho peta sirwirnin cawacuyë.
cawacunantsictam. Tsemi sitsun 25Solteru caqcuna majayoq
9
shamun llapan imecapis, \QRTDQWVLFWDێ 1Noqaqa Teytantsic Jesucristuta
pis pemi camamashqantsic pellapaq ricashqam cä. Pemi cachamashqa
canapaq. Jina jucllellam Teyta apostolnin canäpaq; y yachatsiyapteqmi,
*Jesucristuntsicpis. 3HZDQPL'LRVQLQێ pewan juc shonqunolla quecayanqui.
tsic llapan imecacunatapis camashqa, y Tseno quecaptin ¿manacu noqapis libri
perecurmi noqantsicpis cawantsic. cä imatapis ruracunäpaq! 2Aunqui
waquin nunacuna apostol canqäta mana
Wauqintsiccunata
creyiyämaptinpis, qamcunapaqqa
rasonpa cuyashun
rasonpa apostolmi cä. Y Jesucristuwan
7Peru waquin wauqintsiccunaqa y jucnolla cayanqequim musyatsicun
panintsiccunaqa quecunata manaran Teyta Jesucristupa apostolnin rasonpa
alleqllaqa cäyiyantsu. Unepita canqäta.
yachacashqa carmi, pensecayan tse 3Waquin wasä rimaqcunatam queno
j¬9.9 Dt 25.4.
315 1&25,17,26910
10
1Cuyashqa wauqicuna y parlayashqanno. Tseno contran parlaq
panicuna, SDTWDUDTTRQTDTXLFXێ nunacunatam Diosnintsic wanutserqan
\DQTXLPDQ\RXQHWLHPSXDZLOXQWVLFXێ ushacätsicoq *anjelninwan.
QDWDHXFD\lPXSWLQ'LRVQLQWVLFSXFXWHێ 11Tsecuna pasarqan une tiempu mana
k¬10.7 Ex 32.6.
1&25,17,2610 316
panicuna, nunacuna imatapis Diostano tsicpaq, peru manam “Librim cä” nir,
adorayanqan caqcunata ama imatapis llutata ruracushwantsu.
adorayëtsu. 15Cäyicoq nunacunatam Paqtam imapis rurenintsic waquinpaq
quecunata nicayaq. Tsepenqa que allitsu quecanman. 247VHPLZDTXLQFXێ
niyanqaq alli canqanta o mana alli napaqpis yarpacachäshun, y ama
canqantapis shumaq tantiyayë. quiquintsicpa biennintsicllaqa imatapis
16Masqui yarpäcurcuyë: Diosnintsicta ashishuntsu.
“Grasias” nicurir, Santa Senacho binuta 25Etsata rantirninpis, ranticoqta mana
11
1Imanomi noqapis *Jesucristu Tseno rurayätsun *anjelcunarecur.
cawanqanno cawaquita tirecä, 11*Dios Yayantsicpaqqa warmipis
12
1Wauquicuna y panicuna, musyarinanpaq. Waquincunatanam
'LRVQLQWVLFWDLPDQRSDVLUZLQDQێ \DFKHQLQFXQDTRQMXFOD\DLGLRPDFXQDێ
tsicpaq Santu Espiritu cada unuta cho parlananpaq, y waquincunatanam
yachenintsic qomanqatsictam yachenincuna qon mana cäyipaq
willapäriyeniquita munä. idiomacunata: “Queqa queno ninanmi”
2Qamcuna allipam musyayanqui nir, creyicoq mayintsiccunata
puntata manaraq Diosman marcäcur, cäyitsinanpaq. 113HUXOODSDQQXQDFXQDێ
mana imapaqpis sirweq *imajincunata tam yachenincuna qon segun quiquin
upa cuenta qatiräcuyanqequita. 3Tsemi japallan Santu Espiritu
canan queta willayaq qamcuna allipa munanqanmanno.
musyayänequipaq: Santu Espirituwan
Teyta Jesucristuman
quecaq nunaqa, manam nunca
creyicoqcunaqa imeca juc
*Jesucristupa contran parlantsu. Antis
nunanollam canantsic
Santu Espirituwan quecaq nunaqa
“Jesucristoqa, ¡Diosnintsicmi!” ninmi. 12Imanomi cuerpuntsiccho llapan
4Santu Espiritullam cada nunata partintsicpis jucnolla quecan, tsenollam
yachenintsic qomantsic, segun tse creyicoqcunapis Teyta Jesucristuwan
yachenintsicmanno Diosnintsicta jucnolla cantsic. 13Tsenollam llapantsic
sirwinantsicpaq. 57XTXLOD\D\DFKHFXQDێ israel caq nunapis y mana israel caq
wan Jesucristuntsicta sirwinantsicpaqmi nunapis, VLUZLSDFRT\PDQDVLUZLSDFRTێ
Santu Espiritu yanapamantsic, peru juc pis, Santu Espirituwan bautisacorqontsic
Diosllatam sirwintsic. 6,PHFDWDHTXHFDێ jucnolla canantsicpaq; y llapantsicmi tse
tam rureta yachantsic Diosnintsic Santu Espiritullata probarerqontsic.
yanapamashqa; peru llapantsictapis 14Cuerpuntsiccho llapannintsic
13
qantsic caq partintsiccunatam, masqa 14XHSDWVDFKROODSDQLGLRPDFXێ
14
1Wauqicuna panicuna, TDPFXێ soldaducuna ewar cornetata llutalla
naqa imecanopapis tïrayë tocacuyaptenqa, PDQDUDVDOLVWDFX\DQێ
cuyanacur cawaquita. Y imanopa Diosta mantsu pelyamanna yecuyänanpaq.
sirwiyänequipaq yacheniquicuna 97VHQRPLFUH\LFRTFXQDHOOXFD\DQTDQێ
n¬14.21 Is 28.11-12.
323 1&25,17,261415
15
upällacuyätsun, y quiquinllapaq y 1Wauqicuna y panicuna,
Diosllapaq shonquncunallacho yachatsiyashqaqcunata
parlatsun. 297VHQROODHOOXFD\DQTHTXLFXێ yarparëcayänequitam canan noqa munä.
nacho Diospa *profetancuna juc Tse yachatsiyashqaq alli willaquiman
ishcaqlla willacuyätsun. Nicur creyicurmi marcäcuyarqequi. 2Tsemi
juccunana cösa alcabayätsun tse niyaq: Sitsun que alli willaquicho alli
willacuyanqan alli o mana alli ɹrmi creyicur siguiyanqui salbacuyanێ
cashqanta. 30Juccunatapis Diosnintsic quim, peru sitsun tse creyicuyanqequita
willacamunanpaq cäyitsiptenqa, qonqaquicur qepaman cuticuyanqui,
parlecamoq caqqa upälläcutsun juc embanum canqa tse creyicuyanqequipis.
caqna parlamunanpaq. 31Tsenopam 3*Diospa palabranmi willaquican
16
caqcunapis o cawecaqcunapis, juclaya 1Jerusalen
marcacho Teyta
cuerpuyoqnam ticrarishun. 52Tseno *-HVXFULVWXPDQFUH\LFRTFXQDێ
juclaya cuerpuyoqqa ticrarishun ultimu paq ofrendata elluyänequipaq caqtaqa
trompeta waqecamonqan öram. Tseno “Elluyë Galacia probinsiacho quecar
juclaya caweyoqqa ticrarishun illaqpita wauqintsiccunata” mandanqänolla.
juclla mana mäquillatam. Tseno 2Pecunata mandarmi queno nerqä:
1
11RTD3DEOXP'LRVSDEROXQWDQLQUHێ tsiccunacho, tsenolla noqantsicpis
cur, Teyta *Jesucristupa apostolnin QDFDFRTFXQDWDVKRTHFXVKXQVXIULPLHQێ
cä. Tsemi wauqintsic Timoteuwan que tuncunacho. 5Sitsun Teyta Jesucristurecur
cartata escribiyämü, Corinto pueblucho nacaquicunata pasashun; 7H\WD-HVXFULVێ
y Acaya probinsiacho Diosman creyicoq toqa masmi shoqamäshun. 6Noqacunaqa
wauqicuna y panicuna.a 2*Dios sufricayä callpatsashqa y salbacushqa
Yayantsic y Teyta Jesucristuntsic alli cayänequipaqmi. Sitsun Diosnintsic
queninwan yanapecuyäshï shumaq callpata qoyämanqa, WVHQROODPTDPFXQDێ
pasaquicho cawacuyänequipaq. tapis callpata qoyäshunqui noqacuna
sufricayanqäno sufrirpis, pasensiacur alli
Ima sufrimientucunachopis ɹrmi tsaracuyänequipaq. 7Qamcunapita
Diosnintsicmi shoqamantsic noqacuna allapam marcäcuyä, porqui
3Alabecushun Jesucristupa Papänin noqacunano sufricayanqequipitam
Dios Yayantsicta, porqui pëqa allapa Diosnintsic shoqayäshunqui.
328
329 2&25,17,261
b¬1.8 1 Co 15.32. c¬1.16 Hch 19.21. d¬1.19 Hch 18.5. e¬1.22 Ef 1.13.
2&25,17,2612 330
2
1Tsemi mana llaquitsiyänaqrecur, 11Tsenopam diablu bensimäshuntsu,
3
1 Acasu noqacunaqa yapecu Diosnintsicpa mushoq contratunpaq
¿
TXLTXwFXQDDODEDFXUQLQTDPFXQێ Santu Espiritu musyatsimanqantsic!
man sharëcayämü? ¿$FDVXZDTXLQFXQDێ 9Masqui yarpäcurcuyë: 6LFRQGHQDPDTێ
4
1Noqacunaqa manam ichicllapis musyayanqa alli willaquinin Teyta
utinäyätsu salbasionpaq alli Diospa poderninpita cashqanta, y mana
willaquita willacurnin, porqui Teyta noqacunallapita cashqanta. 8Tsemi ima
Diosmi cuyayämarnï tseta eca pasayämaptinpis ishquiyäraqtsu.
willacuyänäpaq churayämashqa. 2Tsemi /ODTXLTXLFXQDFKlPXSWLQSLVWVDUDTXLێ
noqacunaqa dejariyarqö paquellapa cayämï. 9Chiquir qaticachäyämaptinpis,
melanepaq rurenïcunata. Y manam Teyta Diosqa manam jaqiyämantsu.
tuquinopatsu nunacunata creyitsita Maqayämarnïpis, PDQDUDQZDQXUDێ
munarnin engañecayä. $QWLVQRTDFXێ tsiyämanraqtsu. 100HWDWVHWDHZDUQLQێ
naqa rasonpa caqllatam parlayä y Teyta pis, siemprim cuerpücunacho Jesucristu
Diosmi tseta musyan. Tsemi pipis nacanqanno nacar puricayä. Tsenopam
parlayanqäman marcäcuyänan. Jesucristu noqacunacho cawanqanta
36DOEDVLRQSDTDOOLZLOODTXLFXQDZLOODFXێ nunacuna musyariyanqa. 11Porqui
\DQTlPDQTDFUH\LFX\DQWVXFRQGHQDێ QRTDQWVLFTD-HVXFULVWXUHFRUTDZDQXULێ
sionman euquicaqcunallam. 4Tseno nantsicpaqpis listum quecantsic.
mana creyiyaptinmi, que patsacho Tsenopa que wanucoqlla cuerpuntsiccho
mandacoq diablu upa cuentata -HVXFULVWXFDZHFDQTDQWDULFDWVLFXQDQێ
ticraratsiyashqa allapa puedeq Teyta tsicpaq. 12Tsenomi noqacunaqa
-HVXFULVWXSDDFWVLFXHQWDDOOLZLOODTXLێ jiparcuryan quecayä, qamcunana
nintapis mana cäyiyänanpaq. Porqui juclaya cawaquicho cayänequipaq.
Jesucristullachomi imano Teyta Dios 13Diosnintsicpa palabranmi queno
6
curmi peta shonqucurcur munashqanno 1Teyta Diospa willacoqnincuna
o¬5.17 Jn 3.3-7; Gl 6.15; 1 P 1.3, 23. p¬6.2 Is 49.8. q¬6.5 Hch 13.50; 16.23; 17.5;
19.23-41.
335 2&25,17,2667
7
pita mana ni imatapis pacarashpam 1Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
r¬6.16 Lv 26.12; Jer 32.38; Ez 37.27. s¬6.17 Is 52.11. t¬6.18 2 S 7.14; Is 43.6.
2&25,17,2678 336
8
alli rurenincunata llaquicur jaqirirmi 1Wauqicuna y panicuna, cananmi
salbasiontaqa tariyanqa. Tsemi tse ZLOODUL\DVKTHTXL0DFHGRQLDPDUFDێ
llaquiquicunapita pesacunantsictsu. cho creyicoqcunata Teyta Diosnintsic
Peru Diospa boluntaninmanno llaquicur DOOLTXHQLQZDQLPDQR\DQDSHFX\DQێ
MXWVDQFXQDWDPDQDMDTHUTDFRQGHQDێ qanta. 2Tse wauqintsiccunam sasa
siunmanmi ewayanqa. 11Teyta Diospa tiempucunacho quecarpis, allapa
boluntaninmanno llaquicuyanqequi cushicuyashqa wactsalla quecarpis,
bienniquicunapaq quecushqa, ¿au? ricuno llapan boluntanincunwan
Tsetaq cananqa empeñu quecayanqui, ofrendecuyashqa. 3Quiquïmi musyä
disculpaquita ashicayanqui, tse nunapita segun cayäponqanmanno, mana pipis
allapa pesacur, mantsacur quecayanqui. obliguecaptin, qoyanqanta. Manam
Tsetaq imanopapis yarpacachar, tse tsepis tsellatsu, mana quecayäpuptinpis,
nunata sitiunman churayarqonqui. tsella caqnincunatapis qoycuyashqam.
7VHQRSDPPDQDFXOSD\RTQDTXHFD\DQێ 4Tse elluyanqan qelletam allapa
u¬8.1-4 Ro 15.26.
337 2&25,17,268
10
1Teyta *Jesucristu cuyacoq ushacätsinapaqtsu. Tsepita manam
canqannomi noqapis alli penqacütsu. 9Noqaqa manam cartacamü
quenïwan niyaq conträ caqcunata mana pensayanqequino mantsacätsiyeniquita
cäsuyänequipaq. Qamcunachoshi munartsu. 10Tseno pensarmi, ZDTXLQQLێ
nicayan: “Pabloqa noqantsicwan carnin, quicunaqa niyämanqui: “Pabloqa
mantsa mantsallam yachatsicun. Peru cartancunallachomi puedeq
MXFODGXSLWDTDSXHGHTWXSlPDUQLQێ tupämantsic. Peru nopantsicchoqa
tsicmi cartacamun” nir. 2Ama yame manam shumaq parletapis puedintsu, ni
cacoqta qallapecayämätsuntsu tse llutan allillaqa yachatsicunpistsu” nir. 11Tse
yachatsicoqcuna, porqui “Pabloqa parlaqcunaqa musyayanqa cartächo
TXLTXLQSDPXQHQLQOODSLWDP\DFKDWVLێ niyanqaqnolla chëcamur ruraptïmi.
cun” nicayämanshi. Listum quecä
Ama imatapis rurashuntsu
pecunata sitiunman churanäpaq.
3Anirpis nunallam cantsic, peru manam alabacunantsicrecur
quiquintsicpa callpantsicwantsu 12Noqaqa manam iwalätsu tse
pecunata areglashun. 4$QWLVTXLTXLQێ quiquincunalla allapa alli cayanqanta
WVLFSDFDOOSDQWVLFSDUDQWLQPL'LRVQLQێ alabacoqcunawan. 3HFXQDTDTXLTXLQFXێ
tsicpa callpanwan areglashun. Tse nallam alli cayanqanta alabacurnin, upa
callpaqa ima puedeqcunatapis cuenta cayan. 13Noqaqa manam
usharinmi. Tse callpawanmi tse ulicur alabacütsu imatapis mana caqcunataqa;
acusacuyanqanta usharishun. 5Tsenolla sinoqa quiquin Teyta Diosmi apostolnin
ushalishun Teyta Diosman cayänäpaq churayämashqa. Tsellatam
creyicuyänanta pantatseq musyaq alabacurishaq. Pemi munashqa
tuquinincunatapis. Noqancunaqa qamcunacho apostolnin cayänäpaq.
'LRVQLQWVLF\DQDSD\lPDSWLQPL\DFKDWVLێ 14Manam mana caqcunataqa
11
1 nata nanatsimorqötsu, SRUTXL0DFHGRێ
¡Locucunano parlaptï o
DOOLFXQDWDSDUODSWwRMDODDZDQWDێ nia marcapita chämoq wauqintsiccunam
rayanquiman! Peru manaraq nesidälläta qoyämarqan. Tsemi
locucunano parlar mä quecunataraq qamcunataqa mana imatapis
niriyashqequi. 2Noqam y Teyta Diosmi mañacuyarqaqtsu, y imepis manam
munayä *Jesucristullata cuyayänequita. mañayashqequitsu.b 10Quetaqa niriyaq
7VHPLZLOODSl\DUFRT7H\WD-HVXFULVWXێ rason caqllatam; y Jesucristum musyan
wan juc shonqunolla cayänequipaq; y mana uliconqäta. Noqaqa allapam
PXQlLPHFDGRQVHOODVKLSDVKQRELXQOODێ cushicü yachatsicur mana
paq cashqanno qamcunapis Teyta cobraconqäpita. Y mecho tsechopis
Jesucristullapaq cayänequitam. 3,PDOODێ Acaya probinsiacho “Tsepitatsun
tam llaquirïqa, tse Evaa engañaq culebra cushicunqueqa” nicayämaptinpis,
yupe mana alli yachatsicoqcuna cushicushaqmi. 11¿Imanirtaq quecunata
engañecuyäshunequillatam. Tseno parlä! ¿Tseno parlä, qamcunata mana
quecuptenqa, Teyta Jesucristullata cuyayarniquitsuraq! ¡Manam tsenotsu,
OODSDQVKRQTLTXLFXQDZDQVLUZL\lQHTXLێ wauqicuna panicuna! Diosmi musyan
paq änishqa quecarchi, juclayata qamcunata allapa cuyayanqaqta.
SHQVDFXUFXUSHSLWDWXPDFlFXUL\DQTXLێ 12Peru ima captinpis, tseno debaldilla
z¬10.17 Jer 9.24. a¬11.3 Gn 3.1-13; 1 Ti 2.14. b¬11.9 2 Co 1.16; Fil 4.15-18.
341 2&25,17,2611
c¬11.24 Dt 25.3.
2&25,17,261112 342
13
QXQDOODSLVQRTDFDFKDPRQTlLPHTXLFXێ 1Cananwanqa quima cutinam
d¬13.1 Dt 19.15.
2&25,17,2613 344
1 libramänantsicpaq. 5¡Diosnintsicta
1Noqa Pablutaqa, apostol canäpaq,
manam juc nunatsu churamashqa, llapantsic imeyaqpis alabashun! ¡Tseno
ni cachamashqa, sinoqa Teyta *-HVXFULVێ catsun! ¡Amen!
tum, \SHWDZDQXVKTDQSLWDFDZDULUDWVLێ
Juclaya yachatsiquita ama
moq *Dios Yayam. 2Noqam, llapan
chasquiyanquitsu
wauqintsiccunawan Galacia marcacho
quecaq creyicoqcunata saludayaq. 3Dios 6Jesucristupa alli queninrecurllanam
345
*$/$7$612 346
2
creyicoqcunata pasepa ushacätsita 1Tsepita chunca chuscu (14)
a¬1.21 Cilicia probinsiachomi carqan Pablupa marcan Tarsu (Hch 9.30). Siria
probinsiachonam carqan Antioquia marca (Hch 11.25, 26). b¬1.22 Judea probinsiachoqa
Jerusalenmi carqan.
347 *$/$7$62
3
1Galacia marcacho täraqcuna, Abrahamno marcäcoq caqtaqa
¡Imano upataq ticracuriyarqonqui! Abrahamtano bendisiconqa.
10Moisespa leynincunallata cumplita
¿Pitaq yachatsiyäshorqonqui
engañayäshurniqui? Noqacunaqa munaq caq nunacunapaqqa
clarum yachatsiyarqaq *Jesucristu condenashqa cayänanpaqmi Diospa
qamcunarecur *cruscho wanushqanta. palabrancho queno nican: “Escribishqa
2Tsemi queta tapuriyeniquita munä: leycunata jucllellatapis mana cumpleq
¿'LRVSD6DQWX(VSLULWXQWDFKDVTXL\DUێ caqtaqa; 'LRVPLXUXVQLQ\DTPDOGLVLێ
qonqui *OH\FXQDWDFXPSOL\DQTHTXLUHێ conqa”e nir. 11Tsemi musyantsic pipis
f¬3.11 Hab 2.4, Ro 1.17. g¬3.12 Lv 18.5. h¬3.13 Dt 21.23. i¬3.16 Gn 12.7.
j¬3.20 Abrahamtaqa quiquin Teyta Diosmi yanapananpaq änirnin, parlaparqan manam juc
anjeltawantsu, ni juc willacoqtawantsu änerqan.
*$/$7$634 350
4 yanqui. 11$OODSDPOODTXw\DFKDWVL\DQێ
1Wauqicuna panicuna, noqam
munä quenopa cäyitsiyeniquita: Juc TDTFXQDPDQDLPDSDTSLVVLUZL\lVKRQێ
nunapa tsurin pishiraq carqa, aunqui qequita yarparnin.
papäninpa erensianwan dueñu
Pablu allapa llaquishpa escribin
cananpaq quecarpis, papäninpa
mana alli yachatsicoqcunapaq
esclabuncunanollaran quecan.
2Erensianta papänin qonan junaqyaqmi 12Wauqicuna y panicuna, qamcunapis
5
1Teyta *-HVXFULVWXPVDOEDPDVKTDQێ chiquir qaticachäyämanmantsu. Tseno
tsic *leypita librina canapaq. Tsemi captenqa, Teyta Jesus *cruscho
alli ɹrmi tsaracuyë, y amana yape wanonqanta yachatsiconqä manachi
yuguta apaqno esclabu cayënatsu. pitapis piñatsinmantsu. 12Sitsun tse
2Wauqicuna, panicuna, noqa Pablu nunacuna ecsijiyäshunqui
que niyanqaqta cäyicayämë. Sitsun señalacuyänequipaq, quiquincunapata
qamcuna *señalacuyanqui; tseno limpupis roquriyätsun.
cayaptiqueqa, Teyta Jesucristu manam
Santu Espiritu
qamcunapaq balintsu. 3Yapemi
munanqanno cawashun
willayaq: Sitsun señalacushqa quetaraq
munayanqui, tseno captenqa leytam 13Wauqicuna, panicuna, librina
ZDUPLSLVFDVDGXTXHFDUPLRMDSDOODQێ TXLFKRTXLTXLTXLFXQDSLVSHUXUDQTDQێ
cuna quecarmi, MXFZDQMXFZDQ\DFKDFXێ man ishquiyanquiman! 2Jina jucniqui
yan; y tuquilaya melanepaq mana alli MXFQLTXLFXQDLPDOODFKRSLV\DQDSDQDێ
munenincunatam rurayan. 20*,PDMLQFXێ cuyë. Tseta rurarninmi, Teyta
natam adorayan, y brujanacuyanmi, *Jesucristu mandacushqancunata
chiquinacuyanmi, pletunacuyanmi, y rurayanqui.
codisiosum, y allapa ichicllapaqmi 3Pipis, mana ima quecar, nuna
6
1Wauqicunapanicuna, ZDTXLQFXێ 11Y canan ricayë, que jatusaq
QDWDPDQDDOOLUXUHPDQLVKTXLVKێ letracunawan quiquï escribimonqäta.
qata ricarnenqa, *Santu Espiritupa 12Tse alli tucoqcunaqa nunacunawan
s¬6.16 Diospa rasonpa israel nunancunaqa, rasonpa peman marcäcoqcunallam israel nuna car
o mana israel nuna carpis.
EFESIOS
Efeso marcacho creyicoqcunaman
apostol Pablu cartaconqan
Efeso marcaqa carqan Asia probinsiapa capitalninmi. Lamar cuchuncho jatun
marca captinmi, metsepitapis nunacuna barcucunawan negosiuncunata imecatapis
apar ranticuyaq y rantipäcuyaqpis.
Tse marcaman apostol Pablu charmi, Teyta Diospa alli willaquininta willacorqam.
(Hch 18.19-21, 19.10) Pabloqa casi ishque wata masmi tärarqan Efeso marcacho
*Jesucristupa alli willaquininta willacur. Tsemi tsecho alli willaquita yachatsicuptin
atscaq nunacuna Teyta Jesucristuman marcäcur qallarcuyarqan.
Tsepitanam *Romacho mandacoqcuna carselman llawiriyaptinpis, Pabloqa manam Teyta
Jesucristuman marcäcoq mayincunata qonqarqantsu, siemprim cuyarnin yarparëcarqan.
Tsemi que cartata escriberqan pecunata queno nir: “Wauqicuna panicuna, puntataqa mana
*israel nunacuna Diospa änicushqanta manam catsiyarqantsu israel nunacunanoqa. Peru
cananqa manam imanantsu israel nuna o mana israel nuna cashqapis. Jesucristu
wanonqanrecurmi *Dios Yaya ricamantsic iwal llapan nunata, israel o mana israel cashqapis,
Jesucristuman creyicushqa. Perecurmi llapan nunacunata perdonar Dios salbecamantsic.”
355
()(6,2612 356
2
qantsicyaq, y pellapaqna canqantsicyaq. 1Qamcunaqa puntata Teyta Diosta
¡Tserecur alli queninpita llapantsic mana cäsurmi jutsequicunarecur,
alabecushun! wanushqa cuenta caquicayarqequi. 2Y
Diosta mana cäsucurmi, supëpa
Pablu mañacun Teyta Diosta
mandacoqnin diablupa munashqanta
llapan creyicoqcunapaq
ruracur cawacuyarqequi. Cananpis tse
15-16Musyarerqömi Teyta Jesusman diabloqa Teyta Diosman mana cäsucoq
allapa marcäcuyanqequita, y llapan nunacunata mana allicunata
creyicoq mayiquicunawan cuyanacur rurayänanpaq inquitarmi quecan.
quecayanqequita. Tsemi Teyta Diosta 3Tsenomi llapantsicpis puntataqa
cayarqequi, y mana israel nuna carmi, carmi, Teyta Diospa templun cuenta
Teyta Dios änicushqancunata cayanqui pepa Santu Espiritun
chasquiyänequitsu carqan. Y Pe qamcunacho canqanrecur.
Diosniquicuna mana captinmi, pëcho ni
ima derechiquicunapis carqantsu. Mana *israel nunacunatapis alli
133HUX'LRVSLWDFDUXFKRFDTXLFD\DQTHێ willaquita Pablu yachatsin
3
quipitam cananqa Jesucristupa 1Tsemi noqa Pablu, *-HVXFULVWXUHێ
yawarninrecur Diospa nopanman cur y qamcuna mana israel caq
chäriyarqonqui. nunacunapaqrecur carselcho llawirecä.
143HZDQXVKTDQUHFXUPLLVUDHOQXQDWDێ 2 Manacu musyayanqui Teyta Diospa
¿
pis y mana israel nunatapis shumaq alli queninta willayänaqpaq pe acramar
cawaquichona catsimantsic. &KLTXLQDێ cachamashqanta! 3Teyta Diosmi
()(6,2634 358
4
VDOEDPlQDQWVLFSDTFDFKDPXUFXPSOLUHUێ 1*Jesucristurecurmi
llawirecä.
qan tse unepita patsa pensashqanta. Tsemi qamcunata roguecuyaq
12Tsemi Jesucristurecurlla Teyta Teyta Dios acrayäshonqequirecur, pe
Diosman mana mantsacushpana munashqannona shumaq portacur
chärishun. Tsetam Jesucristuman cawacuyänequipaq. 2Rogayaqmi qollmi
marcäcurlla shuyarantsic. 13Tsemi shonqiquicunawan shumaq
359 ()(6,264
a¬4.8 Sal 68.18 Une tiempun gueracho ganecur, benseq soldaducuna bensishqa soldaducunata
puritsiyaq callicunapa, y benseqcunatam premiuncuna qarecuyaq.
()(6,2645 360
6
1Wamracuna, *Jesucristurecur Pepa podernenqa allapa jatunpam. 11Teyta
papäniquitapis y mamäniquitapis Dios qoyäshonqequi llapan armacunawan
cäsucuyë. Tseno pecunata cäsucorqa, cuidacuyë. Tsemi alli ɹrmi tsaracuyanqui
allitam rurecayanqui. 2Teyta Diosmi diablupa engañunman mana
PDQGDPLHQWXQFKRTXHQRlQLPDVKTDQێ ishquiyänequipaq. 12Noqantsicqa manam
tsic: ´3DSlQLTXLFXQDWD\PDPlQLTXLFXێ nuna puratsu pelyecantsic, sinoqa mana
nata cuyar cäsucuyë. 3Tseno cäsucorqa, ricanqantsic puedeq *supëcunawanmi,
que patsacho atsca watam cushi cushi GLDEOXZDQPL\WVHGLDEOXSDPDQGDGXQێ
cawacuyanqui”f nir. cuna ruraq demoniucunawanmi. Pecunam
4Qamcunapis papäcuna mamäcuna, jinantin munducho nunacunata llutanta
DPDZDPUHTXLFXQDWDSLxDWVLUTXHMDFDێ ruratsiquican. 137VHPL7H\WD'LRVTRPDVKێ
tsiyëtsu. Masbien shumaq tantiyatsir qantsic llapan armacunawan prebinicur
willapäyë Teyta Jesucristu munanqanno listu quecayë, mana alli tiempucuna
cawacuyänanpäq. chämuptin alli ɹrmi tsaracuyänequipaq. Y
5Esclabucuna, qamcunapis Jesucristuta tseno prebinicushqataqa mananam
VLUZHTFXHQWDTXHSDWVDFKRSDWURQQLTXLFXێ bensiyäshunquinatsu.
nata llapan shonqiquicunawan respetacur 14Tserecur rasonpa caqcho tsaracuyë
e¬5.31 Gn 2.24. f¬6.3 Ex 20.12; Dt 5.16. g¬6.16 Qerupita arcuta rurecurmi juc wascawan
templecuyaq. Tseman juc alli puntash shucshuta churecurmi illapecuyaq enemiguncunata.
Tsepam shutin ɻecha.
363 ()(6,266
1
1Noqa Pablum y Timoteum, 5Porqui qamcunaqa Jesucristuman
364
365 ),/,3(16(61
2
1Sitsun Teyta Jesucristurecur
Jesusman creyicoqcunaqa que
qallpayoq quecayanqui, y rasonpa
patsacho actsi cuentam cayan
cuyanacur shoqacoq cayanqui, y *Santu
Espirituyoq llapequipis cayanqui, y 12Tsepenqa cuyashqa wauqicuna y
3
qamcuna imanopis quecayanqequita 1Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
musyarir cushicurinäpaq. 20Porqui quetapis niriyashqequi: Teyta
manam ni pipis cantsu penoqa. Pellam Jesusrecur cushicuyë. Noqa manam
noqano qamcunapaq yarpacachar utishaqtsu, yapecuryan punta llapan
quecan. 21Llapancunapis quiquincunapa niyanqaqcunata escribimurpis. 4DPFXێ
biennincunallam ashiyan, \-HVXFULVWXێ napaqqa bienniquicunam.
paqqa manam ichicllapis 2Tsemi cuidacuyë tse allqu mana alli
4
tseno cawacunapaqmi Jesucristu 1Tsemi cuyashqa wauqicuna
371
&2/26(16(61 372
2
1Qamcunata allapa cuyayarniqui, 9Diospa puedeq quenenqa y alli
3
naqa carqan Jesucristu naqana que 1Antis qamcunaqa *Jesucristuwan
4
1Qamcunapis patroncuna, HVFODELێ cuna shamuptin, VKXPDTFKDVTXL\DQێ
quicunapa ima faltancunatapis qui. 11Tsenollam Justo niyanqan
yarpacachäyë, \UDVRQFDTFKRSHFXQDێ Jesuspis saludayäshunqui. Pecunallam
wan cayë. Yarpäyë qamcunapis sielucho cayarqon quecho *israel nunacuna
quecaq patronniquicuna Dios canqanta, 'LRVSDPDQGDTXLQLQSDTZLOODTXLFXێ
y petam cuentata qoyanqui. nata noqawan willapäcoqcuna.
2Diosta “Grasias” nicurnin, ime öra Pecunam allapa yanapayämarqan.
eque örapis mana qonqeta peman 12Jesucristupa sirweqnin marca
1
11RTD3DEOXPZDXTLQWVLF6LOYDQXێ rurashqequitam y piwan mewanpis
wana y Timoteuwan cartacayämü, cuyanaquicayashqequitam. Tsenollam
*Dios Yayaman y Teyta *Jesucristuman peta agradesicuyä imecata sufrirninpis,
Tesalonica marcacho creyicoq Teytantsic Jesucristu cutimunanta
wauqicuna y panicuna. 6KXPDTSDVDTXLێ pasensiacur shuyaquicayanqequita.
cho cawacuyänequipaq Teyta Diosnintsic 4Diospa cuyashqan wauqicuna y
377
17(6$/21,&(16(612 378
2
1Wauqicuna panicuna, TDPFXQDێ Diospa alli willaquita willapäcurnin.
man shayämonqäqa manam 10Teyta Diospis musyanmi, \TDPFXێ
3
VKXPDTFDZDFX\lQHTXLSDT\DQDSHێ 1Tseno allapa llaquiyarniquim, que
cayäshunqui. Tsemi imepis “Grasias” $WHQDVPDUFDFKRDVWDMDSDOOlFXQDێ
nicayä Diosnintsicta. 143RUTXLTDPFXQDێ llapis quedaquita pensarir, 2Timoteuta
tapis, wauqicuna panicuna, Israel watucariyäshunequipaq qamcunaman
nasioncho Jesucristuman creyicoq cachamorqä. Timoteoqa Diosnintsicta
wauqintsiccunata y panintsiccunata sirwirninmi, noqacunano Teyta
chiquir sufritsiyashqannomi marca *Jesucristupa alli willaquinincunata
mayiquicuna sufricatsiyäshunqui. willacur yanapacun. Pemi creyicur,
15-167VH,VUDHOQDVLRQFKRFKLTXLFRTFXێ marcäquiniquicunacho mas callpata
nam condenayarqan Teyta Jesusta qoyashurniqui yanapecuyäshunqui.
wanutsiyänanpaq. Tsenollam Diospa 3Tsenopam ima sufrimientucunata
4
1Wauqicuna panicuna, Teyta queqa, waquin nunacunapis
*Jesucristupa jutinchomi quetapis UHVSHWD\lVKXQTXLP\PDQDPLPHTXLFXێ
allapa roguecuyaq. 4DPFXQD\DFKDFXێ napis pishenqatsu.
381 17(6$/21,&(16(645
1 yanapanaquicayanqequita. 4Tsemi
1Noqa Pablum, ZDXTLQWVLF6LOYDQXێ
383
27(6$/21,&(16(612 384
2
1Wauqicuna panicuna, canan engañuncunawanmi pushanqa
roguecuyashqequi Teyta *-HVXFULVێ condenadu nunacunatanäqa, porqui tse
tupa cutimininta y noqantsic pewan nunacunaqa quiquillancunam
juntu canantsicpaq canqanta alleq salbacuyänanpaq, rasonpa caq
cäyicuyänequipaq. 2Ama fasilllaqa ZLOODTXLWDZL\HFDUSLVPDQDJXVWD\DVKێ
picunapis willapäyäshonqequicunaman qatsu. 11Tsemi Teyta Dios jaqirishqa
creyicurcuyëtsu, ni mantsacäyëtsu: ulicurcur engañaqnincunaman
“Teyta Jesucristupa cutiminenqa canan creyicuyänanpaqna. 12Tserecurmi
warellanan” nishpa, niyäshuptiquipis, ni condenadu cayanqa, SRUTXLWVHQXQDFXێ
385 27(6$/21,&(16(623
naqa rasonpa caq willaquiman manam 3Peru Teyta Diosnintsicqa manam imepis
3
1Wauqicuna panicuna, Diosta imatapis rureta munayantsu, sinoqa
noqacunapaq siempri mañaquicayë mana combieneqcunaman meticurmi
pepa willaquininta meman tsemanpis puriquicayan. 12Tse nunacunatam Teyta
UDVOODFKlUDWVL\DSWwTDPFXQDFKDVTXL\DQێ Jesucristupa jutincho rogar mandayä
qequinolla, SHFXQDSLVFXVKLVKTDFKDVTXLێ mana qela cayänanpaq, y shumaq
riyänanpaq. 2Jina mañacuyë Diosta lisu uryacur bidancunata pasayänanpaq.
nunacunapita y llutan ruraqcunapita 13Y qamcunaqa, wauqicuna panicuna,
1
1Noqa Pablum, salbacoq Diospa, y cuyätsuntsu mana caqtaqa Diospaq
marcäcur shuyaconqantsic Teyta willapäcur, ni une castancuna imanopis
*Jesucristupa acrashqan apostolnin cä. cayanqanta. Tseno yachatsicuyaptinmi,
2Tsemi, allapa cuyë Timoteu, que Diosnintsicpa boluntaninman
cartata qamman cartacamü. Qamqa PDUFlFX\DQTDQWDTRQTDTXLFXUOLU\DTXLێ
LPHFDWVXUwFXHQWDPFDQTXL-HVXFULVWXێ llachona cacuyan, \PDQDP\DQDSDFXQێ
man marcäquiniquirecur. Y allapam tsu Diosnintsicpa muneninta
munecü *'LRV<D\DQWVLF\-HVXFULVWXQێ marcäquinintsicllawan
tsic alli queninwan y ancupäquininwan musyanqantsicta.
shumaq pasaquicho canequipaq 5Peru Diosnintsicpa boluntanenqa
387
17,027(812 388
2
manaraq peman creyicurmi, 1Canan quecunatam neq: 5RJDFXێ
musyarqätsu ima ruranqätapis. 14Tseno shun, mañacushun, suplicacushun y
quecaptïpis, 'LRVQLQWVLFPLDOOLTXHQLQێ grasias nïcushun Diosnintsicta llapan
wan ancupëcamar cäyitsimarqan peman nunapaq. 2Mañacushun jinantin
a¬1.9-10 Canan tiempu sirwipäcoqcuna manam iwalayantsu une tiempu esclabucunawan. Tse
tiempuchoqa ranticuyarqan y rantiyarqanmi nunacunata esclabu cayänanpaq.
389 17,027(823
3
OODSDQWVLFPDQDFDVWLJDVKTDFDQDQWVLFێ 1Pipis inglisiacho mandacoq queta
Anjelcunam ricayarqan.
Inglisiacho *diaconocuna imanopis Mecho tsechopis pepaq
portacuyänanpaq willacuyaptinmi,
8Tsenolla jina inglisiacho diacono nunacuna peman creyicuyarqan,
nunacunapis cabal cayätsun. Ama y gloriamanmi cuticorqan.
cayätsuntsu badulaqueqa, ni
machacoqqa, ni qellepaq locuyaqqa. Diosnintsicman
9Diosnintsic musyatsimashqantsic marcäquinincunapita qepaman
rasonpa yachatsiquicunacho alli cuticoqcuna
4
tsaracoq y alli consensiayoq cayätsun. 1*6DQWX(VSLULWXPFl\LWVLPDUTDQێ
10Puntataraq ricapäriquï imano tsic que tiempucunacho waquin
cayanqantapis. Tsenam llapancho alli FUH\LFRTFXQD'LRVPDQPDUFlTXLFD\DQێ
portacuyaptenqa, sirwicoq diacono qanta jaqirïcur supëpa muneninta
cayänanpaq churarinqui. 11Tsenolla \DFKDWVLFXUHQJDxDFRTFXQDWDTDWLFXUێ
warmincunapisb cayätsun respetosa, cuyänanpaq cashqanta. 27VHHQJDxDFRTێ
mana wasa rima, cabal y imachopis cunaqa, alli tucoq quenincunawan
cumplidu. 12Diacono nunacunaqa juc ulicurcur yachatsiquicarpis, FRQVHQVLDQێ
warmipa qowanlla cayätsun. Wayincho cunacho manam ni ima qocuyantsu.
caqcunata alli manijaq y tsurincunatapis 3Pecunam michäyan ollqucuna
b¬3.11 Waquin yachaq nunacuna pensan que palabra ninan Dios sirweq warmicunapaq, mana
diaconopa warmincunapaq.
391 17,027(845
5
1Auquincunata ama qaparipa caqcunapa jutinlla.
willapëtsu; VLQRTDLPHFDSDSlQLTXLێ 11Peru apuntiquiman ama churëtsu
6
WVLFSDTZLOODSlFXU\DFKDWVLFRTFXQDێ 1Pipis *Jesucristuman marcäcoq
c¬5.12 Biblia estudiaqcunam atscaq queno niyan: “Capasmi que biudacunaqa Teyta Diosta
änishqa cayarqan yape manana casacuyänanpaq, sinoqa inglisiacho yanapacoq
cayänanllapaqna. d¬5.18 Dt 25.4. e¬5.18 Le 19.13.
393 17,027(86
FDQTHTXLUHFXUTXHPDQDDOOLUXUHFXQDێ
Ricu queqa Diosnintsicwan alli pita witicuriquï. Mas bien tïrë alli ruraq
cawaquimi queta, Dios sirweq queta, cuyaquiyoq
Que willapanqaqcunata shumaq queta, marcäquiniquicho tsaracoq queta
yachatsicunqui. 3-4Sitsun meqan nunapis y ancupäcoq queta. 12,PHFDWDVXIULUQLQێ
Dios munashqanno cawacunapaq caqta pis, marcäquiniquicho, \ZLxHFDZHQLێ
Teyta Jesucristupa yachatsiquininta quicho alli tsaracunqui. Porqui wiñe
juclayapa yachatsiconqa, WVH\DFKDWVLێ FDZH\RTFDQHTXLSDTPL'LRVDFUDVKRUێ
coqqa orgullosu imapis mana musyaqmi. qequi. Diosman marcäcunequipaq
Tse shimincunarecurmi bullaquillacho y caqtaqa, quiquiquim willacorqequi
liryaquillacho cacuyan. <WVHSDUODVKێ atscaq nunacunapa nopancho quecar.
qancunaqa imeca qeshyanomi apamun, 13-14Timoteu, imecapis cawatseq Diospa
1
1-2Tsurïcuenta, cuyë Timoteu, noqa
Ama alli willaquirecur
apostol Pablum, qamman que
penqacushuntsu
cartata cartacamü. *Jesucristuman
creyicurlla, wiñe caweta tarinantsicpaq 6Yarpëmañacur maquïta qamman
änicoq Teyta Diosmi acramashqa churamonqa öra, Diospa Espiritunpita
willacunäpaq. *Dios Yayatam y Teyta yacheta chasquinqequita. Tsemi jicute
Jesucristutam mañaquicä alli queninta tse yacheta inishita. 7Manam pitapis
musyatsir, y ancupäshurniqui, shumaq PDQWVDFXQDQWVLFSDTWVX7H\WD'LRVQLQێ
pasaquicho canequipaq tsicqa *6DQWX(VSLULWXQWDTRPDVKTDQێ
yanapecushunequipaq. tsic; sinoqa mana mantsacushpa alli
ZLOODTXLQLQWDSLWDSLVZLOODSlQDQWVLFێ
Jesucristupaq mana paqmi, pi metapis cuyanantsicpaqmi, y
mantsacushpa willacushun alli pensecur imatapis ruranantsicpaqmi.
3Teyta Diostam alli consensiawan 8Tsemi tseno Santu Espirituyoq
395
27,027(812 396
UXUDQTDQWVLFUHFXUWVXVLQRTD-HVXFULVWXێ
recurmi. Tseno salbamänantsicpaqmi *Jesucristupa juc alli soldadun
2
alli queninrecur manaraq que patsatapis 1Cuyë Timoteu, qamqa tsurï
ropa familianta, porqui pellam atsca cuti llapantapis sufricä Teyta Diospa
callpata qomashqa, \PDQDPSHQTDFRUێ acrashqancunata cuyanqarecur, SHFXQDێ
TDQWVXSUHVXTXHFDQTDPDQZDWXFDPHWDێ pis Jesucristurecur salbacur gloriacho
pis. 17*Roma marcaman chëcamur öram wiñepa cawayänanpaq.
tapuquicuryan Onesiforo ashimashqa 11Que nenqaqcunaqa rasonpa caqmi:
a¬2.19 Nm 16.5.
27,027(834 398
3
1Timoteu, MLQDTXHWDSLVPXV\DQHێ yachatsicoqcunawan.
quim: Teyta *Jesucristu que
Timoteupaq ultimu
patsaman cutimunanpaq ichicllana
encargun Pablupita
pishicaptinmi, allapa sasa cawaqui
tiempucuna chämonqa. 2Nunacunam 10Peru qamqa allim musyanqui: alli
401
7,7812 402
2
cäyitsenqa. 1Qamqa yachatsicurpis, rasonpa
caqllata parlaquï. 2$XTXLQZDXTLQێ
Mana alli yachatsicoqcunapita
tsiccunata willapë cabal nuna
cuidacuyänanpaq
cayänanpaq, alli rurenincunarecur
10Porqui Diosta mana cäsucoq une respetashqa cayänanpaq, alli yarpeyoq
tiempu costumbrincunallata yachatsicoq cayänanpaq, llapan shonquncunawan
atscaq *israel nunacunam mana Teyta Diosman creyicuyänanpaq, pita
caqcunata parlar engañacur puricayan. metapis cuyayänanpaq. Jina yachatsï
11Creyicoq mayintsiccunatam llapan FUH\LTXLQLQFXQDUHFXULPHFDWDVXIULUQLQێ
castancunatawan llutancunata yachatsir pis, pasensiacoq cayänanpaq. 3Tsenolla
engañayashqa. Qellepaqrecurmi chacwan caqcunatapis willapë Teyta
SHFXQDTDWVHOOXWDQ\DFKDWVLTXLQLQFXQDێ Dios munashqanno cawacuyänanpaq,
wan engañacuyan. Tseno nunacunataqa mana wasa rima cayänanpaq, mana
imecanopapis upällätsinequim. machacoq cayänanpaq. Masbien
12Tseno captinchi, Creta marcacho imecachopis alli rurenincunawan juc
*profeta tucoqnincunaqa pecunapaq ejempluno cayätsun. 4Y yachatsiyätsun
queno nerqan: ´&UHWDPDUFDFKRQXQDFXێ shipashllaraq warmicunata, TRZDQFXێ
naqa allapa ulim, qelam y ashnunopis nata y wawancunata shumaq
pachallapaqmi cacuyan” nir. 13Tsetaqa cuyayänanpaq. 5Jina yachatsiyätsun alli
rasonpa caqllatam nïcorqan. Tsemi cäyïcuryan imatapis ruracoq queta,
TDPTDFKDTSDTFKDTSDTSLxDSlFDFKDUێ juclaya shonquyoq queta, ZD\LQFXQDێ
cunequi, Jesucristuman creyicur cho imapis shumaq ruraquita,
marcäquinincunacho shumaq ancupäcoq queta, qowancunapa
cawacuyänanpaq. 14<DPDFlVX\lWVXQێ mandaduncho queta. Tsenopam mana
tsu tse une tiempu costumbrincunallata ni pipis Teyta *Diospa palabranpa
mandacur pureq israel nunacunata. contran imatapis parlayanqanatsu.
Porqui pecunaqa yachatsicuyan 6Tsenolla jina yashqa cholucunatapis
3
1:DXTLQWVLFFXQDWD\SDQLQWVLFFXێ sirwintsu, ni pita yanapantsu.
nata willapë nasioncho mandacoqta 103LSLVTDPFXQDFKRWVHQLQDTXLFXQDێ
creyicoqcunata cuyanqequita
Pablu Filemonta saludan musyarirmi. 6Diosnintsicmanmi
1*Jesucristutasirweq mayi cuyë mañaquecamü marcäquiniquicho alli
wauqi Filemon, noqa Pablum que patsacashqa carnin, Jesucristuta
FDUWDWDFDUWDFDPZDXTLQWVLF7LPRWHXێ cuyarnin, allicunata ruranantsicpaq
wan, Teyta Jesucristupa willaquininta caqta cuentata qoquicunequipaq.
willacushqäpita carselcho llawirëcarnin. 7Cuyaquiniquim allapa cushishqata y
2Que cartaqa panintsic Apiapaqmi, mas callpayoqta ruraramashqa. ¡Grasias
willapäcoq mayintsic Arquipupaqmi y wauqi, Dios cuyaq wauqintsiccunata
Diosnintsicman creyicur wayiquiman allapa cuyar shoqeconqequipita!
juntacaqcunapaqmi. 3*Dios Yayantsic, 8-9Tsemi, wauqi Filemon, Jesucristupa
405
FILEMON 406
1
1Une tiempuchomi Diosnintsic jutsantsiccunata limpiaramarnintsicmi,
*SURIHWDQFXQDWDZDQDZLOXQWVLFFXێ sieluman cuticushqa. Cananqa Diospa
nata atsca cuti y tuquinopa parlaparqan; derechu caq ladunchomi tëcan pewan
2peru canannam tsurintawanna juntu mandacur.
parlapätsimarqontsic. Petam Dios
Jesucristoqa *anjelcunapitapis
churarqan imecachopis mandacoq
mas puedeqmi
cananpaq, pewan que munduta
camashqa carnin. 3Diospa tsurin 4-5Tsemi Jesucristoqa anjelcunapitapis
*-HVXFULVWRTDTXLTXLQSDWHQWL'LRVQLQێ mas puedeq, porqui manam ni meqan
tsicmi, y pëchomi ricantsic Diospa anjeltapis Jesucristutanoqa podernin
407
+(%5(8612 408
2
8Tsurin Jesucristupaqmi siqa queno 1Tsemi wiyaconqantsic alli
escribirëcan: willaquita cäyicur cäsucushun,
“Qamqa Dios carmi, wiñepa WVHQRSDPDQDDOOLPDQPDQDMHTDFXUFXQDێ
wiñenin mandacur paq. 2Anjelnincunatawan Diosnintsic une
imecatapis muneniquicho catsinqui; WLHPSXZLOODFDWVLPRQTDQPDQGDPLHQێ
y mandacurpis, llapan nunapaq tuncunatam allapa mantsacushpa
iwalmi canqui. cumpliyaq, y pipis mana cumpleqcunam
9 Qamqa alli rurecunatam meresiyanqanmanno feyupa castigashqa
cuyarqonqui, cayaq. 3Tseno quecaptin ¿manatsuraq
y mana alli rurecunataqa manam. Diosnintsic castiguecamashwan quiquin
Tserecurmi Dios acrashorqonqui Teyta *Jesucristuntsic, y peta qatiraq
waquin yanaqiquicunapitapis mas QXQDFXQDZLOODPDQTDQWVLFVDOEDVLRQQLQێ
cushitsishunequipaq”e nir. tsicta mana cäsucushqa! 4Tsepis manam
10Jina quenopis nicanmi: tsellatsu, tse salbasionnintsicpaq willaqui
“Qammi Teytallä, shumaq rasonpa canqanta musyanapaqqa quiquin
patsacätsir, Diosmi apostolnincunatawan espantepaq
camarqequi que patsata y sielutapis. señalcunata y atsca milagrucunata rurar
11 Tsecunapis llapanmi ushacärenqa. cäyitsimarqantsic. <TXLTXLQPXQDQTDQێ
Que patsapis sielupis ropanomi nomi *Santu Espirituwan tuquilaya
macwayärenqa; yachenintsic qomashqantsic.
peru qamqa wiñepa wiñeninmi
quecanqui. Jesucristoqa wauqintsicmi
12 Imeca ropata piturcoqnomi janaq 5Diosqamanam *anjelcunatatsu
¡
patsatapis nerqan, “Que patsata mushoqman
a¬1.4-5 Sal 2.7. b¬1.4-5 2 Sam 7.14. c¬1.6 Dt 32.43; Sal 97.7. d¬1.7 Sal 104.4.
e¬1.9 Sal 45.6-7. f¬1.10-12 Sal 102.25-27. g¬1.13 Sal 110.1.
409 +(%5(8623
3
ticratsicoq Jesucristoqa, y pellapaqna 1Wauqicunay panicuna, TDPFXQDێ
ticrashqa caqcunaqa juc Teytallanam WDTDTXLTXLQ'LRVPLDFUD\lVKXVKێ
cayan. Tsemi Diospa tsurin Jesucristupis qanqui pellapaqna cayänequipaq. Tsemi
peman creyicoqcunapita penqacuntsu shumaq cäyicuyë Jesuspaq. Petam Dios
“Wauqïcunam, panïcunam cayanqui” cachamushqa pepaq mas shumaq
nita. 12Tseno nenqanmi Diospa musyatsimänantsicpaq. Jina pemi
palabranchopis queno escribirëcan: quecan mas mandacoq *saserdotintsic
ZDPUDQFXQDWDVKXPDTFXLGDUZLOODSDUێ FD\DQTHTXLSDUDQWHQTDWLHPSXTXHFDSێ
qan shamoq tiempucuna Dios tin, imepis willaquininta shumaq
willapäcunanpaq caqcunata. 6Peru tantiyatsinacur cawacuyë. 141RTDQێ
*Jesucristoqa Diospa Tsurin carninmi, tsicqa Jesucristumannam creyicurirmi,
wayicho mandacoq cuenta Diospa llapan shonquntsicwan pellamanna
wamrancunata mandecan. Tse Diospa marcäcorqantsic. 7VHPLZDQRQTDQWVLFێ
wamrancunaqa noqantsicmi cantsic, \DT-HVXFULVWXPDQFUH\LFXUSHPXQDQێ
SHPDQLPHSLVPDUFlFRUTD\lQLPDVKێ qanno cawacur Diospa nopanman
qantsicta cushi cushi shuyacorqa. chäshun. 157VHQRFDQDQSDTTXHFDSێ
tenqa, ama qonqashuntsu *Diospa
Paqtataq mana wiyacoq palabran queno nenqanta:
cayanquiman ´6KRQTwTXLFXQDWDFKXFUX\lWVLFXUێ
7-8Tsemi *Santu Espiritupis queno cuyänequipa rantin
nimantsic: Dios niyäshunqequicunata canantä
“Nunacuna, ama rumi shonqu wiyacur cäsucuyë.
ticracuriyëtsu. Ama cayëtsu une nunacuna
Canantä Dios niyäshunqequicunata Diosta mana cäsucoqcunanoqa.”l
shumaq wiyacuyë. 16 Picunataq Dios nishqancunata
¿
Ama tsunyaq jircacho *israel wiyecarninpis, 'LRVSDFRQWUDQWLFUDTFXێ
nunacuna Diosta piñatsir mana naqa cayan: Moises Egiptu marcapita
cäsucoqcunanoqa cayëtsu. jorqamunqan nunacunam! 17Tseno ¿pi
9 Tsechomi une israel nunacuna chuscu nunacunawantaq chuscu chunca (40)
chunca (40) ZDWDQSLPLODJUXFXێ watanpin Dios piñashqa carqan: Jutsa
nata ruranqäta riquecarpis, ruraq Israel nunacunawanmi! Tse
probamaq cuenta piñatsiyämarqan. nunacunaqa tsunyaq jircacunachomi
10 Tseno piñatsiyämaptinnam, nerqä: wanur ushacäyarqan. 18Y ¿SLQXQDFXQDێ
‘Que nunacunaqa oqracashqa tataq Dios nerqan änenqan jamaqui
cuentam shonquncunacho mana marcaman mana yecuyänanpaq: Mana
alli yarpenincunawan cäsucoq caq israel nunacunatam tseno
puriquicayan. nerqan! 19Tse nunacunaqa Diosta mana
4
17VHPLSHFXQDWDQROODQRTDQWVLFWDێ yecatsir jamatsenqanpaqtsu Dios tseno
pis änimashqantsic jamaquininta nerqan, VLQRTDTXHWLHPSXFDTMDPDTXLێ
tarinantsicpaq. Tsemi tsecunata alli paqmi. 97VHPL'LRVSDZDPUDQFXQDێ
cuentata qocushun, SDTWDPZDTXLQQLQێ paqqa quecanraq rasonpa caq jamaqui.
tsic tarishwantsu tse jamaquita. 10Dios que patsata camar usharir,
2Pecunatam Dios willarqan tse jamanqannomi noqantsicpis que
marcaman yecurir jamacuriyänanpaq; nacaquicunapita pasarir alli cawecho
peru wiyecarpis, mana marcäcurmi jamacurishun. 117VHSHQTDLPHFDQRSDێ
yecuyarqantsu. Pecunatanollam pis tïrashun tse jamaquita tarita.
QRTDQWVLFWDSLVDOOLZLOODTXLWDPXV\DWVLێ 3DTWDPWVHPDQDFlVXFRTLVUDHOQXQDFXێ
marqontsic jamaquininta tarinantsicpaq. nano mana alliman jeqecashwan.
3Tse jamaquitaqa tarishun creyicoq 12Diospa palabranqa cawatsicoq
m¬4.3 Sal 95.11. n¬4.4 Gn 2.2. o¬4.5 Sal 95.11. p¬4.7 Sal 95.7-8.
+(%5(864–6 412
5
1Une tiempu mas mandacoq ricatsicorqan. Tsemi pe Salbadornintsic
saserdoteqa llapan *LVUDHOQXQDFXێ ticrarishqa carnin, cäsucoqcunata
napita acrashqam carqan. Tsemi tse parasiempri salbanqa. 10Tsemi petaqa
saserdoteqa israel nunacunapaq imeca Dios churarerqan Melquisedeclaya mas
qaretano sacriɹsiuta rurarnin, Diospa mandacoq saserdotintsic cananpaq.
puntanman churarqan jutsancunapita
perdonashqa cayänanpaq. 27VHVDVHUGRێ Rasonpa creyicoqcunapaq
teqa jutsaman ishquita puedinmi. Tsemi willaquicuna
waquin caqcuna oqracashqano jutsa 11Teyta Jesucristu saserdotintsic
6
escribirëcan: 1Ama *Jesucristuman tseraq
t¬6.14 Gn 22.16-17.
+(%5(8667 414
7
1Melquisedecqa Salem marcapa tiempu cayarqanraqtsu; Levitacunalla
reyninmi carqan, y sielucho Diospa diesmuta chasquinanpaq derechuncuna
sirweqnin saserdotim carqan. Jucpinmi quecaptinpis, awiluncuna Abraham
contran reycunata *Abraham gueracho Melquisedecta diesmariptinmi,
ganarir cuticamuptin, Melquisedec Abrahampa mirenin carnin, peta
ewarqan Abrahamta taripaq; y diesmaq cuenta ticrariyarqan.
taripärirnam, bendisicorqan 2Tsenam
Teyta *Jesucristoqa une
Abrahampis Melquisedecta qoycorqan
Melquisedecnomi
SHO\DFKRJDQDULUOODSDQWDULSDFDPXVKێ
qanpita chunca caq partinta. 0HOTXLVHێ 11Sitsun Levipa castan saserdoticuna
8
´-XFSDUODFRTOOD7H\WDPMXUDPHQێ 1Que nicayancaqcunata alli
9
7Sitsun punta contratu nunacunapaq 1Canannam willariyashqequi une
llapancho alli canman carqan, manam *contratu mandacushqanmanno
mushoq contratu ruracanmannatsu Diosta imano adorayashqanta, y que
carqan. 8Une awiluntsiccunatam mana patsacho carpapita *templu imano
cäsucoq cayaptin, Dios queno nerqan: cashqanta. 2Quenomi tse Teyta Diosta
“Cäyiyämë, ichicllanam pishin adorayänan carpata rurayashqa
*israel nunacunawan cayarqan: Ishque cuartum ruricho carqan.
y Juda nunacunawan mushoq Yecurina caq cuartutam niyaq “Lugar
contratuta ruranapaq. Santu” nir. Tse cuartuchomi carqan
9 Que contratoqa manam une candelabro y juc mesa. Tse mesachomi
awiliquicunawan ruranqänotsu churaraq “Diospaq” niyanqan tantacuna.
canqa. Ejiptu marcapita 3Mas ruri caq cuartunam carqan
10
tenqa, MXWVDQFXQDSLVPDQDPSHUGRQDVKێ 1*Moises escribishqan leycunaqa
qatsu caq. 23Tsenomi tse templucho carqan que patsaman biennintsic
caqcunaqa, sielucho quecaqpa retratun naqana yequecamonqanta cuentata
cuentalla quecarpis, presisarqan qocunallapaqmi. Tsemi tse leycunaqa
yawarwan tsactsur limpiashqa aunqui wata wata cashqan qarellata
cayänanpaq. 3HUXVLHOXFKRTXHFDTFXQDێ Diospaq rurayaptinpis, nunacunata mana
ran mas allin caq yawartaqa limpiu DOOLUXUHQLQFXQDSLWDWURTXHWDSXHGHUTDQێ
cananpaq nesitan. tsu. 2Sitsun tse *leycuna jutsancunata
limpiashqana canman carqan, PDQDQDێ
Cristupa wanïninllawanmi
chi consensiancunacho jutsayoqllaraq
jutsacunaqa perdonacan
cayanqanta pensar wata wata Diospaq
24Jesucristoqa manam que patsacho qareta apaquicayanmantsu carqan.
nunacunalla rurayashqan retratu 3Antis animalcunata pishtarir, wata wata
z¬9.20 Ex 24.6-8.
419 +(%5(8610
nir. MXFSDTZHSHUGRQDPDVKTDTXHFDVKێ
87VHQRSXQWDWDQHQTDQPLFl\LWVLPDQێ qaqa, presisannatsu jutsantsiccunapita
tsic ley nenqanmanno jutsancuna animalcunata pishtarir, Diosta
perdonashqa cananpaq qarecunata qaranantsicpaq.
apayaptinpis, y animalcunata pishtarir
cayayaptinpis, Diosta mana Creyiquinintsiccho alli
gustanqanta. 9Tsepitam Jesucristu patsacashqa cashun
yapena Diosta queno nerqan: 19-20Tsemi wauqicuna panicuna,
11
captinmi, ¡imano mantsepaq cawaq 1Marcäquiyoq queqa imatapis
e¬11.5 Gn 5.21-24.
+(%5(8611 422
12
1Tsemitse atsca nunacuna wamrancunatam astapan, sitsun mana
Diosman marcäcuyanqannolla astapäyäshunquimantsu; tsepenqa
noqantsicpis Diosman alli marcäcushun. manam lejitimu wamrancunatsu
Imanomi corir llallinacoq nunacunapis cayanquiman. 9Piwan mewanpis
h¬12.5-6 Pr 3.11-12.
+(%5(8612 424
PDQDZL\D\DVKTHTXL\DFKDWVLTXLQLQFXێ
Diosnintsic munashqanno nata. Antis Dios ancupämarnintsic,
cawacunapaq yachatsiquicuna yanapamanqantsicman marcäcur
13
1Wauqicuna y panicuna, patsacashqa cayë. 0DQDPFRVWXPEULQێ
*Jesucristuman creyicoq pura cunamanno “Queta wacta micurmi,
jucniqui jucniqui shumaq cuyanacur alleqa cayanqui” neqta, cäsucurtsu
cawacuyë. 2)RUDVWHUXFXQDWDZD\LTXLFXێ alleqa cantsic.
naman chämuptin, posadaquecatsiyë. 10Noqantsicqa Diospa *altarninman
musyayanquim marcäquiniquicunawan
Santiagupa saludaquinin desgrasiacunata pasarnin, pasensiaquita
427
6$17,$*81 428
Tsemi Dios allipa ricarnin, juc wiñe wiyaräcoqllaqa cayëtsu; sinoqa wiyacur,
cawe coronan qareconqa. Tseno rasonpa caqta ruraqcuna cayë. Mana
cananpaqmi pe änicorqan llapan tseno rurarqa, quiquiquicunam
cuyaqnin nunacunata. 13Pipis mana engañaquicayanqui. 23Sitsun alli
allita rureta munarnenqa, ama willaquininta juc nuna wiyecar mana
nitsuntsu: “Dios Yayam que mana allita cäsucurnin, cumplenqatsu; tse nunaqa
ruranäpaq tentameta munan” nishpa. espejucho qaqllanta ricacoq cuentam
Porqui Dios Yayaqa manam ni imepis quecan. 24Tse nunam espejucho
mana allita rurantsu, y nunacunata ricapäcurir eucurnin, imanopis
manam tentantsu mana allita cashqanta paqwepa qonqarin. 25Peru
rurayänanpaq; 14sinoqa quiquin nunam PHTDQQXQDSLVVDOEDFRTDOOLZLOODTXLێ
mana alli muneninta ichicllapayan ninta alcabu wiyar mana qonqashpa
munapäquican. 157VHQRPXQDSsFDUOODێ cäsucuptenqa, ima rurenincunachopis
nam, juclla jutsaman jeqarcun. Y Diosmi bendisiconqa.
jutsallacho cawacorqa, inɹernumanmi 26Sitsun meqan nunapis relijiosu
2
1Cuyashqa wauqicuna y panicuna, jucllellatana mana cumplenqatsu; tse
puedeq Teytantsic *Jesucristuman nunaqa llapan mandacushqanta mana
creyicoq quecarnin, QXQDPD\LQWVLFFXێ cumpleq cuentanomi. Culpayoq quecan.
nata jucninta presisaqpaq churar y 11Dios Yayam mandacorqan queno
3
creyinqui jucllella Dios Yaya cashqanta. 1Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
Tseqa allapa allim. Tsenollam qamcunapita waquinniquilla
*supëcunapis jucllella Dios cashqanta yachatsicoq cayë. Musyecayanquim
creyir mantsacashqa carcaryäyan. 20Ä, \DFKDWVLFRTQXQDWDTDZDTXLQFXQDSLWDێ
upa nuna, ¿munanquicu queta pis mas *Dios Yaya jusgayämänan
cäyitsinaqta? $OOLFXQDWDPDQDUXUDSWLێ canqanta. 2Llapantsicmi imanopapis
queqa, manam imapaq balintsu mana allicunata rurecantsic. Sitsun
marcäconqequipis. 21Diosta une meqan nunapis lluta parlecunapita
awilituntsic *Abraham cäsucurninmi, shiminta sujetaconqa, tse nunaqa
*altarcho sacriɹsiuta rurar, tsurin imachopis alli cabal carninmi,
Isaacta casi wanïcatserqan. Tseno quiquinpa personantapis tsaräcun mana
cäsucuptinmi, Abrahamta Dios Yaya allicunata manana rurananpaq. 3Sitsun
chasquerqan allitano. 227VHPLPXV\DQێ FDZDOOXSDVKLPLQPDQERVDOQLQFKXUDQێ
tsic marcäquininwan Abraham tsic cäsumänantsicpaq, PXQDQTDQWVLFێ
allicunata ruranqanta; WVHUXUHQLQFXQDێ pam puritsishun. 4Jina musyantsicmi
wanmi musyatsimantsic marcäquininpis lamarcho jatusaq barcucunapis feyupa
rasonpa canqanta. 23Tsenomi bientu apaptin, llutanpa eucuyanqanta.
cumplicärerqan *Diospa palabran queno 3HUXWVHEDUFXSDXFKXFOODOODQWLPRQQLQێ
escribirëcanqan: “Dios Yayaman llata chofer tumatsir ticratsirninmi,
Abraham creyiconqanrecurmi, pe munanqanpa puritsin. 5Tsenollam jina
chasquerqan alli nunatano.”c Y nunapa cuerpuncho qallun uchucllanlla;
Abrahampaqmi Dios Yaya nerqan: peru uchucllallan quecarpis, imecatam
“Abrahamqa noqapa amigümi” nir. galacur parlan. ,PDQRPLDWVFDPRQWLFXێ
24Cäyiyanqequinollam marcäcoq nata ichiclla nina rupar usharin,
nunataqa Dios allitano chasquenqa 6qallupis tse ichiclla nina cuentam
c¬2.23 Gn 15.6.
431 6$17,$*834
rupaq cuenta nunapa caweninta pasepa Diospita shamoq alli yacheqa quenomi:
perdiratsinanpaq. 7Tunacho chucaru tsuya yacuno limpiu quemi, nuna
animalcunata, pishqucunata, FXOHEUDFXێ mayintsicwan mana liryaquimi, qollmi
QDWD\ODPDUFKRLPDQDFDTDQLPDOFXQDێ shonqu quemi, wiyacoq quemi,
tapis tsarir, manshuyätsishwanmi. 8Peru ancupäcoq quemi, allicunata ruremi,
ni meqan nunapis ichicllanlla qallunta llapanpaqpis iwal quemi y rasonpa
manam sujeteta puedintsu. Shimin caqllata parlaquimi. 18Tseno alli
llutallana parlacoq captinmi, ZDQXWVLێ cawaquicho quecaq nunaqa alli
coq benenu cuentano nuna mayincunata cawaquillatam apecan murucoqno
mana alliman qarpurin. 97VHVKLPLQWVLFێ memanpis. Tsenopam nunacuna alli
wanmi Dios Yayantsicta alabantsic. Jina cawaquillacho cayanqa.
tse shimintsicllawanmi pe camashqan
quiquin niraq nuna mayintsiccunapa ¿Cuyanacushwancu, o
tuquilaya wasan rimantsic. 10Jina tse pelyashwancu?
4
shimintsicllam agradesicur allicunata 1 ,PDQLUWDTTDPFXQDTXLTXLTXLێ
¿
parlan, y lluta mana allicunatapis cuna pura pletucur pelyacuyanqui?
parlecan. Wauqicuna y panicuna, ama 4DPFXQDTDTXLTXLTXLFXQDSDPXQHQLێ
tsenoqa cashuntsu; 11porqui manam juc quicunata cäsurninmi, pletucur
pucyullapita mishqueq y asqaq yacu cacuyanqui. 2Qamcunaqa codisiosu
yarqamunmantsu. 12Cuyashqa carmi, muneniquicunata mana tarirnin,
wauqicuna y panicuna, iguspa yuran nuna mayiquicunata wanutsiyanqui. Y
manam asetunastatsu wayun; ni ubaspa embidiosu carmi, munayanqequicunata
yuran igustatsu wayun. Tsenollam juc mana tarirnin, pelyacur pletucuyanqui.
SXF\XSLWDDQTDT\DFX\DUTHFDPXSێ *Dios Yayaman mana mañacurninmi,
tenqa; mananam mishqueq yacu munayanqequicunatapis tariyanquitsu.
yarqamunnatsu. 3Mañacuyaptiquipis, Dios Yaya manam
qoycuyäshunquitsu, PDQDDOOLPXQHQLێ
Rasonpa caq yache
quicunapaq captin. Porqui
13Meqequicunapis alli yachaq y qoycuyäshuptiquipis, mana allicunacho
musyaq nunacuna carnenqa, rasonpa gastarmi ushariyanquiman.
yacheniquicuna canqanta ricatsicuyë, 4Casadu nuna jucwan jucwan
5
churayäshunqui. 1Ricu nunacuna, mä canan
11Wauqicuna y panicuna, nuna parlapäyanqaqta cäyirayämë.
mayiquicunapaq ama contrancuna Allapa sufriyänequipaq canqanta
rimayëtsu. Tseno pipis nuna mayinpaq yarpäcurcur, qaparipa qayaripa
contran parlarnenqa, o imanopis waqacurnin cacuyë. 2Llapan alli
cawaconqanta rimar parlarnenqa, Dios cayäpushonqequicunam limpu ismur
Yayapa *leynincunatam mana allipaq ushacanqa; y alli ropequicunatam puyu
churecan. Y tse leypaq contran limpu uchcur ushacäratsenqa. 32ULTXLێ
parlarninmi, mana cäsucur yachaq cunam qelleniquicunam limpu
tucushqa quecan. 12Quiquin Dios Yayam ocsidashqa quecan. Tse ocsidashqa
leycunata mandacorqan nunacuna qelleniquicunam mana alli nuna
cumpliyänanpaq. -LQDSHPLMXHVTXHQLQێ FD\DQTHTXLWDWHVWLJXQRVKLPSL\lVKXUQLێ
wan nunacunata salbeconqa, RFRQGHQHێ qui, nina cuentano rupayäshunqui. Que
conqa. Tseno quecaptin, qamqa, ¿pitaq SDWVDXVKDFlQDQMXQDTFXQDTXHFDSWLQێ
canqui nuna mayiqui imanopis nam, TDPFXQDLPHFDWDSLVHOOX\DUTRQێ
cawaconqanta aberwanequipaq! qui. 4¡Quetapis cäyirayämë! Qamcunam
chacrequicunacho cosechar, uryamoq
Manam pipis musyantsu
QXQDFXQDSDMRUQDOQLQFXQDWDSDJD\DUTHێ
ni ima pasananta
quitsu. Tsemi pecuna jornalninta
13Canan cäyiyämë que llaquir, reclamacuyanqanta llapan
parlapäyanqaqta. Qamcunam queno imeca caqpapis mandacoq puedeq *Dios
niyanqui: “Ware warätin ewacushun Yaya wiyashqa. 5Qamcunam imatapis
d¬4.6 Pr 3.34.
433 6$17,$*85
1
1Cuyë wauqicuna y panicuna, noqa shonquntsicwan marcäcur cushishqa
Pedrum, *Jesucristupa apostolnin cawacunantsicpaq. Tsepaqmi Teyta
car, que cartata qamcunaman escribimü: Jesucristuta wanushqanpita Diosnintsic
Pontu, Galacia, Capadocia, Asia, y cawaritsimushqa. 4Y sieluchomi wiñe
Bitinia marcacunacho forasteruno cawe erensiantsic quecatsin noqantsic
ramacashqa quecayanqequiman. chasquinantsicpaq. Tseqa manam
2Unepita dispunishqannomi *Dios Yaya cosascunanotsu ushacanqa, ni mapayar
qamcunata acrayäshorqequi, *Santu ismonqa. 57H\WD'LRVPDQPDUFlFXVKێ
Espiritupa poderninwan pellapaqna car, qam poderninwan pe wardecamäshun
Jesucristu mandacushqancunata que patsapa ushenin junaq salbasionta
cäsucuyänequipaq; y pepa yawarninwan qomanqantsicyaq.
chipyepa jutsequicuna paqashqa 6Tseno captinmi, qamcuna cushishqa
434
435 13('581
2
1Tsemi jaqiriyë uliquicunata, mana rumeqa’ nir, jitariyanqanmi,
alli quecar alli tuquicunata, FKLTXLێ cananqa
naquicunata, wasa rimecunata y waquin mayestra rumino churacärishqa
mana alli rurecunatapis. 2Antis lichipaq quecan”d nir.
llullu wamra locuyaqno, qamcunapis 8Y quenopis nicanmi:
b¬1.25 Is 40.6-8. c¬2.6 Is 28.16. d¬2.7 Sal 118.22. e¬2.8 Is 8.14. f¬2.9 Is 43.20-21;
Ex 19.6.
437 13('5823
3
&X\D\s'LRVPDQFUH\LFRTZDXTLQWVLFFXێ 1-2Tsenolla,casadu warmicuna,
natapis. Diosnintsicta mantsacur Diosnintsicpa alli willaquininman
cawacuyë. Tsenolla mantsacuyë qowequicuna mana creyiyaptinpis,
nasionnintsiccho mandacoqcunatapis. pecunapa mandaduncho cawacuyë.
7VHPLUHVSHWRVD\DOOLFDZDFX\DQTHێ
Sirwipacoqcuna patronnincunata quita ricarnin, TRZHTXLFXQDSLV'LRVQLQێ
cäsucuyänanpaq tsicmanna paqwepa creyicuyanqa,
18Sirwipacoqcuna, patronniquicunata Diosnintsicpaq mana parlapëcaptiquipis.
respetacuyë, alli captin o mana alli 3Ama yarpacachäyëtsu aqtsequicunata
g¬2.22 Is 53.9.
13('583 438
chämuptinpis, PDQDDMD\DVKSDFKDVTXLێ
Yachenintsicmanno nacuyë. 10Diosnintsic qoyäshonqequi
Diosta sirwishun \DFKHQLTXLFXQDPDQQRQXQDPD\LTXLFXێ
4
1*Jesucristu sufrishqa quecaptenqa, nata yanapayë. Tseno carqa, alli
TDPFXQDSLVOLVWXTXHFD\sLPDFKRێ PD\XUDOFXHQWDPUXUHFD\DQTXL'LRVQLQێ
pis sufriyänequipaq. Pipis tseno carqa, tsic munashqanno. 11Pipis
yachaconqa manana jutsata rurar willapäcurnenqa, willapäcutsun *Diospa
cananpaqmi. 2Tsenam mana alli palabran nenqannolla. Y pitapis
munapäyanqancunatapis manana yanaparqa, 'LRVQLQWVLF\DQDSDQTDQQRێ
rurayanqanatsu. 6LQRTD'LRVPDQGDێ lla yanapecutsun. Tseno rurayanqui
cushqancunatanam rurayanqa que Jesucristurecur, Dios alabashqa
patsacho cawayanqanyaq. 3Amana cananpaqmi. ¡Pemi imeyaqpis puedeq
Diosta mana cäsucoq nunacunanoqa canqa, y alabashqa canqa! ¡Tseno
tuquilaya bisiucunata rurayënatsu: catsun!
Puntatam mana alli bisyïquicunata
munapar, machacur, PHODQl\DQTHTXLێ Sufrirninpis, cushishqa cawacuyë
yaq micur, upur, ɹestan ɹestan puricur, 12Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
*imajincunata Diostano adorar, Diosta que junaqcuna imatapis sufrirnin, ama
mana cäsucoq nunacunawan llaquicur mantsacäyëtsu “¿Imanirraq
juntacashqa puricuyarqequi. 4Cananqa queno sufrï?” nishpa. 13Mas bien
tse nunacuna mana alli rurenincunaman Jesucristurecur sufriyanqequita
manana juntacuyaptiquim, tse cushicuyë. Tsepitam poderninwan
nunacuna mana cäyicurnin, qamcunapa chipapäquicar, cutimunan junaq allapa
contrequicuna parlayan. 5Peru tse cushishqa cayanqui. 14Jesucristuman
nunacunaqa imecarpis Diostam cuentata FUH\LFX\DQTHTXLUHFXUSLSLVDVKD\lVKXSێ
qoyanqa. Tsepaqmi pëqa quecan tiqui cushicuyë. Porqui Diosnintsicpa
13('5845 440
5
1Cuyashqa mandacoq wauqicuna, purican qamcunapa marcäquiniquicunata
noqapis qamcunano mandacoq ushacäratsinanpaq. 97VHPL'LRVQLQWVLFێ
wauqim cä. *-HVXFULVWXVXIULVKTDQFXQDێ man mas marcäcur tsaracuyë, diabluta
taqa quiquïmi ricarqä. Noqapis mana cäsurnin. Musyayanquim mecho
qamcunanomi Jesucristuwan gloriacho tsechopis qamcuna sufriyanqequinolla
cashaq. Tsemi qamcunata willapäyaq. wauqintsiccuna sufricayanqanta. 10Peru
2Üsha mitseq üshancunata cuidaqno TXHSDWVDFKRSRFXWLHPSXOODVXIUL\DVKTHێ
qamcunapis Diosman creyicoqcunata quipitam Diosnintsic jutsannaqtana
cuidayë. 3HFXQDWDDOOLEROXQWDQLTXLFXێ ticratsiyäshurniqui, alli ɹrmi tsaracoqta y
nawan ricayë. Peru ama pipis callpayoqta catsiyäshunqui. Y quiquin
mandayäshuptiquillaqa, tseno rurayëtsu; Diosmi alli queninwan acrayäshorqequi,
sinoqa Diosnintsic munashqanno ganas Teyta Jesucristuwan gloriancho wiñepa
ganaslla rurayë, qellepaq mana wiñenin cayänequipaq. 11¡Puedeq
erayashpa. 3Y ama patronnoqa queninrecur pe imeyaqpis alabashqa
cuentequicunacho quecaq wauqicunata catsun! ¡Amen! ¡Tseno catsun!
allqutsayëtsu; antis alli ruraq cayë
Cartapa ushanan
pecunapaq. 47VHPLSXHGHTPLWVLPDTێ
nintsic Jesucristu cutimur, qamcunata 12Diosnintsicmanalli marcäcoq
juc premiutano qoycuyäshunqui wauqintsic Silvanutawanmi que cartata
1
1Noqa, Simon Pedrum, Teyta alli munenincunata manana rurar, alli
*-HVXFULVWXSDVLUZHTQLQ\DSRVWROێ tsaracur, Dios munashqanno cawar,
nin car, qamcunaman que cartata 7jucnintsic jucnintsic cuyanacur, tsenolla
442
443 23('5812
2
1Israel
nasionchomi uli *SURIHWDێ DOOLFXQDSLWD'LRVQLQWVLFOLEUDPlQDQWVLFێ
cuna cayarqan. Qamcunachopis paq cashqanta, y juisiu junaqcho jutsa
tseno willapäcoqcunam cayanqa. ruraqcunata castigananpaq cashqanta.
23('5823 444
1
1Jesusqa manaraq imapis captinmi wiyayanqä. Y tsetam qamcunata
carqanna; petam que patsaman willayaq: Diosnintsicqa actsinomi.
shamuptin, quiquïcuna ricayarqä, Manam pëchoqa ni imepis paqasnoqa
parlashqanta wiyayarqä, \PDTXLFXQDێ cantsu. 6Sitsun noqantsic paqaschono
wanpis yatayarqä. Pepaqmi qamcunata mana allicunata rurecar nishun: “Teyta
willayaq: Pëqa Diospa willaquininno Dioswanmi jucllellano quecä” nishpa;
cawatsicoqmi. 2Y nunacuna tseno nerqa uliquicantsicmi, y manam
ULFD\lQDQSDTPLTXHSDWVDPDQVKDPRUێ allitatsu rurecantsic. 7Peru actsichono
qan. Noqacuna ricashqa carninmi, allicunata rurarnenqa, Dios actsicho
testigun cayä. Y pellacho wiñe cawaqui quecanqannomi, juc shonqullana
canqantam willayaq. Pemi *Dios llapantsic quecantsic. Y llapan
Yayawan quecar, QRTDQWVLFPDQVKDPRUێ jutsantsicpitam Dios perdonecamantsic,
qan. 3Tse ricayanqäta y wiyayanqätam Tsurin Jesucristupa yawarninwan
willayaq, qamcunawan jucllellano limpiamarnintsic.
llapantsic canapaq. Y rasonpanam Dios 8Sitsun nishun “Noqaqa manam
446
447 1-8$112
marcäcuntsicmi pëqa imepis allapa alli 9Y pipis “Actsichonomi quecä” nishpa,
2
1Cuyë wamralläcuna, mana jutsata nawinta jutsa wiscuyätseqno captinmi,
rurar cayänequipaqmi que cartacho musyanqatsu ni mepa ewanqantapis.
niyaq. 0HTHTXLSLVMXWVDWDUXUD\DSWLێ 12Cuyë wamralläcuna, Jesucristurecur
quecä” nir; tseno ninanpaqqa Jesucristu caqcunata cuyayëtsu. Sitsun pipis que
cawanqannomi cawanman. munducho caqcunallata cuyanqa, manam
Dios Yayataqa cuyantsu. 16Quecunam que
Jesus mandaconqanno munducho mana allicuna: etsantsicpa
cuyanacushun mana alli munenincuna, nawintsic
7Cuyë wauqicuna y panicuna, manam ricanqanta codisyar munape, y imantsicpis
juc mushoq mandaquitatsu escribimü, capamanqantsicta galapäqui. Quecunaqa
VLQRTDTDOODQDQSLWD-HVXVPDQGDFXVKێ manam Dios Yayapitatsu, sinoqa que
qanllatam yarpäratsiyaq. Tseqa unepita mundullapitam. 17Que mundoqa llapan
wiyayanqequillam. 8Peru imano carpis, mana alli munenincunawan
mushoq mandamientutanomi ushacäreqllam; peru Diospa muneninta
escribicamü. 4XHPXVKRTPDQGDPLHQێ ruraq nunaqa wiñepam cawanqa.
tutam Jesus yachatsicur cumplerqan. Y
Jesucristupa contran nunacuna
penomi qamcunapis cumplicayanqui.
Tseno rurarqa, paqaspita actsiman 18Wamralläcuna,
TXHSDWVDXVKDFDQێ
yarqureq cuentam cayanqui. qanam, y wiyayashqanam cayanqui
1-8$123 448
3
20Peru qamcunataqa Jesucristum 1Canan cäyicushun: Imalayapa
4
noqantsicta allapa cuyamashqantsicta. 1Cuyashqa wauqicuna y panicuna,
Tsenollam noqantsicpis nuna ama llapan yachatsicoqmanqa
mayintsicta cuyar ancuparnenqa creyicuyëtsu. Atscaqmi jinantinpa uli
wanurishwanpis. 17Sitsun meqan *profetacuna puricayan. Tsemi puntata
nunapis capoqyoq quecar, nuna mayinta PXV\DUL\sUDTLPDQR\DFKDWVLFX\DQTDQWDێ
wactsata riquecar, imallawanpis pis; mä ¿UDVRQSDFXVK'LRVSDT\DFKDWVLێ
1-8$14 450
452
453 2 JUAN
454
455 3 JUAN
456
457 SAN JUDAS
a¬9 Arcanjel ninanqa Anjelcunapa mandacoqnin ninanmi. b¬11 Cain nuna imano wauqinta
wanutsenqanta musyanequipaq leyiyë Gn 4.3-9. c¬11 Balaam imata ruranqanta
musyanequipaq leyiyë Nm 22.4-35. d¬11 Core imata ushacanqanta musyanequipaq leyiyë
Nm 16.1-35.
SAN JUDAS 458
1
1*Jesucristutam Dios rebelarqan shumaq pasaquicho cawacuyänequipaq.
prontu imapis pasacunanpaq Jina tsenolla Diospa nopancho quecaq
FDTFXQDWDVLUZHTQLQFXQDWDPXV\DWVLێ qanchis yacheyoq *Santu Espiritupis
nanpaq. Tsemi Jesucristu *anjelninta cuyayäshurniqui, bendisicuyäshï
noqa sirweqnin Juanman cachamorqan shumaq cawaquicho cacuyänequipaq.
musyatsimänanpaq. 2Y noqam rasonpa 5Tsenolla Jesucristupis yanapecuyashï.
459
$32&$/,36,612 460
2
12Tseno nimaptinnam, “ Pitaq 1Tsepitanam queno nimarqan:
¿
parlapäman?” nir, tumecorqä. “Efeso marcacho creyicoqcunapa
Riquecunäpaqnam quecanaq orupita cuidaqnincunaman escribï queno: ‘Tse
qanchis candelerucuna. 13Tse qanchis TDQFKLVTR\OOXUFXQDWDGHUHFKXPDTXLQێ
candelerucuna chopinchonam defrenti cho tsararaqmi, y orupita qanchis
riquecorqä Diospita Shamushqa Nunata. candelerucuna chopincho puricaqmi
Tse nunam chaqui puntanyaq bistishqa queno niyaq: 21RTDPXV\lPLLPHFDWDێ
quecarqan, y orupita rurashqa anchu pis rurecayanqequita, y imecanopapis
sintatam pechuncho quecarqan.a noqapaq willapäcur uryecayanqequita y
14Aqtsannäqa quecorqan imeca yulaq MLSDTXLFXQDWDSDVDUDOODSDSDVHQVLDFXێ
millwanoran y rajunoran, y nawinnäqa yanqequita. Jina musyämi nunacunapa
3
21Unenam shuyarqö tse warmi mana alli 1Tsenollam jina nimarqan Sardis
c¬2.27 Sal 2.8-9. d¬2.28 Tse ninan *Jesucristupaq. Riquë 2 Pe 1.19. e¬3.1 *Griegu
idiomacho nin espiritu y tse ninan yache.
463 $32&$/,36,63
4
1Tsepitanam raraman ñuquircur, SLVPDQDMDPHWD'LRVWDTXHQRDODEHFDێ
riquecorqä sielucho juc puncu yarqan: “Santum, Santum, Santum
quicharëcaqta. Tsechonam wiyecorqä canqui, puedeq Dios. Qammi une caq,
WVHSXQWDWDWURPSHWDSDQRUDTZL\DQTDQێ canan caq, y shamunanpaq caq Dios
nolla yape queno nïcamaqta: “Queman canqui” nir. 9Y tronucho tëcaq wiñepa
OORTDPwTXHOODSDQQLVKTDTFXQDSDVDFXێ wiñenin cawaq Diosta, puedeq y
riptin mas imapis pasacunanpaq caqta respetashqa queninpita grasiasta qor,
ricatsinaqpaq” nir. 2Tse öram tse anjelcuna alabayanqan öranam, 10tse
mäcurerqä *6DQWX(VSLULWXSDPXQHQLQێ ishque chunca chuscu (24) PDQGDFRTێ
cho caquicanqäta. Y riquecorqä sielucho cunapis wiñepa wiñenin cawaq Diospa
juc *tronu quecaqtam, y tse tronucho nopanman coronancunatapis churecur,
juc wiraqtsa tëcaqtam. 3Tse tëcaqqa qonquriquicur, queno nishpa
chipapäquicarqan imeca jaspi y rubi adorayarqan:
nishqan shumaq ruminomi. Tse 11 “Dios, qamllam puedeq canqui.
5
1Tsenollam riquecorqä tse chomi apayarqan pucutaq insiensuta.
*tronucho Dios tëcaqta. Pëqa 7VHLQVLHQVRTDFDUTDQ'LRVSDZDPUDQێ
tëcarqan derechu caq maquincho rollun cunapa mañaquinincunam. 9Pecunam
aptashqam. Tse rolloqa jananpapis queno nir juc mushoq cantuta
rurinpapis escribishqam carqan, y cantacuriyarqan:
qanchis cuti alli buenu segurashqam “Qamllam meresinqui tse alli buenu
carqan. 2Tsepitanam jina riquecorqä juc seguraraq rolluta
puedeq *anjel allapa fuertipa queno quicharinequipaq.
tapucoqta: “¿Pitaq meresin tse buenu Porqui qamllam allapa jipar
segurashqa rolluta quicharamunanpaq?” wanorqonqui,
nir. 3Peru manam ni pilla carqantsu, ni y yawarniquiwan rescatarqonqui
sielucho, ni patsacho, QLSDWVDUXULQFKRێ jinantin marcacho
pis tse alli buenu segurashqa rolluta imana caq nunatapis, y ima idioma
quicharir leyiramunanpaq. 4Tsenam tse parlaqtapis
rolluta quicharir leyiramunanpaq mana Diospa wamrancuna cayänäpaq.
pillapis mereseq captin, noqa allapa 10 3HFXQDWDPFKXUDUTRQTXLPDQGDTXLێ
6
1Tsepitanam ricarerqä tse qanchis riquecorqä “Inɹernu” jutiyoq yarqaraێ
cuti segurashqa rollupa punta caq moqta. Pecunatam podernin qorqan que
segurunta tse Achcas quichareqta, y SDWVDFKROODSDQQXQDFXQDSDSXOODQQLQێ
wiyecorqä tse chuscun *anjelcunapita pita pullanin caqta qeshyawan, PDOODTHێ
MXFQLQFDTDQMHOLPHFDUD\XZDTDTQRێ wan, guerawan, \FKXFDUXDQLPDOFXQDێ
raq “Shamï” neqta. 2Tseno niptinnam, wan wanutsinanpaq.
ULTXHFRUTlMXF\XODTFDZDOOX\DUTDUDێ 95ROOXSDSLWVTDFDTVHJXUXQWDTXLFKDێ
7
1Tsepitanam ricarqä chuscu bistishqam cayarqan. Palmerancuna
*anjelcuna que patsapa chuscun tsarashqa tsarashqam cayarqanpis.
esquinancunacho shëcayaqta. Tse Pecunam Diosta alabarnin, 10fuertipa
anjelcunam bientuta tsaparëcayarqan queno niyarqan:
patsamanpis lamarmanpis mana “¡Tronucho tëcaq Diosta y Achcasta
bientunanpaq. Anjelcuna tseno alabashun,
tsaparäyaptin manam ni monticunapa porqui pellam salbamashqantsic
raprancunallapis cuyuyarqantsu. jutsantsicpita!” nir.
27VHSLWDQDPULFDUHUTlLQWL\DUTDFDPXێ 11Tsechomi llapan anjelcuna, tronuta,
8
1Rollupa qanchis caq segurunta Tsenollam llapan barcucunapis casi
Achcas quichariptinnam; sielu pullanno limpu tsoqacar ushacäyarqan.
pullan örano chulluc quedarerqan. 10-11Quima caq anjel trompetanta
2Tsepitanam ricarerqä qanchis toquecuptinnam, juc jatun qoyllur
*anjelcuna Diospa nopancho QLQDQRUXSHFDUVLHOXSLWDMHTDFDUFDPRUێ
shëcayaqta. 7VHDQMHOFXQDPWURPSHWDQێ qan. Tse qoyllurpa jutinmi carqan
469 $32&$/,36,689
9
1Tsepitanampitsqa caq *anjel 10Chupancunapis atoq curupano
10
1Tsepitanam riquecorqä juc abejapa mishquinnoraq mishquicorqan;
puedeq *anjelta sielupita pucute peru ñoqtariptïnam, SDFKlWDOOHTDUHUێ
rurincho urecamoqta. Peqanchomi qan. 11Tsepitanam queno nimarqan:
471 $32&$/,36,61011
11
1Tsepitanam qoramarqan juc nunacunam y tuquilaya idioma parlaq
largu shoqushta imeca nunacunam, quima junaq y pullan
medicuna bäratano, y quenomi ayancunatapis ricaräcuyanqa, y manam
niyämarqan: “Ewë medimunqui Diospa pampecuyänantapis munayanqatsu.
*templunta y *altarta. Tsepitana tsecho 10Tseno wanushqata riquecurmi, que
12
1Tsepitanam sielucho riquecorqä natawan sielupita weqaparcayämorqan.
juc espantepaq señalta. Tseqa 10Tsepitanam wiyecorqä sielupita
13
y Achcas cuenta *cruscho wanoq 1Tsepitanam riquecorqä
*Jesucristupa yawarninrecur DFKDFKLWDODPDUSLWD\DUTDFDUDێ
bensiyashqa diabluta. moqta. Tse achacheqa carqan qanchis
Y wanitapis mana mantsarishpam, peqayoqmi y chunca wacrayoqmi. Cada
creyiquinincunacho tsaracuyashqa. waqrancunachomi caporqan juc
12 Tsemi Cushicuyë sieluchona coronan, y peqancunachomi escribishqa
¡
quecaqcuna! carqan Diospa contran mana allicuna.
2Tse mantsepaq achachi ricanqäqa
¡Peru allau patsacho y lamarcho
quecaqcuna, carqan imeca puma ricoqmi. &KDTXLQFXێ
SRUTXLGLDEOXPVLHOXSLWDZHTDSDUێ nam carqan osupano. Shiminnam
cayämushqa captin, carqan leonpano. Tse culebranam tse
y pocu tiempullana engañacur mantsanepaq achachita churarerqan
carinanta musyarnin, yanapaqnin cananpaq. Y *tronunman
qamcunapa contrequicuna allapa täratsirnam, podernin qorerqan. 3Tse
piñashqa quecan!” nir. mantsanepaq achachipa jucnin
peqanchomi wanurinanpaqnona erida
13Tse mantsanepaq culebranam caquicarqan. Tseno quecarpis
patsaman wecaparcayämushqanta cachacärerqanmi. Tsemi jinantin
cuentata qocuicur tse ollqu wamrata munducho nunacuna tse cachacäreqta
qeshpicushqa warmita chiquir riquecur, WVHDFKDFKLWDFX\DUTDWLFXUFXێ
qaticachäquicarqan. 14Peru warmitanam yarqan. 4Tsepitanam tse jatutsican
qoycuyarqan aguilapa ishque jatusaq culebratapis jina adorayarqan tse
alasninta, tse mantsanepaq culebrapita achachita poderta qoycuptin queno
qeshpir tsunyaqman bolar eucunanpaq. nishpa: “Manam pipis cantsu que
Tse tsunyaqchomi warmita quima wata achachinoqa. ¿Piparaq balornin canman
pullan pachan qarar atiendiyarqan. pewan pelyananpaq?” nishpa. 57VHSLWDێ
15&XOHEUDQDPVKLPLQSDODQVDULFDPRUێ nam Diosnintsic permiticorqan tse
qan atsca yacuta, juc mayu ruracarnin achachi alabacur qallaquicunanpaq, y
warmita qaracharcur apacunanpaq. llutan camanta Diospa contran
16Peru patsanam quichacarnin, tse parlananpaq; y quima wata pullan
lansamonqan mayuta ñoqtacurcorqan. mandacunanpaqmi podernin qorerqan.
Tsenopam tse warmi libracurerqan. 6Tsenam Diospa contran, santisimu
17Tse warmita mana lobrecurnam *altarpa contran, \VLHOXFKRTXHFDTFXێ
culebraqa mas peor piñacurcorqan. napa contran tuquita parlarqan. 77VHQRێ
$32&$/,36,61314 474
15
1Tsepitanam sielucho yapena Jina qasquncunachomi orupita rurashqa
riquecorqä qanchis *anjelcunata. wachucuta wachucuräyarqan. 7Diospa
Tseqa carqan allapa espantaquipaqmi. QRSDQFKRTXHTDTFKXVFXDQMHOFXQDSLWDێ
Pecunam listu quecayarqan ultimu caq nam jucnin caq tse qanchis anjelcunata
qanchis allapa feyupa castiguwanraq cada unuta qorerqan orupita copancuna.
nunacunata jipatsiyänanpaq. Tse Tse copacunachoqa winararqan wiñepa
castiguta cachecamurllanam, Dios allapa wiñenin cawaq Diospa piñaquininpita
feyupa piñaquininpita shonqun shamoq castigucunam. 8Tse templutanam
pascacärerqan. 2Tsepitanam riquecorqä, nitirerqan Diospa puedeq queninpita
öra espejuno, öra ninano, lamar shamoq qoye, y mananam pipis
chipapäquicaqta. Tsechomi quecayarqan yecorqantsu asta Diospita shamoq
achachita mana cäsoqcuna, y tse qanchis castigucunawan tse qanchis
achachipa *imajinninta mana adoraq anjelcuna nunacunata manaraq
caqcuna y numerunwan mana jipatsiyaptenqa.
señalacushqa caqcuna. Pecunaqa Dios
Copacho castigucuna
qoshqan arpancunawanmi quecayarqan.
16
3Y cantaquicayarqan Diospa sirweqnin 1Tsepitanam wiyecorqä sielucho
Moises cantanqan cantucunatamj y quecaq *templu rurinpita tse
Achcas cantaconqan cantucunatam. qanchis *anjelcunata fuertipa queno
Queno nishpam cantaquicayarqan: mandaqta: “Ewar juclla patsaman
“Allapa puedeq Teyta Dioslläcuna, jicharcuyë tse qanchis copacho quecaq
allapa espantaquipaqmi llapan Diospa feyupa piñaquinin winarëcaq
camashqequicunapis. castiguta” neqta.
Qamqa alli caqllatam imepis 2Tsenam punta caq anjel ewar
j¬15.3 Ex 15.1-18.
477 $32&$/,36,616
17
1Tsepitanam tse qanchis copa achachi montaraq warmi pi canqanta, y
tsaraq *anjelcunapita jucnin caq tse qanchis peqayoq y chunca
anjel shamur queno nimarqan: “Acu, waqrayoq achachi pi cashqanta. 8Tse
atsca yacu janancho tëcaq lluta pulicoq mantsanepaq achachi ricashqequeqa
warmipak castigunta ricatsinaqpaq” nir. une cawarqam, y cananqa mananam
2Tse warmiwanmi reycuna llutallana cawannatsu; peru cawarimurmi,
oqllanacur cacuyashqa. Tseta ricarmi, ZDQZDQ\DUsFDTXFKFXSHTXOOXFDUDێ
que patsacho llapan nunacunapis monqa. Tsepitaran paqwepa
penqaquipaq machashqano jucwan ushacashqa canqa. 7VHDFKDFKL\XULFDUێ
jucwan pununacur cacuyashqa. camoqta ricarmi, nunacuna espantacur
3Tsepitanam *Santu Espiritu sueñinïcho chasquiyanqa. Tse chasqueqcunapa
ricatsimarqan tse anjel tsunyaqman jutincunaqa Dios que munduta
pushacamanqanta. Tsechomi riquecorqä camacashqanpita patsa libruncho
MXFZDUPLPDQWVDQHSDTSXFDDFKDFKLێ manam apuntarantsu. 9Alli yacheyoq
18
reycuna mandacur ushariyaptin pepis 1Que llapanta ricarirnam, juc
l¬17.9 Meparesi queqa *Romapaqmi nican, porqui Roma marcaqaqa quecan qanchis
jircacunapa chopinchomi.
$32&$/,36,618 480
19
Canannataq juc rätulla limpu 1Tsepitanam wiyecorqä sielucho
20
1Tsepitanam riquecorqä juc watam Jesucristuwan juntu
*anjel sielupita urecamoqta. Tse mandacuyanqa.
anjelmi tsararëcarqan wanwanyarëcaq 7Waranqa (1,000) ZDWDFXPSOLULSWLQێ
21
elliconqa imeca lamar aqushatanoraq, 1Tsepitanam riquecorqä patsata
Diospa wamrancunawan y sieluta mushoqtana. Punta
pelyayänanpaq. caq sieloqa y punta caq patsaqa
9Tse soldaducunam jinantin ladupa ushacashqanam carqan y mananam
ewarnin, PDOOXOOLSDPDOOXOOXUMLUXUXULێ lamarpis carqannatsu.
\DQTD'LRVSDZDPUDQFXQDTXHFD\DQێ 2Peru si, riquecorqäqa mushoq santu
22
1Tsepitanam tse *DQMHOULTXHFDێ nimarqan: “Ama noqataqa adoramëtsu,
tsimarqan wiñepa cawatsicoq Porqui noqapis qamno y creyicoq
cristalyäquicaq mayuta. Tse mayoqa mayiquicunanollam y Diospa *SURIHWDQێ
yarqaquecamorqan Dios y Achcas cunanollam Diospa sirweqninmi cä.
tëcayashqan *tronupitam. 2Tse marcapa 7VHQROODPTXHOLEUXFKRHVFULELVKTDFXێ
presisaq caq callinpa chopinpam tse nata cäsucoqcunanolla jina cä. Tsemi
mayu pasarqan. 7VHPD\XSDFXFKXQFXێ Diosnintsicllata adoreqa” nishpa.
nachomi wiñepa cawatsicoq monticuna 10Jina quenopis nimarqam: “Que
m¬22.17 Is 55.1.
APOCALIPSIS 488
GLOSARIO
Mushoq Testamentucho sasa
palabracunata cäyitsiquicuna
489
Cäyitsiquicuna 490
-HVXFULVWXSDFRQWUDQVKlULFXUFX\DUێ Disipulu
qan. Peru Dios Yayaqa Jesucristuta Jesus que patsacho cawanqan
cachamorqan mas puedeq caq tiempum waquin nunacuna yachaq
enemiguntsicta ushacatsinanpaqmi. mayestruncunawan puriyarqan pepita
Tseqa jutsallatsicoq Diablum. Cruscho yachacuyänanpaq. Tseno purir
wanurmi jutsata ruranqantsicpita yachacoqcunatam “disipulu” niyaq.
salbecamarqontsic. 7VHQRSDPFXPSOLێ Tsenomi Jesuswanpis disipuluncuna
rerqan profetacuna ‘Dios Acrashqan puriyarqan yachatsenqancunata
nunam, israel nunacunaman ewanqa’ yachacuyänanpaq. 7VHQRPLEDXWLVDێ
nir, escribiyashqan. Jesucristum FRT-XDQSLV\IDULVHXFXQDSLVGLVLSXOXێ
OODSDQQXQDFXQDWD'LRVSDPDQGDGXQێ yoq cayarqan. Que pajinacunacho
llachona cayänanpaq permitïcushqa. leyinqui ‘Apostol’ neq palabrata.
Dios Yaya Jn 1.37
Dios Yayaqa jucllellam. Pemi Ellucayänan wayi
llapanta camarqan. Pemi imepitapis Metse marcacunachopis israel
imeyaqpis cawaq, llapantapis musyaq, QXQDFXQDSDTDHOOXFD\lQDQZD\LQFXێ
alli ruraq, y cuyacoq. Allapa alli nam cayäporqan. Tsechomi
queninwanmi nunacunata camarqan juntacäyaq Teyta Diosman
peta cäsucur cushishqa cawayänanpaq. mañacuyänanpaq y Diospa palabranta
Nunacuna jutsancunapita inɹernuman yachacuyänanpaq. Tse wayillachomi
ewayänan quecaptinmi, ancupäcoq imeca sesioncunatapis rurayaq
queninwan jucllella cuyë tsurin autoridanincunawan; y tsellam carqan
Jesucristu salbacoqta que patsaman, escuelancunapis.
cachamorqan. Teyta Diosnintsic Mc 1.21; Hch 15.21
jucllella captinpis pepa palabranta Espada
leyirmi musyantsic Dios Yaya, tsurin Roma soldaducunapa espadanqa
Jesucristu, y Santu Espiritu, 'LRVQLQێ carqan jatun puñal cutsillunollam, y
tsic canqanta. /H\LQTXLTXHSDMLQDFXێ ishcan ladupa aɹlashqam carqan.
nacho “ Santu Espiritu”, “Jesucristu” Jn 18.10; Ef 6.13; He 4.12
nir, escribishqacunata. Faraon
Jn 1.1,2; 14.16 Faraonqa manam jutitsu carqan,
Diospa palabran escribiranqancuna VLQRTD´(JLSWXQDVLRQFKRPDVPDQGDێ
Teyta Diospa profetacunam, y coq” ninanmi carqan. Tsenomi ari
apostolcunam Diospa willaquininta (JLSWXFKRTDFDUTDQDWVFDTIDUDRQێ
une tiempo escribiyarqan Santu cuna. Imanomi Romacho carqan
Espiritu cäyitsiyaptin. Tsetam “Diospa cesar, y une Perunintsicchona carqan
palabran ”, o “Biblia” nintsic. inca; tseno Egiptu marcacho quima
2 Pe 1.21 waranqa (3,000) ZDWDFXQDPIDUDRQێ
Diospita Shamushqa nuna cuna mandacuyarqan.
“Diospita Shamushqa nuna” nerqan Une caq testamentuta leyirmi
Jesucristu quiquinpaqmi. Tseno nirmi Egiptu nasionpa faraonnincunata
disimuladulla nicarqan “Noqam, Dios tarintsic. Israel nunacuna Egiptu
Acrashqan cä” nir. 0DVWDFl\LQHTXLێ nasioncho esclabu quecayänan
paq leyinqui que pajinacunacho “Dios witsanpis, faraoncunam
Acrashqan” neqta. mandaquicayarqan.
493 Cäyitsiquicuna